Một số giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học đồng nai

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN PHẠM TRUNG NHÂN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG BỘ MÔN
Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN, 2014
2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN PHẠM TRUNG NHÂN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG BỘ MÔN
Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14
Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN NHƯ AN
NGHỆ AN, 2014
3
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại
học, Khoa Giáo Dục của Trường Đại học Vinh và Ban Giám hiệu, Phòng Tổ
chức cán bộ của Trường Đại học Sài Gòn đã tận tình truyền đạt kiến thức quý
báu và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành chương trình học tập và có được
những kiến thức, kỹ năng cần thiết để nghiên cứu, thực hiện Luận văn Thạc sĩ
của mình.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến Tiến sĩ
Nguyễn Như An - người đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi

trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận văn Thạc sĩ.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Hội đồng Quản trị, Ban Giám hiệu,
Phòng Quản lý Đào tạo, Phòng Tổ chức - Hành chính, các cán bộ quản lý,
giảng viên và sinh viên Trường Đại học Đồng Nai đã tích cực ủng hộ và nhiệt
tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập các dữ liệu liên
quan đến đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn này vẫn khó tránh khỏi
những thiếu sót, hạn chế. Tôi kính mong nhận được những ý kiến đóng góp
của quý Thầy Cô, các nhà khoa học, bạn bè, đồng nghiệp và những người
quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Nghệ An, tháng 6 năm 2014
Tác giả
NGUYỄN PHẠM TRUNG NHÂN
4
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
1
1. Lý do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
2
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
2
4. Giả thuyết khoa học
2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
3
6. Phương pháp nghiên cứu

3
7. Đóng góp của luận văn
3
8. Cấu trúc của luận văn
4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI
NGŨ TRƯỜNG BỘ MÔN TRƯỜNG ĐẠI HỌC
5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
5
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
5
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
6
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
7
5
1.2.1. Trưởng bộ môn và đội ngũ trưởng bộ môn
7
1.2.2. Phát triển và phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
9
1.2.3. Giải pháp và giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
9
1.3. Yêu cầu về năng lực và phẩm chất của Trưởng bộ môn
trường Đại học
11
1.3.1. Yêu cầu về năng lực của Trưởng bộ môn trường Đại học
11
1.3.2. Yêu cầu về phẩm chất của Trưởng bộ môn trường Đại học
13

1.4. Một số vấn đề về phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường
đại học
15
1.4.1. Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường đại
học
15
1.4.2. Mục đích, yêu cầu phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường đại
học
21
1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường đại học
23
Kết luận chương 1
37
Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ TRƯỞNG BỘ MÔN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI
38
2.1. Khái quát về trường Đại học Đồng Nai
38
2.1.1. Quá trình phát triển
38
6
2.1.2. Cơ cấu tổ chức, bộ máy trường Đại học Đồng Nai
41
2.1.3. Quy mô và chất lượng đào tạo trường Đại học Đồng Nai
43
2.1.4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị trường Đại học Đồng Nai
45
2.2. Khái quát về điều tra thực trạng
46
2.3. Thực trạng đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại học Đồng

Nai
46
2.3.1. Về số lượng
46
2.3.2. Về chất lượng
49
2.3.3. Về cơ cấu
56
2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại
học Đồng Nai
60
2.4.1. Các giải pháp đã sử dụng để phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
trường Đại học Đồng Nai
60
2.4.2. Đánh giá các giải pháp đã sử dụng để phát triển đội ngũ trưởng
bộ môn trường Đại học Đồng Nai
62
2.5. Nguyên nhân của thực trạng
70
2.5.1. Nguyên nhân thành công
70
2.5.2. Nguyên nhân hạn chế, thiếu sót
71
Kết luận chương 2
74
7
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TRƯỞNG BỘ MÔN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI
75
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp

75
3.2. Các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại
học Đồng Nai
76
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các cấp quản lý về sự cần thiết phải
phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại học Đồng Nai
76
3.2.2. Làm tốt công tác quy hoạch đội ngũ trưởng bộ môn đảm bảo
chất lượng, đồng bộ về cơ cấu phù hợp với yêu cầu phát triển
của nhà trường
78
3.2.3. Chú trọng nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn
nghiệp vụ cho đội ngũ quản lý bộ môn trường Đại học Đồng
Nai
81
3.2.4. Đổi mới phương pháp tuyển dụng giảng viên ở trường đại học
Đồng Nai đảm bảo nguồn đầu vào để phát triển đội ngũ cán bộ
quản lý tương lai của nhà trường
85
3.2.5. Xây dựng cơ chế đánh giá và sàng lọc đội ngũ trưởng bộ môn
trường đại học Đồng Nai
87
3.2.6. Đảm bảo các điều kiện để đội ngũ trưởng bộ môn trường đại
học Đồng Nai phát huy năng lực của mình
89
3.3. Thăm dò sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề
xuất
92
8
3.3.1. Thăm dò sự cần thiết của các giải pháp đề xuất

93
3.3.2. Thăm dò tính khả thi của các giải pháp đề xuất
95
Kết luận chương 3
97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
99
1. Kết luận
99
2. Kiến nghị
100
TÀI LIỆU THAM KHẢO
103
PHỤ LỤC.
9
DANH BẠ CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQL Cán bộ quản lý
CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
CP Chính phủ
ĐH Đại học
ĐNGV Đội ngũ giảng viên
GDĐH Giáo dục đại học
GD-ĐT Giáo dục và Đào tạo
GS Giáo sư
GV Giảng viên
HSSV Học sinh sinh viên
NCKH Nghiên cứu khoa học
PGS Phó giáo sư
SV Sinh viên
TC-HC Tổ chức hành chính

TS Tiến sĩ
UBND Ủy ban nhân dân
10
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức hành chính trường Đại học Đồng Nai
42
Bảng
Bảng 2.1. Quy mô tuyển sinh trường Đại học Đồng Nai
44
Bảng 2.2. Kết quả tốt nghiệp từ 2011 – 2013
45
Bảng 2.3. Tổng hợp số lượng giảng viên, cán bộ quản lý, trưởng phó bộ
môn trong trường Đại học Đồng Nai
48
Bảng 2.4. Trình độ chuyên môn của đội ngũ trưởng, phó trưởng bộ môn
trường Đại học Đồng Nai
49
Bảng 2.5. Kết quả điều tra thực trạng về phẩm chất chính trị của đội
ngũ trưởng, phó trưởng bộ môn trường Đại học Đồng Nai
52
Bảng 2.6. Kết quả điều tra thực trạng về đạo đức nghề nghiệp, lối sống,
tác phong của đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại học Đồng
Nai
53
Bảng 2.7. Kết quả điều tra thực trạng năng lực chuyên môn nghiệp vụ
của trưởng, phó trưởng bộ môn trường Đại học Đồng Nai
54
11

Bảng 2.8. Cơ cấu ngành nghề của đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại
học Đồng Nai
56
Bảng 2.9. Cơ cấu độ tuổi của đội ngũ trưởng, phó bộ môn trường Đại
học Đồng Nai
58
Bảng 2.10. Thống kê thâm niên công tác của đội ngũ trưởng bộ môn
trường Đại học Đồng Nai
59
Bảng 2.11. Cơ cấu giới tính của đội ngũ rưởng bộ môn trường Đại học
Đồng Nai
60
Bảng 2.12. Kết quả khảo sát, đánh giá giải pháp về chính sách đãi ngộ
thu hút nguồn nhân lực chất lương cao của trường Đại học
Đồng Nai
64
Bảng 2.13. Kết quả khảo sát đánh giá giải pháp mở rộng quan hệ quốc tế
của trường Đại học Đồng Nai
66
Bảng 2.14. Kết quả khảo sát, đánh giá giải pháp tăng cường công tác
kiểm tra, đánh giá đối với đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại
học Đồng Nai
68
Bảng 3.1. Tổng hợp đánh giá về tính cần thiết của các giải pháp
93
Bảng 3.2. Tổng hợp đánh giá về tính khả thi của các giải pháp
95
12
13
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo là nhân tố quyết định để phát huy tiềm năng trí tuệ
và năng lực sáng tạo của con người Việt Nam và cộng đồng dân tộc Việt
Nam, là động lực quan trọng để đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước, đưa đất nước ta tiến lên nhanh và vững, hội nhập quốc tế
thắng lợi, sánh vai cùng các nước tiên tiến trên thế giới.
Trong những năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, toàn xã
hội và sự nỗ lực phấn đấu của ngành giáo dục, sự nghiệp giáo dục và đào tạo
đã có một số tiến bộ mới: Ngân sách đầu tư cho giáo dục nhiều hơn, cơ sở vật
chất kỹ thuật được tăng cường, quy mô giáo dục được mở rộng, trình độ dân
trí được nâng cao. Những tiến bộ đã góp phần quan trọng vào công cuộc đổi
mới, xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Đổi mới toàn diện, sâu sắc, triệt để có tính
cách mạng nền giáo dục và đào tạo là một điều kiện tiên quyết để đưa nước ta
tiến lên nhanh và vững trên con đường hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc
tế và sánh vai cùng các quốc gia tiên tiến trên thế giới trong kỷ nguyên thông
tin và toàn cầu hóa.
Tuy nhiên, cho đến nay, nền giáo dục và đào tạo của nước nhà vẫn tồn
tại nhiều yếu kém, bất cập, từ việc xác định quan điểm và mục tiêu giáo dục
đào tạo, xây dựng chương trình, nội dung, phương pháp, đội ngũ nhà giáo
giáo, hệ thống tổ chức cho đến công tác quản lý. Chất lượng giáo dục đào tạo
ở cả phổ thông và đại học đều thấp. Trong đó, đổi mới giáo dục đại học là
then chốt trong sự nghiệp đổi mới giáo dục của nước ta hiện nay. Trường đại
học gắn với viện nghiên cứu và các cơ sở kinh tế lớn. Nâng cao chất lượng
giáo dục đại học là cơ sở để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông và dạy
nghề. Đào tạo đội ngũ nhà giáo có trình độ quốc tế là vấn đề quyết định để đổi
14
mới, hiện đại hóa nền giáo dục nước nhà. Coi trọng việc lựa chọn đúng cán bộ
quản lý giáo dục, nhất là đội ngũ cán bộ quản lý khoa, bộ môn các ở các
trường đại học. Xây dựng đội ngũ trưởng bộ môn chất lượng đủ về số lượng,
tránh tình trạng thiếu hụt cán bộ và mất cân đối. Những cán bộ ấy phải là

những người có tâm và có tầm, có phẩm chất đạo đức và năng lực trí tuệ,
năng động sáng tạo, không bảo thủ giáo điều, có uy tín, có cách làm việc tập
hợp được nhân tài, phát huy được trí tuệ của giảng viên, hết lòng vì sự phát
triển của bộ môn.
Và để xây dựng được một đội ngũ cán bộ quản lí các khoa, bộ môn của
các trường đại học Việt Nam rất cần một cơ sở lí luận vững, cơ bản nhằm làm
kim chỉ nam cho công tác tổ chức cán bộ hiện nay. Đó là lý do chọn đề tài:
"Một số giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học
Đồng Nai".
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất được các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường
đại học phù hợp, khả thi góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ trưởng bộ
môn ở trường đại học Đồng Nai.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học Đồng Nai.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học Đồng Nai.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn phù
hợp, khả thi thì sẽ nâng cao chất lượng đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại
học Đồng Nai.
15
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của công tác phát triển đội ngũ trưởng bộ
môn trong trường đại học.
- Nghiên cứu thực trạng đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học Đồng
Nai.
- Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại
học Đồng Nai.

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu;
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: Phương pháp quan sát,
Phương pháp phỏng vấn, Phương pháp điều tra, Phương pháp toán thống kê
7. Đóng góp của luận văn
- Bổ sung cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trong
trường đại học.
- Đánh giá được thực trạng đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại học
Đồng Nai.
- Đề xuất những giải pháp mang tính khả thi nhằm phát triển đội ngũ
trưởng bộ môn ở trường đại học Đồng Nai.
16
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường
đại học
Chương 2. Cơ sở thực tiễn của vấn đề phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
trường đại học Đồng nai
Chương 3. Một số giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở trường đại
học Đồng Nai
17

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG BỘ MÔN TRƯỜNG ĐẠI HỌC
1.5. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.5.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Cùng với quá trình phát triển về mọi mặt của cuộc sống kinh tế - xã
hội, hệ thống giáo dục luôn được các quốc gia quan tâm phát triển và hoàn
thiện để đáp ứng nhu cầu nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt
trong giai đoạn hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của quá trình toàn cầu hóa
và sự ra đời của nền kinh tế tri thức. Ở tất cả các nước, bất luận là nước giàu
hay nước nghèo, dù là châu lục nào, đội ngũ cán bộ quản lý nói chung và đội
ngũ trưởng bộ môn nói riêng có vai trò quyết định đến phát triển nguồn nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài và qua đó nâng cao vị thế và trình độ phát triển của
mỗi quốc gia. Theo một nghiên cứu về hệ thống giáo dục của 40 quốc gia,
vùng lãnh thổ của công ty giáo dục Mỹ Pearson vừa công bố, thì Phần Lan và
Hàn Quốc đang nổi lên là “những cường quốc giáo dục”, dù hệ thống giáo
dục của họ khác nhau. Hàn Quốc được cho là có hệ thống giáo dục cứng nhắc
và chú trọng thi cử, trong khi hệ thống giáo dục Phần Lan lại linh hoạt hơn.
Tuy nhiên, cả hai quốc gia này đều chú trọng đào tạo giáo viên “đầu ngành”
giỏi, xem trọng trách nhiệm và có một “sứ mệnh đạo đức” nhằm đề cao nỗ lực
đào tạo. Theo sau Phần Lan và Hàn Quốc lần lượt là Hồng Kông, Nhật,
Singapore, Anh, Hà Lan, New Zealand, Thụy Sĩ và Canada. Trong khi đó, Úc
và Mỹ lần lượt được xếp ở vị trí 13 và 17 [35]. Nghiên cứu còn nêu ra một số
bài học cho các nhà hoạch định chính sách. Theo đó, giáo dục đòi hỏi sự chú
ý mang tính hệ thống, tập trung, nhất quán và lâu dài mới có thể đạt sự tiến
bộ. Đặc biệt, giáo viên “đầu ngành” giỏi rất quan trọng, có thể nói là những
18
đầu tàu đối với nền giáo dục chất lượng cao. Việc phát hiện và giữ chân họ
chưa hẳn là vấn đề lương cao. Thay vào đó, đội ngũ trưởng bộ môn cần được
đối xử như những nhà chuyên nghiệp, chứ không phải là những kỹ thuật viên

trong cỗ máy giáo dục khổng lồ [35].
Trưởng bộ môn là công cụ số một của lãnh đạo giúp nhà trường nâng
cao chất lượng. Tổ bộ môn là nơi sinh hoạt chuyên môn, học thuật, vì thế
trưởng bộ môn là hạt nhân đòi hỏi phải là người giỏi chuyên môn nhất, đạo
đức tốt, thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên môn, báo cáo chuyên đề khoa
học nhằm nâng cao trình độ của mình, đồng nghiệp. Cách làm này giúp
trưởng bộ môn nắm được trình độ của từng giảng viên (đặc biệt là những
giảng viên trẻ), chất lượng giờ dạy của họ ở trên lớp, từ đó có kế hoạch bồi
dưỡng nâng cao trình độ cho tổ viên. Ở trường Đại học Lô-mô-nô-xốp (Liên
bang Nga), trưởng bộ môn được quy định phải là Viện sĩ, trong khi đó trưởng
khoa chỉ là Tiến sĩ.
1.5.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Ở trong nước, trong những năm gần đây đã xuất hiện một số công trình
nghiên cứu về vấn đề phát triển đội ngũ trưởng bộ môn, nhưng không nhiều.
Trong các công trình này, hầu hết các tác giả nêu lên vai trò, vị trí tầm quan
trọng của đội ngũ trưởng bộ môn và đề xuất một số giải pháp để phát triển đội
ngũ trưởng bộ môn trong hệ thống trường đại học nói chung. Ngoài ra đã có
nhiều cuộc hội thảo nghiên cứu thảo luận xung quanh vấn đề nâng cao hiệu
quả hoạt động của bộ môn và trưởng bộ môn trong trường đại học như: Học
viện Tài chính, Đại học Vinh trên báo chí, các ý kiến đều thống nhất ở sự
cần thiết phải thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó đổi mới quản lý, nâng
cao chất lượng giáo dục đại học cần quan tâm chú trọng xây dựng và phát
triển đội ngũ đầu ngành của bộ môn trong nhà trường.
19
Trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ
trưởng bộ môn, đề tài “Một số giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn ở
trường Đại học Đồng Nai” nhằm đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ nhà trường đặt
ra, không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực đa
ngành nghề phục vụ cho nhu cầu của xã hội, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao
trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Đối với trường Đại học

Đồng Nai đây là công trình nghiên cứu đầu tiền đề cập đến vấn đề phát triển
đội ngũ trưởng bộ môn.
1.6. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.6.1. Trưởng bộ môn và đội ngũ trưởng bộ môn
1.6.1.1. Trưởng bộ môn
- Bộ môn
Bộ môn là đơn vị chuyên môn về đào tạo, khoa học và công nghệ của
một hoặc một số ngành, chuyên ngành đào tạo trực thuộc khoa trong trường
đại học. Trên cơ sở đề nghị của trưởng khoa, ý kiến tư vấn của Hội đồng khoa
học - đào tạo và chấp thuận của Hội đồng trường, Hiệu trưởng quyết định việc
thành lập, giải thể, sáp nhập, chia tách các bộ môn và quyết định cụ thể về tổ
chức và hoạt động của bộ môn theo Quy chế tổ chức và hoạt động của nhà
trường.
Như vậy, Bộ môn là đơn vị chuyên môn của trường đại học dưới sự chỉ
đạo trực tiếp của Trưởng khoa và Hiệu trưởng. Bộ môn có chức năng thực
hiện công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học; trực tiếp quản lý viên chức của
đơn vị nhằm đảm bảo công tác chuyên môn của bộ môn, của khoa và của
trường; tham gia giáo dục, rèn luyện sinh viên.
- Trưởng bộ môn
Là người đứng đầu bộ môn do Hiệu trưởng bổ nhiệm, miễn nhiệm trên
cơ sở đề nghị của Trưởng khoa. Trưởng bộ môn là nhà khoa học có uy tín, có
20
bằng tiến sĩ. Trường hợp đặc biệt, đối với bộ môn không phải chuyên ngành
có thể bổ nhiệm người có bằng thạc sĩ là trưởng bộ môn.
Như vậy, ta có thể hiểu một cách hết sức thuần túy: Trưởng bộ môn là
những người giảng viên có uy tín, có trình độ chuyên môn cao và tham gia
thực hiện công tác quản lý (ở cấp bộ môn).
1.6.1.2. Đội ngũ Trưởng bộ môn
- Đội ngũ
Theo Từ điển tiếng Việt, đội ngũ là “tập hợp gồm số đông người cùng

chức năng hoặc nghề nghiệp tạo thành một lực lượng” [34].
Khái niệm đội ngũ không chỉ được sử dụng trong lĩnh vực quân sự mà
còn được sử dụng một cách phổ biến trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác
nhau như: đội ngũ trí thức, đội ngũ công nhân viên chức, đội ngũ kỹ sư xây
dựng, đội ngũ kỹ thuật viên máy tinh
Trong lĩnh vực giáo dục, thuật ngữ đội ngũ được sử dụng để chỉ những
tập hợp người được phân biệt với nhau về chức năng trong hệ thống giáo dục.
Ví dụ: đội ngũ giáo viên, đội ngũ giảng viên, đội ngũ cán bộ quản lý trường
học.
- Đội ngũ trưởng bộ môn
Đội ngũ trưởng bộ môn là một tập hợp những người trưởng bộ môn
tham gia thực hiện công tác quản lý (ở cấp độ bộ môn) tại các trường Cao
đẳng, Đại học được tổ chức thành một lực lượng (có tổ chức) cùng một nhiệm
vụ là thực hiện các mục tiêu của giáo dục đã đề ra cho tập hợp đó, tổ chức đó.
Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với nhau thông qua lợi ích về vật chất và
tinh thần trong khuôn khổ quy định của pháp luật thể chế xã hội. Họ chính là
nguồn lực quan trọng trong lĩnh vực giáo dục Đại học.
21
1.6.2. Phát triển và phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
1.6.2.1. Phát triển
Theo từ điển tiếng Việt, phát triển là “biến đổi hoặc làm cho biến đổi
từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp” [32].
Theo hướng tiếp cận này, phát triển là sự gia tăng về số lượng và sự
biến đổi về chất lượng vận động theo hướng đi lên trong mối quan hệ bổ sung
cho nhau tạo nên giá trị mới trong một thể thống nhất; phát triển trong thể ổn
định và bền vững. Phát triển bao giờ cũng xuất phát từ thực tế. Phát triển từ
thấp đến cao, từ ít đến nhiều, từ yếu đến mạnh, bao hàm trong đó có một số
giai đoạn phát triển có cả đường cong, đường dích dắc, vừa liên tục, vừa đứt
đoạn, vừa có tính phổ biến vừa mang tính đặc thù. Đó là một quá trình tích
lũy và chuyển hóa không ngừng giữa lượng và chất, thông qua sự đấu tranh

giữa các mặt đối lập theo con đường phủ định của phủ định. Nó bao hàm cả
những bước tiệm tiến và nhảy vọt.
1.6.2.2. Phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
Phát triển đội ngũ trưởng bộ môn có thể hiểu là một quá trình tăng tiến
về mọi mặt của đội ngũ trưởng bộ môn trong một thời kỳ nhất định. Phát triển
đội ngũ trưởng bộ môn là tạo ra một đội ngũ trưởng bộ môn có đủ về số
lượng, đảm bảo về chất lượng, có trình độ được đào tạo đạt đúng chuẩn quy
định, có phẩm chất đạo đức, có năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu, nhiệm
vụ của các trường đại học.
1.6.3. Giải pháp và giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
1.6.3.1. Giải pháp
Theo Từ điển tiếng Việt, “giải pháp được xem là phương pháp giải
quyết một công việc, một vấn đề cụ thể” [32].
Theo tác giả Nguyễn Văn Đạm: “Giải pháp là toàn bộ những ý nghĩa
có hệ thống cùng với những quyết định và hành động theo sau, dẫn tới sự
khắc phục một khó khăn” [17].
22
Để hiểu rõ hơn khái niệm giải pháp, chúng ta cần phân biệt với một số
khái niệm tương tự như: phương pháp, biện pháp. Điểm giống nhau của các
khái niệm này đều nói về cách làm, cách tiến hành, cách giải quyết một công
việc, một vấn đề. Còn điểm khác nhau ở chỗ biện pháp chủ yếu nhấn mạnh
đến cách làm, cách hành động cụ thể, trong khi đó phương pháp nhấn mạnh
đến trình tự các bước có quan hệ với nhau để tiến hành một công việc có mục
đích.
Theo tác giả Nguyễn Văn Đạm: “Phương pháp được hiểu là trình tự
cần theo trong các bước có quan hệ với nhau khi tiến hành một công việc có
mục đích nhất định”. [17]
Còn theo tác giả Hoàng Phê: “Phương pháp là hệ thống các cách sử
dụng để tiến hành một công việc nào đó”. [27]
Về khái niệm biện pháp, theo Từ điển tiếng Việt, đó là “cách làm, cách

giải quyết một vấn đề cụ thể”. [32]
Như vậy, khái niệm giải pháp tuy có những điểm chung với các khái
niệm trên nhưng nó cũng có điểm riêng. Điểm riêng cơ bản của thuật ngữ này
là nhấn mạnh đến phương pháp giải quyết một vấn đề, với sự khắc phục khó
khăn nhất định. Trong một giải pháp có thể có nhiều biện pháp.
1.6.3.2. Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn
Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn là hệ thống các cách thức
tổ chức, điều động hoạt động phát triển đội ngũ trưởng bộ môn. Từ đó đề xuất
các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn, thực chất là đưa ra các cách
thức tổ chức, điều khiển có hiệu quả hoạt động phát triển đội ngũ trưởng bộ
môn.
Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trường Đại học Đồng Nai
là các hoạt động cụ thể được chủ thể quản lý sử dụng để tác động đến các
23
thành tố cấu trúc của đội ngũ trưởng bộ môn nhằm giải quyết những tồn tại
của đội ngũ này, phát triển nó theo mục tiêu, định hướng đã xác định.
1.7. Yêu cầu về năng lực và phẩm chất của Trưởng bộ môn trường Đại
học
1.7.1. Yêu cầu về năng lực của Trưởng bộ môn trường Đại học
Từ điển tiếng Việt giải nghĩa: “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ
quan hay tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó; hoặc phẩm
chất, tâm lý, sinh lý tạo ra cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt
động nào đó.” [32]
Đối với đội ngũ trưởng bộ môn năng lực được hiểu là trên cơ sổ hệ
thống tri thức mà người giảng viên được trang bị, họ phải hình thành và nắm
vững hệ thống kỹ năng để tiến hành hoạt động sư phạm, quản lý có hiệu quả.
Ngoài những tiêu chuẩn về mặt đạo đức và chính trị, một trưởng bộ
môn trường Đại học giỏi phải đạt các yêu cầu cụ thể:
- Có năng lực chuyên môn cao, nắm bắt được những phát triển mới
nhất trong khoa học giáo dục cũng như trong thực tiễn chuyên môn của mình.

- Có năng lực giảng dạy phù hợp vời lĩnh vực chuyên môn chính của
mình.
- Có năng lực nghiên cứu trong lĩch vực chuyên môn của mình.
- Có khả năng quản lý, bao quát toàn diện.
Nhìn chung, hiền nay “năng lực chuyên môn” chủ yếu vẫn chú trọng
nhiều vào “năng lực giảng dạy”. Nếu trưởng bộ môn trường Đại học được đào
tạo tốt trong các chuyên ngành đào tạo và có bằng Tiến sĩ thì họ sẽ được đào
tạo sâu về chuyên môn và năng lực nghiên cứu, khi đó họ sẽ là nhà nghiên
cứu (học giả). Là một học giả mới có thể tiến hành các nghiên cứu, tham gia
vào quá trình sáng tạo ra tri thức và qua đó làm cho tri thức và năng lực của
bản thân không ngừng phát triển. Nếu một người có chuyên môn giỏi và có
24
năng lực giảng dạy tốt thì họ là một nhà giáo dục. Hầu hết đội ngũ trưởng bộ
môn trường Đại học hiện nay mặc dù có năng lực chuyên môn, kỹ năng giảng
dạy nhưng vẫn chưa thực sự mạnh về các nghiệp vụ quản lý, đặc biệt là nghệ
thuật quản lý xung đột và đàm phán. Vì vậy, để phát triển năng lực cho đội
ngũ trưởng bộ môn trường Đại học cần xác định:
- Những đặc điểm chuyên môn do mình phụ trách;
- Các phương pháp phù hợp với chuyên môn đó;
- Các đặc tính, sở thích và khả năng của cá nhân với những phương
pháp giảng dạy khác nhau;
- Những xu thế của thời đại trong học tập và phát triển;
- Công nghệ học tập, giáo dục và đào tạo
Từ những phân tích trên, trưởng bộ môn trường đại học cần đáp ứng
những yêu cầu về năng lực cụ thể sau:
- Năng lực sử dụng các phương pháp giảng dạy tích cực phù hợp với
chuyên môn của mình (giảng dạy bằng tình huống, thảo luận nhóm, khám
phá, mô phỏng, dự án );
- Năng lực truyền đạt (viết bài giảng và tài liệu học tập, trình bày, đặt
câu hỏi, lắng nghe và phản hồi );

- Năng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định;
- Năng lực quản lý xung đột và đàm phán;
- Năng lực sử dụng công nghệ trong giảng dạy (PowerPoint, máy tính,
web, các phần mềm sử dụng trong chuyên môn, );
- Năng lực không ngừng học tập và phát triển bản thân.
Chiến lược phát triển hệ thống giáo dục đại học đến năm 2020 có thực
hiện được hay không, điều quan trọng và cốt lõi phụ thuộc vào việc hệ thống
hệ thống giáo dục đại học của chúng ta phải phát triển tốt trong đó có sự phát
triển đội ngũ trưởng bộ môn đủ về số lượng, mạnh về chất lượng. Phát triển
25
đội ngũ trưởng bộ môn không phải là việc làm một lần là xong, trong điều
kiện bùng nổ tri thức hiện nay, công việc này cần phải được coi là công việc
thường xuyên, liên tục của toàn hệ thống, từng trường, khoa và bộ môn.
1.7.2. Yêu cầu về phẩm chất của Trưởng bộ môn trường Đại học
Phẩm chất của trưởng bộ môn tạo nên linh hồn và sức mạnh của đội
ngũ trưởng bộ môn. Đối với trưởng bộ môn trường đại học cần đáp ứng các
yêu cầu về phẩm chất sau:
- Người trưởng bộ môn trường đại học phải thật sự mẫu mực: Trong
mọi giai đoạn lịch sử, người thầy bao giờ cũng được xã hội tôn vinh và kính
trọng. Nghề giáo được coi là một trọng những nghề cao quý. Chủ tịch Hồ Chí
Minh từng nói: “Nhiệm vụ thầy giáo rất vẻ vang, vì không có thầy giáo thì
không có giáo dục không có giáo dục thì nói gì đến kinh tế, văn hóa ”
[22], và nhận xét về công việc của người thầy giáo: “Có gì vẻ vang hơn là
đào tạo những thế hệ sau này tích cực xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ
nghĩa cộng sản. Người thầy giáo tốt, thầy giáo xứng đáng là thầy giáo, là
người vẻ vang nhất cho dù tên tuổi của họ không được đăng báo, không được
thưởng huân chương, song những người thầy giáo tốt, xứng đáng là thầy giáo
là những anh hùng vô danh.” [22].
Con người là vốn quý nhất, khoa học kỹ thuật, công nghệ ngày càng
phát triển, đòi hỏi đội ngũ trưởng bộ môn trường đại học, đồng thời là những

giảng viên, những nhà nghiên cứu khoa học phải luôn mẫu mực, gương mẫu
trong mọi hoạt động, thường xuyên trau dồi trình độ chuyên môn, tri thức
khoa học, phải là tấm gương tự học với quan niệm: “sự học không bao giờ
cùng” để đáp ứng yêu cầu ngày can cao của xã hội. Do đó, chỉ có cập nhật
kiến thức liên tục thì người giảng viên trường đại học mới đảm nhiệm được
những trọng trách mà xã hội đã giao phó.