Công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện trường trung cấp xây dựng số 4

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN



HOÀNG THỊ MINH PHÁN



CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC
TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG TRUNG CẤP
XÂY DỰNG SỐ 4


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Thƣ viện - Thông tin

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. LÊ THỊ PHÚC

HÀ NỘI - 2014



LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bản khóa luận này, lời đầu tiên em xin chân thành cảm

ơn đến cô giáo ThS. Lê Thị Phúc đã hướng dẫn và giúp đỡ em tận tình trong
suốt quá trình làm khóa luận.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy cô giáo trong khoa
đã tận tình dạy bảo, truyền đạt cho em những tri thức quý báu trong suốt quá
trình học tập và hoàn thành khóa luận.
Em cũng xin được gửi lời cảm ơn tới các bác, các cô, các chú trong thư
viện Trường Trung Cấp Xây Dựng Số 4, cũng như các thầy cô trong thư viện
trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2, cùng bạn bè, gia đình đã luôn giúp đỡ,
động viên và tạo điều kiện thuận lợi để khóa luận của em được hoàn thành tốt.
Mặc dù đã cố gắng, song khóa luận không tránh khỏi những hạn chế,
thiếu sót. Em rất mong nhận được sự xem xét, đánh giá, đóng góp những ý
kiến quý báu của các thầy cô giáo cùng các bạn để bản khóa luận em được
hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2014
Sinh viên thực hiện


Hoàng Thị Minh Phán









LỜI CAM ĐOAN

Em xin cam đoan khóa luận này là kết quả nghiên cứu của riêng bản
thân em dưới sự hướng dẫn trực tiếp của cô giáo ThS. Lê Thị Phúc. Mọi kết
quả nghiên cứu trong đề tài đều trung thực, không trùng với kết quả của tác
giả nào, đề tài chưa được công bố tại bất kỳ một công trình nghiên cứu khoa
học nào của ai khác.

Hà Nội, tháng 5 năm 2014
Sinh viên thực hiện


Hoàng Thị Minh Phán

















DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT
Từ viết tắt
Nghĩa của từ viết tắt
1
CTPVBĐ
Công tác phục vụ bạn đọc
2
PVBĐ
Phục vụ bạn đọc
3
TCXDS4
Trung cấp Xây Dựng Số 4
4
CBTV
Cán bộ thư viện
5
CNTT
Công nghệ thông tin
6
TT-TV
Thông tin thư viện
7
CSDL
Cơ sở dữ liệu

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Hình 1.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Trường Trung Cấp Xây Dựng Số 4
Bảng 1.1: Bảng vốn tài liệu theo hình thức tài liệu
Bảng 1.2: Bảng phân bố tài liệu theo hình thức khoa học
Bảng 1.3: Bảng tình hình bổ sung vốn tài liệu
Bảng 1.4: Kinh phí hàng năm cho bổ sung tài liệu
Bảng 2.1: Thống kê số lượng phục vụ bạn đọc tại chỗ
Bảng 2.2: Thống kê tình hình luân chuyển sách tại hệ thống phòng mượn

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THƢ VIỆN TRƢỜNG CẤP
TRUNG XÂY DỰNG SỐ 4 VỚI CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC 5
1.1. Khái quát về thư việntrường TCXDS4 5
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển 5
1.1.2. Đặc điểm của thư viện trường Trung Cấp Xây Dựng Số 4 8
1.1.3. Thư viện trường TCXDS4 trước yêu cầu đổi mới 12
1.2. Những vấn đề chung về công tác phục vụ bạn đọc 13
1.2.1. Khái niệm về công tác phục vụ bạn đọc 13
1.2.2. Ý nghĩa của công tác phục vụ bạn đọc 14
1.3. Đặc điểm bạn đọc và nhu cầu bạn đọc tại thư viện trường TCXDS4 15
1.3.1. Đặc điểm bạn đọc 15
1.3.2. Đặc điểm nhu cầu đọc 18
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC TẠI
THƢ VIỆN TRƢỜNG TRUNG CẤP XÂY DỰNG SỐ 21
2.1. Các hình thức phục vụ tài liệu 22

2.1.1. Tổ chức phục vụ đọc tại chỗ 22
2.1.2. Tổ chức phục vụ mượn về nhà 24
2.1.3. Tổ chức phục vụ tại phòng Internet 26
2.2. Tổ chức phục vụ bạn đọc theo hình thức khác 27
2.2.1. Phục vụ Hỏi - Đáp thông tin 27
2.2.2. Sao chụp tài liệu gốc 28
2.3. Các yếu tố hỗ trợ công tác phục vụ bạn đọc 28
2.3.1. Vốn tài liệu 28
2.3.2. Cán bộ thư viện 29
2.3.3. Trang thiết bị kỹ thuật 30


2.4. Đánh giá, nhận xét công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện trường
TCXDS4 31
2.4.1. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ thư viện 31
2.4.2. Khả năng đáp ứng về cơ sở vật chất, trang thiết bị 31
2.4.3. Chất lượng phục vụ thông tin thư viện 32
2.4.4. Về mức độ đầy đủ của tài liệu 33
Chƣơng 3: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
PHỤC VỤ BẠN ĐỌC TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG TRUNG CẤP
XÂY DỰNG SỐ 4 34
3.1. Những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến công tác phục vụbạn tại thư
viện Trường Trung cấp xây dựng số 4 34
3.2. Các giải pháp nâng cao nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc tại thư
viện trường Trung cấp xây dựng 3
3.2.1. Tăng cường nguồn lực thông tin 37
3.2.2. Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị 38
3.2.3. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ và người dùng tin tại thư viện 40
3.2.4. Tăng cường phối hợp các cơ quan, đơn vị khác trong phục vụ
bạn đọc 41

KẾT LUẬN 44
TÀI LIỆU THAM KHẢO 46




1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông tin (CNTT) thì
thư viện đã và đang thực hiện vai trò của mình trong đời sống xã hội đặc biệt
là trong các trường học. Bởi nhắc đến trường học ta không thể không nhắc
đến thư viện, thư viện không chỉ là nơi lưu giữ sách báo, tài liệu và thực hiện
các chức năng giáo dục, văn hóa, thông tin và giải trí, thư viện còn được
mệnh danh là trái tim tri thức của trường học.
Công tác phục vụ bạn đọc có vị trí quan trọng trong thư viện, là khâu
trung tâm trong hoạt động thư viện. Công tác phục vụ bạn đọc là khâu cuối
cùng của chu trình chuyên môn thực hiện việc luân chuyển sách tài liệu tới
bạn đọc, là mục đích cao nhất của mọi hoạt động thư viện. Hiệu quả của công
tác phục vụ bạn đọc là tiêu chuẩn để đánh giá chất lượng hoạt động của thư viện.
Thư viện trường Trung cấp Xây dựng số 4 (TCXDS4) là một trong
những bộ phận cấu thành của trường, có chức năng phục vụ công tác nghiên
cứu khoa học và đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập
của cán bộ giảng viên sinh viên trong trường.
Trong những năm gần đây dưới sự tác động của chuyển đổi cơ chế và
sự phát triển mạnh mẽ của CNTT, thư viện có nhiều biến đổi tích cực về chất
lượng và số lượng. Kho tài liệu được bổ sung thêm nhiều tài liệu góp phần
nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc. Nhu cầu bạn đọc đến thư viện ngày

càng tăng, trong khi đó phương thức phục vụ bạn đọc vẫn còn hạn chế hiệu
quả phục vụ chưa cao. Việc nâng cao chất lượng bạn đọc tại trường TCXDS4
đòi hỏi phải có những giải pháp hữu hiệu hơn. Từ những lý do trên em đã
chọn đề tài “Công tác phục vụ bạn đọc tại Thư viện Trường Trung cấp Xây
dựng số 4” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.

2

2. Tình hình nghiên cứu
Trong những năm qua đã có nhiều đề tài nghiên cứu cấp luận văn thạc
sĩ của học viên cao học, khóa luận tốt nghiệp của sinh viên các trường viết về
công tác phục vụ bạn đọc ở các khía cạnh khác nhau của các trung tâm thư
viện như đề tài:
- Lê Vân Anh (2008), Công tác phục vụ bạn đọc tại Thư viện Trường
Đại học Giao thông vận tải,Luận văn Thạc sỹ khoa học Thư viện, Đại học
văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
- Nguyễn Thị Thủy (2009), Tìm hiểu công tác phục vụ bạn đọc tại Thư
viện học viện Kĩ Thuật Quân Sự, Khóa luận khoa học thư viện, Trường Đại
học Kĩ Thuật Quân Sự, Hà Nội.
- Lê Thu Hà (2010), Tổ chức phục vụ bạn đọc tại trung tâm thông tin
thư viện Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội, Luận văn Thạc sỹ khoa học thư
viện, Trường Đại học Văn Hóa Hà Nội, Hà Nội.
- Đào Thị Mai Hương (2012), Tổ chức phục vụ bạn đọc tại thư viện
Trường Đại học Hùng Vương, Khóa luận khoa học thư viện, Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2.
- Nguyễn Thị Hương (2013), Công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện
Trường Đại học Công Nghiệp Việt- Hung, Khóa luận khoa học thư viện,
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
* Đối tƣợng nghiên cứu:

Công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện trường TCXDS4.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về mặt không gian: Nghiên cứu công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện
trường TCXDS4.
- Về mặt thời gian: Nghiên cứu công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện
trường TCXDS4 từ năm 2009 đến 2013.
3

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát trực tiếp
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp phỏng vấn
5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích:
Đánh giá thực trạng công tác phục vụ bạn đọc tại thư viện trường
TCXDS4. Trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu
quả và chất lượng phục vụ bạn đọc của thư viện.
* Nhiệm vụ:
- Nghiên cứu những vấn đề chung về công tác phục vụ bạn đọc và giới
thiệu khái quát về thư viện trường TCXDS4.
- Nghiên cứu đặc điểm nhu cầu tin và người dùng tin tại thư viện
trường TCXDS4.
- Đánh giá thực trạng công tác phục vụ bạn đọc tại thư viên trường
TCXDS4.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả phục
vụ bạn đọc tại thư viện trường TCXDS4.
6. Ý nghĩa của đề tài
- Khóa luận đã nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động
công tác phục vụ bạn đọc tại trường TCXDS4.

- Trên cơ sở kết quả nghiên cứu đề ra các khuyến nghị có thể được xem
xét và ứng dụng vào thực tế nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng phục vụ
bạn đọc một cách hiệu quả nhất.
7. Cấu trúc của khóa luận
Ngoài lời nói đầu, kết luận, nội dung của khóa luận gồm 3 chương:
4

Chương 1: Những vấn đề chung về Thư viện Trường Trung Cấp Xây
Dựng Số 4 với công tác phục vụ bạn đọc.
Chương 2: Thực trạng công tác phục vụ bạn đọc tại Thư viện
Trường Trung Cấp Xây Dựng Số 4.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc tại
Thư viện Trường Trung Cấp Xây Dựng

5

Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THƢ VIỆN TRƢỜNG TRUNG CẤP
XÂY DỰNG SỐ 4 VỚI CÔNG TÁC PHỤC VỤ BẠN ĐỌC

1.1. Khái quát về thƣ việntrƣờng TCXDS4
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển
Trường Trung cấp Xây dựng số 4 được thành lập theo Quyết định số
800/BKT-QĐ ngày 21/6/1972 của Bộ Kiến trúc (nay là Bộ Xây dựng) với tên
ban đầu là Trường Trung học Kiến trúc Xuân Hoà. Trải qua nhiều giai đoạn
phát triển tới nay trường mang tên Trường Trung cấp Xây dựng số 4, tên giao
dịch Tiếng Anh: CONSTRUCTION SCHOOL No.4
Nhà trường hiện tại có hai địa chỉ đào tạo chính đang hoạt động trong
cả nước: Cơ sở 1, đặt tại Số 24 Đường Nguyễn Văn Linh, Phường Xuân Hoà,
Thị xã Phúc Yên, Tỉnh Vĩnh Phúc; cơ sở 2, đặt tại Số 24, Đường Nguyễn An
Ninh, Quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội.
Sau gần 40 năm xây dựng và phát triển, Nhà trường đã đạt được nhiều
thành tích trong lĩnh vực đào tạo. Từ khi thành lập đến nay, nhà trường đã đào
tạo được hàng chục nghìn cán bộ kỹ thuật, công nhân, hàng nghìn Kỹ sư xây
dựng.
Hiện nay cơ cấu tổ chức của trường TCXDS4 bao gồm: Hiệu trưởng;
Đảng bộ nhà trường; Hội đồng nhà trường; Các hội đồng tư vấn; Các đoàn
thể tổ chức xã hội; Tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam; 2 phó hiệu trưởng; 6
phòng ban; 4 khoa; 3 trung tâm và các lớp học.

6


Hình 1.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của trường Trung Cấp Xây Dựng Số 4
Lịch sử hình thành và phát triển của thư viện Trường TCXDS4 gắn liền
với sự hình thành và phát triển của trường TCXDS4 với mục đích là nơi làm
việc, nơi cung cấp thông tin phục vụ học tập và nghiên cứu của cán bộ, giảng
viên học sinh và sinh viên trong toàn trường. Đảm nhận vai trò là “cái nôi tri
thức của nhân loại”, thư viện trường TCXDS4 đã trả qua 40 hoạt động không
ngừng phát triển cùng sự đi lên của nhà trường. Đứng trước những yêu cầu
cấp bách của đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, thư viện đã và đang
chuyển mình, đổi mới một cách toàn diện, sâu sắc theo hướng hiện đại hóa,
nâng cao một bước về chất lượng và hiệu quả phục vụ.
Chức năng và nhiệm vụ
Trung Cấp Xây Dựng Số 4 là một trung tâm đào tạo cung cấp cho đất
nước một đội ngũ cán bộ có trình độ, kỹ sư trong các lĩnh vực xây dựng, cán
bộ kỹ thuật và công nhân… Trường là trung tâm đào tạo chuyên gia về các
7

lĩnh vực nói trên đáp ứng cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính
vì vậy thư viện trường TCXDS4 có:
- Chức năng:
Chức năng phục vụ tài liệu, thông tin cho công tác giáo dục, đào tạo và
nghiên cứu khoa học, tạo nguồn lực có đủ trình độ phát triển công nghiệp của
đất nước.
Chức năng nghiên cứu, thu thập, bổ sung, xử lý tài liệu xây dựng, khoa
học kỹ thuật công nghệ và các tài liệu khác thuộc các lĩnh vực liên quan phục
vụ cho việc giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học của cán bộ, giảng viên
và học sinh, sinh viên của nhà trường.
- Nhiệm vụ:

Căn cứ vào nhiệm vụ đào tạo của nhà trường và Thư viện là một bộ
phận không tách rời của nhà trường, chính vì vậy, hoạt động của thư viện
trường TCXDS4 cũng định hướng vào nhiệm vụ chung của nhà trường, cụ
thể:
- Lập kế hoạch cho Ban giám hiệu nhà trường về công tác thông tin thư
viện phục vụ cho nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học.
- Khai thác, thu thập xử lý, bổ sung các loại hình tài liệu, xây dựng
hoàn thiện hệ thống tra cứu, tìm kiếm phù hợp, hướng dẫn người dùng tin truy
cập, khai thác kho tài liệu một cách hiệu quả.
- Tổ chức, sắp xếp, lưu trữ và bảo quản kho tài liệu của thư viện.
- Cung cấp các dịch vụ thông tin, phục vụ cho công tác tìm kiếm và
khai thác tài liệu của người dùng tin.
- Xây dựng hệ thống tra cứu tìm tin, thiết lập mạng lưới truy nhập và
tìm tin tự động hóa, tổ chức cho bạn đọc của thư viện khai thác và sử dụng
thuận lợi và có hiệu quả nguồn tài nguyên thông tin của thư viện.
8

- Có nhiệm vụ quản lý và sử dụng có hiệu quả tài sản của thư viện được
giao, gồm toàn bộ hệ thống cơ sở vật chất thiết bị, hệ thống tài nguyên thông
tin của thư viện.
- Phát triển mối quan hệ hợp tác với các trung tâm TT- TV, các tổ chức
khoa học, các trường học về lĩnh vực thông tin tư liệu.
1.1.2. Đặc điểm của thƣ viện trƣờng Trung Cấp Xây Dựng Số 4
Cơ sở vật chất và trang thiết bị
Là một mô hình thư viện truyền thống đang trong quá trình tin học hóa,
thư viện có các trang thiết bị cần của một thư viện truyền thống và các
phương tiện kỹ thuật phục vụ cho các công nghệ hiện đại.
Thư viện trường TCXDS4 được đặt tại khu vực giảng đường 1 tầng 1
với diện tích 200m2 với hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật tương đối đầy đủ.
Hầu hết trang thiết bị của thư viện được trang bị mới từ hệ thống máy chủ,

bàn ghế dành cho bạn đọc đến bàn ghế dành cho nhân viên, từ giá sách, kệ để
báo tạp chí cho đến các thiết bị khác bao gồm 15 giá sách, 8 bàn đọc, 15 ghế,
01 tủ mục lục, 11 máy tính trong đó 10 máy dành cho học sinh, sinh viên và
01 máy dành cho cán bộ Thư viện, 01 máy in, 01 đầu đọc mã vạch và hệ
thống đèn chiếu sáng…
Thư viện đã được đầu tư đầy đủ các trang thiết bị nhằm thỏa mãn tối đa
nhu cầu sử dụng cho bạn đọc. Cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đầy đủ rất tiện
lợi để đưa tin học vào áp dụng trong các khâu công tác, tạo điều kiện giúp cán
bộ, giảng viên và học sinh, sinh viên tìm tòi trong quá trình nghiên cứu, giảng
dạy và học tập. Tuy nhiên, để phục vụ bạn đọc được tốt hơn thì cần đầu tư cơ
sở vật chất tốt hơn nữa để đạt hiệu quả hơn.
Trang thiết bị hỗ trợ người dùng tin như: Hệ thống OPAC, hệ thống
truy cập mạng máy tính và người dùng thư viện điện tử để tra tìm tài liệu.


9

Cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực
Trong bối cảnh hiện nay vấn đề hoàn thiện cơ cấu tổ chức của một cơ
quan TT-TV là rất quan trọng và cần thiết. Bởi thư viện có hoạt động hiệu quả
hay không là do thư viện có cơ cấu tổ chức phù hợp với yêu cầu và hoạt động
của cơ quan đơn vị dựa trên một số tiêu chuẩn nhất định.
Hiện nay số cán bộ, công nhân viên của thư viện chỉ có 01 người, có
trình độ cử nhân thư viện thông tin. Do chỉ có một cán bộ nên công việc của
thư viện đều do cán bộ đó sắp xếp, xử lý. Để đáp ứng tốt hơn những yêu cầu
của hoạt động thông tin thư viện, thì đội ngũ cán bộ phải nhiều hơn và được
tạo điều kiện thuận lợi để cho cán bộ tham gia học tập, nâng cao tay nghề,
phát triển kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp. Hiện nay thư viện có cơ cấu tổ
chức và bao gồm các phòng ban như sau:
- Phòng đọc tổng hợp gổm có:

+ Vừa là khu vực đọc tài liệu
+ Vừa là khu vực mượn tài liệu
- Phòng tra cứu internet
Vốn tài liệu
Vốn tài liệu là một trong yếu tố rất quan trọng cấu thành nên thư viện,
là đối tượng trong hoạt động thông tin thư viện như công tác bổ sung, xử lý
kho, tổ chức kỹ thuật, tuyên truyền giới thiệu, khai thác sử dụng và phục vụ
bạn đọc. Vốn tài liệu còn là yếu tố để các thư viện có thể tồn tại, phát triển
duy trì các hoạt động của mình. Vốn tài liệu có phong phú đa dạng về nội
dung cũng như hình thức, phù hợp với chức năng nhiệm vụ của đơn vị, cơ
quan thông tin thư viện thì mới có thể phục vụ tốt bạn đọc và thu hút ngày
càng nhiều bạn đọc đến thư viện, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của thư
viện. Thư viện trường TCXDS4 đã xây dựng và phát triển nguồn tài nguyên
thông tin cho thư viện, nhằm đáp ứng nhu cầu cho bạn đọc đặc biệt là cán bộ,
10

giảng viên học sinh sinh viên trong trường. Vốn tài liệu của thư viện khá
phong phú bao gồm tất cả các ngành đào tạo và nghiên cứu tại trường.
Vốn tài liệu là những tài liệu được sưu tầm, tập hợp theo một hoặc
nhiều chủ đề, nội dung nhất định, được xử lí theo quy tắc, quy trình khoa học
của nghiệp vụ thư viện để tổ chức phục vụ bạn đọc đạt hiệu quả cao và được
bảo quản. Ngoài ra, vốn tài liệu thư viện còn được gọi là di sản thư tịch. Vốn
tài liệu là nền tảng xây dựng thư viện, chính vì vậy, thư viện trường TCXDS4
luôn chú trọng đến việc bổ sung tài liệu nhằm thỏa mãn nhu cầu đọc của bạn
đọc. Hiện nay, thư viện cũng từng bước hiện đại hóa tiếp cận gần với thư
viện điện tử, vốn tài liệu ngày càng đa dạng phong phú. Tuy nhiên Thư viện
trường TCSDS4 còn nhỏ và vốn tài liệu phần lớn là về chuyên ngành xây
dựng nên tổng số là 12000 bản sách, chất lượng vốn tài liệu nhìn chung phù
hợp và đáp ứng cho việc học tập và nâng cao tri thức của cán bộ, học sinh,
sinh viên trong trường. Vốn tài liệu của thư viện trường TCXDS4 gồm nhiều

loại hình khác nhau như sách, báo, tạp chí, cơ sơ dữ liệu…Trong đó báo, tạp
chí có 10 đầu tên. Thực tế khảo sát trên tổng số tài liệu của thư viện như sau:

Loại hình
Số lƣợng đầu tên tài liệu
Số bản tài liệu
Sách
815
12.000
Báo, Tạp chí khoa học
10


Bảng 1.1: Bảng vốn tài liệu theo hình thức tài liệu
Nhìn vào bảng vốn tài liệu của trường TCXDS4 ta thấy số lượng tên tài
liệu của sách là 815 đầu sách, tuy nhiên số bản tài liệu khá phong phú chiếm
12.000 bản . Lý do số bản tài liệu lại chênh lệch nhau so với đầu số là do mỗi
năm thư viện nhận được nguồn kinh phí của nhà trường và căn cứ vào thời
khóa biểu của mỗi lớp để mua giáo trình, sách tham khảo cho học sinh, sinh
viên, phục phụ họ mượn trong những môn học mà họ cần.
11

Nội dung
Số lƣợng tên tài liệu
Tỷ lệ
Xây dựng
5965
49.7%
Kế toán
870

7.3%
Sách tham khảo
810
6.8%
Tin học và ngoại ngữ
355
3.0%
Triết
280
2.3%
Tác phẩm văn học
620
5.2%
Pháp luật
480
4.0%
Chính trị
890
7.4%
Thể thao
250
2.1%
Sách cao đẳng
1480
12.3%
Tổng
12000
100%

Bảng 1.2: Bảng phân bố tài liệu theo lĩnh vực khoa học

Qua số liệu điều tra cho thấy, khảo sát trên tổng số tài liệu thì số lượng
tài liệu thuộc lĩnh vực Xây Dựng chiếm tỉ lệ cao nhất với 49.7%. Tiếp theo là
tài liệu thuộc lĩnh vực sách Cao Đẳng, đối với lĩnh vực kế toán và chính trị
chiếm tỉ lệ trung bình là 7,3% và 7.4%. Trong khi đó các tài liệu thuộc lĩnh
vực còn lại chiếm tỉ lệ thấp từ 2.1% đến 6.8%. Từ đó cho ta thấy nguồn lực
thông tin của thư viện có nội dung bao quát các ngành đào tạo của trường.
Tài liệu thư viện là kho tri thức giúp cho bạn đọc có thể tìm kiếm và sử
dụng phục vụ cho công tác học tập và nghiên cứu của mình, để thực hiện sứ
mệnh thư viện là nơi học tập của trường, thư viện cần chi phí ngân sách cho
việc bổ sung vốn tài liệu làm cho tài liệu phong phú về số lượng và đa dạng
về nội dung nhằm phục vụ tối đa nhu cầu của bạn đọc. Cụ thể, thông qua số
liệu thống kê từ 2008 đến nay, cho thấy được tình hình luân chuyển tài liệu,
12

lượt bạn đọc đến sử dụng thư viện và nguồn kinh phí dành cho bổ sung vốn
tài liệu như sau:
Năm
2008
2009
2010
2011
2012
2013

Tài liệu bổ sung (bản tài liệu)
0
0
500
525
532

556
0
0
5
6
8
9
Bảng 1.3: Bảng tình hình bổ sung vốn tài liệu
Qua bảng số liệu điều tra cho thấy tình hình bổ sung vốn tài liệu của
thư viện có sự thay đổi, số lượng tài liệu tăng lên từ năm 2010 đến năm 2013
và năm 2008, 2009 không có bổ sung. Từ đó ta thấy số lượng tài liệu bổ sung
tăng lên cũng không đáng kể chỉ tăng từ 25 đến 55 bản tài liệu. Nguyên nhân
chủ yếu do ngân sách dành cho bổ sung còn hạn chế và việc mở rộng quan hệ
hợp tác với bên ngoài chưa có.

Năm
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Kinh phí bổ sung (triệu đồng)
0
0
27
28
30
35

Bảng 1.4: Kinh phí hàng năm cho bổ sung tài liệu
Được biết, nguồn kinh phí dành cho bổ sung chủ yếu là từ trường đưa
xuống. Qua bảng số liệu cho thấy, nguồn kinh phí dành cho bổ sung mới được
bắt đầu từ năm 2010, nguồn kinh phí dành cho bổ sung có tăng lên nhưng
không đáng kể, mỗi năm tăng khoảng từ 1 triệu đồng đến 5 triệu đồng.
1.1.3. Thƣ viện trƣờng TCXDS4 trƣớc yêu cầu đổi mới
Muốn đổi mới thì phải có sự thay đổi mang tính hệ thống từ các cấp
quản lý giáo dục, đến giảng viên và học sinh, sinh viên; phải xây dựng thư
viện trở thành giảng đường thứ 2 của môi trường trường học.
Thư viện là nơi cung cấp thông tin, tạo điều kiện cho bạn đọc phát triển
toàn diện, đặc biệt là tư duy sáng tạo, góp phầngiúp nhà trường hoàn thành sự
nghiệp đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Đặc biệt
13

hiện nay trường đã dần từng bước thay đổi phương hướng giáo dục. Do vậy,
thư viện có vai trò cần thiết trong việc hỗ trợ cho việc thay đổi phương pháp
giảng dạy ở trường học. Thay vì lên lớp thuyết trình, diễn giải một số vấn đề
qua các bài giảng và giáo trình, các giảng viên đã đưa ra nguồn tài liệu phong
phú sẵn có của thư viện, nêu tình huống của vấn đề để hướng dẫn sinh viên
sưu tầm, tham khảo, nghiên cứu tài liệu.
Thư viện cũng đã giúp nhiều cho việc thay đổi phương pháp học tập ở
bậc trung cấp trở lên. Thay vì việc học thuộc lòng bài giảng hay giáo trình của
thầy cô, thì học sinh, sinh viên phải đến thư viện tìm kiếm, theo hướng dẫn
của thầy, các tài liệu liên quan đến đề tài để thảo luận hay vấn đề học tập trên
lớp.
Thư viện đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc tạo lập và phát triển
dịch vụ thông tin, phục vụ cho đổi mới phương pháp và nội dung đào tạo, góp
phần nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học. Đặc
biệt ứng dụng CNTT trong các thư viện nói chung và thư viện trường
TCXDS4 nói riêng nhằm tạo ra các sản phẩm dịch vụ TT-TV phù hợp với yêu

cầu và có tính ổn định cao trong CTPVBĐ là rất quan trọng và cần thiết. Bởi
nó mang lại những kết quả tối ưu trong việc lưu trữ, bảo quản, khai thác và
giao lưu thông tin, góp phần nâng cao hiệu quả phục vụ bạn đọc trong các thư
viện trường học.
1.2. Những vấn đề chung về công tác phục vụ bạn đọc
1.2.1. Khái niệm về công tác phục vụ bạn đọc
Ngày nay, hầu hết các trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên
nghiệp trên cả nước đều xây dựng cho mình một thư viện riêng với những
tính năng phù hợp với chương trình đào tạo của nhà trường. Mỗi thư viện đều
có những mô hình hoạt động khác nhau, nhưng cùng có chung một mục đích,
đó là góp phần tích cực vào sự nghiệp giáo dục và đào tạo của Nhà trường.
Công tác phục vụ bạn đọc là một trong những khâu công tác quan trọng và
14

được nhiều thư viện quan tâm chú trọng. Công tác phục vụ bạn đọc là hoạt
động của thư viện nhằm tuyên truyền và đưa ra phục vụ các dạng tài liệu, giúp
đỡ người tới thư viện trong việc lựa chọn và sử dụng tài liệu. Công tác này
được tiến hành bởi sự kết hợp các quá trình liên quan chặt chẽ với nhau của
việc phục vụ đọc, mượn tài liệu, phục vụ tra cứu thông tin. Có thể hiểu như
sau vể công tác phục vụ bạn đọc:
Công tác phục vụ bạn đọc hay việc tổ chức phục vụ tài liệu cho bạn đọc
là một hoạt động của thư viện nhằm thúc đẩy, phát triển và thoả mãn nhu cầu,
hứng thú đọc tài liệu thông qua việc tuyên truyền, hướng dẫn và cung cấp tài
liệu dưới nhiều hình thức. Công tác phục vụ bạn đọc bao gồm các hình thức
tổ chức và phương pháp phục vụ người đọc ở trong và ngoài thư viện. Đồng
thời công tác người đọc còn là thước đo hiệu quả luân chuyển tài liệu và tác
dụng của nó trong đời sống.
Với ý nghĩa đó, công tác phục vụ bạn đọc luôn được coi là công tác
quan trọng nhất của thư viện. Bởi vì, thông qua công tác này vốn tài liệu quý
giá của thư viện mới được sử dụng có hiệu quả, mới phát huy được tác dụng

trong phát triển mọi mặt của đất nước, từ đó vị trí, vai trò xã hội của thư viện
mới được khẳng định.
1.2.2. Ý nghĩa của công tác phục vụ bạn đọc
Công tác phục vụ bạn đọc là công đoạn cuối cùng trong dây chuyền
hoạt động thông tin thư viện. Một tài liệu từ khi nhập về thư viện đến khi
được đưa ra phục vụ bạn đọc phải trải qua rất nhiều khâu công tác nghiệp vụ
như: bổ sung, xử lý kĩ thuật, tổ chức kho… Mọi hoạt động này đều nhằm mục
đích cuối cùng là phục vụ bạn đọc. V.I. Lênin đã từng nói: “Niềm tự hào và
vinh quang của thư viện công cộng không phải ở chỗ kho sách của thư viện có
bao nhiêu sách quý, có bao nhiêu ấn phẩm của thế kỷ XVI, có bao nhiêu sách
chép tay của thế kỷ X, mà ở chỗ sách báo được luân chuyển trong nhân dân
như thế nào? Đã thu hút được bao nhiêu độc giả vào thư viện? Nhu cầu của
15

họ có được thỏa mãn một cách nhanh chóng không? Có bao nhiêu sách được
mượn về nhà?”
Thông qua công tác với người đọc, thư viện có thể kiểm tra, đánh giá
hoạt động của các khâu nghiệp vụ xử lý trước đó trong dây chuyền thông tin
tư liệu. Thẩm định lại khâu bổ sung đã hợp lý chưa? Khâu xử lý nội dung và
hình thức có chính xác không? Qua đó, thư viện điều chỉnh các khau sao
cho hợp lý, theo hướng thỏa mãn ngày một tốt hơn nhu cầu tin của người
dùng tin. Với lý do đó, công tác phục vụ bạn đọc phải được phát triển dựa trên
cơ sở cộng tác và liên hệ mật thiết với các khâu khác trong thư viện.
Ngày nay, với sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ kéo
theo sự bùng nổ thông tin, các loại văn hóa phẩm, các phương tiện thông tin
đa dạng, hiện đại đã tác động mạnh mẽ tới đời sống xã hội và nhu cầu của con
người. Do đó, các cơ quan thông tin thư viện phải luôn chủ động, nhạy bén
trong việc nắm bắt tình hình thực tiễn, thường xuyên nghiên cứu người dùng
tin và nhu cầu tin của họ để đưa ra phương hướng phát triển thư viện nói
chung cũng như nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc nói riêng. Vì vậy, trong

những năm qua, thư viện trường TCXDS4 luôn quan tâm, chú trọng và nâng
cao công tác phục vụ bạn đọc dựa trên sự nghiên cứu hai yếu tố luôn luôn
biến động là: tài liệu và bạn đọc, với mục đích làm tăng vòng quay vốn tài
liệu hiện có trong thư viện, để thông tin, tài liệu trong thư viện được khai thác
một cách triệt để, tối đa thỏa mãn nhu cầu tin của người dùng tin trong thư
viện. Góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của thư viện nói riêng và nhiệm
vụ nghiên cứu, giáo dục đào tạo của trường TCXDS4 nói chung.
1.3. Đặc điểm bạn đọc và nhu cầu bạn đọc tại thƣ viện trƣờng TCXDS4
1.3.1. Đặc điểm bạn đọc
Bạn đọc là thành phần không thể thiếu trong bất kỳ của một cơ quan
TT-TV. Bạn đọc và nhu cầu đọc của họ là cơ sở để định hướng cho toàn bộ
hoạt động thông tin của một cơ quan TT-TV. Nắm vững nhu cầu thông tin
16

đáp ứng kịp thời đầy đủ và chính xác nhu cầu thông tin của người dùng tin là
một trong những nhiệm vụ quan trọng của thư viện nói chung và Thư viện
Trường TCXDS4 nói riêng.
Trường trung cấp cũng là một trong những cái nôi đào tạo ra những
nhân tài cho đất nước. Do đó, hoạt động giảng dạy, nghiên cứu là hoạt động
chủ đạo đóng vai trò quan trọng trong môi trường học tập. Đây không chỉ là
quá trình tiếp nhận thông tin một chiều mà là quá trình sáng tạo, chuyển giao
tri thức theo nhiều chiều hướng khác nhau. Cùng với những yêu cầu đổi mới
giáo dục nói chung, đổi mới phương pháp giảng dạy nói riêng, đòi hỏi người
đọc phải chủ động hơn, sáng tạo hơn trong cách tiếp nhận thông tin, tri thức,
khuyến khích người đọc phải thường xuyên đọc tài liệu, nghiên cứu kỹ các
vấn đề mà mình đã đọc.
Bạn đọc ở thư viện là toàn thể cán bộ, giáo viên làm công tác giảng dạy
và nghiên cứu khoa học cùng đông đảo học sinh, sinh viên đang học tập và
công tác tại trường.
Mỗi bạn đọc đều có sở thích, nhu cầu tin khác nhau song đều có điểm

chung: Họ vừa là người sử dụng, vừa là người cung cấp thông tin. Để thỏa
mãn nhu cầu tin ngày càng cao của họ, Thư viện cần phát triển nhiều dịch vụ
nhằm đem lại hiệu quả cao cho người dùng tin.
Đặc điểm bạn đọc tại Thư viện có thể được phân tích qua các nhóm
sau:
 Nhóm 1: Bạn đọc là cán bộ quản lý (CBQL)
Nhóm (CBQL) chiếm số lượng thẻ ít nhất: 25 thẻ trong tổng 515 thẻ.
CBQL Trường TCXDS4 gồm có: Ban giám hiệu, Cán bộ lãnh đạo
Đảng bộ và các tổ chức đoàn thể, Trưởng và phó các khoa và tổ các bộ môn.
Nhóm bạn đọc là CBQL chỉ chiếm 4.9% trong tổng số người dùng tin
nhưng có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của trường, của ngành giáo dục. Bạn
17

đọc thuộc nhóm này vừa làm công tác quản lý vừa tham gia nghiên cứu khoa
học và đồng thời tham gia công tác giảng dạy ở nhiều nơi.
 Nhóm 2: Bạn đọc là cán bộ giảng dạy (CBGD)
Nhóm (CBGD) chiếm số lượng thẻ không nhỏ: 90 thẻ trong tổng số 515.
CBGD là những người có vai trò quan trọng đối với chất lượng giáo
dục đào tạo của hệ thống giáo dục. Nhóm bạn đọc này có trình độ chuyên
môn cao. Họ là những người có ảnh hưởng tích cực tới công cuộc đổi mới
giáo dục của đất nước, họ vừa là người tiếp cận thông tin vừa là người chuyển
giao thông tin thông qua công tác giảng dạy. Nhóm này chiếm 17.5% trong
tổng số bạn đọc tại Thư viện.
 Nhóm 3: Bạn đọc là sinh viên
Nhóm bạn đọc là học sinh, sinh viên chiếm số thẻ lớn nhất: 400 thẻ
trong tổng 515 thẻ.
Đây là nhóm bạn đọc chủ yếu chiếm tỷ lệ cao nhất (77.7%) cơ cấu bạn
đọc tại thư viện. Với mục tiêu mở rộng quy mô đào tạo, số lượng sinh viên
ngày càng đông nên nhu cầu tiếp nhận, sử dụng thông tin khá lớn. Tuy đối với
mỗi sinh viên nhu cầu sử dụng thông tin là khác nhau nhưng họ đều sử dụng

thông tin tư liệu để học tập, nghiên cứu, trao đổi kiến thức. Nội dung thông tin
mà họ quan tâm là các thông tin mang tính nền tảng cơ sở, lý thuyết ngành
thuộc các lĩnh vực về tất cả các ngành mà nhà trường đào tạo. Nhóm bạn đọc
này có một số đặc điểm nổi trội như sau:
- Có nhiều thời gian cho việc khai thác và sử dụng tài liệu.
- Có những kỹ năng cơ bản tìm kiếm và khai thác nguồn lực thông tin
của thư viện do được học qua chương trình giới thiệu và hướng dẫn sử dụng
thư viện. Tuy nhiên chương trình này được tổ chức chức chưa sâu nên năng
lực kiến thức của sinh viên trong trường vẫn còn hạn chế.
18

Nhìn chung, nhu cầu đọc của bạn đọc tại thư viện có đặc điểm nổi bật
là những thông tin tập trung vào chuyên ngành xây dựng , hay những thông
tin có liên quan phục vụ cho việc nghiên cứu đến những chuyên ngành này.
1.3.2. Đặc điểm nhu cầu đọc
Nhu cầu đọc là đòi hỏi khách quan của con người đối với việc tiếp nhận
và sử dụng thông tin nhằm duy trì các hoạt động nhận thức và thực tiễn. Nhu
cầu đọc của con người thay đổi cùng với những thay đổi của xã hội, ngày
càng trở lên đa dạng và phức tạp. Người cán bộ thư viện cần nắm rõ tính chất
nhu cầu đọc là: tính xã hội, tính chu kỳ và tính cơ động cũng như thành phần
bạn đọc, để tổ chức công tác phục vụ bạn đọc đạt hiệu quả cao nhất.
Để đáp ứng tốt trong việc đổi mới giáo dục và đào tạo nói chung và
việc học tập, giảng dạy của nhà trường nói riêng, thì thư viện với chức năng
nhiệm vụ của mình đã từng bước không ngừng nâng cao hoạt động phục vụ
bạn đọc. Do nắm bắt được đặc điểm nhu cầu đọc của đông đảo đối tượng bạn
đọc tại nhà trường, giúp cho cán bộ thư viện có định hướng đúng đắn trong
các hoạt động như: bổ sung nguồn thông tin, đổi mới hình thức và phương
pháp phục vụ.
Đối với nhu cầu đọc của nhóm bạn đọc là cán bộ, giảng viên tài liệu mà
nhóm này quan tâm là những thông tin có tính chọn lọc cao có phạm vi bao

quát tầm vĩ mô, những tài liệu có giá trị nghiên cứu, thường tập trung vào
những vấn đề mới, mang tính đột phá trong các ngành đào tạo của nhà trường
như: Các tài liệu phản ánh về những tiến bộ trong các ngành xây dựng, kế
toán, tin học, kinh tế. Các tài liệu mang tính hoạch định chính sách, tài liệu
chỉ đạo của Nhà nước trong chiến lược phát triển ngành đào tạo của nhà
trường.
Đối với nhóm bạn đọc là cán bộ quản lý do đặc thù riêng về công việc,
tuổi tác, tâm lý nên có sự khác nhau về việc sử dụng các loại hình tài liệu. Với
nhóm bạn đọc này, họ thường quan tâm đến các loại tài liệu sách báo, tạp chí.