Qúa trình quan hệ Việt Nam- Ấn Độ quan hệ Việt Nam- Ấn Độ

Bộ giáo dục v Đo tạo - Viện khoa học x hội Việt Nam
------------------------------
Viện Sử học



Hong Thị Điệp



Quá trình phát triển
quan hệ Việt Nam - ấn Độ
từ năm 1986 đến năm 2004


Chuyên ngành : Lịch sử Việt Nam cận đại và hiện đại
Mã số : 62.22.54.05



Tóm tắt luận án tiến sĩ lịch sử






H Nội - 2006

Công trình đợc hon thnh tại Viện Sử học
Viện Khoa học X hội Việt Nam

Ngời hớng dẫn khoa học:
PGS.TS. Trần Đức Cờng
PGS.TS. Nguyễn Cảnh Huệ



Phản biện 1: GS.TS. Phan Ngọc Liên, Trờng Đại học S
phạm Hà Nội.


Phản biện 2: GS. Vũ Dơng Ninh, Trờng Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.


Phản biện 3: PGS.TS. Phạm Đức Thành, Viện Nghiên cứu
Đông Nam á.




Luận án sẽ đợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp
Nhà nớc họp tại Viện Sử học - Viện Khoa học Xã hội Việt
Nam, 38 Hàng Chuối - Hà Nội, vào hồi 8 giờ 30 ngày 05
tháng 12 năm 2006.
Có thể tìm hiểu luận án tại Th viện Quốc gia và Th viện
Viện Sử học.

Danh mục các công trình của tác giả
liên quan đến nội dung luận án



1. Những nhân tố chi phối việc thiết lập quan hệ
ngoại giao đầy đủ giữa Việt Nam và ấn Độ năm 1972,
Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam á, số 6 (62).

2. Về mối quan hệ truyền thống Việt Nam - ấn Độ.
Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam á, số 1 (70).




mở đầu


1. Lý do chọn đề ti
Việt Nam và ấn Độ có truyền thống quan hệ hữu nghị từ lâu đời.
Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, Việt Nam và ấn Độ đều giành đợc
độc lập. Tuy nhiên, các thế lực thực dân, đế quốc vẫn không ngừng chống
phá sự nghiệp độc lập, thống nhất của mỗi nớc. Dù phải trải qua nhiều khó

khăn, gian khổ, nhân dân và nhiều thế hệ các nhà lãnh đạo Việt Nam và ấn
Độ đã không ngừng xây dựng, vun đắp nên mối quan hệ hữu nghị, hợp tác,
ủng hộ và giúp đỡ lẫn nhau trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nớc,
đặc biệt từ năm 1975, sau khi Việt Nam đánh thắng cuộc chiến tranh xâm
lợc của đế quốc Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nớc.
Tuy nhiên, do một số điều kiện lịch sử cụ thể, quan hệ giữa hai nớc
Việt Nam và ấn Độ không phải lúc nào cũng phát triển theo chiều hớng
thuận lợi. Hoàn cảnh lịch sử, văn hoá hai nớc có nhiều điểm tơng đồng,
nhng cũng có những điểm khác biệt. Mặt khác, sự khác biệt giữa hai nớc
về chế độ chính trị và những phức tạp trong những mối quan hệ quốc tế
cũng là những lý do dẫn tới những bớc thăng trầm trong quan hệ Việt
Nam - ấn Độ ở một số giai đoạn lịch sử.
Từ nửa cuối những năm 80 của thế kỷ XX, tình hình Việt Nam và ấn
Độ, đặc biệt là tình hình thế giới có nhiều chuyển biến sâu sắc; Việt Nam
và ấn Độ đều có những điều chỉnh chính sách phát triển. Trong công cuộc
đổi mới đất nớc, thực hiện đờng lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở,
đa phơng hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế, Việt Nam sẵn sàng là
bạn, là đối tác tin cậy của các nớc trong công đồng quốc tế, phấn đấu vì
hoà bình, độc lập và phát triển, Chính phủ và nhân dân Việt Nam luôn chủ
trơng phát triển quan hệ hữu nghị, đoàn kết, tin cậy và nâng cao hiệu quả
hợp tác nhiều mặt với ấn Độ. Về phía mình, thực hiện chính sách đối ngoại
Hớng Đông, ấn Độ luôn ủng hộ sự nghiệp Đổi Mới của Việt Nam, đã
cùng với Chính phủ và nhân dân Việt Nam tăng cờng mối quan hệ hữu
nghị và hợp tác về nhiều mặt: chính trị, kinh tế, văn hoá, khoa học-kỹ thuật.
Cả hai nớc đều khẳng định tính chiến lợc trong việc phát triển quan hệ
hợp tác và hữu nghị mọi mặt giữa hai nớc. Việt Nam và ấn Độ tích cực
ủng hộ và giúp đỡ lẫn nhau trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nớc
và có nhiều điểm tơng đồng về các vấn đề quan trọng của thế giới và khu
vực.

Với mục đích tìm hiểu toàn diện về quan hệ Việt Nam - ấn Độ, đặc biệt
là từ sau năm 1986 - khi hai nớc có những thay đổi, điều chỉnh chính sách
phát triển đất nớc, chúng tôi chọn vấn đề Quá trình phát triển quan hệ
Việt Nam - ấn Độ từ năm 1986 đến năm 2004 làm đề tài Luận án Tiến sỹ
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Từ trớc đến nay, quan hệ Việt Nam - ấn Độ đã đợc nhiều nhà nghiên
cứu trong và ngoài nớc quan tâm. Sau đây, chúng tôi xin đợc điểm qua
tình hình nghiên cứu về vấn đề này.
2.1.Các công trình viết chung về lịch sử ấn Độ
Trong số các công trình đề cấp đến lịch sử ấn Độ nói chung, đáng chú ý
nhất là một số công trình sau:
- Vũ Dơng Ninh (chủ biên) (1995): Lịch sử ấn Độ. Nxb. Giáo dục, Hà
Nội. Nội dung chủ yếu của công trình là nghiên cứu về lịch sử ấn Độ nên
quan hệ Việt Nam - ấn Độ chỉ đợc trình bày một cách khái quát từ khi hai
nớc có quan hệ đến những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX.
- Cao Xuân Phổ, Trần Thị Lý (chủ biên) (1997): ấn Độ xa và nay, Nxb
Khoa học xã hội, Hà Nội. Nội dung của công trình là giới thiệu một cách
khái quát về đất nớc, con ngời, lịch sử và văn hóa ấn Độ xa và nay. Dù
vậy, trong phần thứ t, chơng II (từ trang 303 - 348) các tác giả cũng trình
bày khái quát về quan hệ Việt Nam - ấn Độ từ thời kỳ lịch sử cổ trung đại
cho đến đầu những năm 90 của thế kỷ XX.
- T.N. Kaun: India, China and Indochina (ấn Độ, Trung Quốc và Đông
Dơng), xuất bản năm 1980 tại ấn Độ. Tác giả của cuốn sách là nhà hoạt
động chính trị - xã hội nổi tiếng, nguyên Giám đốc Trung tâm nghiên cứu
Đông Dơng của ấn Độ. Trong công trình này, tác giả đã phê phán hành
động của Trung Quốc trong việc ủng hộ, giúp đỡ thế lực Pôn Pốt tiến hành
xâm lợc Việt Nam và trực tiếp đem quân đánh Việt Nam đầu năm 1979.
2.2. Các công trình viết về lịch sử đối ngoại của ấn Độ

Các công trình thuộc chủ đề này tơng đối phong phú. Chúng tôi chú ý
nhiều tới các công trình sau:
- Sar Desai D.R.: Indian Foreign Policy in Cambodia, Laos and
Vietnam 1947-1964 Chính sách đối ngoại của ấn Độ đối với Campuchia,
Lào và Việt Nam (1947- 1964) xuất bản năm 1968 ở ấn Độ. Cuốn sách đã


đề cập đến những nội dung chính nh: Vai trò của ấn Độ đối với cuộc đấu
tranh giải phóng dân tộc ở Đông Dơng; thái độ của ấn Độ đối với việc
chia cắt đất nớc Việt Nam (1954-1958); cuộc xung đột Trung Quốc - ấn
Độ và quan hệ ấn Độ -Việt Nam.
- Reports on Indochina (Các báo cáo về Đông Dơng). Đây là cuốn sách
tập hợp các bài viết của nhiều nhà hoạt động xã hội nổi tiếng của ấn Độ,
đợc xuất bản năm 1983 bằng tiếng Anh. Các tác giả cho rằng, sự căng
thẳng ở khu vực Đông Nam á nói chung, Đông Dơng nói riêng là do sự
can thiệp của những thế lực bên ngoài. Các tác giả đánh giá cao mối quan
hệ hữu nghị lâu đời giũa ấn Độ với các nớc Đông Dơng nói chung và với
Việt Nam nói riêng, đồng thời khẳng định khả năng to lớn trong việc phát
triển quan hệ của ấn Độ với Việt Nam và Đông Dơng.
- Dutt. V.P.: Chính sách đối ngoại của ấn Độ - tác giả cuốn sách là
ngời ấn Độ, đợc xuất bản bằng tiếng Nga năm 1988 tại Matxcơva, Liên
Xô (nay là Cộng hoà liên bang Nga). Trong phần: ấn Độ - Việt Nam -
quan hệ không ngừng củng cố và phát triển và ấn Độ, Việt Nam và
ASEAN, tác giả đã điểm qua về quan hệ Việt Nam - ấn Độ. Khi đề cập
đến quan hệ hai nớc từ 1975-1988, tác giả nhấn mạnh đến chuyến thăm
Việt Nam vào tháng 11-1985 của Thủ tớng R. Gandhi và cho rằng: kết
quả tốt đẹp của chuyến thăm này đã đa quan hệ hai nớc phát triển thêm
một bớc mới. Tác giả đánh giá cao vai trò của Việt Nam trong việc gìn giữ
hoà bình, ổn định ở Đông Dơng và Đông Nam á. Đồng thời, tác giả cũng
ủng hộ quan điểm của Việt Nam trong vấn đề Campuchia.

- T.N Kaun: India and Indochina (ấn Độ và Đông Dơng), xuất bản
năm 1989 ở Matxcơva. Cuốn sách đã đề cập đến một vấn đề rất nóng bỏng
của khu vực lúc bấy giờ là vấn đề Campuchia. Tác giả cho rằng: Sự có mặt
của quân đội Việt Nam ở Campuchia trong những năm 80 là hợp pháp và
cần thiết, bởi vì quân đội Việt Nam đến Campuchia là theo yêu cầu và
nguyện vọng của Chính phủ và nhân dân nớc này. Đồng thời, theo tác giả,
Việt Nam đã giúp nhân dân Campuchia lật đổ chế độ diệt chủng, đem lại
hoà bình cho Campuchia.
- T.G. Giaxốp: Cuộc đấu tranh của ấn Độ vì tự do và độc lập của các
nớc Đông Dơng, xuất bản năm 1991 bằng tiếng Nga tại Taskent, nớc
Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzơbêkistan - Liên Xô (nay là Cộng
hoà Uzơbêkistan thuộc Cộng đồng các quốc gia Độc lập - SNG). Trong
công trình này, tác giả đã trình bày khá cụ thể về sự ủng hộ của ấn Độ đối


với đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam; làm
rõ quan điểm của các đảng phái chính trị ấn Độ đối với cuộc chiến tranh
xâm lợc của Mỹ ở Việt Nam, nêu bật cuộc đấu tranh của các lực lợng
tiến bộ ấn Độ trong việc phản đối cuộc chiến tranh phi nghĩa của Mỹ ở
Việt Nam.
- Trần Thị Lý (chủ biên) (2002): Sự điều chỉnh chính sách của Cộng hoà
ấn Độ từ 1991-2000, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. Cuốn sách phân tích
những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự điều chỉnh chính sách kinh tế và
đối ngoại của Cộng hoà ấn Độ.
2.3. Các công trình viết về quan hệ Việt Nam - ấn Độ
Trong số các công trình chuyên khảo về quan hệ Việt - ấn, chúng tôi
đặc biệt chú ý tới hai luận án Tiến sỹ :
- Đinh Trung Kiên (1993): Quan hệ Việt Nam - ấn Độ (thời kỳ 1945-
1975) (Luận án Tiến sỹ Lịch sử, Hà Nội). Nội dung luận án trình bày tơng
đối hệ thống mối quan hệ Việt Nam - ấn Độ trong 30 năm (1945-1975).

Luận án tập trung trình bày về các mối quan hệ chính trị, ngoại giao còn
các quan hệ về kinh tế, văn hoá, khoa học, kỹ thuật mới đề cập ở một mức
độ nhất định.
- Nguyễn Công Khanh (1990): Quan hệ chính trị, kinh tế, khoa học kỹ
thuật và văn hoá Việt Nam- ấn Độ từ 1976-1988. (Luận án Tiến sỹ Lịch
sử, Taskent - Tiếng Nga). Luận án trình bày tơng đối hệ thống, cụ thể về
quan hệ chính trị, quan hệ kinh tế, khoa học-kỹ thuật, quan hệ văn hoá Việt
Nam - ấn Độ từ năm 1976 đến năm 1988.
Ngoài hai luận án kể trên, một số bài viết sau đây cũng đề cập đến quan
hệ Việt Nam - ấn Độ ở các giai đoạn và mức độ đậm nhạt khác nhau tuỳ
thuộc vào mục đích nghiên cứu. Đó là:
- Vũ Dơng Ninh (1987), Việt Nam - ấn Độ trong cuộc đấu tranh vì
độc lập dân tộc và tiến bộ xã hội, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 5 + 6.
- Đỗ Thanh Bình (1993), Lập trờng của các đảng phái chính trị ấn Độ
đối với cuộc chiến tranh xâm lợc của Mỹ ở Việt Nam, Thông báo khoa
học của các trờng Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo, số 1.
- Nguyễn Công Khanh: Những trang sử quan hệ Việt - ấn, Thông báo
khoa học trờng Đại học s phạm Vinh (1993) và ảnh h
ởng của văn minh
ấn Độ đối với các quốc gia Đông Nam á, trong sách Một số chuyên đề về
Lịch sử thế giới, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội (2002).


- Nguyễn Cảnh Huệ: Quan hệ chính trị Việt Nam - ấn Độ (1975-1996),
Tạp chí Khoa học xã hội tại thành phố Hồ Chí Minh, số 38(1998); Một vài
nhận xét về quan hệ Việt Nam - ấn Độ từ 1945 đến nay, Tạp chí Nghiên
cứu Đông Nam , số 6 (2001); Vài nét về quan hệ Việt Nam - ấn Độ, Tạp
chí Nghiên cứu Lịch sử, số 3 (2004).
- Vũ Dơng Huân: Thực trạng và triển vọng quan hệ hữu nghị và hợp
tác truyền thống Việt Nam - ấn Độ, Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, số 43

(2002).
Nh vậy, từ trớc đến nay, theo chúng tôi đợc biết, ở trong và ngoài
nớc đã có một số nhà nghiên cứu tìm hiểu về quan hệ Việt Nam - ấn Độ
nhng có thể do nhu cầu nghiên cứu, họ chỉ đề cập đến giai đoạn này hay
giai đoạn khác, khía cạnh này hay khía cạnh khác của mối quan hệ mà cha
có một công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về quan
hệ Việt Nam - ấn Độ giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2004.
3. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
Từ những điều trình bày ở trên, chúng tôi xác định giới hạn, phạm vi
nghiên cứu của đề tài luận án nh sau:
- Về mặt thời gian:
Trọng tâm của luận án là quan hệ Việt Nam - ấn Độ giai đoạn từ năm
1986 đến năm 2004. Sở dĩ chúng tôi lấy năm 1986 làm điểm khởi đầu cho
công trình nghiên cứu bởi vì: Năm 1986 là năm Việt Nam bớc vào công
cuộc Đổi mới, mở đầu thời kỳ phát triển mới của đất nớc. Thực hiện
đờng lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phơng hoá, đa dạng hoá các quan
hệ quốc tế theo tinh thần của Đổi mới, ngày 9-3-1987, Ban chấp hành
Trung ơng Đảng Cộng sản Việt Nam đã ra Chỉ thị về việc tăng cờng
quan hệ hữu nghị và hợp tác với ấn Độ, có thể coi là một sự kiện quan
trọng trong quan hệ Việt - ấn. Về phía ấn Độ, đây cũng là thời kỳ ấn Độ
bắt đầu có những điều chỉnh chính sách phát triển đất n
ớc, thực hiện chính
sách hớng Đông trong đờng lối đối ngoại. Những điều chỉnh chính sách
đối ngoại của hai nớc là cơ sở để quan hệ Việt Nam - ấn Độ bớc sang
một trang mới. Chúng tôi lấy năm 2004 là năm kết thúc thời điểm nghiên
cứu để giới hạn về mặt thời gian công trình nghiên cứu của mình.
- Phạm vi nghiên cứu:
1. Tìm hiểu quá trình phát triển của quan hệ hai nớc trên các lĩnh vực:
chính trị, kinh tế, khoa học-kỹ thuật, văn hoá, giáo dục.

2. Từ những nghiên cứu này, rút ra những đánh giá, nhận xét bớc đầu
về mối quan hệ hai nớc.
3. Tuy nhiên, mối quan hệ Việt Nam - ấn Độ thời kỳ này chịu sự tác
động của quan hệ giữa hai nớc trong thời gian trớc đó, cũng nh những
nhân tố từ tình hình thế giới, nên chúng tôi mở rộng sự nghiên cứu tới quan
hệ giữa hai nớc thời gian trớc 1986 cũng nh tới những vấn đề của khu
vực và quốc tế có tác động đến quan hệ hai nớc trong thời kỳ này. Quan
hệ hai nớc từ 2004 đến nay cũng đợc chúng tôi đề cập đến để thấy chiều
hớng phát triển tiếp tục của mối quan hệ này.
4. Nguồn t liệu
Để nghiên cứu đề tài này, chúng tôi dựa vào các nguồn tài liệu chính
sau đây:
- Các văn kiện, tài liệu của Đảng Cộng sản và Nhà nớc Việt Nam, của
chính phủ ấn Độ có liên quan đến quan hệ giữa hai nớc; các hiệp định,
thỏa thuận th, tuyên bố chung; các bài phát biểu trả lời phỏng vấn của các
nhà lãnh đạo hai nớc đợc công bố trên báo chí...
- Báo cáo, biên bản, bản tổng kết định kỳ của các cơ quan làm công tác
đối ngoại, đặc biệt là của Bộ Ngoại giao.
- Các công trình nghiên cứu của các nhà nghiên cứu Việt Nam, ấn Độ,
Liên- Xô trớc đây có liên quan đến đề tài đợc công bố trên các sách, tạp
chí, báo, kỷ yếu các cuộc Hội thảo khoa học về quan hệ hai nớc bằng
tiếng Việt, Anh, Nga.
- Báo chí hàng ngày của Việt Nam và ấn Độ.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng những phơng pháp nghiên
cứu sau:
- Trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử để nhìn nhận, xem xét vấn đề trong sự tác động chi phối lẫn nhau
của các mối quan hệ, các nhân tố trong mối quan hệ Việt Nam - ấn Độ giai

đoạn từ năm 1986 đến năm 2004. Cách tiếp cận của đề tài cũng nh giới
hạn phạm vi nghiên cứu là xem xét và đánh giá thực trạng mối quan hệ
Việt Nam - ấn Độ trong bối cảnh thế giới và khu vực để từ đó đa ra các
nhận xét bớc đầu, dự báo triển vọng phát triển của mối quan hệ này và
kiến nghị chính sách của Việt Nam trong thời gian tới.
- Sử dụng ph
ơng pháp lịch sử, phơng pháp lôgích và phơng pháp
nghiên cứu quan hệ quốc tế để nghiên cứu quan hệ hai nớc qua các giai