Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ (KL03778)

1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
* * * * *


ĐINH THỊ THÚY




HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TẬP HỢP,
SỐ LƯỢNG CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ
THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH
CỰC NHẬN THỨC CỦA TRẺ


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Toán


Người hướng dẫn khoa học:
Th.S Phạm Đức Hiếu

HÀ NÔI - 201

2
MỤC LỤC

Nội dung Trang

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu
6. Cấu trúc khóa luận
NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luận
1.1 Một số vấn đề liên quan đến hình thành biểu tượng tập hợp cho trẻ

mẫu giáo bé
1.2 Một số vấn đề về dạy học phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ

mẫu giáo
Chương 2: Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho
nhận thức của trẻ

1

1

3

3

3

4

4


5

5


8


16



3
2.1 Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫ
u giáo bé theo
hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ thông qua trò chơi
học tập
2.2 Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫ
u giáo bé theo
hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ bằng phương pháp
dạy học trực quan
2.3 Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫu giáo bé theo
hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ bằng phương pháp
đàm thoại
Chương 3: Giáo án hình thành biểu tượng tập hợp số lượng cho trẻ

mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thứ
c
của trẻ
Giáo án 1: Dạy trẻ ghép đôi tương ứng 1-1
Giáo án 2: Gộp hai đối tượng và đếm
Giáo án 3: Đếm đến 3 và tạo nhóm có số lượng là 3

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO


16



24



27



31



31

35

39

43

46




4

Lời cảm ơn

Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới thầy giáo, Thạc sĩ Phạm Đức
Hiếu giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học- Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành tốt khóa luận này. Những ý
kiến của thầy đã giúp em nhìn sáng tỏ vấn đề và tìm ra cách giải quyết những
vấn đề khó.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu cùng toàn thể cán bộ
giáo viên trường mầm non Mai Đình A- Sóc Sơn- Hà Nội đã giúp đỡ em
trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Do thời gian có hạn nên không tránh được những hạn chế, thiếu sót.
Em rất mong nhận được sự góp ý từ quý thầy cô và các bạn để khóa luận
được hoàn thiện hơn.

Hà nội, tháng 4 năm 2011
Người thực hiện

Đinh Thị Thúy


5








Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan:
1. Đề tài: “ Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho
trẻ mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của
trẻ” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi trên cơ sở giúp đỡ của giáo viên
hướng dẫn, có tham khảo tài liệu.
2. Khóa luận không sao chép từ những tài liệu có sẵn.
3. Kết quả nghiên cứu chưa được ai công bố dưới bất kì hình
thức nào.
Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này.

Hà Nội, tháng 4 năm 2011

6
Người thực hiện

Đinh Thị Thúy



MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay xu thế toàn cầu hóa mọi mặt đời sống xã hội
đang tạo ra sự hợp tác toàn diện giữa các quốc gia, khu vực, cùng với đó là sự
phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học công nghệ đang hướng
nhân loại bước vào nền văn minh trí tuệ với hai đặc trưng là xã hội thông tin
và kinh tế tri thức. Bối cảnh thế giới đang tạo ra những thời cơ và thách thức
mới cho đất nước ta. Nhận thức được điều đó, Đảng và nhà nước đã đề ra
những chủ trương, chính sách nhằm phát huy thời cơ, chế ngự nguy cơ vượt
qua khó khăn đưa đất nước lớn mạnh sánh vai cùng các cường quốc năm
châu. Cùng với khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo được coi là quốc sách
hàng đầu, vì vậy phải thực hiện đổi giáo dục để chấn hưng nền giáo dục nước
nhà, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu xã hội là một
nhiệm vụ cấp bách không chỉ của riêng ngành giáo dục mà của cả dân tộc.
Đổi mới phải tiến hành toàn diện về nội dung, phương pháp, cơ cấu tổ
chức ở tất cả các cấp học, bậc học. Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên

7
trong hệ thống giáo dục quốc dân. Công tác giáo dục mần non có vai trò trọng
yếu trong sự nghiệp giáo dục của đất nước, nhà giáo dục người Nga A.S
Makarenko đã khẳng định: “Những cơ sở căn bản của việc giáo dục trẻ được
hình thành từ trước tuổi lên 5, những điều dạy cho trẻ trong thời kì đó chiếm
90% tiến trình giáo dục trẻ, về sau việc giáo dục, đào tạo con người vẫn tiếp
tục nhưng lúc đó là lúc bắt đầu nếm quả, còn những nụ hoa đã được vun trồng
trong 5 năm đầu tiên”.

Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc
dân, có vai trò đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách trẻ em.
Vì vậy đổi mới giáo dục phải tiến hành ngay ở bậc học này.
“Trẻ em hôm nay- thế giới ngày mai”, việc chăm sóc tốt nhất cho trẻ
em cũng chính là chuẩn bị cho những chủ nhân tương lai của đất nước có trí
tuệ năng động, sáng tạo, phẩm chất tốt đẹp, có khả năng thích ứng với các
loại hình lao động mới của thế kỉ XXI. Để làm được điều đó trong sự nghiệp
đổi mới giáo dục của nước nhà, việc phát huy tính tích cực của người học
được coi là phương hướng trọng tâm ở tất cả các cấp và các bậc học. Phát huy
tính tích cực, độc lập trong hoạt động nhận thức là một trong những yêu cầu
cơ bản được đặt ra nhằm nâng cao vai trò chủ động, tích cực của người học
trong hoạt động khám phá và lĩnh hội kiến thức.
Cho trẻ làm quen với toán có vị trí đặc biệt trong việc giáo dục trí tuệ
cho trẻ đặt nền móng cho sự phát triển tư duy, năng lực nhận biết của trẻ góp
phần vào sự nghiệp phát triển toàn diện nhân cách và chuẩn bị cho trẻ đến
trường phổ thông với những biểu tượng toán học sơ đẳng, những kĩ năng như
phân biệt, so sánh, phân loại, tổng hợp, khái quát hóa trừu tượng hóa…
Trẻ em nhận biết các dấu hiệu toán học, các mối quan hệ toán học có
trong các sự vật hiện tượng của thế giới xung quanh bằng con đường nhận
biết cảm tính với sự hoạt động tích cực của các giác quan, khi trẻ thực hiện

8
thao tác trên sự vật hiện tượng, những biểu tượng toán sẽ được hình thành và
phát triển cùng với quá trình tích lũy kinh nghiệm của trẻ. Thực chất của việc
cho trẻ làm quen với toán chính là hình thành cho trẻ những biểu tượng toán
sơ đẳng ban đầu, đó là những biểu tượng về tập hợp, kích thước, hình dạng,
định hướng không gian… Trong đó việc hình thành cho trẻ biểu tượng về tập
hợp là rất quan trọng đó không chỉ là cơ sở trong suốt quá trình học toán của
trẻ mà nó còn là điều kiện để trẻ học những môn học khác.
Thực tế hiện nay cho thấy việc cho trẻ làm quen với toán theo hướng

đổi mới vẫn còn nhiều hạn chế, đối với giáo viên mầm non việc sử dụng
phương pháp hình thành biểu tượng toán cho trẻ còn rất máy móc, trẻ học
toán một cách thụ động và nhàm chán. Là một giáo viên mầm non tương lai
với những kiến thức có được trong nhà trường và thực tế khi đi thực tập sư
phạm ở trường mầm non tôi thấy rằng cho trẻ làm quen với toán theo hướng
phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ là rất thiết thực.
Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Hình thành biểu tượng tập hợp, số
lượng cho trẻ mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức
của trẻ” làm đề tài nghiên cứu của mình.

2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu và đề xuất các biện pháp phát huy tích tích cực nhận thức của
trẻ mẫu giáo bé qua hoạt động hình thành biểu tượng tập hợp.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc hình thành biểu tượng tập hợp cho
trẻ mẫu giáo nói chung và trẻ mẫu giáo bé nói riêng.
- Tìm hiểu về tính tích cực nhận thức và phát huy tính tích cực nhận
thức của trẻ.

9
- Nghiên cứu và để xuất các biện pháp phát huy tích tích cực nhận
thức của trẻ mẫu giáo bé qua hoạt động hình thành biểu tượng tập hợp.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: các phương pháp hướng dẫn hình thành biểu
tượng tập hợp cho trẻ mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận
thức của trẻ.
- Phạm vi nghiên cứu: trẻ mẫu giáo bé trường mầm non Mai Đình A-
Sóc Sơn- Hà Nội

5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Phương pháp điều tra
Phương pháp quan sát
Phương pháp đàm thoại
Phương pháp thực nghiệm
Phương pháp xử lí kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học

6. Cấu trúc khóa luận
Phần mở đầu
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
4. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu
6. Cấu trúc khóa luận
Nội dung

10
Chương 1: Cơ sở lí luận
Chương 2: Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫu giáo
bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ
Chương 3: Giáo án hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ
mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ
Phụ lục
Kết luận
Tài liệu tham khảo

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN

1.1 Một số vấn đề liên quan tới hình thành biểu tượng tập hợp cho trẻ
mẫu giáo bé:
1.1.1 Đặc điểm nhận thức biểu tượng tập hợp, số lượng của trẻ mẫu giáo
bé
Trong giai đoạn này trẻ đã có khả năng nhận biết về tập hợp như một thể
thống nhất và trọn vẹn, tuy nhiên trẻ chưa hình dung rõ tất cả các phần tử của
tập hợp. Việc so sánh số lượng giữa các nhóm vật ở trẻ bắt đầu nảy sinh. Trẻ
phân biệt số lượng nhiều, ít giữa các nhóm vật dựa vào cảm tính, trực quan là
chủ yếu. Vì vậy việc nhận biết và so sánh số nhiều ở trẻ còn bị ảnh hưởng bởi
sự tác động của một số yếu tố bên ngoài: Kích thước, màu sắc, sự phân bố
trong không gian. Đến khi bắt đầu nhận biết giới hạn của số lượng thì trẻ lại
nảy sinh nhu cầu lựa chọn tập hợp theo các dấu hiệu bên ngoài: Màu sắc, kích
thước, hình dạng.

11
Đối với trẻ 3 - 4 tuổi cần dạy trẻ biết rằng tập hợp là một thể thống
nhất, trọn vẹn gồm các phần tử có dấu hiệu chung, các phần tử của tập hợp
được phân biệt rõ ràng. Trẻ biết ghép những phần tử có dấu hiệu chung đó
thành tập hợp và biết tách tập hợp đó thành từng phần tử riêng rẽ. Cách làm
này giúp trẻ hiểu được một và nhiều. Qua cảm tính trẻ nhận biết được sự bằng
nhau hay không bằng nhau giữa hai tập hợp.

1.1.2. Khái niệm tập hợp
Tâp hợp là một trong những khái niệm cơ bản của toán học, không được
định nghĩa mà chỉ mô tả bằng các ví dụ hoặc những hình ảnh cụ thể.
Những vật hay những đối tượng toán học được tụ tập do một tính chất
chung nào đó thành lập một tập hợp. Đây không phải là định nghĩa khái niệm

tập hợp mà chỉ là sự mô tả cho ta một hình ảnh trực quan của khái niêm đó.
Các vật hay các đối tượng thành lập một tập hợp được gọi là các phần tử
của một tập hợp đó.
Ví dụ: Tập hợp các bông hoa trông lọ, tập hợp các cháu mẫu giáo lớp C2,
tập hợp đồ chơi trong tủ…

1.2.3 Nội dung chương trình hình thành biểu tượng toán cho trẻ mẫu
giáo bé
-Dạy trẻ biểu tượng “ một”, “nhiều”
-Dạy trẻ tìm dấu hiệu chung của một nhóm đồ vật, và tạo nhóm đồ vật
theo 1 dấu hiệu nào đó.
-Dạy trẻ các biện pháp so sánh số lượng các nhóm vật bằng cách xếp
tương ứng 1-1 giữa 2 nhóm đồ vật.
-Dạy trẻ so sánh số lượng của hai nhóm đồ vật và diễn đạt kết quả
bằng các từ: Một, nhiều, ít, không có vật nào

12

1.1.3. Các nguyên tắc dạy học cơ bản hình thành biểu tượng tập hợp cho
trẻ mẫu giáo
1.1.3.1 Nguyên tắc học đi đôi với hành
Nguyên tắc này phù hợp với đặc điểm nhận thức của trẻ: Nhận thức
thông qua hoạt động.
Toán là môn học có nhiều khái niệm khó và trừu tượng trẻ mẫu giáo lại
chóng nhớ mau quên vì vậy việc hình thành các biểu tượng sơ đẳng về toán
cho trẻ không phải chỉ một lần là xong. Sau khi lĩnh hội tri thức xong trẻ cần
được thực hành ngay để củng cố biểu tượng mới. Khi biểu tượng đã được
hình thành ổn định, cô cần tạo điều kiện cho trẻ được vận dụng vào các hoạt
động thực tế xung quanh chúng.
Khi vận dụng nguyên tắc này cô giáo cần giúp trẻ tiếp thu kiến thức,

tạo điều kiện để trẻ vận dụng những điều đã học vào thực tế gần gũi với trẻ
dưới các hình thức khác nhau: trong giờ học, ở gia đình, khi dạo chơi, tham
quan Qua đó trẻ sẽ thấy mối liên hệ giữa sự hiểu biết và thực tế cuộc sống.

1.1.3.2 Nguyên tắc phát huy tính tích cực, chủ động của trẻ
Trẻ em cần được chủ động tìm tòi, suy nghĩ trong quá trình hình thành
các biểu tượng mới. Khi lòng say mê được khơi dậy thì trẻ sẽ muốn tự mình
tìm câu trả lời đúng. Hệ thống câu hỏi phù hợp của cô giáo sẽ giúp trẻ dễ dàng
phát huy tính tích cực chủ động của mình. Tuy nhiên sự nhận biết của trẻ
trong một lớp không đồng đều, cô giáo nên hiểu rõ từng trẻ trong lớp mình
phụ trách về khả năng phát triển nhận thức, khả năng tư duy về mọi mặt, mức
độ tư duy về mọi mặt, mức độ tự lập trong các hoạt động để lựa chọn cách
hướng dẫn và xử lí tình huống cho phù hợp. Khi cô giáo nắm được tính cách
và khả năng của từng trẻ sẽ làm cho trẻ linh hoạt hơn, quen dần với tính tự

13
chủ nhưng không quá tự tin để khỏi tự kiêu, còn những trẻ nhút nhát bắt đầu
thấy ham thích, quan tâm đến câu trả lời, không chờ đợi sự giúp đỡ từ bên
ngoài.
Kiểu “học vẹt”, học dưới hình thức ngồi nghe cô nói, nhìn cô làm và
ghi nhớ máy móc không thích hợp với hình thành biểu tượng toán sơ đẳng
cho trẻ mẫu giáo: trẻ tiếp thu tri thức thông qua hoạt động.

1.1.3.3 Nguyên tắc dạy học vừa sức tiếp thu của trẻ
Sự nhận thức của mỗi cá nhân trẻ phụ thuộc vào di truyền, môi trường
và giáo dục. Khi hướng dẫn trẻ hình thành các biểu tượng sơ đẳng về toán
phải căn cứ vào mức độ hiểu biết và vốn kinh nghiệm đã tích lũy được của
trẻ để lựa chọn nội dung, yêu cầu và cách hướng dẫn cho phù hợp. Nếu đưa
câu hỏi hoặc bài tập quá dễ sẽ không kích thích được sự phát triển tư duy
của trẻ, ngược lại bài tập phức tạp trẻ không thực hiện được, câu hỏi quá khó

so với nhận thức thì trẻ không đủ vốn hiểu biết và ngôn ngữ để trả lời, dễ sinh
ra chán nản.
Sự nhận biết của trẻ ở từng lớp, từng trường, từng vùng miền là không
giống nhau. Vì vậy khi vận dụng nguyên tắc này cô giáo cần nắm chắc nội
dung, yêu cầu của từng bài trong chương trình. Đặc biệt phải nắm được đặc
điểm và trình độ của trẻ lớp mình phụ trách.

1.1.3.4 Nguyên tắc dạy học dựa vào trực quan
Đặc điểm nhận thức của trẻ mẫu giáo là: từ trực quan sinh động đến tư
duy trừu tượng. Đặc biệt đối với toán dựa vào trực quan trẻ dễ huy động các
giác quan để tìm hiểu, quan sát so sánh và rút ra kết luận. Khi đó các khái
niệm toán học từu tượng được thể hiện qua các đồ dùng trực quan cụ thể, trở
thành các biểu tượng toán đơn giản phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.

14
Mặt khác con đường để hình thành các biểu tượng toán thường qua các
giai đoạn: nhận biết, gọi tên sau đó mới tiến hành thao tác thực hành, so sánh,
phân biệt nhằm hiểu rõ hơn các biểu tượng đó, vì vậy cần có đồ dùng trực
quan trong một giờ hình thành biểu tượng toán cho trẻ mẫu giáo.

1.2 Một số vấn đề về dạy học phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ
mẫu giáo
1.2.1 Tính tích cực
Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người trong đời sống xã
hội. Khác với động vật, con người không chỉ tiêu thụ những gì sẵn có trong
thiên nhiên mà còn chủ động, bằng lao động, sản xuất ra những của cải vật
chất cần cho sự tồn tại của xã hội, sáng tạo ra nền văn hóa ở mỗi thời đại.
Hình thành và phát triển tính tích cực là một trong các nhiệm vụ chủ yếu của
giáo dục nhằm đào tạo những con người năng động, thích ứng và góp phần
phát triển cộng đồng. Có thể xem tính tích cực như là một điều kiện đồng thời

là một kết quả của sự phát triển nhân cách trong quá trình giáo dục.
- Tính tích cực được xác định bằng các chỉ số:
- Nhu cầu nhận thức
- Hứng thú nhận thức
- Kĩ năng phân tích nhiệm vụ nhận thức
- Sự nỗ lực trong hoạt động trí tuệ, kiên trì vượt qua khó khăn
- Tính chủ động trong việc tìm kiếm, lựa chịn những phương thức phù
hợp nhất để hoàn thành nhiệm vụ nhận thức đã đặt ra

1.2.2 Tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo

15
Ở tuổi mẫu giáo trẻ em đã có nhu cầu được người khác thừa nhận
(mong muốn được người khác công nhận và ái mộ), đây chính là một hình
thức quan trọng nhất của tính tích cực của nhân cách.
Một số tác giả thuộc trường phái tâm lý học phân tâm (S.Freud,
A.Adler ) cho rằng, nhu cầu được người khác thừa nhận có ở tất cả mội đứa
trẻ. Theo quan điểm của họ nhu cầu được người khác thừa nhận của trẻ mẫu
giáo xuất hiện trong quá trình phá triển của đứa trẻ trong mối quan hệ của đứa
trẻ với người lớn, khi mà trong mối quan hệ đó đứa trẻ cảm thấy bị hụt hẫng,
bị kích động lo lắng, mong muốn được đền bù hay sự đòi hỏi trên cả sự đền
bù.
Ngược lại với quan điểm trên, một số nhà tâm lý học hiện nay của Mỹ
cho rằng, nhu cầu được người khác thừa nhận chỉ có ở một số trẻ bị hụt hẫng,
bị thiếu thốn về mặt tình cảm.
Một số nhà nghiên cứu tâm lý học trẻ mẫu giáo như; H.Myrray và
H.Atkinsone thì lại gắn việc thực hiện các yêu sách với tính ích kỉ cá nhân
của trẻ và họ cho rằng điều đó dẫn đến hậu quả không mong muốn trong hành
vi của trẻ. Các tác giả này cũng khẳng định, trong sự phát triển của trẻ nhu
cầu được người khác thừa nhận sẽ tạo điều kiện thuận lợi không chỉ cho tính

tích cực của trẻ mà chủ yếu tạo ra sự chờ đợi, mong muốn đươc các bạn khác
chú ý đến mình, tán dương mình. Vì thế mà trong một vài trường hơp, đứa trẻ
bắt đầu tự quảng cáo, tự khen mình. Theo H.Atkinsone, nhu cầu được người
khác thừa nhận của trẻ được mô tả như là lòng mong muốn gặt hái được thành
tích và được hiểu như là một thành tố bất lợi trong sự phát triển nhân cách của
trẻ mẫu giáo.
Các nhà tâm lý học Xô- viết như V.X. Mkhina, T.N.Satsnaia khi phê
phán những quan điểm của các tác giả trên đã chỉ ra rằng, nhu cầu được người
khác thừa nhận có ở tất cả các trẻ em. Trong phần lớn các trường hợp, việc

16
thực hiện những khát vọng tạo điều kiện cho trẻ tích cực và năng động trong
hoạt động cũng như trong cuộc sống và tạo ra cho trẻ những tiền đề nhất định
trong tương lai. Các tác giả này cho rằng, lòng mong muốn được người khác
thừa nhận chính là điều kiện để xác định sự hình thành nhân cách của trẻ mẫu
giáo.
Như vậy, nhu cầu được người khác thừa nhận không những là một
thành tựu to lớn trong sự phát triển nhân cách của trẻ mẫu giáo mà còn là điều
kiện cần thiết cho sự phát triển nhân cách ở các giai đoạn tiếp theo. Nhu cầu
được người khác thừa nhận của trẻ mẫu giáo chính là một thành tố, một hình
thức biểu hiện tự nhiên của tính tích cực, là điều kiện cần thết cho nhân cách
phát triển bình thường của trẻ em.
Trong công trình nghiên cứu của một số nhà khoa học Xô-viết cho
rằng, tính tích cực của trẻ mẫu giáo được xác định như là thái độ tích cực của
trẻ đối với thế giới hiện thực xung quanh, lòng ham muốn chiếm lĩnh tri thức
và biết vận dụng chúng vào trong hoàn cảnh thực tiễn.
Trẻ mầm non có ba mức độ thể hiện tính tích cực:
- Các hành động bắt chước người lớn không có ý thức
- Hành động theo mẫu của người lớn và của bạn bè một cách có ý
thức.

- Hành động độc lập và sáng tạo
Một số công trình nghiên cứu của các nhà tâm lý sư phạm trường đại
học Quốc gia Matxcơva đã làm sáng tỏ rằng ở lứa tuổi mẫu giáo đã xuất hiện
một hình thức của tính tích cực còn gọi là tính tích cực nhận thức. Tính tích
cực nhận thức của trẻ mẫu giáo được xem như là khả năng giải quyết nhiệm
vụ nhận thức với hiệu quả cao bằng việc cố gắng, nỗ lực huy động ở mức độ
cao các chức năng tâm lý nhận thức đặc biệt là chức năng của tư duy (so
sánh,, phân tích, khái quát )

17
Tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo được biểu hiện trong các hoạt
động của chúng (học tập, vui chơi ) và các chỉ số để đánh giá tính tích cực
nhận thức:
- Hứng thú bền vững với nhiệm vụ trí tuệ và mong muốn thực hiện
nhiệm vụ ấy.
- Kĩ năng định hướng những tri thức đã biết theo chiều hướng cần
thiết.
- Kĩ năng thực hiện các thao tác tư duy trong khi tìm kiếm các phương
thức thực hiện.
- Kĩ năng kiểm tra các thao tác của bản thân và điều chỉnh chúng trong
những trường hợp cần thiết.
- Kĩ năng độc lập đưa ra nhiệm vụ trí tuệ và thực hiện nó.
Như vậy, tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo là một phẩm chất
tâm lý cá nhân trong hoạt động nhận thức của trẻ, là một năng lực trí tuệ
phức tạp, đòi hỏi có sự nỗ lực cao độ của các chức năng tâm lý, đặc biệt là
chức năng nhận thức khi giải quyết các nhiệm vụ nhận thức đã đặt ra trong
hoạt động của mình.

1.2.3 Đặc điểm tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo trong quá trình
hình thành biểu tượng toán

Tính tích cực nhận thức bắt đầu từ trực quan sinh động- cảm giác và tri
giác. Trẻ quan sát, xắp sếp, đếm, đo, nhìn, nghiên cứu hình dạng của vật.
Điều đó được giải thích rằng ban đầu ở trẻ hình thành kĩ năng quan sát các vật
cụ thể một cách trực tiếp: xác định màu sắc của chúng, kích thước, hình dạng.
Sau đó xuất hiện kĩ năng phân tích, so sánh, đối chiếu đưa ra kết luận. Trong
trường hợp này hoạt động trí tuệ có sắc thái đặc biệt- trẻ mong muốn tự lập

18
Những chỉ số đánh giá tính tích cực nhận thức của trẻ trong quá trình
học tập thể hiện ở:
- Tập chung chú ý vào đối tượng
- Ham thích hoàn thành nhiệm vụ
- Mong muốn kéo dài thời gian học
- Luôn đặt câu hỏi cho giáo viên
- Thể hiện tính độc lập trong lựa chọn phương tiện cho hoạt động và
kiểm tra
- Sử dụng tri thức đã biết, kinh nghiệm đã có để đưa ra sáng kiến
phương thức hoạt động mới trong các hoạt động độc lập
Trong các trường hợp này trẻ đạt được mục đích không phải là theo
linh cảm mà có ý thức, có năng lực giải thích cách thức hoạt động. Thực tế
cho thấy nếu bỏ qua hoặc hạn chế sự khởi đầu của tính sáng tạo trong học
toán của trẻ mẫu giáo chính là đã phá vỡ mối liên hệ hợp lí giữa tính tích cực
nhận thức của từng trẻ và của giáo viên.
Như vậy, tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo là một phẩm chất
tâm lí cá nhân trong các hoạt động nhận thức của trẻ, là một năng lực trí tuệ
phức tạp đòi hỏi sự nỗ lực cao của các chức năng tâm lí, đặc biệt là chức năng
nhận thức khi giải quyết các nhiệm vụ đã đặt ra cho các hoạt động của mình.

1.2.4 Dạy học theo quan điểm phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ:
1.3.4.1 Bản chất của phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích

cực nhận thức của trẻ
Nội dung và phương pháp dạy học bao giờ cũng gắn bó với nhau. Mỗi
nội dung đòi hỏi một phương pháp dạy học thích hợp. Các kĩ năng giao tiếp
của trẻ không thể có được bằng con đường truyền giảng thụ động mà nó phải
được hình thành và phát triển trong môi trường giao tiếp có sự hướng dẫn của

19
người lớn. Các tri thức toán học, văn học, môi trường xung quanh có thể
được trẻ tiếp thu qua lời giảng nhưng trẻ chỉ thực sự làm chủ được kiến thức
này khi các em chiếm lĩnh được chúng bằng chính hoạt động có ý thức của
mình. Cũng như vậy, nhân cách chỉ có thể được hình thành và phát triển toàn
diện thông qua rèn luyện thực tế
Dạy học theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ là phương
pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, cô giáo là người tổ chức các hoạt
động, hướng dẫn trẻ thực hiện, bảo đảm cho mọi trẻ đều được tham gia hoạt
động được thể hiện mình và phát triển.
Trong dạy học theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ, thể
hiện thái độ hăng hái nhiệt tình của giáo viên dối với việc dạy, của hộc sinh
đối với việc học và thông qua các hoạt động dạy và học tích cực ấy mà tạo ra
sự biến đổi theo hướng phát triển ở cả cô và trẻ.
Kharlamor cho rằng: Tính tích cực là trạng thái hoạt động tích cực của
chủ thể, nghĩa là của người hành động. Tính tích cực nhận thức là trạng thái
hoạt động của học sinh đặc trưng bởi khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và ngị
lực cao trong quá trình nắm vững kiến thức.

1.2.4.2 Các tiêu chuẩn của phương pháp dạy học theo hướng phát huy
tính tích cực nhận thức của trẻ
Dạy học theo phương pháp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ chỉ
có ý nghĩa khi người học tự nguyện, tích cực , có ý thức trong khi hoạt động.
Tiêu chuẩn của phương pháp này là: tính tích cực, tính tự do và tự giáo dục.

Tính tích cực của con người nói chung đều bộc lộ qua hành động. Tính
tích cực ở trẻ em biểu hiện qua nhiều hoạt động khác nhau như: học tâp, vui
chơi, tập thể dục Tính tích cực nhận thức được thể hiện rõ nhất thông qua

20
hoạt động học tập khám phá thế giới quanh trẻ, khi trẻ được tự do sáng kiến
tự nguyện lựa chọn khi đó mới thể hiện tính tích cực trong hoạt động của trẻ.
Trẻ được tự do đưa ra các phương thức giải quyết nhiệm vụ học tập
theo cách riêng của mình, giáo viên giữ vai trò là người hướng dẫn kích lệ trẻ
chứ không bắt buộc gò ép trẻ tham gia các hoạt động.
Tự giáo dục không chỉ bao gồm tự quyết định, tự hoạt động mà còn
nhằm phát triển tính tự quản, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách trẻ.



1.2.4.3 Các yếu tố tác động đến phương pháp dạy học phát huy tính tích
cực nhận thức của trẻ
Phương tiện và đồ dùng dạy học luôn là yêu tố cần thiết, đồ dùng dạy
học phải đủ cho mỗi trẻ trong lớp và mỗi trẻ phải có một rổ đồ dùng cá nhân
trong giờ học
Đồ dùng phải phù hợp với nội dung và yêu cầu bài giảng, phải được sử
dụng rộng rãi trong tất cả các hoạt động khác
Đồ chơi để phân nhóm phải có ít nhất là 5, đồ chơi để dạy ghép đôi
phải có ý nghĩa thực tế
Màu sắc của đồ dùng chỉ nên dùng 3 màu: xanh, đỏ vàng
Đồ dùng của cô và của trẻ phải giống nhau về màu sắc, chủng loại,
hình dạng nhưng kích thước đồ dùng của cô phải to, rõ ràng hơn để cả lớp dễ
quan sát, cô không nên đặt đồ dùng giảng dạy lên sàn nhà khi hướng dẫn trẻ
học.
Yếu tố có ảnh hưởng lớn tới việc phát huy tính tích cực trong dạy học

đó chính là trình độ, năng lực của giáo viên và bản thân trẻ. Nếu giáo viên có
năng lực sư phạm tốt biết vận dụng thành thạo các phương pháp, có nhiều ý
tưởng, sáng tạo trong dạy học sẽ dễ dàng lôi cuốn trẻ tham gia vào các hoạt
động. Với trẻ nhỏ những kinh nghiệm mà trẻ đã có chính là tiền đề, cơ sở cho

21
trẻ khám phá những điều mới lạ. Tính tích cực của trẻ còn bị chi phối bởi
trạng thái sức khỏe của trẻ, trẻ chỉ có thể hoạt động tích cực khi có thể chất và
tinh thần hoàn toàn khỏe mạnh.







CHƯƠNG 2
MỘT SỐ BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TẬP
HỢP, SỐ LƯỢNG CHO TRẺ MẪU GIÁO BÉ THEO HƯỚNG
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC NHẬN THỨC CỦA TRẺ

2.1 Hình thành biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ mẫu giáo bé theo
hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ thông qua trò chơi học
tập
2.1.1 Trò chơi học tập là gì?
Trò chơi học tâp là loại trò chơi có luật tiêu biểu. Khi tham gia vào trò
chơi này trẻ gián tiếp giải quyết các nhiệm vụ trí dục như: củng cố, chính xác
hóa các biểu tượng, phát triển ngôn ngữ và hình thành các biểu tượng mới.

2.1.2 Ý nghĩa của trò chơi học tập trong việc hình thành biểu tượng toán

cho trẻ:
Xuất phát từ đặc điểm cơ bản của dạy học mầm non là trẻ học bằng
chơi, chơi mà học, trò chơi học tập được sử dụng rất nhiều trong quá trình

22
hình thành biểu tượng toán cho trẻ. Việc sử dụng hợp lý trò chơi học tập sẽ
làm tăng hứng thú học tập của trẻ, làm cho việc học đối với trẻ trở nên thoải
mái, nhẹ nhàng hơn.
Trò chơi học tập có ý nghĩa giáo dục và phát triển to lớn. Nó tác động
trực tiếp đến việc củng cố kiến thức và phát triển các quá trình nhận thức
như: cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng Thông qua trò chơi, trẻ phải
giải quyết một số nhiệm vụ của trí lực, lĩnh hội kĩ năng về ngôn ngữ, chính
xác hóa các biểu tượng vì nhiệm vụ chơi chính là nhiệm vụ nhận thức dưới
hình thức chơi và đặt ra yêu cầu bắt trẻ phải phân tích, tổng hợp, so sánh,
phân loại và khái quát hóa. Tính hấp dẫn của hành động chơi là giúp trẻ tích
cực hoạt động, kích thích ngôn ngữ của trẻ, từ đó hình thành một loạt các sản
phẩm trí tuệ cần thiết cho việc tiếp thu tri thức mới như: nhanh trí, linh hoạt,
óc quan sát
Nhờ trò chơi học tập mà trẻ tiếp thu tính chất của đồ vật (kích thước, số
lượng), định hướng không gian, thời gian một cách tự nhiên, thoải mái. Với
cấu trúc bền vững (nhiệm vụ nhận thức, hành động chơi, luật chơi), trò chơi
học tập được sử dụng trong quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ
nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của trẻ. Thường thường trong các tiết
học, trò chơi học tập được đưa vào như một phần để củng cố tiết học. Nhờ trò
chơi học tập mà việc củng cố kiến thức toán học được tiến hành một cách đa
dạng tạo ra hứng thú học tập cho trẻ. Khi tổ chức cho trẻ làm quen với biểu
tượng toán, cô giáo có thể tiến hành dưới các hình thức trò chơi, làm cho trẻ
tiếp thu nhiệm vụ học như một nhiệm vụ thực hành. Chơi giúp trẻ dễ dàng
tiếp thu tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, đẩy mạnh tính tích cực của trẻ buộc trẻ phải
huy động trí tuệ của mình.

Một trong những thành phần của trò chơi học tập là sự tồn tại của hoàn
cảnh chơi tưởng tượng dưới dạng mở rộng (có nội dung chơi, vai chơi, các

23
thao tác chơi và các thao tác hành động), ví dụ như việc luyện tập cho trẻ
nhận biết số lượng các nhóm vật và kĩ năng đếm được lồng ghép vào hoàn
cảnh chơi “ cửa hành tạp hóa” trẻ đóng vai người bán hàng, người mua hàng
cùng thực hiện các nhiệm vụ, thao tác chơi: mua và bán các nhóm đồ vật với
số lượng kích thước và hình dạng theo yêu cầu nhất định. Khi tham gia trò
chơi, trẻ thường phải sử dụng các hành động đa dạng với các hoạt động và vật
liệu chơi như đếm, tạo nhóm vật theo dấu hiệu nhất định, so sánh, xắp đặt các
vật. Tất cả những điều đó tạo ra sự kết hợp chặt chẽ giữa học mà chơi chơi mà
học trong hoạt động tích cực của trẻ dưới sự hướng dẫn tổ chức của giáo viên.
2.1.3 Sử dụng trò chơi học tập hình biểu tượng tập hợp, số lượng cho trẻ
mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ
2.1.3.1 Một số yêu cầu
- Đáp ứng và thỏa mãn nhu cầu và hứng thú chơi của trẻ
- Coi trẻ làm trung tâm, là chủ thể của trò chơi
- Cô giáo với vai trò là người tổ chức, hướng dẫn cho trẻ chơi, là điểm
tựa là thang đỡ giúp trẻ trong những lúc cần thiết, tạo điều kiện và cơ hội cho
trẻ vươn lên
- Đảm bảo tính tự do, tự nguyện và sáng tạo của trẻ trong trò chơi
- Chú ý đến đặc điểm cá nhân của từng trẻ.
2.1.3.2 Phương hướng và biện pháp hình thành biểu tượng tập hợp, số
lượng cho trẻ mẫu giáo bé theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức
của trẻ trong trò chơi học tập
a) Thường xuyên tạo cho trẻ cơ hội được chơi, đươc bộc lộ tính
tích cực của mình trong các trò chơi học tập khác nhau
* Biện pháp thứ nhất: Sưu tầm và xây dựng nguồn trò chơi học tập đa
dạng phong phú phù hợp với trẻ theo các chủ đề, chủ điểm

24
-Các nguồn này càng nhiều và đa dạng phong phú theo các chủ đề chủ
điểm khác nhau càng tạo cơ hội cho trẻ được chơi, cung cấp cho trẻ nhiều
biểu tượng về cuộc sống xung quanh cũng như các biểu tượng toán, tạo cho
trẻ hứng thú và kích thích trẻ cố gắng nỗ lực thực hiện nhiệm vụ được giao.
-Những yêu cầu khi lựa chọn trò chơi:
+ Trò chơi tạo điều kiện tốt cho trẻ luyện tập và phát triển trí tuệ.
+ Nhiệm vụ nhận thức của trò chơi đòi hỏi sự cố gắng về trí tuệ, nỗ lực
vượt qua một số khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ được giao.
+ Tính dạy học trong trò chơi cần được kết hợp giữa tính học tập
nghiêm túc với tính vui vẻ thoải mái và trò chơi hấp dẫn có sức cuốn hút với
trẻ. Chính sự cuốn hút và hấp dẫn của trò chơi sẽ kích thích hoạt động trí tuệ
của trẻ và giúp chúng giải quyết nhiệm vụ nhận thức dễ dàng hơn.
- Giáo viên có thể tự nghĩ ra các trò chơi học tập hoặc sưu tầm trong
dân gian, trong các tài liệu giáo dục mầm non theo các chủ đề.
* Biện pháp thứ 2: Xây dựng môi trường chơi đa dạng hấp dẫn và
mang tính phát triển.
- Xây dựng môi trường chơi đa dạng hấp dẫn mang tính phát triển
chính là việc chuẩn bị môi trường chơi cho trò chơi học tập nhằm đáp ứng
khả năng chơi của trẻ trong hiện tại và trong tương lai phát triển hoạt động
chơi của chúng. Việc tạo môi trường chơi phát triển hướng tới sự phát triển
nội dung trò chơi và tạo cơ hội cho trẻ thực hành với đồ chơi được tự chơi với
chúng khuyến khích trẻ tích cực chủ động và có sáng kiến khi chơi, giúp trẻ
tự trải nghiệm tự cảm nhận và học cách sống cùng nhau.
- Việc xây dựng môi trường chơi mang tính phát triển đáp ứng các yêu
cầu về an toàn, vệ sinh, hấp dẫn, thuận tiện, thường xuyên có sự thay đổi, bổ
sung làm mới, phù hợp với nội dung chơi của trẻ và tạo điều kiện cho trẻ
được bộc lộ tính tích cực, chủ động và độc lập nêu sáng kiến khi chơi. Điều

25
này có nghĩa là môi trường chơi phải luôn luôn ở trạng thái vận động, biến
đổi phù hợp với mục tiêu và nội dung chơi của trẻ.
- Giáo viên là người tạo ra môi trường chơi trẻ, trước tiên giáo viên cần
lựa chọn không gian chơi phù hợp. Không gian phải rộng rãi, thuận tiện, đảm
bảo an toàn, vệ sinh và có thể chia ra thành các góc nhỏ có ranh giới để trẻ có
thể chơi một mình hay chơi theo nhóm nhỏ theo hứng thú và nhu cầu riêng
của trẻ.
- Cô cung cấp cho trẻ đồ dùng , đồ chơi, các phương tiện cần thiết để
phục vụ trò chơi
- Cô cũng có thể cùng với trẻ hoặc cho trẻ tự sắp xếp đồ chơi, vật liệu
chơi vào nơi quy định
- Cô giáo có thể tự làm đồ chơi hoặc tổ chức cho trẻ cùng làm, cô gợi ý
cho trẻ tìm kiếm và tận dụng vật liệu chơi từ những đồ phế thải như bìa cứng,
hộp nhựa, tranh ảnh, sách báo…để làm các đồ chơi phục vụ các trò chơi.
* Biện pháp thứ ba:Tăng cường tổ chức cho trẻ được chơi với các loại
trò chơi học tập dưới nhiều hình thức khác nhau
- Để tiến hành biện pháp này, trước tiên giáo viên cần xác định rõ mục
tiêu của buổi chơi, lựa chọn các trò chơi phù hợp đảm bảo phát huy tính tích
cực của trẻ.
- Tạo môi trường chơi, chọn thời điểm , thời gian thích hợp cho trẻ
chơi.
- Trước khi chơi cô giáo có thể đàm thoại, trò chuyện, tham quan, quan
sát các vật thật hoặc tranh ảnh… để cung cấp thêm kinh nghiệm cho trẻ, cũng
như củng cố các biểu tượng đã biết để chuẩn bị cho các trò chơi học tập sắp
chơi.