Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài cho đề văn nghị luận xã hội

MỤC LỤC
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI…...……………………………………….…………………
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ………………………………………
1. Cơ sở lí luận: ……………………………………………………...….………………
1. Cơ sở thực tiễn: ……………………………..……………………….………………

1
3
3
4
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN VÀ CÁC GIẢI PHÁP
8
1. Tổ chức thực hiện:………………………….…………........……….…………......... 8
2. Các giải pháp:………………………………………………….………….............
9
IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI…..………………..………….....….……………....... 16
V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ, KHẢ NĂNG ÁP DỤNG ..….…………...... 19
1. Kết luận…………………………………………………….………………….….........
2 Kiến nghị………………………………………………………………………..….......
3. Khả năng áp dụng……………………………………….………………….…........
V. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ………….………………….….......

19
20
20
21

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Văn nghị luận nói chung và nghị luận xã hội nói riêng là loại văn trong
đó người viết (người nói) trình bày ý kiến của mình bằng cách dùng lí luận bao
gồm cả lí lẽ và dẫn chứng để làm rõ một vấn đề thuộc về chân lí nhằm làm cho

1


người đọc người nghe hiểu, tin đồng tình với những ý kiến của mình, và hành
động theo những điều mà mình đã đề xuất.
Trong những năm gần đây, trong các kỳ thi Tốt nghiệp THPT và Đại học,
Cao đẳng và kể cả thi chọn học sinh giỏi, phần câu hỏi nghị luận xã hội có một
vị trí hết sức quan trọng. Câu hỏi nghị luận xã hội vừa là cơ sở để đánh giá chất
lượng của đề thi, vừa là câu hỏi chiếm tỉ lệ điểm tương đối cao (từ 3 đến 4 điểm
trong thang điểm 10) góp phần làm nên thành công của bài thi. Câu hỏi nghị
luận xã hội là phần mà thí sinh thích nhất, bởi nó khơng bị gị bó, ln đem đến
sự mới mẻ, sáng tạo cho thí sinh. Tuy nhiên, hiện nay nhiều học sinh rất ngại và
lười viết văn nói chung và càng lười hơn khi viết phần mở bài, nên khi làm bài
văn nghị luận xã hội, thường lúng túng và mắc nhiều lỗi, thậm chí khơng biết
viết. Điều này tất yếu dẫn đến kết quả các bài làm chất lượng không cao, điểm
thấp.
Vấn đề đặt ra là, làm thế nào để viết được một bài văn nghị luận xã hội
thành công? Thật ra, để làm được một bài văn nghị luận xã hội thành công cần
rất nhiều yếu tố như: kinh nghiệm tìm hiểu đề, lập dàn ý, vốn sống, kinh nghiệm
sống và khả năng diễn đạt. Trong đó, mở bài vừa đúng, vừa hay là yêu cầu đầu
tiên và cũng có ý nghĩa nhất. Bởi vì, mở bài có một vị trí quan trọng trong cả bài
viết, nó góp phần tạo ấn tượng, sự hứng thú cho người đọc. Vì vậy, không phải
ngẫu nhiên mà Macxim Gorki đã từng kết luận: “Khó hơn cả là phần mở đầu, cụ
thể là câu đầu, cũng như trong âm nhạc, nó chi phối giọng điệu của tác phẩm và
người ta thường tìm nó rất lâu”.
Thực ra, hiện nay có nhiều bài viết, sách mẫu, sách hướng dẫn về cách
làm bài văn nghị luận xã hội, tuy nhiên khơng có một tài liệu nào tập trung tháo
gỡ khó khăn, giúp học sinh viết mở bài hiệu quả. Học sinh khi viết mở bài cho
bài văn nghị luận xã hội luôn mất nhiều thời gian, mắc phải nhiều lỗi về diễn dạt

và trình bày. Trong thời gian dạy học sinh làm văn nghị luận xã hội, tơi nhận
thấy giáo viên cần phải hình thành kỹ năng viết mở bài cho học sinh. Khi học

2


sinh thành thạo kỹ năng chắc chắn các em sẽ viết được mở bài tốt hơn, hay hơn,
hấp dẫn hơn, giúp học sinh có hứng thú học hơn.
Với kinh nghiệm giảng dạy và sự học hỏi từ nhiều nguồn khác nhau nhằm
nâng cao hiệu quả dạy học phần nghị luận xã hội nói riêng và dạy học Ngữ Văn
nói chung khiến tơi trăn trở, suy ngẫm, tìm tịi để đưa ra một hướng dạy học
giúp học sinh nâng cao hiệu quả khi làm văn nghị luận xã hội. Đó cũng chính là
những lý do để tơi lựa chọn đề tài “Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài cho
đề văn nghị luận xã hội ”
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:
1. Cơ sở lí luận:
Mục tiêu dạy học khơng chỉ giúp học sinh nắm được nội dung kiến thức
mà phải hình thành cho học sinh kỹ năng vận dụng vào thực tiễn với những
dạng bài tập cụ thể. Việc vận dụng đòi hỏi phù hợp với yêu cầu của từng dạng
đề, phù hợp với tính chất của từng kỳ thi. Nếu trong kỳ thi tốt nghiệp trước đây
chỉ yêu cầu học sinh với những kiến thức và kỹ năng cơ bản thì kỳ thi tốt nghiệp
tới đây địi hỏi học sinh phải vận dụng thành thục những kỹ năng đó để có thể
viết được một bài văn nghị luận xã hội khơng chỉ đầy đủ luận điểm, dẫn chứng,
lí lẽ mà cịn hay, hấp dẫn, lơi cuốn người đọc.
Nghị luận xã hội thực chất là đưa ra những dẫn chứng, lí lẽ để bàn luận,
đánh giá về một vấn đề xã hội thông qua hệ thống luận điểm. Những câu hỏi
nghị luận xã hội trong đề thi giúp học sinh có cơ hội thể hiện đầy đủ quan niệm,
suy nghĩ, nhận thức của học sinh về một vấn đề xã hội. Trong những kỳ thi gần
đây, dạng đề văn nghị luận xã hội ngày càng khó hơn, đa dạng hơn. Đề thi mang
tính tổng hợp chứ khơng cịn tách biệt giữa nghị luận về một hiện tượng đời

sống và nghị luận về một tư tưởng đạo lý. Câu hỏi nghị luận xã hội hết sức đa
dạng. Khi làm bài phải phụ thuộc vào cách nhìn nhận của học sinh về những vấn
đề xã hội. Trước một vấn đề, mỗi học sinh có thể có cách tiếp cận khơng giống
nhau. Vì thế, việc dẫn dắt của học sinh vào vấn đề cũng khác nhau.

3


Trong bài làm văn nghị luận xã hội, phần mở bài có vai trị hết sức quan
trọng góp phần làm nên thành công cho cả bài văn. Phần mở bài vừa làm cơ sở
cho phần thân bài, vừa tạo tâm thế, gợi cảm hứng cho người đọc. Phần mở bài
phải đạt những yêu cầu, nêu được vấn đề một cách ngắn gọn, định hướng cách
giải quyết vấn đề đặt ra của đề bài. Tuy nhiên, trong thang điểm, phần mở bài
thường chiếm số điểm khơng nhiều nhưng trong q trình chấm, mở bài đảm
bảo yêu cầu đúng, đủ, hay có tầm quan trọng nhất định. Để một mở bài hay, hấp
dẫn người đọc, địi hỏi mở bài phải có tính sáng tạo. Mỗi dạng đề văn nghị luận
xã hội thường có những cách mở bài phù hợp. Từ yêu cầu, tính chất của từng kỳ
thi sẽ địi hỏi học sinh cách mở bài tương ứng.
2. Cơ sở thực tiễn:
a. Thực trạng về thời lượng
Trong phân phối chương trình Ngữ văn hiện nay, phần làm văn nghị luận
xã hội chỉ được sắp xếp với một thời lượng tương đối ít (chỉ từ 2 đến 3 tiết học).
Chỉ trong vài tiết học, giáo viên không đủ thời gian để hướng dẫn cho nhiều đối
tượng học sinh một cách đầy đủ, chi tiết. Học sinh cũng khơng có nhiều thời
gian để rèn luyện kỹ năng làm bài qua việc vận dụng vào những bài tập cụ thể.
Hiện nay, khi dạy học, phần lớn giáo viên ít chú ý đến việc rèn luyện kỹ
năng viết mở bài của học sinh. Chính vì thế, khi viết mở bài học sinh thường
lúng túng, thiếu kỹ năng cho nên những bài làm văn nghị luận xã hội ít khi đem
đến sự mới mẻ, sáng tạo thậm chí trở nên nhàm chắn cho người đọc. Trong các
kỳ thi, khi làm bài nghị luận xã hội học sinh thường lúng túng chọn cách mở bài

dẫn đến mất nhiều thời gian để viết mở bài (thực tế nhiều học sinh phải mất từ
15 đến 20 phút mới có thể viết được phẩn mở bài). Điều này cho thấy, học sinh
vừa thiếu kỹ năng phân tích đề, tìm hiểu đề vừa khơng có kỹ năng diễn đạt, trình
bày bài viết, trước hết là kỹ năng viết phần mở bài. Để một mở bài hay, học sinh
cần được trang bị kiến thức và kỹ năng viết được nhiều cách mở bàif khác nhau
Đề văn nghị luận xã hội có nhiều hình thức khác nhau. Chính vì thế, các
kiểu mở bài cũng hết sức đa dạng. Tuy nhiên, trong thực tế, mở bài của đề văn

4


xã hội đều theo những yêu cầu nhất định. Hiện nay, đa số học sinh lựa chọn
cách mở bài trực tiếp. Cách mở bài này đơn giản, dễ vận dụng nhưng học sinh
mắc nhiều lỗi cơ bản. Thực ra, với đề văn nghị luận xã hội có thể mở bài theo
nhiều cách khác nhau. Mỗi cách sẽ đáp ứng yêu cầu nhất định về tính chất của
từng kỳ thi, đồng thời mỗi học sinh sẽ có những khả năng riêng khi lựa chọn mở
bài.
b. Thực trạng khả năng viết mở bài văn nghị luận xã hội của học
sinh
Đề văn nghị luận xã hội đem đến một sự thay đổi lớn trong cách nhìn
nhận, trong quá trình đổi mới dạy học Ngữ văn. Những bài làm văn nghị luận xã
hội hay của học sinh đã góp phần tạo nên những làn sống dư luận tích cực về
đổi mới dạy học Ngữ văn trong đời sống. Nhiều bài văn nghị luận xã hội cho ta
thấy được cách nhìn, cách nghĩ mở mẻ với nhiều sáng tạo trong phần mở bài.
Trên các phương tiện thông tin đại chúng, những bài viết hay với cách mở bài
sáng tạo đã kích thích hứng thú cho học sinh.
Trái lại, thực tế của nhiều năm đi chấm thi và trực tiếp dạy học, ôn luyện
cho học sinh thi học sinh giỏi, thi Đại học - Cao đẳng, tôi nhận thấy, phần mở
bài trong bài làm văn nghị luận xã hội của học sinh còn tồn tại rất nhiều hạn chế.
Nhiều học sinh không biết mở bài. Thực ra, trong quá trình học, học sinh phần

lớn chưa chú ý mở bài sao cho đúng, cho hay. Một số lỗi thường gặp của học
sinh khi viết mở bài cho đề văn nghị luận xã hội:
- Nhiều học sinh làm bài khơng có khơng có mở bài, khơng giới thiệu u
cầu đề. Hay nói chính xác hơn, học sinh khơng xác định được bố cục bài viết
nên làm bài không phân biệt được mở bài hay thân bài. Vì vậy, học sinh làm bài
là trực tiếp giải quyết vấn đề mà thiếu phần đặt vấn đề. Nhiều học sinh chép lại
y nguyên yêu cầu đề để thay cho phần mở bài...
- Mở bài không nêu đúng vấn đề đặt ra trong đề bài. Khi thiếu kỹ năng làm
bài văn nghị luận xã hội, học sinh sẽ khơng biết phân tích đề, xác định trọng tâm
u cầu đề. Chính vì vậy, mở bài không giới thiệu được yêu cầu đề. Nếu mở bài

5


không giới thiệu được yêu cầu sẽ không đảm bảo yêu cầu của phần mở bài đồng
thời khi viết bài sẽ diễn đạt lan man, thiếu luận điểm để làm rõ vấn đề đặt ra.
- Mở bài dài dịng, khơng nêu được giới hạn, phạm vi vấn đề cần nghị luận.
Viết mở bài dài dòng sẽ khiến mất thời gian, cạn kiệt ý tưởng cho phần thân bài.
Mở bài dài dòng sẽ gây nhàm chán cho người đọc đồng thời có thể dẫn đến xa
đề, lạc đề ở phần thân bài.
- Mở bài bằng việc dẫn dắt ngôn từ sáo rỗng, gượng ép. Khi học sinh không
hiểu yêu cầu của đề bài, khơng phân tích đề ra thường “bịa ra” mở bài để dẫn
dắt vấn đề. Điều này sẽ gây cho người đọc cảm giác mơ hồ, khó chịu về sự giả
tạo.
c. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế khi viết mở bài văn nghị luận xã
hội.
Những hạn chế của học sinh khi viết mở bài cho bài văn nghị luận xã hội
xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau:
- Nguyên nhân xuất phát từ đặc điểm, yêu cầu của phần mở bài:
Mở bài là phần khó nhất trong bài văn nghị luận xã hội. Học sinh viết

được một mở bài đạt yêu cầu không chỉ giới thiệu được vấn đề mà còn phải làm
tiền đề cho phần thân bài, tạo tâm thế tiếp nhận cho người đọc đồng thời phải có
tính sáng tạo, mới mẻ để hấp dẫn, lơi cuốn người đọc. Viết được mở bài đồng
nghĩa với học sinh nhận thức được yêu cầu đề, biết cách phân tích đề ra và có
định hướng viết thân bài và kết bài. Vì vậy, mở bài là phần đầu của bài làm văn
nghị luận xã hội nhưng mở bài cũng chi phối đến các yếu tố khác trong quá
trình làm bài văn nghị luận xã hội.
- Nguyên nhân xuất phát từ học sinh:
Đây là nguyên nhân chủ yếu và căn bản nhất dẫn đến những hạn chế của
học sinh khi viết phần mở bài:
+ Học sinh không nắm vững lý thuyết làm bài văn nghị luận xã hội. Trước
hết là lý thuyết viết mở bài. Trong quá trình học, kiến thức viết mở bài cho bài
văn nghị luận xã hội không tách riêng trong một bài học cụ thể. Trong chương

6


trình Ngữ văn THCS, học lý thuyết Viết mở bài và kết bài cho bài văn nghị
luận. Trong chương trình Ngữ văn THPT học bài thực hành: Rèn luyện viết mở
bài, kết bài trong văn nghị luận (trong chương trình Ngữ văn lớp 12). Chính vì
thế, đa số học sinh khơng nắm vững kiến thức lý thuyết. Khi vào phịng thi, học
sinh cứ đặt bút viết theo cảm tính, nghĩ gì viết nấy, khơng chịu để ý đề u cầu
nghị luận cái gì, cứ viết chung chung, tràn lan, linh tinh, khơng có chọn lọc. Cho
nên mở bài rồi chuyển xuống thân bài chưa nêu ra được vấn đề đề yêu cầu nghị
luận. Những mở bài như vậy sẽ trở nên mơ hồ, dễ lạc đề, lệch đề, xa trọng tâm
yêu cầu đề, thậm chí là lan man, lạc đề.
- Khi làm bài thi, học sinh có thói quen khơng thực hiện thao tác phân tích
đề. Khơng phân tích đề, dẫn đến nhiều mở bài không xác định đúng yêu cầu của
đề, không xác định được phạm vi đề đặt ra. Việc khơng phân tích đề làm cho bài
viết của học sinh vừa hệ thống luận điểm không rõ ràng, không chặt chẽ vừa

làm cho mở bài lan man. Phân tích đề là bước đầu tiên của việc làm bài văn nghị
luận nhưng đồng thời đó cũng là bước hết sức quan trọng để có thể viết được
một mở bài hay. Khơng tiến hành thao tác phân tích đề, dẫn đến học sinh trong
quá trình làm bài nghĩ đến đâu, viết đến đó. Đây là nguyên nhân đa số học sinh
gặp phải kể cả với những học sinh học khối để ôn thi ĐH & CĐ, cả học sinh ôn
thi chọn học sinh giỏi.
+ Bên cạnh đó cịn có ngun nhân: học sinh khơng chịu khó rèn luyện trong
q trình học. Chính điều này làm cho học sinh khơng thành thạo khi viết mở
bài. Ngay cả với học sinh giỏi, việc tự viết bài để rèn luyện và hoàn thiện kỹ
năng cũng rất ít. Học sinh phần lớn chỉ chờ giáo viên đọc chép, khơng có ý thức
tự mày mị, tìm kiếm. Chính vì vậy, để ơn thi học sinh phải học thuộc cách viết
của giáo viên hoặc viết theo các bài văn mẫu của sách tham khảo.
- Nguyên nhân xuất phát từ giáo viên:
Hạn chế trong viết mở bài cho đề văn Nghị luận xã hội còn xuất phát từ
phương pháp dạy học của giáo viên: Trong quá trình dạy học, giáo viên tập
trung hướng dẫn học sinh phân tích đề, lập dàn ý, xây dựng hệ thống luận điểm.

7


Giáo viên khơng dành thời gian hình thành kỹ năng viết mở bài cho học sinh.
Bên cạnh đó, một số giáo viên hiện nay lại chủ yếu tập trung vào việc cung cấp
kiến thức về mặt lý thuyết, ít chú ý rèn luyện kỹ năng thực hành. Vì vậy, một
tiết học trên lớp, học sinh ít có cơ hội rèn luyện kỹ năng viết mở bài của mình
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN VÀ CÁC GIẢI PHÁP
1. Tổ chức thực hiện
Thực hành là bước quan trọng nhất của việc làm văn nói chung và làm
văn nghị luận xã hội nói riêng. Thông qua thực hành giúp học sinh rèn luyện các
kĩ năng tư duy cách tìm hiểu đề, lập dàn ý...trong quá trình thành lập văn bản
Một bài văn nghị luận xã hội hay cần nhiều kỹ năng song mở bài là một kỹ năng

quan trọng cho thấy người viết đã xác định đúng và trúng vấn đề, tạo tâm thế
cho người đọc tiếp nhận bài viết. Mục đích của phần mở bài là giới thiệu và dẫn
dắt vào vấn đề nghị luận đồng thời gây hứng thú cho người đọc, lôi cuốn sự chú
ý của người đọc đối với vấn đề cần nghị luận. Đó cũng là hai bước khơng thể
thiếu ở phần mở bài.
a. Tìm hiểu đề
Muốn viết một mở bài tốt, trước bất cứ đề nào giáo viên cũng cần hướng
dẫn và yêu cầu học sinh đọc kĩ đề, gạch chân những từ ngữ quan trọng trong đề
và tự đặt ra câu hỏi:
- Vấn đề được đặt ra là gì?
- Vấn đề nghị luận về một tư tưởng đạo lí hay một hiện tượng đời sống
- Cần sử dụng các thao tác nào để nghị luận
b. Viết mở bài
Mở bài cho đề văn nghị luận có rất nhiều cách khác nhau, văn nghị luận
xã hội việc lựa chọn cách viết mở bài càng đa dạng. Giáo sư Nguyễn Đăng
Mạnh đã từng khẳng định: “Các cách mở bài khác nhau chủ yếu ở phần dẫn dắt.
Phần nêu vấn đề và phần giới hạn vấn đề thường không thay đổi, viết mở bài
theo kiểu gì thì ai cũng phải nêu được phần này. Nói gọn lại, cứ thay đổi phần
dẫn dắt ta sẽ có một mở bài mới”. Trong đề tài này, xuất phát từ kinh nghiệm và

8


kết quả dạy học, tôi lựa chọn 3 cách mở bài cơ bản, dễ dàng vận dụng vào dạy
học với nhiều đối tượng học sinh khác nhau. Đó là: Mở bài trực tiếp, mở bài
gián tiếp và mở bài theo hướng phản đề. Mỗi cách mở bài đều có những ưu
điểm và hạn chế tùy thuộc vào khả năng vận dụng và yêu cầu đề để vận dụng.
Có hai cách mở bài chủ yếu sau đây:
2. Các giải pháp
a. Mở bài trực tiếp:

Mở bài trực tiếp là cách mở bài đi thẳng vào vấn đề mà yêu cầu của đề
đặt ra. Cách mở bài này không yêu cầu cao đối với học sinh. Đây là dạng mở bài
tương đối dễ. Học sinh cũng dễ vận dụng vào quá trình làm bài của mình. Ngay
cả đối tượng là những học sinh trung bình cũng dễ dàng vận dụng hướng mở bài
trực tiếp.
Mở bài trực tiếp là cách mở bài được học sinh lựa chọn nhiều. Mở bài
theo hướng trực tiếp thường ngắn gọn, dễ dẫn dắt vào yêu cầu đề. Học sinh có
thể trực tiếp giới thiệu vấn đề nghị luận. Cách mở bài này sẽ không bị xa đề, lạc
đề. Mặt khác, mở bài trực tiếp sẽ không bị mất nhiều thời gian. Mở bài trực tiếp
có thể hạn chế tính sáng tạo, khơng tạo được hứng thú mới mẻ cho người đọc.
Tuy nhiên, trước khi hướng dẫn học sinh viết bài theo những cách khác, giáo
viên cần rèn luyện học sinh thành thạo cách viết mở bài theo hướng trực tiếp.
Cách viết mở bài theo hướng trực tiếp là tiền đề cho những cách viết mở bài
khác với những yêu cầu cao hơn, khó hơn.
Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài trực tiếp:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề. Đây là thao tác quan trong nhất trong việc
phân tích đề. Yêu cầu đề thường nằm ở phần giới hạn của đề. Trọng tâm đề có
vai trị then chốt đối với cách mở bài trực tiếp.
- Từ yêu cầu trọng tâm của đề, học sinh phải đưa ra được những hiểu biết,
đánh giá của mình về những ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề đặt ra.

9


- Cuối cùng, dẫn dắt vào yêu cầu đề. Với cách mở bài trực tiếp, khi có thể
đưa ra nhận định của mình về vấn đề ngay từ phần mở bài. Tuy nhiên, dẫn dăt
phải ngắn gọn.
Bài tập vận dụng:
Ví dụ 1:
Đề 1: Bình luận câu tục ngữ: Trăm hay không bằng tay quen

Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: khẳng định tầm quan trọng của thực hành
trong thực tế cuộc sống
- Ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề: trong thời đại ngày nay đang cần
rất nhiều người giỏi nghề, thực hành hơn lí thuyết
- Đưa ra nhận định về vấn đề để dẫn dắt vào yêu cầu đề
Viết mở bài :
Học sinh có thể viết đơn giản như sau:
Bàn về mối quan hệ giữa tri và hành, giữa lí thuyết và thực hành, tục ngữ có
câu: Trăm hay khơng bằng tay quen
Nhận định ấy của câu tục ngữ có đúng hồn tồn hay khơng ?
Ví dụ 2:
Đề 2: Khi bàn về lối sống thực dụng, có ý kiến cho rằng: “sống thực dụng sẽ
làm cho con người ta ngày càng trở nên toan tính, ti tiện, coi trọng giá trị vật
chất hơn mọi giá trị khác trong cuộc sống”. Ý kiến khác lại khẳng định:“Không
phải lối sống thực dụng lúc nào cũng xấu. Nếu sống trong mơi trường tồn
những người thực dụng mà bản thân khơng như thế thì cuối cùng cũng sẽ bị đào
thải thôi”.
Anh chị hãy viết bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ của
mình về hai ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Lối sống thực dụng

10


- Ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề đặt ra: phổ biến trong cuộc sống
hiện nay, để lại những hậu quả nghiêm trọng.
- Đưa ra nhận định về vấn đề để dẫn dắt vào yêu cầu đề
Viết mở bài :

Thực dụng đang là một lối sống phổ biến trong xã hội hiện nay. Lối sống
thức dụng gây nên những ảnh hưởng không nhỏ đến những giá trị truyền thống
tốt đẹp của dân tộc. Tuy nhiên, khi bàn về lối sống thực dụng, lại có những quan
điểm trái ngược nhau. Có ý kiến cho rằng: “sống thực dụng sẽ làm cho con
người ta ngày càng trở nên toan tính, ti tiện, coi trọng giá trị vật chất hơn mọi
giá trị khác trong cuộc sống”. Ý kiến khác lại khẳng định: “Không phải lối
sống thực dụng lúc nào cũng xấu. Nếu sống trong mơi trường tồn những người
thực dụng mà bản thân khơng như thế thì cuối cùng cũng sẽ bị đào thải thơi”.
(Trích từ bài làm của học sinh)
Trước tình trạng người nhà bệnh nhân hành hung bác sĩ ngay tại bệnh
viện hiên nay, trên trang báo điện tử Dantri.com.vn, bạn đọc có tên Lê Chân
Nhân đã viết: “Nơi nào mà lịng nhân ái và đạo đức tụt hậu thì sự lo ngại còn
lớn hơn sự tụt hậu về kinh tế” .
Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày quan điểm của anh /
chị về ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Sự tụt hậu về lòng nhân ái và đạo đức.
- Ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề đặt ra: Đó là mối lo ngại lớn trong cuộc
sống hiện nay.
- Đưa ra nhận định về vấn đề để dẫn dắt vào yêu cầu đề
Viết mở bài :
Những thành tựu kì diệu của kỹ thuật cơng nghệ làm nên những thay đổi
mạnh mẽ về nhiều mặt của đời sống. Nhưng, cuộc sống càng hiện đại con người
phải đối mặt với nhiều nguy cơ, thử thách. Trong đó có nguy cơ tụt hậu về kinh
tế, xuống dốc về đạo đức, về lịng u thương, tình nhân ái. Nguy cơ tụt hậu về

11


lòng nhân ái, về đạo đức đã thể hiện qua tình trạng người nhà bệnh nhân hành

hung bác sĩ. Trước tình trạng đó, trên báo điện tử Dantri.com Lê Chân Nhân đã
đưa ra nhận định: “Nơi nào mà lòng nhân ái và đạo đức tụt hậu thì sự lo ngại
cịn lớn hơn sự tụt hậu về kinh tế”. (Trích từ bài làm của học sinh)
b. Mở bài gián tiếp:
Mở bài gián tiếp là cách người viết đi từ vấn đề khác có liên quan để bắt
cầu giới thiệu vấn đề nghị luận. Khi mở bài gián tiếp thường bắt đầu bằng cách
trích dẫn một ý kiến, một câu chuyện, lối sống, cách ứng xử,... làm cơ sở đề dẫn
dắt vào yêu cầu của đề đặt ra.
Mở bài gián tiếp tạo cho bài viết có chất văn chương, sáng tạo hơn, đem
đến những sáng tạo mới mẻ, bất ngờ cho người đọc. Tuy nhiên, cách mở bài
gián tiếp với những học sinh không thành thạo kỹ năng sẽ rất dễ lan man, dài
dòng, sa đà vào vấn đề khác dẫn đến xa đề hoặc lạc đề. Học sinh không chủ
động khi viết thì mở bài có thể sẽ trích dẫn vịng vo, dài dòng, mất thời gian. Do
vậy cần đọc thật kĩ đề bài, gạch chân những từ ngữ quan trọng để xác định cho
trúng vấn đề nghị luận.
Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài gián tiếp:
Để mở bài gián tiếp, khi dạy học sinh cần hình thành các cho học sinh
những kỹ năng qua các bước sau:
- Đọc phân tích yêu cầu đề. Từ đặt ra yêu cầu bàn luận về vấn đề gì của
của sống: Cách sống, cách ứng xử, thái độ sống, quan niệm sống,....
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến, cách ứng xử... để
dẫn dắt, khẳng định vấn đề. Khi lựa chọn cần phải đặt nó trong mối quan hệ
tường dồng, gần gũi về mặt ý nghĩa
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề. Dẫn dắt cần bộc lộ cách
đánh giá của người viết về những thông tin mình đưa ra.
Bài tập vận dụng:
* Mở bài theo kiểu diễn dịch:

12

Là cách mờ bài mà dẫn dắt vào đề theo kiểu diễn dịch, người viết phải nêu
những ý kiến khái quát hơn, bao trùm vấn đề đặt ra trong đề bài rồi thu hẹp lại
dần và sau cùng bắt vào vấn đề của đề bài.
Ví dụ 1:
Đề 1: Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình
( Tố Hữu – Một khúc ca)
Anh (chị) có suy nghĩ như thế nào về ý kiến trên?
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: cuộc sống phải biết cống hiến, hy sinh
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến: ý kiến của Tố Hữu,
những nhân vật lịch sử
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài
“Đời người chỉ sống có một lần” (N. Ơxtơrơpxki). Vâng, đúng thế. Con
người chỉ sơng có một đời. Sống một lần đời và chỉ trên dưới một trăm năm. Ôi
cuộc sống đáng quý biết bao! Dược sống đã là đáng quý nhưng với con người –
“cây sậy biết tư duy” (Pascal) – vấn đề không chỉ là sống mà sống sao cho đáng
sống, sống sao cho đẹp, cho xứng đáng là con người. Đó là nỗi băn khoăn chung
của những ai muốn sống xứng đáng là người. Nhà thơ Tố Hữu đã tự hỏi: “Ôi
sống đẹp là thế nào hỡi bạn ?” và sau đó nhà thơ đã tự trả lời: “Sống là cho đâu
chỉ nhận riêng mình”. (Một khúc ca)
* Mở bài theo kiểu quy nạp
Là kiểu lập luận ngược lại so với kiểu diễn dịch, nghĩa là ta phải lập luận
từ những ý, những sự việc cụ thể, riêng lẻ, đặc thù, nhỏ hơn ý, sự việc đặt ra
trong luận đề của đề bài rồi mở rộng dần và tổng hợp khái quát lên để bắt sang
luận đề.
Ví dụ 1
Đề 1: Bình luận câu tục ngữ: Tốt gỗ hơn tốt nước sơn
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: khẳng định tầm quan trọng giá trị bên trong

13


- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: từ một nhận định và
một vài hiện tượng cuộc sống
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài :
Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đứng trước một sự lựa chọn: chọn
người, chọn vật…Chúng ta thường gặp những tình huống khó quyết định bởi vì
khơng thiếu gì cảnh: người đẹp mà kém, người giỏi thì lại khơng đẹp, vật đẹp thì
vật lại khơng bền, vật bền vật lại không đẹp…Đối với những trường hợp như
thế dân gian ta có lời khuyên “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”
Ví dụ 2:
Đề 2: Matin Luther King từng nói: "Trong thế giới này, chúng ta khơng
chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà cịn cả vì sự im lặng
đáng sợ của người tốt". Anh (chị) có suy nghĩ gì về ý kiến trên?
Các bước tiến hành viết mở bài
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Sự tim lặng của người tốt
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: Câu chuyện về anh
thanh niên bị móc ví trên xe buýt
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài
Cách đây không lâu, cư dân mạng truyền tay nhau một đoạn clip tại một
bến xe buýt ở Hà Nội. Nhân vật trong clip là một thanh niên gầy gị, gương mặt
vơ cùng khắc khổ, đã bị kẻ gian lấy cắp chiếc ví. Dẫu rằng, chiếc ví ấy khơng hề
có tiền mà chỉ có một giấy phép lái xe, anh ta thảm thiết nhìn ra xung quanh van
nài kẻ trộm: “Cho em xin…khơng có tiền đâu, chỉ có bằng lái xe thơi…”. Vậy
mà trước hồn cảnh đó khơng ai dám lên tiếng, khơng ai hỏi han hay có ý giúp
đỡ người thanh niên tội nghiệp. Câu chuyện này để lại cho nhiều người về cách

sống và thái độ ứng xử của con người trong xã hội hiện nay. Quả thật, hiện
tượng ấy đúng như Martin Luther King đã nhậ xét: “Trong thế giới này, chúng

14


ta khơng chỉ xót xa trước lời nói và hành động của kẻ xấu mà cịn cả vì sự im
lặng đến đáng sợ của người tốt.”
Ví dụ 2:
Đề 3: “Con người bình đẳng, khơng phải sự sinh ra mà đức hạnh mới tạo
nên sự khác biệt” (Voltaire)
Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ của anh
(chị) về ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Vai trò của đức hạnh làm nên sự khác biệt của
con người
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: câu chuyện về Nick con người giàu nghị lực và khát vọng để làm nên điều kỳ diệu của cuộc sống
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài:
Nếu ai đã từng gục ngã sau những lần thất bại, nếu ai đã từng nghĩ rằng
cuộc đời khơng cơng bằng khi mình ln gặp phải những khó khăn, thử thách.
Nhưng nếu một lần được nghe Nick Vujicic diễn giả ta sẽ hiểu ra rằng cuộc đời
ln bình đẳng với mọi người. Nick trở thành con người kỳ diệu nhất thế giới
bở anh có một cơ thể khiếm khuyết nhưng lại có một trái tim lành lạnh. Với
Nick, điều quan trọng nhất là đứng bao giờ từ bỏ khát vọng, hãy luôn yêu
thương và biết tha thứ với mọi người.. Nick đã đến với con người bằng tất cả
trái tim, bởi với anh: “tơi khơng có tay để chạm vào tay của người khác nhưng
tơi có trái tim để chạm vào trái tim của người khác”. Trái tim của Nick đã thắp
lên ngọn lửa khát vọng cho bao nhiêu con người vượt lên số phận. Từ nghị lực
phi thường của mình, từ trái tim quả cảm của Nick ta nhận ra rằng: “Con người

bình đẳng, khơng phải sự sinh ra mà đức hạnh mới tạo nên sự khác biệt”
(Voltaire) (Trích từ bài làm của học sinh)
Ví dụ 4:

15


Đề 4: Có ý kiến cho rằng: “Thời gian là vàng, vì thế phải biết quý trọng
từng phút từng giây”. Ý kiến khác lại cho rằng: “Thời gian không quan trọng,
điều quan trọng là cách con người sử dụng thời gian của bản thân mình”
Anh chị hãy viết bài văn ngắn (khoảng 600 từ) bày tỏ quan niệm của
mình về hai ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Cách sử dụng thời gian
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: từ một câu chuyện về
chim sê
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài:
Những chú chim non đi lượm lặt thóc rơi vãi trên cánh đồng rộng lớn để
chuẩn bị nguồn thức ăn cho mùa đơng, trong số đó có hai chú chim gần nhau là
sẻ nâu và sẻ vàng. Sẻ nâu cần mẫn từ sáng sớm chỉ mong thu nhặt được nhiều
thứ ngược lại, sẻ vàng ln nhởn nhơ và nó ln nghĩ cịn nhiều thời gian lắm.
Nhưng mùa động năm đó đến sớm hơn dự định, tuyết phủ trắng cánh đồng và
đàn chim về tổ. Sẽ vàng đã không sống sót qua nổi chỉ vì thiếu lương thực. Câu
chuyện về những chú chim làm ta nghĩ đến những quan niệm khác nhau về cách
sử dụng thời gian. Phải chăng: “Thời gian là vàng, vì thế phải biết quý trọng
từng phút từng giây” hay “Thời gian không quan trọng, điều quan trọng là
cách con người sử dụng thời gian của bản thân mình”. (Trích từ bài làm của
học sinh)
c. Mở bài theo hướng phản đề:

Mở bài theo hướng phản đề hay còn gọi là mở bài theo hướng biện luận
phản bác từ vấn đề trái ngược. Mở bài phản đề thực chất cũng là một hình thức
của mở bài gián tiếp. Tuy nhiên, mở bài phản đề lại xuất phát từ những sự việc,
cách ứng xử trái ngược với vấn đề đặt ra. Từ đó mới lập luận để dẫn dắt vào yêu
cầu đề.

16


Cách mở bài này địi hỏi tính sáng tạo cao. Mở bài theo hướng phản đề lôi
cuốn, hấp dẫn, gợi sự tò mò cho người đọc. Mở bài theo hướng phản đề là sự
phát triển cao hơn của cách mở bài gián tiếp. Vì vậy, khi làm mở bài theo hướng
phản đề yêu cầu học sinh phải nắm vững hình thức mở bài gián tiếp Cách mở
bài này, ngay từ đầu học sinh có thể bộc lộ rõ quan điểm, cách đánh giá của
mình về vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, mở bài này thường khó, nếu học sinh khơng
nắm vững vấn đề đặt ra sẽ dễ dẫn đến mở bài lan man, xa yêu cầu đề.
Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài theo hướng phản đề:
- Xác định yêu cầu của đề bài. Mở bài theo hướng phản đề cũng cần thiết phải
xác định yêu cầu đề. Việc xác đnhị đúng yêu cầu đề giúp học sinh lựa chọn
những câu chuyện, sự việc, cách ứng xử trái ngược
- Lựa chọn vấn đề đối lập hoặc trái ngược: Trong cuộc sống luôn tồn tại hai mặt
trái ngược nhau. Để đánh giá đúng sai, phải trái, tôt xấu phải xuất phát từ cách
nhìn nhận của mỗi người..
- Lập luận để đặt lại vấn đề theo yêu cầu đề ra. Sau khi đưa ra vấn đề trái ngược,
học sinh phải đưa ra nhận định của mình, thái dộ, cách nhìn của mình về vấn đề
của đề ra.
Bài tập vận dụng:
Ví dụ 1: (Mở bài trực tiếp)
- Trong lúc chờ đợi xe linh cữu đi qua, nhóm phóng viên của VTV bất
ngờ lao ra và đứng chắn hết trước mặt nhân dân, tỏ thái độ thơ lỗ, thiếu văn

hóa với người dân đang đứng xếp hàng phía đằng sau, cịn hiên ngang đứng
giữa đường đưa điện thoại ra tạo dáng, chụp ảnh.
- Trong dòng bạn trẻ lễ viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Nhà văn
hóa Thanh niên: Nguyễn Xuân Nguyên - Anh thanh niên cụt cả hai tay, mắt
rưng rưng, quỳ dưới di ảnh của Đại tướng.
Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày quan điểm của anh / chị về hai
hình ảnh trên.

Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định yêu cầu của đề bài: Cách ứng xử của giới trẻ hiện nay.
17


- Lựa chọn vấn đề đối lập hoặc trái ngược, khẳng định vấn đề đó trong cuộc
sống.
- Lập luận để đặt lại vấn đề theo yêu cầu đề ra.
Viết mở bài :
Khi bà Tưng và người mẫu Ngọc Trinh đăng đàn trên báo chí quan niệm
sống của mình: “u khơng có tiền cạp đất mà ăn à”, “tơi cần những đại gia,
những người giàu có đến với mình”,… đã có nhiều ý kiến lên án quan niệm
sống thực dụng của giới trẻ. Thế nhưng, một bộ phận của giới trẻ hiện nay
khơng chỉ có sống thực dụng mà vơ cảm, thơ lỗ, thiếu văn hóa. Hai hình ảnh trái
ngược của nhóm phóng viên VTV và anh thanh niên cụt tay Nguyễn Xuân
Nguyên trong đám tang Đại tưỡng Võ Nguyên Giáp khiến ta phải suy nghĩ về
cách ứng xử của giới trẻ hiện nay. (Trích từ bài làm của học sinh)
Ví dụ 2:
Đề 2: Hãy viết bài văn trình bày quan điểm của anh (chị) về bản chất của
thành công.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định yêu cầu của đề bài: Quan điểm về thành công.

- Lựa chọn vấn đề đối lập hoặc trái ngược, khẳng định vấn đề đó trong cuộc
sống: Sự hồn hảo trong cơng việc, thành đạt để có cuộc sống giàu sang,...
- Lập luận để đặt lại vấn đề theo yêu cầu đề ra.
Viết mở bài :
Đã bao giờ bạn tự hỏi thành công là gì mà bao kẻ bỏ cả cuộc đời mình
theo đuổi? Phải chăng đó là kết quả hồn hảo trong cơng việc, sự chính xác đến
từng chi tiết? Hay đó là cách nói khác của từ thành đạt, nghĩa là có được một
cuộc sống giàu sang, được mọi người nể phục? Vậy thì bạn hãy dành chút thời
gian để lặng mình suy ngẫm. Cuộc sống sẽ chỉ cho bạn có những người đạt
được thành công theo một cách giản dị đến bất ngờ.(Trích từ bài làm của học
sinh)
Ví dụ 3: (Mở bài gián tiếp)

18


Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định yêu cầu của đề bài: Cách sử dụng thời gian
- Lựa chọn vấn đề đối lập hoặc trái ngược, khẳng định vấn đề đó trong cuộc
sống: Lời nói và cơ họi là quan trọng nhất.
- Lập luận để đặt lại vấn đề theo yêu cầu đề ra.
Viết mở bài:
Khi trả lời cho câu hỏi: với con người thứ gì là quan trọng nhất có nhiều
quan niệm khác nhau. Có người cho rằng: tiền bạc là quan trọng nhất bởi có tiền
bạc sẽ có tất cả. Có người lại cho rằng sức khỏe mới quan trọng nhất có sức
khỏe sẽ có cả tiền bạc. Thực ra, thời gian mới là thứ quan trọng nhất. Thời gian
của cuộc đời thì vơ tận những thời của con người là thứ duy nhất mất đi khơng
thể lấy lại được. “Thời gian là vàng, vì thế phải biết quý trọng từng phút, từng
giây” thế nhưng vẫn có ý kiến trái ngược: “Thời gian khơng quan trọng, điều
quan trọng là cách con người sử dụng thời gian của bản thân mình” (Trích từ

bài làm của học sinh)
IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Tôi tiến hành dạy học thể nghiệm ở 2 lớp của khối 12 có chất lượng
ngang nhau
- Với lớp 12A (Sĩ số 36): sau khi vận dụng hướng dẫn học sinh cách viết
mở bài.
- Với lớp 12B3 (Sĩ số 36): không vận dụng hướng dẫn học sinh cách viết
mở bài.
Để đánh giá kết quả dạy học thể nghiệm, tôi sử dụng đề kiểm tra cho thời
gian làm bài 15 phút như sau:
Kết quả thu được:
Lớp
12A
12b3

Điểm Tỉ lệ
0,1
1
4

%
2,8
11,1

Điểm

Tỉ lệ

Điểm

Tỉ lệ

Điểm

Tỉ lệ

Từ 2 đến 5
10
11

%
27,8
30,6

từ 5 đến 8
22
20

%
61,1
55,6

8 trở lên
3
1

%
8,3
2,8

19


* Nhận xét:
Kết quả dược khảo sát qua 3 bài liên tục của học kì một cùa 2 lớp kết quả
đều cho tương tự. Ở tốp điểm khá giỏi ở lớp có sự hướng dẫn bao giờ cũng có
kết quả cao hơn so với lớp chưa được hướng dẫn. Thử nghiệm này cũng được
tiến hành ở 2 lớp 10 với mức độ đề dễ hơn cũng cho kết quả tương tự. Kết quả
của các bài viết cũng nâng lên đáng kể so với trước khi được hướng dẫn.
V. Đề xuất, khuyến nghị, khả năng áp dụng
1. Đề xuất
Để nâng cao hiệu quả bài làm văn nghị luận xã hội phải kết hợp nhiều yếu
tố khác nhau, từ xây dựng hệ thống luận điểm, lựa chọn dẫn chứng, sử dụng các
thao tác lập luận, viết các đoạn văn,... trong đó một mở bài hay, hấp dẫn có một
vai trị hết sức quan trọng. Có nhiều cách khác nhau để viết mở bài. Mỗi cách
mở bài đều có những ưu điểm và hạn chế nhất định. Lựa chọn cách mở bài phù
hợp sẽ góp phần khơng nhỏ đến thành cơng của cả bài viết.
Một mở bài cho đề văn nghị luận xã hội đáp ứng được tiêu chí: đúng - đủ
- hay là đã khơng dễ dàng, dạy học để hình thành kỹ năng cho học sinh lại càng
khó khăn hơn. Trong 3 cách trên đều là những cách mở bài cơ bản nhất có thể
vận dụng vào dạy học cho nhiều đối tượng học sinh khác nhau, đáp ứng được
những yêu cầu khác nhau của mỗi kỳ thi. Mỗi cách mở bài đều có những ưu
điểm, hạn chế và yêu cầu riêng nhưng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Để
viết được mở bài gián tiếp hay, học sinh phải nắm vững cách mở bài trực tiếp;
để viết được mở bài theo hướng phản đề có tính sáng tạo cao thì học sinh phải
biết cách viết mở bài theo hướng gián tiếp. Từ mở bài trực tiếp đến mở bài gián
tiếp, đến mở bài theo hướng phản đề đều có sự tăng dần về độ khó, về tính sáng
tạo. Vì vậy, giáo viên phải tùy thuộc vào đối tượng học sinh, tính chất kỳ thi để
lựa chọn dạy học và rèn luyện cách mở bài phù hợp nhất.
2. Khuyến nghị

Việc lựa chọn cách mở bài trong dạy học, giáo viên phải nắm được đặc
điểm của đối tượng học sinh, tính chất kỳ thi để mang lại hiệu quả cao nhất. Để

20


học sinh có thể viết được một bài văn nghị luận xã hội hay, sáng tạo, cần kết
hợp hình thành các kỹ năng khác cho học sinh như xây dựng luận điểm, sử dụng
dẫn chứng, rút ra bài học,...
Việc sử dụng các dạng mở bài khác nhau trong quá trình dạy học cho học
sinh cần phải linh hoạt, điều quan trọng là từ kỹ năng học sinh đã có được, các
em có thể sáng tạo ra những mở bài hay, những cách mở bài mới. Khơng nên gị
bó khả năng sáng tạo của học sinh.
3. Khả năng áp dụng
Trong quá trình dạy học các tiết làm văn, giáo viên khơng chỉ hình thành
cho học sinh kỹ năng viết phần mở bài của đề văn nghị luận xã hội mà còn cần
thiết cả kỹ năng mở bài cho đề văn nghị luận văn học. Với thời lượng dạy học
trên lớp, giáo viên sẽ khơng có thời gian để hướng dẫn và hình thành kỹ năng
viết phần mở bài cho học sinh. Vì vậy, dạy học cách viết mở bài phải được vận
dụng thường xuyên trong thời gian dạy khối, dạy ôn thi tốt nghiệp, dạy học bài
luyện tập về thao tác luận,... đặc biệt là ở tiết trả bài.
Trước một vấn đề tưởng rằng đơn giản nhưng vào thực tế dạy học lại gặp
rất nhiều khó khăn. Trên đây là những trăn trở và tâm huyết của bản thân trong
thực tiễn dạy học nhưng chắc chắn sẽ còn nhiều hạn chế mong được trao đổi
cùng đồng nghiệp.

21


VI. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Muốn viết được bài văn hay – Nguyễn Đăng Mạnh (chủ biên) NXB Giáo
Dục, 1994
2. Mẹo luật viết văn hay ...Vũ Quốc Anh, Nguyễ Quang Cương, Hà Bình
Trị, Trường Đại học sư phạm Quy Nhơn, 1990
3. Làm Văn 10, 11, 12 – Trần Thanh Đạm (chủ biên) NXB Giáo Dục, 1990,
1991, 1992
4. Làm Văn 10 – Đỗ Hữu Châu (chủ biên) NXB Giáo Dục, 1990
5. Rèn luyện kĩ năn làm văn nghị luận – Bảo Quyến, NXB Giáo Dục 2003

22