Một số khái niệm về pháp luật và Nhà nước

LỜI MỞ ĐẦU
Vai trò pháp luật đối với xã hội hiện nay là vô cùng quan trọng. Cùng
với việc xây dựng một nhà nước kiểu mới, hệ thống pháp luật mới cũng
nhanh chóng được xây dựng để ghi nhận, củng cố, bảo vệ và phát triển những
thay đổi cơ bản của xã hội nước ta trong quá trình phát triển. Pháp luật là
công cụ quản lý xã hội không thể thiếu. Pháp luật là công cụ quản lý xã hội
quan trọng. Pháp luật là công cụ quản lý hiệu quả. Qua lý do trên, em đã chọn
đề tài là: Phân tích vai trò của pháp luật đối với nhà nước ở Việt Nam hiện
nay. Qua đó, ta thấy được tầm quan trọng của pháp luật đối với nhà nước ở
Việt Nam và đưa ra các biện pháp để nâng cao vai trò trong đời sống xã hội.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Một số khái niệm về pháp luật và Nhà nước.,
1. Pháp luật:
Như chúng ta đã biết, ngay từ khi chào đời, con người đã hoà nhập vào
đời sống cộng đồng và chịu sự tác động của nhiều mối quan hệ xã hội và nhất
là quan hệ với pháp luật. Và từ đó pháp luật đóng một vai trò đặc biệt quan
trọng trong quá trình phát triển của xã hội. J.J. Roussean đã từng nói: Chính
nhờ có pháp luật mà mọi người hưởng thụ được công lý và tự do. Chính tiếng
nói thần thánh ấy đã nhắc nhở mỗi con người những quy tắc của đạo lý công
dân. Montesquieu quan niệm: Luật, theo nghĩa rộng nhất là những quan hệ tất
yếu từ trong bản chất của sự vật. Với nghĩa này thì mọi vật đều có luật của nó.
Thế giới thần linh, thế giới vật chất, những trí tuệ siêu việt, cho đến các loài
vật và loài người đều có luật của mình. Theo Hàn Phi Tử, pháp luật, đó là thứ
tiêu chuẩn để biết đâu là chính đâu là tà, để khen đúng người phải, trách đúng
người sai. Với cách tiếp cận duy tâm khách quan, He Ghen đã cho rằng: Pháp
luật cũng như nhà nước là sản phẩm hiện thực của ý niệm đạo đức, là hiện
tượng lý tính của quá trình nhận thức.
1
Trên đây là một số quan điểm về pháp luật, còn về quan điểm Mác -
Lênin thì sao. Quan điểm này được xây dựng trên cơ sở triết học duy vật lịch
sử đã khẳng định về hiện diện khách quan của pháp luật trong đời sống xã hội

có giai cấp. Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do
Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội
theo mục tiêu, định hướng cụ thể: Luật không chỉ đơn giản là sự hiện hữu
bằng hệ thống quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung mà còn bao gồm nhiều
yếu tố khác như: các nguyên tắc pháp luật, khung pháp luật, chính sách pháp
luật, văn bản áp dụng pháp luật và các học thuyết pháp lý...
2. Nhà nước:
Nhà nước là một hiện tượng xuất hiện phức tạp nên có rất nhiều cách
xác định nhà nước khác nhau. Ở phương diện chính trị, nhà nước là vũ khí
chính trị để bảo vệ lợi ích cho các giai cấp, tầng lớp trong xã hội, mà chủ yếu
là giai cấp thống trị, thực hiện các mục đích mà giai cấp thống trị đề ra, đồng
thời nhà nước còn bảo vệ lợi ích của quốc gia, dân tộc khỏi sự xâm hại từ bên
ngoài ở phương diện xã hội, nhà nước là một tổ chức xã hội, được sinh ra từ
xã hội để duy trì, quản lý xã hội khi xã hội phát triển đến một giai đoạn nhất
định. Xã hội muốn tồn tại ổn định, có trật tự và phát triển thì đòi hỏi phải có
sự tổ chức và quản lý chặt chẽ. Ngày nay, sự can thiệp của nhà nước vào đời
sống xã hội ngày càng sâu rộng nên ngoài việc xem xét nhà nước dưới giác
ngộ chính trị và xã hội còn có thể xem xét nhà nước dưới các góc độ khác
như: kinh tế, văn hoá, dân chủ... Tóm lại, nhà nước là một tổ chức quyền lực
chính trị công cộng đặc biệt, một bộ máy quản lý, duy trì trật tự xã hội, vì sự
tồn tại và phát triển của xã hội nhằm mục đích bảo vệ mục đích, địa vị của
giai cấp thống trị và của toàn xã hội.
II. Vai trò của pháp luật với nhà nước.
1. Mối quan hệ giữa pháp luật và nhà nước.
Nhà nước và pháp luật là hai hiện tượng lịch sử có cùng bản chất gắn
bó hết sức mật thiết với nhau, có chung nguồn gốc, cùng phát sinh và phát
2
triển gắn liền xã hội có giai cấp, đều là vũ khí - công cụ - chuyên chính - giai
cấp thống trị xã hội. Pháp luật và nhà nước là hai yếu tố của thượng tầng
chính trị, pháp lý, luôn có mối quan hệ khăng khít không thể tách rời. Theo

quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin thì Nhà nước và pháp luật có cùng
nguyên nhân phát sinh, cùng tồn tại và phát triển gắn liền với xã hội có giai
cấp. Nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của nhà nước, cũng đồng thời là
nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của pháp luật. Với ý nghĩa đó, nhà nước
không thể tồn tại và phát huy tiềm lực nếu thiếu pháp luật. Ngược lại, pháp
luật chỉ phát sinh tồn tại và có hiệu lực khi dựa trên cơ sở sức mạnh của
quyền lực nhà nước. Vì vậy, không thể nói pháp luật đứng trên nhà nước hoặc
nhà nước đứng trên pháp luật.
Tóm lại, pháp luật không thể thiếu nhà nước, pháp luật do nhà nước
ban hành, pháp luật cần có nhà nước để thể hiện các quy tắc xử sự, pháp luật
được nhà nước đảm bảo thực hiện. Pháp luật và nhà nước có mối quan hệ chặt
chẽ, gắn bó với nhau. Một trong hai yếu tố không thể thiếu được trong đời
sống xã hội. Một điều quan trọng nữa mà chúng ta cần biết khi tìm hiểu về
mối quan hệ giữa nhà nước và pháp luật là nhà nước xuất hiện trước pháp
luật. Nó là một điều tất yếu mà ta dễ nhận thấy. Sự hình thành, xuất hiện của
nhà nước thay thế cho tổ chức thị tộc là một tất yếu thì pháp luật cũng xuất
hiện khi nhà nước xuất hiện. Vì tổ chức trật tự của nhà nước cần phải có một
qui tắc chung đó là pháp luật. Nếu không có pháp luật thì nhà nước sẽ ra sao?
Chắc rằng sẽ trở nên hỗn loạn, bởi vì ai cũng nghĩ tới lợi ích cá nhân mà
không nghĩ tới lợi ích của toàn nhân loại. Vậy, nhà nước cần pháp luật để tổ
chức bộ máy. Pháp luật cần có nhà nước để thực hiện quyền lực của mình.
2. Vai trò của pháp luật đối với nhà nước ở Việt Nam hiện nay.
Nhà nước có vai trò quan trọng đối với pháp luật thì ngược lại, pháp
luật cũng có vai trò quan trọng đối với nhà nước. Pháp luật có rất nhiều vai
trò, nhưng trong bài tập này thì chúng ta tìm hiểu những vai trò cơ bản sau:
3
Thứ nhất, pháp luật là cơ sở để xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà
nước. Để bộ máy nhà nước hoạt động có hiệu quả, đòi hỏi phải xây dựng rõ
chức năng, thẩm quyền, trách nhiệm của mỗi loại cơ quan, mỗi loại cơ quan
phải xác lập một cách đúng đắn hợp lý mối quan hệ giữa chúng. Thông qua

pháp luật, Nhà nước chế định hoá các quan hệ quyền lực, quy định thẩm
quyền và mỗi thiết chế quyền lực của nhà nước. Trên cơ sở đó, dùng pháp luật
đó để xây dựng, điều chỉnh, hoàn thiện bộ máy nhà nước trong từng giai đoạn,
từng thời kỳ.
Thứ hai, pháp luật quản lý đời sống xã hội, tạo một trật tự xã hội phù
hợp với ý chí nhà nước, mang nặng đời sống hạnh phúc cho nhân dân. Đúng
hơn, pháp luật là phương tiện để nhà nước triển khai các chính sách của nhà
nước một cách nhanh nhất, quản lý xã hội một cách hiệu quả nhất. Các chính
sách, kế hoạch của nhà nước trong từng giai đoạn, muốn đưa vào xã hội và có
hiệu quả thì phải thông qua pháp luật. Hiến pháp năm 1992 được sửa đổi bổ
sung năm 2001 quy định: "Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật không
ngừng tăng cường pháp chế XHCN". Dựa vào những thuộc tính của mình,
pháp luật trở thành công cụ quản lý có hiệu quả nhất trong các công cụ quản
lý xã hội và là công cụ không thể thay thế trong giai đoạn hiện nay.
Thứ ba, pháp luật còn là công cụ bảo vệ lợi ích của nhà nước, lợi ích
của xã hội và mọi người dân. Đồng thời pháp luật còn là phương tiện để nhà
nước kiểm tra, giám sát lại cơ quan nhà nước, nhân viên nhà nước và các tổ
chức xã hội. Muốn bảo vệ lợi ích nhà nước, xã hội nhân dân, nhà nước phải
dựa trên căn cứ pháp lý và theo trình tự thủ tục luật định. Ngược lại, nhân dân
muốn đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình cũng phải tuân theo các qui định
pháp luật. Dựa vào pháp luật, nhà nước giải quyết những tranh chấp mâu
thuẫn trong xã hội, đồng thời, đấu tranh chống lại những hiện tượng tiêu cực,
những hành vi vi phạm pháp luật.
Ngoài ba vai trò cơ bản trên của pháp luật đối với nhà nước thì pháp
luật có rất nhiều vai trò khác nữa. Pháp luật ràng buộc quyền lực nhà nước.
4
Quyền lực nhà nước rất hùng mạnh, những tổ chức và cá nhân nắm quyền lực
nhà nước thường có xu hướng lạm quyền, không xác định được điểm dừng,
nên quyền lực đó bị hạn chế bởi pháp luật. Hơn nữa, pháp luật không thể tồn
tại nếu không có nhà nước. Vì pháp luật do nhà nước ban hành. Không có nhà

nước thì pháp luật không chỉ tồn tại dưới những ý niệm, quan điểm, tư tưởng,
những quy tắc xử sự mang tính xã hội thông thường. Hiện nay, nhà nước có
quyền ban hành pháp luật, còn các tổ chức khác nếu được nhà nước cho phép
thì có thể tham gia cùng nhà nước trong việc ban hành những văn bản pháp
luật nhất định. Như vậy, pháp luật và nhà nước luôn tác động, hỗ trợ cho
nhau, tạo tiền đề cho sự phát triển của nhau. Nhà nước không thể thiếu được
pháp luật, còn pháp luật có vai trò vô cùng to lớn đối với sự tồn tại và phát
triển của nhà nước. Một nhà nước hùng mạnh phải là một nhà nước có hệ
thống pháp luật tương đối hoàn thiện và có sự tổ chức thực hiện pháp luật
nghiêm minh.
3. Cần làm gì để nâng cao vai trò của pháp luật đối với nhà nước ở
Việt Nam hiện nay.
Để nâng cao vai trò của pháp luật đối với nhà nước ở Việt Nam thì
chúng ta cần tìm hiểu những thiếu sót trong việc thực thi pháp luật của nhà
nước. Từ những phân tích trên chúng ta thấy được vai trò to lớn của pháp luật.
Có những giai đoạn nhà nước ta chưa chú ý đúng mức đến vị trí, vai trò của
pháp luật trong đời sống nên đã không ban hành kịp thời, đầy đủ pháp luật
dẫn đến hiện tượng thiếu pháp luật. Điều này thể hiện ở việc ban hành các văn
bản pháp luật của nước ta ở giai đoạn trước đây rất chậm chạp. Hiện nay,
pháp luật của nước ta còn lỏng lẻo, nhiều kẽ hở, chồng chéo, chất lượng văn
bản pháp luật chưa cao, hệ thống pháp luật chưa đáp ứng đòi hỏi của xã hội.
Điều đó dẫn đến tình trạng nhà nước vẫn phải sử dụng biện pháp hành chính,
mệnh lệnh để quản lý nhà nước và xã hội. Vì vậy một trong những biện pháp
để nâng cao vai trò của pháp luật với nhà nước là đẩy mạnh công tác lập pháp
của quốc hội, tiếp tục xây dựng mới, sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật ngày
5