TỰ LÀM THIẾT BỊ DẠY HỌC – THẬT LÀ ĐƠN GIẢN

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Là nhà giáo, chúng ta đều biết: Quá trình dạy học phải nhằm mục đích nhất định,
trên cơ sở hoàn thành mục đích nhất định. Để chuyển tải nội dung như thế nào từ
phía chủ thể giáo viên đến chủ thể là học sinh phải có phương pháp dạy học,
phương pháp dạy học nhất định. Quá trình nhận thức của học sinh tiểu học cơ bản
cũng diễn ra theo quy luật nhận thức của loài người. Quy luật này đã được phản
ánh trong công thức nổi tiếng V.I.Lê – nin: “ Từ trực quan sinh động đến tư duy
trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn là con đường biện chứng của nhận
thức chân lý, nhận thức khách quan.”
Những yếu tố trực quan như: sự vật, hiện tượng có thực hoặc các mô hình
tranh vẽ, lời nói của giáo viên … học sinh xây dựng được những biểu tượng về
chúng. Đó là những tư liệu cảm tính, từ những tư liệu cảm tính, nhờ những thao tác
tư duy, ở học sinh sẽ hình thành khái niệm. Các phương tiện trực quan có thể sử
dụng trong suốt giờ học, tùy theo mục đích bài. Nếu sử dụng đầu giờ nhằm mục
đích giới thiệu bài, sử dụng cuối giờ nhằm cũng cố bài, các giờ thực hành có thể
dùng trực quan để minh họa giải thích rõ bản chất của sự vật, hiện tượng trong nội
dung bài học.
Như vậy, đồ dùng trực quan đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình dạy
học ở tiểu học. Vì vậy, người giáo viên không thể xem nhẹ mà phải tận dụng triệt
để nhằm giúp học sinh thu được kết quả tối ưu.
Đất nước ta đang tiến hành đổi mới toàn diện và sâu sắc, theo hướng công
nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để tiến hành sự nghiệp đổi mới phải hết sức coi trọng
nhân tố con người. Nhân tố con người đặt vào vị trí trung tâm của chiến lược kinh
tế - xã hội, xây dựng đất nước. “ Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố
cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững.” Để đáp ứng nhu cầu này phải coi
trọng đầu tư cho giáo dục.”, “ Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục là quốc
sách hàng đầu” Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã tập trung đầu
tư rất nhiều cho giáo dục xong đất nước ta đang trên đà phát triển, kinh tế vẫn còn
là nước ở ngưỡng nghèo Trong điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, ngân
sách nhà nước không đáp ứng yêu cầu so với quy mô phát triển nền giáo dục nói

chung và giáo dục Tiểu học nói riêng. Chưa thể đáp ứng đầy đủ cơ sở vật chất cho
giáo dục. Cơ sở vật chất trường học, thiết bị dạy học vẫn còn thiếu.
Vì vậy, cần phải có sự đóng góp của toàn xã hội, phải huy động cộng đồng
tham gia xây dựng và phát triển giáo dục (Xã hội hoá giáo dục). Khuyến khích
giáo viên và học sinh tự làm thiết bị dạy học là rất thiết thực, tuy nhiên xác định:
không phải chỉ vì nghèo mà tự làm thiết bị dạy học ( TBDH),TBDH cũng luôn đặt
ra ở các nước phát triển để động viên giáo viên đóng góp trí tuệ vào đổi mới

phương pháp dạy học, lôi cuốn học sinh tự làm TBDH vì đó là biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học theo hướng áp dụng: “ Học qua làm”.
Xuất phát từ tình hình thực tế trên qua kinh nghiệm thực tiễn, qua tài liệu tham
khảo, tôi xin mạnh dạn đề xuất một số phương pháp làm TBDH qua đề tài:
“TỰ LÀM THIẾT BỊ DẠY HỌC – THẬT LÀ ĐƠN GIẢN”
II. MỤC ĐÍCH – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Là một cán bộ quản lý, chỉ đạo chuyên môn trong nhà trường, tôi luôn trăn trở và
tìm tòi làm cho nhà trường có đầy đủ TBDH đáp ứng được nhu cầu đổi mới
phương pháp dạy học hiện nay đồng thời thường xuyên phát động, khuyến khích,
động viên giáo viên và học sinh trong nhà trường tự làm TBDH. Bản thân cũng đã
tìm ra một số cách làm TBDH dể làm và đang phổ biến rộng rãi trong nhà trường,
được giáo viên và học sinh đón nhận, thực hiện có hiệu quả góp phần hoàn thành
nhiệm vụ dạy và học của nhà trường.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC TIỄN
- Giáo viên luôn tìm cách khắc phục khó khăn và trang bị thiết bị bằng cách tự làm
hoặc cải tiến TBDH.
- Huy động trí tuệ giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy.
- Góp phần kịp thời đổi mới phương pháp.
- Tham gia tích cực phong trào thi đua tự làm TBDH tổ chức hàng năm.
- Nâng cao hiệu quả “ học qua làm” cho học sinh.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ

Đảng và Nhà nước ta, các tổ chức xã hội trong và ngoài nước đã dành nhiều ưu
ái, đầu tư rất nhiều cho giáo dục song đất nước ta đang trên đà phát triển, đang tiến
hành đổi mới toàn diện và sâu sắc, theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy
vậy, kinh tế nước ta vẫn còn là nước ở ngưỡng nghèo Trong điều kiện kinh tế - xã
hội vẫn còn nhiều khó khăn, ngân sách nhà nước chưa đáp ứng yêu cầu so với quy
mô phát triển giáo dục.
Phần lớn các đồng chí giáo viên không ngại khó, ngại khổ để làm ra TBDH hỗ
trợ tích cực cho bài dạy.
Phụ huynh học sinh, học sinh luôn luôn sẵn lòng giúp đỡ giáo viên làm TBDH.
Việc tổ chức thi làm TBDH đã trở thành phong trào thi đua và thường xuyên của
mỗi đơn vị đã góp phần tích lũy nhiều kinh nghiệm làm TBDH cho cho mỗi giáo
viên.

Tuy vậy, sự chia tách trường thường dẫn đến sự thiếu thốn cơ sở vật chất trang
thiết bị trường học cho đơn vị mới.
Trình độ học vấn, kinh tế của nhân dân trên địa bàn còn nhiều hạn chế cũng ảnh
hưởng không nhỏ đến việc dạy và học trong nhà trường.
Việc tổ chức thi làm TBDH ở cấp huyện không tổ chức thường xuyên hàng năm
nên chưa khuyến khích, động viên kịp thời nên sự thúc đẩy phong trào làm TBDH
còn hạn chế.
II. BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH
Những TBDH dạy học bao gồm:
- Tranh ảnh phục vụ kiến thức bài học.
- Tranh ảnh, tư liệu
- Bản đồ, lược đồ, sơ đồ.
- Mô hình.
- Mẫu vật có thật trong tự nhiên.
- Thiết kế băng hình, đĩa.
- …
1, CHUẨN BỊ

a, Chuẩn bị dụng cụ TBDH:
- Dụng cụ giải phẫu: Bộ đồ mổ, khay tiêm, bơm tiêm.
- Dụng cụ cơ khí: Dao. Kéo, giấy ráp.
- Dụng cụ mộc: cưa, bào, đục, khoan.
- Dụng cụ gò hàn: búa sắt, kìm sắt, kéo sắt, dùi sắt, đe sắt, đe gỗ, mỏ hàn …
- Dụng cụ trang trí: màu vẽ, sơn vẽ, bút vẽ, chổi vẽ …
- Dụng cụ đo: Thước, cốc đo thể tích, đồng hồ đo điện.
b, Chuẩn bị nguyên vật liệu.
- Các mảnh sắt, mảnh tôn, mảnh gỗ, tấm nhựa củ, tấm cao su xốp mỏng nhiều màu.
- Các vỏ chai, lọ nhựa và thủy tinh: không màu sắc.
- Dây điện, dây buộc, dây treo.
- Bìa giấy trắng, giấy màu.
- Các loại hộp cactong.
- Một số loại bóng điện.
- Một số loại máy hư hỏng như: Đinamo xe đạp, máy phát điện cỡ nhỏ, quạt máy
…
c, Hóa chất:
- Dung dịch phooc mon nồng độ từ 10% đến 30% nếu không có thì dùng phèn
chua đậm đặc.
- Một số loại axit, một số loại muối, nước cất.

2, TIẾN HÀNH
Giới thiệu một số cách làm TBDH tiêu biểu, cụ thể:
2.1, Mẫu vật.
a) Mẫu vật ngâm:
- Những mẫu vật ngâm có thể làm cá, ốc, sên, chuột, giun đũa, sán, … một số bộ
phận cơ thể động vật, vòng đời một số con vật ( muỗi, ếch, …)
* Bước 1: Làm chết con vật.
- Chọn những con vật còn sống cho ngửi eetilic, phá hoại hệ thần kinh hoặc ngâm
nước cho chết ngạt. Sau đó rửa sạch bằng nước lạnh.

* Bước 2: Ngâm vào dung dịch.
- Việc ngâm vào dung dịch được tiến hành qua hai công đoạn: Con vật đã chết để
nguyên tình trạng được gắn cố định trên mảnh gỗ bảo đảm mĩ thuật, khoa học
( bằng đinh gim).
- Tính trực quan: Lộ rõ đối tượng cần quan sát và đủ to để quan sát rõ.
- Tính mĩ thuật: Chọn tư thế đẹp họăc gắn trên bản gỗ đảm bảo sự cân đối giữa con
vật và mảnh gỗ.
- Tính khoa học: Nếu ngâm mẫu vật thể hiện vòng đời con vật thì phải sắp xếp theo
đúng trình tự vòng đời của nó sau đó ngâm vào dung dịch đã định hình.
+ Nếu dùng 1000cm3 hóa chất cần dùng là phoocmon 30% cần 200cm3,
nitrat kali 15, axeetat kali 30g.
+ Nếu dùng 200cm3 nước cất, hóa chất cần dùng phoocmon có nồng độ
30% cần 100cm3 muối ăn 45g.
- Đối với con vật lớn từ 0.5kg trở lên thì phải mổ bụng moi hết ruột, sau đó khâu
lại và ngâm lại vào dung dịch.
- Sau khi xử lí con vật trong dung dịch định hình 2 -> 7 ngày ( tùy theo độ lớn hay
nhỏ) cần rửa sạch. Sau đó gắn mẫu vật lên một mảnh gỗ mỏng. Sau đó ngâm mẫu
vật vào dung dịch bảo quản, đậy thật kín.
- Dung dịch bảo quản có thể là 1 trong các dung dịch sau:
+ Có nồng độ từ 3% đến 5%.
Dung dịch khác gồm: Phèn chua, muối ăn, nước cất ( nếu không có phoocmon)
với 1000cm3 nước cất cần dùng 50g phèn chua, 50g muối ăn.
- Dung dịch rược hòa tan với muối rang ( nếu không có phoocmon).
- Ngoài mấu vật là động vật có thể làm mấu vật là thực vật.
* Chú ý: Phải thay dung dịch nhiều lần cho tới khi nước trong mới đạt yêu cầu.
+ Axit axetic ( dấm ăn) 3%.
+ Muối ăn đậm đặc.
+ Cồn 900 được pha thêm với nước cất hoặc rượu trắng.
b, Mẫu vật ép:

Mẫu vật là cây, các bộ phận của cây, các loài bướm, …Để tiến hành mấu vật ép
cần tiến hành như sau:
- Dụng cụ và vật liệu:
+ Thu thập mẫu vật: Dùng 2 tấm gỗ mỏng có bề dày 3mm đến 4mm hoặc 2
tấm bìa cactong có kích thích 40cmx45cm/tấm. Các lỗ trên mỗi trên một tấm
1,2,3,4 luồn sợi dây to qua các lỗ 1,2,3,4 ( mỗi tấm 4 lỗ) để làm dây leo.
- Dụng cụ ép mấu vật:
+ Dùng 2 tấm gỗ dày có kích thước 40cmx45cm/tấm có thể thiết kế dầu của
mỗi tấm có ốc vít để xiết chặt 2 tấm khi ép.
+ Dùng giấy thấm nước hoặc giấy báo để lót khi ép.
+ Dụng cụ sữa mẫu ép xếp lại vị trí và gắn những chi tiết bị rời ra, cất lát
những chi tiết có bề dày quá lớn … dụng cụ như: kéo, dao, kim, chỉ, hồ dán đã tẩm
hóa chất chống sâu bọ.
+ Một số giấy cắt nhỏ để viết ghi chú.
+ Một số giấy trang trí và một số thoát nước để lót mẫu vật.
+ Dụng cụ làm khô mẫu vật: Sau khi thu thập mẫu vật cần tiến hành làm khô
trước khi trang trí mấu vật trên các bảng giấy.
* Bốn cách làm khô mấu vật:
+ Dùng cặp gỗ dày để ép.
+ Phơi khô.
+ Ép nóng bằng bàn ủi.
+ Dùng tủ sấy có nhiệt độ từ 500c - 600c .
+ Hoa chất: phun lên mẫu vật một số dung dịch để chống sâu bọ.
Sau đó ép và tiếp tục làm khô
* Cách ép:
- Cách lấy mẫu:
Lấy mẫu vật vào những ngày nắng để mau khô.
- Trình bày trên một khổ giấy đã được lựa chọn trước, khi đặt lên giấy thường cách
mép giấy 2cm-3cm.
- Ghi nội dung, lý lịch mấu vật có thể như sau:

+ Tên cây
+ Chiều cao của cây.
+ Địa điểm thu, lượm.
+ Ngày, tháng, năm thu lượm.
+ Công dụng ở địa phương.
+ Tên người thực hiện.

- Cách ép:
+ Đưa mẫu vật vào dụng cụ ép được đặt giữa 2 tờ giấy thấm nước và cũng được
xếp trong dụng cụ thu thập mẫu vật, mỗi lần ép có thể xếp được nhiều mẫu vật từ 1
giờ đến 2 giờ thay giấy một lần tùy theo mấu vật có nhiều hay ít nước.Khi lá se lại
gần khô có thể dùng đinh gim cài vào một tờ giấy thấm nước giày đặt úp lá xuống
sân đem phơi nắng, không để nắng chiếu trực tiếp tránh bạc màu. Nếu có tủ sấy thì
duy trì ở nhiệt độ từ từ 500c - 600c
Có thể dùng bàn ủi để ép nóng làm khô mẫu vật. Đặt mẫu vật ở giữa 2 tờ giấy
thấm nước lấy bàn ủi ủi nhẹ.
Việc ép khô có thể ngâm mẫu vật để lưu trữ lâu hơn.
* Cách trình bày mẫu vât:
Sau khi làm khô tờ giấy thấm nước có dính mẫu vật xuống sàn nhà sao cho
mẫu vật lên trên giấy áp sát mặt sàn nhà.
Sau một đêm gõ nhẹ mẫu vật cho rời khỏi tờ giấy thấm nước rồi gắn lên trên
một tờ giấy bìa dày, sữa lại, tạo dáng và cố định vị trí, dùng kim chỉ hoặc dùng vật
liệu khác đính mẫu vật vào tờ giấy bìa dày có thể treo trang trí cho đẹp.
* Bảo quản mẫu vật ép:
Trình bày trong hộp kim loại không rỉ, trong hộp gỗ, hộp bìa cactong để tránh
ẩm ướt và bụi bặm.
Tránh xâm nhập của sâu bọ đặt thêm vào đó một băng phiến. Những ngày có độ
ẩm cao phải đem phơi khô mẫu vật.
c, Mẫu vật khô:

Mẫu vật là các loại sâu bọ gồm: các sâu bọ trưởng thành và vòng đời của
một số sâu bọ.
* Chuẩn bị dụng cụ:
- Những hộp gỗ có kích thước từ 20cm – 30cm, từ 30cm - 40cm.
- Kim tiêm dung dịch sát trùng.
- Hóa chất sát trùng.
- Bút lông và cồn để sửa mẫu vật.
* Cách làm mẫu vật khô:
Mẫu vật theo tư thế mong muốn lên một tấm gỗ mỏng và mềm.
Nếu mấu vật khô cứng, khó tạo dáng có thể ngâm vào nước ấm 8 giờ để mẫu vật
thấm nước sẽ mềm ra, lúc đó uốn theo tư thế cần uốn, sau đó đêm phơi khô nhưng
phải che nắng để tránh bạc màu.
Nếu mẫu vật bẩn thì dùng bút lông chấm vào cồn để tẩy vết bẩn.

Tiêm vào bụng mẫu vật hoặc ngâm mẫu vật vào dung dịch bảo quản.
Với những sâu bọ to có thể mổ bụng lấy ruột ra và nhồi vào đó một miếng bông có
tẩm dung dịch bảo quản.
Ngoài ra có thể phun lên mẫu vật sunfat đồng hoặc DDT rồi đem phơi khô.
2.2 Làm bảng tổng kết kiến thức
a) Giáo viên luôn luôn phải vẽ tranh hoặc sưu tầm tranh ảnh để minh họa
cho bài học.
Ví dụ: Bìa ôn tập về thời tiết – lớp 1: Giáo viên vẻ hoặc sưu tầm tranh về cấp
gió. Khái niệm về các cấp gió thường được các bản tin về thời tiết thông báo trong
ngày.
Các hình vẻ minh họa cho bài học như sau: