Những giá trị nội dung xã hội và nghệ thuật trong kịch Lưu Quang Vũ

Bộ giáo dục và đào tạo










Những giá trị nội dung xã hội và nghệ Thuật
Trong kịch Lu Quang Vũ






Tóm Tắt luận án tiến sĩ nghệ thuật





Hà Nội, 2008


0
danh mục các công trình của tác giả
có liên quan đến đề tài đã đợc công bố

1. Lu Quang Vũ - Hiện tợng hiếm có của sân khấu kịch . Tạp chí Sân
khấu, năm 2008, số 1-2 trang 72 - 73.
2. Những vấn đề tình cảm của kịch Lu Quang Vũ - Tạp chí Văn hoá Nghệ
thuật, 2008 số 283 trang 60 - 63.
3. Thử bàn về cái Tôi trong kịch Lu Quang Vũ - Tạp chí Văn hoá Nghệ
thuật, 2008 số 286 trang 77 - 79.


1
Mở đầu

1. Lý do chọn đề tài của luận án
1.1. Trong lịch sử của nền sân khấu kịch nói Việt Nam,
nhà viết kịch Lu Quang Vũ đợc biết đến nh một hiện tợng
hiếm có. Mặc dù cuộc đời ngắn ngủi (1948 - 1988) và thời gian
dành cho sân khấu không nhiều, chỉ vẻn vẹn khoảng 10 năm,
nhng ông đã kịp để lại một khối lợng tác phẩm 55 vở kịch.
Tác phẩm của ông không những nhiều về số lợng đợc dàn
dựng và trình diễn nhiều nhất, mà còn có những giá trị nghệ
thuật cao.
1.2. Trong thực tiễn của ngành Sân khấu, vấn đề khan
hiếm kịch bản luôn là vấn đề cấp bách và nóng hổi. Số lợng đã
ít và chất lợng kịch bản cũng yếu kém. Tình trạng này đã và
đang xảy ra theo chiều hớng ngày càng nghiêm trọng.Vấn đề ở
đây không phải là do hiện thực cuộc sống không có cái để viết,
mà chủ yếu, theo chúng tôi, có thể là do trình độ sáng tác, xây
dựng một vở kịch đúng nghĩa sân khấu của nó.
Kịch bản hay là khâu đầu tiên và quan trọng trong nghệ

thuật sân khấu. Tình trạng kịch bản yếu kém chính là một trong
những nguyên nhân khiến sân khấu hôm nay thiếu tính hấp dẫn.
1.3. Thực trạng sân khấu của chúng ta hiện nay thật đáng
báo động. Khán giả tha thớt, các đoàn nghệ thuật biểu diễn
cầm chừng vì kịch mục ít ỏi và chất lợng nghệ thuật không
cao. Sự đỏ đèn tơng đối thờng xuyên của Nhà hát Tuổi Trẻ ở
Hà Nội và một vài đoàn phía Nam là những dấu hiệu đáng
mừng của tình hình sân khấu nớc nhà, song đôi khi họ cũng

2
buộc phải chạy theo thị hiếu nhất thời, cố tình gây cời và coi
nhẹ những tiêu chí nghệ thuật cần thiết.
1.4. Trong những năm 80 của thế kỷ trớc, có thể nói: khi
kịch của Lu Quang Vũ xuất hiện đã tạo ra một giai đoạn sôi
động nhất, giầu sức sống nhất của nền sân khấu Việt Nam.
Cũng chính vì những lý do đó, chúng tôi chọn tác giả Lu
Quang Vũ và một số vở kịch tiêu biểu của ông để làm đề tài cho
luận án tiến sĩ của mình. Qua đó chúng tôi muốn góp phần làm
sáng tỏ những đặc điểm nổi trội ở tác giả Lu Quang Vũ và
những giá trị xã hội và nghệ thuật trong một số vở kịch tiêu biểu
của ông. Từ đó rút ra những bài học trong nghệ thuật sáng tác kịch
của tác giả.
2. Lịch sử vấn đề
Qua những nghiên cứu về Lu Quang Vũ, chúng tôi nhận
thấy Lu Quang Vũ là một tác giả thể hiện tài năng ở nhiều loại
hình văn học nhng đặc biệt nổi bật là về văn học sân khấu. Vai
trò và sự thành công của ông có một vị trí rất to lớn trong đời
sống sân khấu kịch nói Việt Nam nói riêng và xã hội Việt Nam
nói chung. Chính vì lẽ đó chúng tôi muốn nghiên cứu Lu
Quang Vũ dới góc độ kịch bản văn học sân khấu và tìm hiểu

những giá trị thành công của ông về mặt nghệ thuật cũng nh
xã hội. Điều thuận lợi của luận án là hầu nh cha có ai nghiên
cứu Lu Quang Vũ dới góc độ sân khấu về phơng diện kịch
bản. Một may mắn đó là tác giả luận án là ngời làm sân khấu
từ lúc tác giả Lu Quang Vũ còn sống nên đã đợc đọc và xem
khá nhiều vở diễn của ông, thậm chí đã từng tham gia dựng vở
của Lu Quang Vũ.

3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Thông qua các kịch bản văn học đậm nét đặc trng và
tính sân khấu của Lu Quang Vũ, tìm hiểu những giá trị nghệ
thuật và nội dung xã hội một cách có hệ thống, đồng thời xem
xét những giá trị đó có ý nghĩa lý luận và thực tiễn nh thế nào.
Qua những bài học kinh nghiệm sáng tác kịch của ông, chúng
tôi mong muốn nêu lên những đòi hỏi của một con đờng viết
kịch đối với một tác giả, đồng thời nêu lên một số ý kiến về việc
xây dựng một kịch bản làm tiền đề tốt cho vở diễn sân khấu có
giá trị dựa trên những tiêu chí, quy định của sân khấu. Đấy là sự
khác biệt của sáng tác một vở kịch sân khấu với các thể loại văn
học khác.
4. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tợng nghiên cứu của luận án là những giá trị nội
dung xã hội và nghệ thuật và mối quan hệ biện chứng của
chúng trong các kịch bản văn học của Lu Quang Vũ.
Song không phải tất cả các vở kịch của Lu Quang Vũ
đợc viết với một tốc độ phi mã đều là những vở kịch hay và
do dung lợng của luận án, chúng tôi chỉ giới hạn khảo sát 15
vở kịch tiêu biểu nhất của Lu Quang Vũ, mà theo chúng tôi
chúng không chỉ mang tính thời sự mà còn mang ý nghĩa và

tính hấp dẫn lâu dài.
Vì nghiên cứu những giá trị nội dung xã hội và nghệ thuật
của các vở kịch Lu Quang Vũ cho nên chúng tôi cũng liên hệ
với lý luận thuộc nhiều chuyên ngành liên quan để làm sáng rõ
những lý giải của mình.

4
Tuy sự sống đầy đủ của một kịch bản là phải thông qua
vở diễn nhng vì đã có nhiều vở diễn khác nhau, qua sự dàn
dựng của những đạo diễn khác nhau, ở những đơn vị khác nhau,
vở diễn lại có tính phù vân, hiện không có t liệu hình để lại
nên chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu kịch bản văn học mà
thôi. Và khi bàn về giá trị nội dung xã hội chúng tôi quan tâm
đến những giá trị nội dung xã hội quan thiết tới thời cuộc,
những giá trị nghệ thuật mà chúng tôi thấy bổ ích cho những
ngời sáng tác kịch.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu sẽ sử dụng một số phơng
pháp khoa học sau
5.1. Phơng pháp thống kê, tổng hợp và phân tích: nhằm
nghiên cứu các kịch bản Lu Quang Vũ, các tài liệu lý luận sân
khấu để phân tích chúng thành từng vấn đề nghiên cứu và tổng
hợp.
5.2. Phơng pháp liên ngành: nghiên cứu liên ngành giữa
triết học, lý luận mĩ học, lý luận văn học, lý luận sân khấu và di
sản của văn học, sân khấu thế giới và trong nớc để tìm ra những
nét giá trị của từng kịch bản Lu Quang Vũ và những đặc trng cơ
bản của nghệ thuật viết kịch Lu Quang Vũ.
5.3. Phơng pháp phân tích lịch sử - xã hội: Ngời viết
luận án sẽ lu ý đến hoàn cảnh sáng tác kịch của Lu Quang

Vũ gắn bó chặt chẽ với lịch sử và xã hội.
5.4. Phơng pháp so sánh: Để làm sáng tỏ những giá trị
trong kịch Lu Quang Vũ ngời viết phải so sánh trên hai
phơng diện đồng đại và lịch đại, tiếp cận tác giả, tác phẩm

5
trong mối liên hệ với những tác giả khác trớc và cùng thời với
Lu Quang Vũ.
6. Đóng góp của luận án
Luận án đa ra một cách đánh giá hệ thống những giá trị
sáng tác của Lu Quang Vũ trên góc độ kịch bản văn học sân
khấu. Luận án cũng sẽ cố gắng phân tích sự đồng vọng của các
vở kịch (với những quy định về tiêu chí và đặc thù của sân
khấu) mà tài năng của tác giả Lu Quang Vũ đã đạt đợc qua
các tác phẩm của mình.
Chúng tôi thiết nghĩ luận án sẽ có đóng góp cho lý luận
và thực tiễn sân khấu hiện nay đang trong giai đoạn khó khăn.
7. Cấu trúc luận án: Luận án có độ dày 187 trang, mở
đầu 9 trang, kết luận 4 trang, tài liệu tham khảo 8 trang, phụ lục
17 trang; còn nội dung 147 trang, đợc chia làm 3 chơng:
- Chơng 1: Kịch Lu Quang Vũ - hiện tợng sân khấu
của thời kỳ đổi mới (27 trang)
- Chơng 2: Kịch Lu Quang Vũ với những vấn đề nhân
sinh, xã hội của thời kỳ đổi mới và những tìm tòi, sáng tạo nghệ
thuật (94 trang)
- Chơng 3: Kịch Lu Quang Vũ và sự đồng vọng đa
chiều (26 trang)

6
Chơng 1
nhà viết Kịch Lu Quang Vũ -
hiện tợng sân khấu của thời kỳ đổi mới

1.1. Cuộc đời và sự nghiệp sân khấu của Lu Quang Vũ
1.1.1. Tiểu sử
- Lu Quang Vũ quê ở Đà Nẵng, sinh ngày 17/4/1948 tại
Thiên Cơ, Hạ Hòa, Vĩnh Phú (nay là Phú Thọ) trong một gia
đình gia giáo, yêu văn học nghệ.
- Thuở bé, ba lần đoạt giải văn Thành phố Hà nội, một lần
đoạt giải về hội hoạ
- Năm 1953, ông 13 tuổi có một truyện ngắn đợc đăng
- Năm 1966, Lu Quang Vũ vào bộ đội, xuất ngũ vào tuổi 30
- Năm 1970, gia đình riêng tan vỡ, có một con trai đầu lòng
- Năm 1973, Lu Quang Vũ lập gia đình với Xuân Quỳnh
và có thêm một con trai.
- Năm 1977, Lu Quang Vũ vào làm biên tập ở Tạp chí
Sân khấu.
- Năm1981, cha ông, Lu Quang Thuận mất
- Năm1988, ông mất trong một tai nạn giao thông.
Có thể nhận thấy qua tiểu sử của Lu Quang Vũ là ông đợc
sinh ra trong một gia đình có truyền thống về sân khấu và bản
thân sẵn có năng khiếu thiên bẩm. Với sự trải qua bao thế sự
thăng trầm trong cuộc đời riêng, đã làm ông thực sự trở thành
một nghệ sĩ có nhiều nỗi niềm.