ỨNG DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY VÀO ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN NGƯ VĂN THCS

ĐỀ T À I SKKN
ỨNG DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY
VÀO ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN
NGƯ VĂN THCS
A/ ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngữ văn là một môn học có vai trò quan trọng trong việc trau dồi tư tưởng, tình
cảm cho học sinh. Thông qua bộ môn cùng với sự truyền thụ của người thầy, các
em sẽ lĩnh hội được nhiều cái hay, cái đẹp ở mỗi tác phẩm văn học .
Để học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp ấy thì người giáo viên phải lựa chọn
cho mình một cách truyền thụ sao cho có hiệu quả nhất . Theo quan điểm đổi mới
phương pháp dạy và học hiện nay, học sinh là trung tâm, là đối tượng chủ yếu của
các hoạt động dạy và học , giáo viên là người thiết kế , hướng dẫn, gợi mở để các
em tự trao đổi, thảo luận để đưa ra những ý kiến trong giờ học, tự bày tỏ các cách
hiểu, cách cảm về tác phẩm nên trong giờ học việc ghi bảng không còn là việc chủ
yếu . Giáo viên chỉ còn việc lắng nghe, chốt lại những kiến thức quan trọng theo
chuẩn kiến thức cần đạt .
Trong xu thế dạy học ngày nay, thực hiện dạy học ngữ văn theo phương pháp
hiện đại , người ta nghĩ ngay đến việc ứng dụng công nghệ dạy học . Hiểu một
cách tổng quát, công nghệ dạy học là những quy trình kĩ thuật trong dạy học . Kĩ
thuật hiểu theo nghĩa công nghệ máy móc và thiết bị kĩ thuật ,đồng thời kĩ thuật
cũng được hiểu là những chiến lược dạy học nhằm khởi động tối đa nội lực của
người học, giúp họ phát triển đạt tới giá trị chân- thiện- mĩ trong cuộc sống . Thế kỉ
XXI, công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ và đi vào mọi lĩnh vực của đời
sống . Đặc biệt, trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ
thông việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin góp phần rất lớn trong việc đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa quá trình dạy học .Có thể
nói,việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn ngữ văn nói riêng
và dạy học nói chung đã thu được nhiều kết quả khả quan, tạo nên sự chuyển biến
trong dạy học,nhất là mặt phương pháp .
Song, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn ngữ văn chậm và ít
hơn các bộ môn khác . Do đó, nói như TS Đỗ Ngọc Thống “ Đã đến lúc nếu không

nói là đã quá muộn,cần nghiên cứu và triển khai việc ứng dụng công nghệ thông
tin vào dạy học ở bộ môn ngữ văn một cách rộng rãi, đúng hướng và có hiệu quả”.
Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy đã được đặt
ra một cách cấp thiết cùng với việc đổi mới nội dung chương trình sách giáo khoa
nhằm phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của các em học sinh. Một trong những
yếu tố quan trọng để đổi mới phương pháp giảng dạy là phương tiện dạy học, trong
đó công nghệ thông tin là một trong những phương tiện tiện ích .
Đổi mới phương pháp dạy văn bằng cách vận dụng công nghệ thông tin vào
giảng dạy có nhiều hình thức và tùy theo sự sáng tạo của mỗi giáo viên .Một trong
những cách làm hiệu quả mà chúng tôi đã và đang thực hiện tại trường trong vài
năm trở lại đây là thiết kế bài giảng điện tử bằng phần mềm Powerpoint, tích hợp
giảng dạy ngữ văn với âm nhạc, phim ảnh,băng hình tư liệu Trong đề tài này,
chúng tôi đã chọn nghiên cứu và đưa ra vấn đề vận dụng công nghệ thông tin
trong dạy học môn ngữ văn . Đây là một trong những biện pháp có hiệu quả thiết
thực, đáp ứng được phần nào yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học của chúng tôi
và trường THCS Nguyễn Bá Ngọc nói chung .
I . CƠ SỞ LÍ LUẬN

Thế giới ngày nay đang chứng kiến sự phát triển hết sức mạnh mẽ của mọi hoạt
động kinh tế-xã hội nhờ những thành tựu rực rỡ của công nghệ thông tin . Công
nghệ thông tin đã góp phần quan trọng cho việc tạo ra những nhân tố năng động
mới cho quá trình hình thành nền kinh tế tri thức và xã hội thông tin .
Đảng và nhà nước luôn quan tâm chỉ đạo các ngành,các cấp đẩy mạnh phát triển
và ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước . Chỉ thị số 58-CT/TƯ của Bộ Chính Trị ngày 7 tháng 10 năm 2001 đã
chỉ rõ trọng tâm của ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực về công nghệ thông
tin và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục và đào tạo .
Và Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định số 81/2001/QĐTTg giao cho ngành
Giáo dục xây dựng chiến lược phát triển công nghệ thông tin giai đoạn 2001-2005 .
Hiện nay, ngành giáo dục đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công

tác quản lí và đổi mới phương pháp dạy học bởi chính công nghệ thông tin đã mở
ra những triển vọng to lớn trong việc đổi mới các phương pháp và hình thức dạy
học theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học theo dự án, dạy học phát
hiện và giải quyết vấn đề càng có điều kiện để ứng dụng rộng rãi . Các hình thức
dạy học như dạy học đồng loạt, dạy học theo nhóm, dạy học cá nhân cũng có đổi
mới trong môi trường công nghệ thông tin và truyền thông . Nếu trước kia người ta
nhấn mạnh tới phương pháp dạy học sao cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu thì nay phải
đặt trọng tâm là hình thành và phát triển cho học sinh các phương pháp học chủ
động . Nếu trước kia người ta thường quan tâm nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến
thức và thực hành kĩ năng vận dụng thì nay chú trọng đặc biệt đến phát triển năng
lực sáng tạo của học sinh .
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ phần mềm nói chung và phần mềm giáo
dục nói riêng đã giúp chúng ta có trong tay nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy
học nói chung và phần mềm dạy học nói riêng . Nhờ có sử dụng các phần mềm dạy
học mà học sinh trung bình, thậm chí học sinh học yếu cũng có thể hoạt động tốt
trong môi trường học tập . Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và
giảng dạy trên máy vi tính trở nên sinh động hơn, thu hút được sự chú ý và tạo
được sự hứng thú ở học sinh. Thông qua giáo án điện tử, giáo viên cũng có nhiều
thời gian đặt các câu hỏi gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn
trong giờ học . Những khả năng mới mẻ và ưu việt này của công nghệ thông tin đã
nhanh chóng làm thay đổi cách sống, cách làm việc và tư duy của con người . Mục
tiêu cuối cùng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là nâng cao
một bước cơ bản chất lượng học tập của học sinh, tạo ra môi trường giáo dục mang
tính tương tác cao, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm
kiếm tri thức, sắp xếp hợp lí quá trình tự học, tự rèn luyện của bản thân .
Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn ngữ văn bằng
việc vận dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế giáo án điện tử là hình thức ứng
dụng công nghệ thông tin dễ tiếp cận, khả thi nhất mang lại hiệu quả không nhỏ . “
Tích hợp công nghệ thông tin sẽ làm cho chương trình đào tạo trở nên hấp
dẫn hơn, gần hơn với yêu cầu dạy-học ở trường phổ thông, đáp ứng được yêu

cầu đổi mới của ngành Giáo dục, tiếp cận được với xu thế dạy- học hiện đại của
thế kỉ XXI . Nó không chỉ góp phần thúc đẩy sự tích hợp nhuần nhuyễn giữa
ngữ và văn mà còn tạo ra nhiều cơ hội để môn ngữ văn tích hợp được với các
môn học khác trong nhà trường” ( Nguyễn Tiến Mậu – Trịnh Thị Lan- Tạp chí
Giáo dục số 179-tháng 12/2007 ) .
2.1. Đặc điếm môn Ngữ văn và phương pháp dạy học Ngữ văn.
Môn Ngữ văn gồm ba phân môn :Văn học, Tiếng việt và Làm văn.Tuy có
chung một mục đích giáo dục thẩm mỹ và rèn luyện cho học sinh và các kĩ năng
nghe, nói, đọc, viết,nhưng chúng có vị trí độc lập tương đối bởi nhưng mục tiêu
riêng biệt của từng phân môn.Theo đó, ba phân môn lại có phương pháp dạy đặc
thù.
Với phân môn Văn học: trọng tâm là đọc- hiểu văn bản văn học. Giáo viên
là người hướng dẫn và tổ chức để học sinh biết cách đọc tác phẩm, tìm ra cái hay,
cái đẹp trong tư tưởng, tình cảm, cách thể hiện của người viết bằng chính nhận
thức của các em.
Với phân môn tiếng việt: trước hết phải hình thành ở học sinh THCS năng
lực sử dụng thành thạo tiếng Việt với 4 kỹ năng cơ bản nghe , nói , đọc , viết, qua
đó mà rèn luyện tư duy. Giúp cho học sinh có những hiểu biết nhất định về tri thức
tiếng Việt và ngôn ngữ (từ,câu, đoạn ) để có ý thức sử dụng tiếng việt , có ý thức
giữ gin bảo vệ , phát triển tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách bòi dưỡng tư
tưởng tình cảm.
Môn làm Văn ,chủ yếu mang tính thực hành,vận dụng những kiến thức văn
học, tiếng Việt và đời sông xã hội để tạo lập vă bản (nói hoặc viết ).Học sinh phải
thực hiện tốt những bài làm văn nghê thuật, nghị luận và nhật dụng.Trong khi làm
văn học sinh không chỉ là người thiết kế mà còn phải là người thi công, biết xây
dựng kế hoặch và thực hiện và đáng giá kế hoạch.

Lớp Đọc hiểu văn bản Tiếng Việt Làm văn
Lớp 6 Truyện dân gian
Truyện ngắn hiện đại

Ki,Văn bản nhật dụng
Thơ hiện đại

Từ
Câu
Văn tự sự
Văn miêu tả
Lớp 7 Truyện ngắn hiện đại Văn biểu cảm
Ca dao, tục ngữ
Thơ trung đại
Văn nghị luận
Từ
Câu
Văn nghị luận
Lớp 8 Truyện ngắn hiện đại
Thơ cân đại, hiện đại, kịch
Từ
Câu
Đoạn
Văn thuýêt minh
Văn bản tường trình
Lớp 9 Truyện trung đại;Truyện
thơ,Kịch hiện đại; Văn bản
nhật dụng
Từ
Liên kết câu
Phân tích và tổng hợp
Nghị luận văn học
Như vậy,nhìn qua việc hệ thống kiến thức trên, chúng ta thấy cũng như các môn
học khác, môn Ngữ văn hoàn toàn có thể sử dụng bản đồ tư duy làm công cụ học

bài. Dùng bản đồ tư duy làm công cụ giúp cho người học sơ đồ hoá toàn bộ kiến
thức môn học, bài học mon Ngữ văn. Tuy nhiên, bản đồ tư duy có phải công cụ
vạn năng ? Bản đồ tư duy có thể vận dụng trong mọi trường hợp ? Với GV, bản đồ
tư duy có thể dùng để soạn bài ? Với HS, có thế ghi bài theo bản đồ tư duy ? là
những câu hỏi mà người học đều phải tìm lấy câu trả lời riêng cho mình