Vai trò của pháp luật đối với nền kinh tế

I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Việt Nam là một nhà nước pháp quyền nên pháp luật có vai trò quan trọng trong
nền kinh tế quốc dân. Pháp luật giúp nhà nước kiểm soát được kinh tế và đảm bảo
thực hiện việc xây dựng và phát triển nhanh, bền vững nền kinh tế thị trường. Pháp
luật là sự phản ánh trình độ phát triển của kinh tế, quy định của nó không được cao
hơn hay thấp hơn trình độ của nền kinh tế đã sinh ra nó.Vai trò của pháp luật thể
hiện qua việc nó góp phần tích cực vào việc tổ chức, quản lý và điều tiết nền kinh
tế.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
Để làm rõ vấn đề trên, trước hết chúng ta sẽ đi qua phần định nghĩa. Pháp luật là
gì? Kinh tế là gì?
1. Định nghĩa.
- Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban
hành hoặc thừa nhận nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội theo mục tiêu, định
hướng cụ thể.
- Kinh tếlàtổng thể các yếu tố sản xuất, các điều kiện sống của con người, các mỗi
quan hệ trong quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Nói đến kinh tế suy cho
cùng là nói đến vấn đề sở hữu và lợi ích.
2. Vai trò của pháp luật đối với nền kinh tế.
Pháp luật là công cụ chuyên chính giai cấp, là phương tiện để nhà nước quản lý nền
kinh tế thị trường,vì sự tồn tại và phát triển của xã hội và đất nước. Vai trò của
pháp luật là hết sức quan trọng,cụ thể vai trò của pháp luật đối với kinh tế hiện nay
được thể hiện như sau:
2.1. Pháp luật tạo ra các khung pháp lý để cho các cơ quan quản lý nhà nước về
kinh tế tiến hành hoạt động quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh, quản lý vĩ
mô nền kinh tế.
- Pháp luật là một phương tiện để nhà nước quản lý kinh tế, nhà nước không thể
quản lý được nền kinh tế phức tạp nếu như không dựa vào pháp luật. Điều 26 hiến
pháp năm 1992 được sửa đổi , bổ xung năm 2001 quy định: “nhà nước thống nhất
quản lý nền kinh tế quốc dân bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách…”. Chỉ có pháp
luật với những thuộc tính đặc thù của mình mới có khả năng đảm bảo cho nhà nước

thực hiện được chức năng quản lý trong lĩnh vực kinh tế. Thông qua pháp luật, nhà
1
nước hoạch định các chính sách kinh tế, trật tự hoá các hoạt động sản xuất kinh
doanh của các tổ chức và cá nhân, định hướng cho các quan hệ kinh tế phát triển
theo những mục đích mong muốn. chẳng hạn, chính sách kinh tế của nhà nước ta
hiện nay được điều 15 hiến pháp năm 1992 sửa đổi, bổ sung năm 2001 xác định là:
“nhà nước xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát huy nội lực, chủ
động hội nhập kinh tế quốc tế; thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước”.
- Thông qua pháp luật, nhà nước xác định các hình thức sở hữu trong xã hội từ đó
tác động đến quan hệ sở hữu, đặc biệt là đối với tư liệu sản xuất chủ yếu trong nền
sản xuất xã hội, quy định các hình thức tổ chức sản xuất, xác định các thành phần
kinh tế, quy định địa vị pháp lý của các tổ chức, đơn vị kinh tế, chế độ tài chính…
đối với họ.
- Chính sách quản lý vĩ mô, theo nghĩa hẹp, bao gồm các chính sách thuế và chi
tiêu ngân sách của Nhà nước nhằm điều tiết chu kỳ kinh tế, đảm bảo công ăn việc
làm, ổn định giá cả và tăng trưởng liên tục của nền kinh tế. Để đạt được hiệu quả
quản lý vĩ mô nền kinh tế, Nhà nước tạo ra một cơ chế ổn định bằng hệ thống pháp
luật thống nhất, chặt chẽ và phù hợp với nền kinh tế của nước ta hiện nay.
Ví dụ: Lĩnh vực pháp luật dân sự – kinh tế được Nhà nước đặc biệt quan tâm, cả về
số lượng văn bản cũng như nội dung thể hiện. Những sửa đổi cơ bản về chế độ kinh
tế trong Hiến pháp 1992, sự ra đời của Bộ luật Dân sự với 838 điều cùng với các
văn bản pháp luật quan trọng khác như Luật Doanh nghiệp nhà nước, Luật Doanh
nghiệp, Bộ Luật Hàng hải, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam, Luật Hợp tác xã,
Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Luật Đất đai, Luật Dầu khí, Luật Khoáng
sản, Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Kinh doanh bảo
hiểm, Bộ luật lao động, Luật Hải quan, các luật thuế, v.v… và việc ký kết một số
điều ước quốc tế quan trọng đã tạo ra một hành lang pháp lý cơ bản cho phát triển
bền vững ở nước ta.
2.2. Pháp luật là công cụ hữu hiệu giúp cho nhà nước khắc phục được các nhược
điểm của nền kinh tế thị trường, tạo ra sự công bằng xã hội.

- Nền kinh tế được coi như một hệ thống các quan hệ kinh tế. Khi các quan hệ kinh
tế giữa các chủ thể biểu hiện qua mua, bán hàng hóa, dịch vụ trên thị trường (người
bán cần tiền, người mua cần bán và họ phải gặp nhau trên thị trường) thì nền kinh
tế đó gọi là nền kinh tế thị trường.
2
- Nhược điểm của nền kinh tế thị trường:
+ Kinh tế thị trường chú trọng đến những nhu cầu có khả năng thanh toán, không
chú ý đến những nhu cầu cơ bản của xã hội.
+ Kinh tế thị trường đặt lợi nhuận lên hàng đầu, cái gì có lãi thì làm, ko có lãi thì
thôi nên nó không giải quyết được cái gọi là “hàng hóa công cộng” (đường xá, các
công trình văn hóa, y tế giáo dục,...).
+ Trong nền kinh tế thị trường có sự phân biệt giàu nghèo rõ rệt: giàu ít, nghèo
nhiều, bất công xã hội.
Do tính tự phát vốn có, kinh tế thị trường có thể mang lại suy thoái, khủng
hoảng và xung đột xã hội nên cần có sự can thiệp của nhà nước, và pháp luật là
công cụ hữu hiệu giúp cho nhà nước khắc phục được các nhược điểm đó. Sự can
thiệp của pháp luật sẽ đảm bảo hiệu quả cho sự vận động của thị trường được ổn
định, nhằm tối đa hóa hiệu quả kinh tế, bảo đảm định hướng chính trị của sự phát
triển kinh tế, sửa chữa những nhược điểm vốn có của kinh tế thị trường, tạo ra sự
công bằng xã hội và những công cụ quan trọng để điều tiết thị trường ở tầm vĩ mô.
Bằng cách đó nhà nước mới có thể kiềm chế tính tự phát của kinh tế thị trường,
đồng thời kích thích đối với sản xuất thông qua trao đổi hàng hóa dưới hình thức
thương mại.
2.3. Pháp luật là công cụ giúp nhà nước giải quyết có hiệu quả các tranh chấp
kinh tế nảy sinh trong nền kinh tế thị trường.
Pháp luật điều chỉnh các hợp đồng kinh tế, quy định trình tự và thủ tục giải quyết
các tranh chấp kinh tế để bảo vệ lợi ích kinh tế chính đáng của các chủ thể. Nhờ các
quy định đó mà nhà nước có thể tổ chức và quản lý được nền kinh tế, tạo điều kiện
cho nền kinh tế tăng trưởng trong sự ổn định, cân đối và điều tiết theo chiều hướng
mà nó mong muốn.

Ví dụ: Nội dung tranh chấp về vấn đề tư vấn môi giới kinh doanh bất động sản.
Trong quá trình giải quyết vụ án, Toà án nhân dân thành phố Hà nội có công văn uỷ
thác tư pháp gửi thông qua Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, Đại sứ quán Việt Nam tại
Thái Lan thực hiện việc tống đạt các tài liệu và lấy lời khai của bị đơn. Sau khi
nhận được công văn của Toà án, Bộ Tư pháp trả lại công văn uỷ thác cho Toà án
nhân dân thành phố Hà Nội đề nghị dịch công văn ra tiếng Thái Lan. Theo quy
định của pháp luật Việt Nam chỉ có người đúng đầu pháp nhân hoặc người được ủy
quyền mới là chủ thể tham gia tố tụng tại Tòa án. Tuy nhiên, đối với những công ty
3
xuyên quốc gia có chi nhánh tại nhiều nước thì các Giám đốc chi nhánh đều được
quyền thay mặt pháp nhân hoặc ủy quyền cho người khác tham gia tố tụng kèm
theo điều kiện chỉ cần có 2 người ký văn bản.Theo quy định của pháp luật Việt
Nam thì giấy tờ tài liệu do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài lập, cấp hoặc xác
nhận theo quy định của pháp luật nước ngoài hoặc ở ngoài lãnh thổ Việt Nam được
Tòa án Việt Nam công nhận nếu giấy tờ đó đã được hợp pháp hóa lãnh sự, trừ
trường hợp Điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập có quy định khác.
2.4. Pháp luật có tác dụng tạo dựng mội trường pháp lý cho các hoạt động kinh tế
của các tổ chức và cá nhân được tiến hành thuận lợi, có trật tự và đạt hiệu quả
kinh tế cao.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội thì pháp luật phải thừa nhận sự tồn tại
của các thành phần kinh tế khác nhau, tạo điều kiện cho chúng cùng tồn tại và phát
triển, không nên loại trừ hay hạn chế chúng mà phải cố gắng kiểm soát chúng, định
hướng, điều tiết sự phát triển của chúng, khai thác tối đa tính năng động, tính hiệu
quả của chúng. Điều này có ảnh hưởng rất lớn tới sự tăng trưởng của nền kinh tế,
góp phần tăng thu nhập quốc dân và nâng cao đời sống nhân dân. “sự quản lý của
nhà nước đối với nền kinh tế chỉ có thể thực hiện và phát huy đầy đủ nhất, có hiệu
quả nhất khi được xác nhập giữa một hình thức pháp luật nhất định và được bảo
đảm thực hiện bởi một cơ chế pháp luật thích hợp”. Có thể nói, trong thời đại hiện
nay pháp luật đã trở thành một bộ phận cấu thành của nền kinh tế. Thiếu pháp luật,
nền kinh tế, nhất là nền kinh tế thị trường rất khó vận hành hoặc vận hành không có

hiệu quả, các hoạt động kinh tế sẽ trở nên hỗn loạn, không thể kiểm soát.
Đưa ra những biện pháp kiểm tra, giám sát đối với các hoạt động kinh tế của các tổ
chức và cá nhân như chủ thể nào có thẩm quyền kiểm tra, giám sát? kiểm tra giám
sát những hoạt động kinh tế gì? Đối với các tổ chức đơn vị kinh tế nào? Quy định
các biện pháp bảo vệ lợi ích của các chủ thể sản xuất kinh doanh, bảo vệ lợi ích của
người tiêu dùng và lợi ích chung của toàn xã hội. Xử lý những hiện tượng tiêu cực
trong quá trình hoạt động kinh tế của các chủ thể kinh tế. Pháp luật thường xác định
chủ thể có thẩm quyền xử lý và các biện pháp mà họ có thể áp dụng để ngăn ngừa
và trừng phạt những hành vi vi phạm pháp luật, những hoạt động tiêu cực trong các
hoạt động kinh tế.
Đối với các tổ chức, đơn vị kinh tế khi tiến hành các hoạt động sản xuất, kinh
doanh đều phải dựa trên những quy định của pháp luật. Pháp luật là cơ sở pháp lý
để các chủ thể thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Những quy định pháp
luật về trình tự, thủ tục trong đăng ký kinh doanh, liên quan đến các hoạt động kinh
tế ngày càng trở nên đơn giản, thuận lợi, thông thoáng hơn đã làm cho các hoạt
động đầu tư trong và ngoài nước tăng lên, tiết kiệm được thời gian, công sức, tiền
bạc của các tổ chức và nhân dân.
4
II.5. Pháp luật giúp cho thành phần kinh tế nhà nước vươn lên hoạt động
hiệu quả hơn để cùng cạnh tranh lành mạnh với các thành phần kinh tế
khác.
Khi nhà nước tuyên bố các thành phần kinh tế bình đẳng, pháp luật cho phép các
doanh nghiệp nước ngoài đầu tư tại Việt Nam đã thu hút được vốn, công nghệ của
nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, kích thích sự tăng trưởng của nền kinh tế Việt
Nam; việc giao quyền tự chủ cho các đơn vị sản xuất, kinh doanh đã nâng cao tính
năng động sáng tạo, trách nhiệm và hiệu quả trong hoạt động kinh tế của các đơn vị
kinh tế.
Tóm lại, khi pháp luật phản ánh đúng, đầy đủ, kịp thời tình hình kinh tế của đất
nước nó sẽ thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế phát triển.
3. Liên hệ với thực tế ở Việt Nam.

Quan hệ pháp luật với kinh tế ở Việt Nam không nằm ngoài mối quan hệ giữa pháp
luật với kinh tế nói chung. Hiện nay hệ thống pháp luật của đất nước đã trở nên
đồng bộ, hoàn thiện hơn so với các giai đoạn trước, nhiều văn bản pháp luật trong
lĩnh vực kinh tế được ban hành đã phát huy được vai trò của mình trong việc ổn
định kinh tế thị trường, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế đất nước. Cụ thể, kể
từ tháng 10/2000, các công ty của Việt Nam đã có thể đề nghị được hưởng đối xử
kinh tế thị trường trên cơ sở riêng lẻ trong tranh luận của các cuộc điều tra chống
bán phá giá.
Với hệ thống pháp luật hoàn chỉnh hơn , nền kinh tế nước ta có bước phát triển
đáng kể, của cải, vật chất được tạo nên nhiều hơn, đời sống nhân dân ngày càng
được nâng cao.
Pháp luật về kinh tế ngày càng phân định rõ chức năng quản lý nhà nước của các cơ
quan quản lý nhà nước và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, khuyến
khích mọi tổ chức cá nhân đầu tư vào hoạt động kinh doanh, khẳng định nguyên tắc
công dân được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm (Luật Doanh nghiệp
năm 1999). Trong “phương hướng, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5
năm 2001 – 2005” Đảng ta đã nhận định “nhiều đạo luật về kinh tế, xã hội được
ban hành đã thể chế, cụ thể hóa đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, hình
thành về cơ bản khuôn khổ pháp lý cho nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận
hành trong cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước theo địnNăm 2003 đánh
dấu những chuyển biến lớn về việc cải thiện môi trường pháp lý, tạo thuận lợi hơn
nữa trong các hoạt động kinh doanh. Các luật quan trọng được ban hành trong năm
bao gồm Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp Nhà nước (sửa đổi), Luật Hợp
tác xã (sửa đổi), Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật
Thuế thu nhập doanh nghiệp. Sự thông thoáng của Luật Doanh nghiệp đã góp phần
làm gia tăng nhanh chóng số lượng doanh nghiệp mới thành lập thuộc khu vực tư
5