Phép biện chứng duy vật đối với sự lãnh đạo đất nước trong thời kỳ đổi mói, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Lời giới thiệu
Trải qua mấy nghìn năm lịch sử, nhân dân Việt Nam lao động cần cù, sáng
tạo, chiến đấu anh dũng để dựng nớc và giữ nớc. Tạo nên truyền thống cao đẹp,
truyền thống đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau và tạo nên nền văn hoá dân tộc đậm đà
bản sắc dân tộc.
Từ năm 1930, dới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ Tịch
Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện, nhân dân ta đã tiến hành hai cuộc chiến
tranh thần thánh, đánh duổi hai đế quốc lớn dành lại độc lập tự do cho dân tộc,
tiến lên chủ nghĩa xã hội. Mặc dù tình hình gặp nhiều khó khăn, trong nớc phải
chịu nhiều thiệt hại nặng nề do chiến tranh, thời gian khôi phục không nhiều, cơ
sở vật chất bị thiệt hại nặng nề, thiếu thốn, nền nông nghiệp lạc hậu lại thờng
xuyên chịu thên tai. Ngoài nớc thì hệ thống xã hội chủ nghĩa xụp đổ ở Liên Xô
và các nớc Đông Âu, các thế lực thù địch luôn nhòm ngó, chờ thời cơ tiêu diệt
và đặc biệt là sự can thiệp của đế quốc Mĩ cả về kinh tế lẫn chính trị vào các n-
ớc khác. Mặc dù vậy, tình hình tuy gặp nhiều khó khăn nhng với lý luận chủ
nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh soi sáng, là kim chỉ nam cho hành
động Đảng ta đã sáng suốt quyết định tiến tới xã hội chủ nghĩa mà không qua
giai đoạn tích luỹ t bản chủ nghĩa. Vì thời cơ đã đủ để chúng ta tiến chắc chắn
tới chủ nghĩa xã hội. Một xã hội không có áp bức bóc lột, một xã hội do dân và
vì dân. Tuy vậy, Đại hội lần thứ VI của Đảng đã chỉ rõ sự lạc hậu về nhận thức
lý luận là một trong những nguyên nhân dẫn tới sự sai lầm và khuyết điểm trong
thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội của chúng ta. Vậy chúng ta phải làm gì để
tránh khỏi những sai lầm, khuyết điểm đó? Đó là phải biết trang bị không
ngừng kiến thức lý luận, phải biết áp dụng một cách linh hoạt, sáng tạo chủ
nghĩa Mác-Lênin, không dập khuôn máy móc theo khuôn mẫu cũ đã lỗi thời
hay không phù lợp với hoàn cảnh đất nớc hiện nay, từ đó dẫn tới không còn thể
hiện đợc bản chất tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội. Đây cũng chính là lý do vì sao
tôi chọn đề tài này "Phép biện chứng duy vật đối với sự nghiệp lãnh đạo đất
nớc trong thời kỳ mới, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội". Qua bài viết
này tôi không đa ra những thiếu sót của Đảng ta mà chỉ nêu lên những đánh giá

của bản thân tôi về sự đánh giá sâu sắc và linh hoạt trong vận dụng phép biện
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
chứng duy vật của Đảng trong chiến lợc chỉ đạo toàn dân trên bớc đờng đổi
mới.
Do kiến thức còn hạn chế, vì nguồn tài liệu và thời gian nghiên cứu không
nhiều nên không tránh khỏi những thiết sót và hạn chế. Rất mong nhận đợc các
góp ý xây dựng của các bạn và các thầy cô.
Trong quá trình nghiên cứu, viết đề tài tôi đã nhận đợc rất nhiều sự động
viên, giúp đỡ của gia đình, bạn bè, nhà trờng và đặc biệt là thầy Vũ Thiện V-
ơng và thầy Lê Ngọc Thông.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
1. Giới thiệu đề tài:
Tình hình thế giới và trong nớc đang gặp rất nhiều khó khăn. Hệ thống
XHCN ở Liên Xô và các nớc Đông Âu bị xụp đổ, các thế lực thù địch dắp tâm
xoá bỏ XHCN ở các nớc còn lại. Sự can thiệp của đế quốc Mĩ về kinh tế, chính
trị vào các quốc gia có chủ quyền khác. Sự phát triển cao và không ngừng của
khoa học công nghệ đã làm thay đổi to lớn đến hoạt động sản xuất và nhận thức
của con ngời. Trong nớc, từ khi đa cơ chế thị trờng vào thì đời sống của ngời
dân có thay đổi lớn lao, vật chất và tinh thần không ngừng đợc cải thiện. Nhng
song song với nó là những mặt trái không thể tránh khỏi, xã hội vẫn còn phân
biệt giàu nghèo, giai cấp. Để hớng tới một xã hội công bằng văn minh thì việc
áp dụng đúng, đầy đủ "phép biện chứng duy vật đối với sự nghiệp đổi mới hiện
nay ở nớc ta" là một việc hết sức cấp thiết và quan trong và đây là một đề tài
khó, cần phải nghiên cứu kỹ lỡng, cẩn thận vì các lý do sau:
- Việc nghiên cứu cẩn thận, kỹ lỡng mối quan hệ giữa lý luận Triết học đối
với sự nghiệp đổi mới hiện nay có tác dụng gắn Triết học vào cuộc sống thực
tiễn, để từ đó lấy Triết học để giải thích, mặt khác dùng tri thức Triết học để
làm lý luận, làm vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch, đa đất nớc tiến
chắc, tiến đúng trên bớc đờng CNXH đầy gian nan thử thách.

- Việc nghiên cứu mối quan hệ gia Triết học đối với sự nghiệp đổi mới
hiện nay ở nớc ta còn có tác dụng tránh cho chúng ta dao động, khủng hoảng lý
luận trớc thay đổi về cục diện chính trị, những phát minh khoa học. Ví dụ cụ
thể: Triết học Mác-Lênin đã khẳng định "việc phát hiện ra điện tử, các hạt
không mang điện và mang điện cấu tạo nên vật chất không dẫn chủ nghĩa duy
vật tới sụp đổ nh chủ nghĩa duy tâm nói mà sự kiện đó chỉ chứng tỏ vật không
bị tiêu tan mà chỉ có sự hiểu biết của con ngời là có giới hạn". Qua một ví dụ
điển hình này ta thấy đợc tầm quan trọng của Triết học Mác-Lênin trong việc
giải thích thế giới, giải thích các hiện tợng của cuộc sống từ đó tìm ra định h-
ớng, lý tởng đúng đắn và vững vàng trớc vô vàn khó khăn thử thách.
Từ việc tìm hiểu đợc vai trò của Triết học là giải thích thế giới và cải tạo
cuộc sống. Lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh là vũ khí và kim
chỉ nam cho hành động. Để chúng ta tìm ra con đờng đúng đắn, tìm thấy ánh
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
sáng của chân lý, tìm ra CNXH. Nhờ Triết học mà chúng ta nhận thức đợc tình
hình cũng nh dự đoán đợc tình hình để có những chính sách thích hợp, quyết
sách đúng đắn kịp thời. Tránh đợc những việc làm đáng tiếc khi vận dụng sai đ-
ờng lối chính sách.
Qua sự phân tích trên ta có thể rút ra kết luận việc nghiên cứu Triết học cụ
thể là việc nghiên cứu mối quan hệ giữa Triết học và cuộc sống hay "phép biện
chứng duy vật trong sự nghiệp đổi mới hiện nay ở nớc ta" là một đề tài hết sức
cấp thiết, nóng bỏng và hết sức phức tạp. Đề tài này không những chứng minh
sự cần thiết của Triết học thông qua những lý luận của chủ nghĩa duy vật mà nó
còn cho ta thấy và bắt buộc chúng ta không thể áp dụng một cách máy móc
Triết học Mác-Lênin mà chúng ta phải biết khôn khéo, sáng tạo trong áp dụng
vào sơ sở thực tế nớc ta. Có nh vậy thì công cuộc đi lên XHCN ở Việt Nam mới
không đi phải những sai lầm nh ngời anh cả Liên Xô và các ngời anh Đông Âu
khác, và sớm đạt đợc kết quả cao. Việc nghiên cứu đề tài "phép việc chứng duy
vật đối với sự nghiệp đổi mới hiện nay ở nớc ta" còm cho phép ta dự đoán đợc
các xu hớng của thời đại, các xu hớng chính trị, các xu hớng kinh tế. Để từ đó

không bị ngỡ ngàng trớc mọi tình hình mới mà biết cách đón nhân, đa ra những
quyết sách phù hợp với tình hình mới đó.
2. Nội Dung:
2.1. Cơ sở của đề tài:
2.1.1. Cơ sở lý luận:
Phép biện chứng duy vật do Mác -Ănghen sáng lập ra giữa thế kỷ XIX và
đợc Lênin bổ xung thêm vào những năm đầu thế kỷ XX. Lần đầu tiên giai cấp
vô sản và tầng lớp nhân dân lao đông đã có một vũ khí tinh thần để đấu tranh
gải phóng giai cấp mình và cả xã hội ra khỏi áp bức bóc lột. Đối với nớc ta
"Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh làm nền tảng t tởng,
kim chỉ nam cho hành động..."
(1)
, "làm cho thế giới quan Mác-Lênin và t tởng
đạo đức Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tình thần xã hội"
(2)
.
Triết học mác không những giải thích mà còn cải tạo thế giới mà thực chất là đề
cao vai trò của thực tiễn, coi thực tiễn là trung tâm của hệ thống lý luận
(3)
. Phép
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
biện chứng duy vật mà hạt nhân của nó là các quy luật, các phạm trù... để làm
sáng tỏ chúng ta sẽ dần tìm hiểu sáu cặp phạm trù và ba quy luật cơ bản của nó.
Môt. Khi nghiên cứu cặp phạm trù cái chung, cái riêng, và cái đơn nhất
ta thấy rằng cái chung "dùng để chỉ những mặt những thuộc tính , những mối
quan hệ giống nhau ở nhiều sự vât, hiện tợng hay quá trình đơn lẻ "
(4)
, cái riêng
"dùng để chỉ một sự vật, hiện tợng, một quá trình riêng lẻ nhất định"
(5)

và cái
đơn nhất "dùng để chỉ những mặt , những thuộc tính chỉ có ở một kết cấu vật
chất nhất định, mà không lắp lại ở các kết cấu khác "
(6)
. Ta rút ra nhận xét:
- Cái chung và các riêng thống nhất với nhau nên trong nhận thức và hoạt
động thực tiễn, chúng ta phải biết phát hiện cái chung, cái cá biệt hoá cái
chung, khi áp dụng vào cái riêng tức là muốn tìm cái chung phải tìm từ nhiều
cái riêng, muốn tìm quy luật thì phải tìm từ rất nhiều sự vật hiện tợng. Từ đó áp
dụng ra thực tiễn: muốn xây dựng một đờng lối chính sách hay lớn hơn là một
chế độ thì phải xuất phát từ nhiều ngành, nhiều nghề, nhiều nguyện vọng của
nhân dân...
- Giữa cái chung và cái đơn nhất có sự chuyển hoá lẫn nhau. Cần tạo điều
kiện cho sự chuyển hoá cái đơn nhất tiến bộ thành cái chung, và biến cái chụng
lạc hậu thành cái đơn nhất. Tức là: muốn xây dựng một cơ cấy kinh tế mới thì
chúng ta thí điểm xây dựng ở một địa phơng, cho nó thành cái đơn nhất của địa
phơng đó, nếu có hiệu quả thì ta nhân rộng ra toàn quốc, biến cái đơn nhất
thành cái chung...
Hai. Khi nghiên cứu cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả ta thấy rằng
"nguyên nhân là sự tác động giữa các sự vật hiện tợng để gây nên những biến
đổi nhất định" còn "kết quả là những biến đổi xuất hiện khi có nguyên nhân
phát sinh và phát huy tác dụng". Khi nghiên cứu cặp phạm trù nguyên nhân kết
quả này cần chú ý phân biệt các phạm trù nguyên cớ (là cái sảy ra trớc và tạo ra
kết quả nhng không sinh ra kết quả) và phạm trù điều kiện (là tổng hợp những
điều kiện tạo ra kết quả nhng không sinh ra kết quả) và phạm trù điều kiện (là
tổng hợp những hiện tợng không phụ thuộc và nguyên nhân nhng có tác dụng
đối với sự nảy sinh ra kết quả. Ví dụ: điều kiện nhiệt độ, ánh sáng, áp suất, chất
xúc tác trong phản ứng hoá học chẳng hạn). Cũng nh cần phân biệt quan hệ
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nhân quả với quan hệ nối tiếp của thời gian (Ví dụ: ngày sang đêm nhng ngày

không tạo ra đêm).
Từ đó rút ra ý nghĩa: khi nghiên cứu đối tợng phải tìm hiểu nguyên nhân
sinh ra nó. Cũng nh dự kiến kết quả của đối tợng thông qua nguyên nhân đã
biết. Cần có sự phân loại để đánh giá vị trí và vai trò của từng nguyên nhân. cần
có biện pháp tác động tới nguyên nhân để đạt đợc kết quả tốt. Ví dụ: trong thực
tế nh có một trào lu lời học trong giới sinh viên chẳng hạn thì chúng ta phải đi
tìm nguyên nhân để khắc phục tình tạng đó. Giả sử lúc đó có một giả bóng đá
lớn chẳng hạn thì giải bóng đá đó không phải là nguyên nhân mà chỉ là nguyên
cớ, mà nguyên nhân chính là lòng say mê xem bóng đã của sinh viên... cũng nh
các quan hệ nhân quả khác trong kinh tế, chính trị chính vì vậy chúng ta cần
nắm chắc cặp phạm trù này để khai thác, vận dụng các kết quả đã đạt đợc để
nâng cao nhận thức và tiếp tục sự phát triển của xã hội.
Ba. Khi ngiên cứu bản chất và hiện tợng ta thấy rằng "bản chất là tổng
hợp tất cả những thuộc tính chung nhất nhất, tất yếu quy định cho sự tồn tại vận
động của sự vật"
(1)
còn "bản chất là biểu hiện ra biên ngoài của bản chất". Từ đó
rút ra ý nghĩa: Muốn tìm hiều bản chất thì phải đi tìm hiều từ hiện tợng, phải
phân loại đánh giá vị trí vai trò của từng hiện tợng, đánh giá mức độ trung thực
của các hiện tợng đối với bản chất, tìm ra độ lệch giữa hiện tợng đến bản chất.
Trong hoạt động thực tiễn không thể dựa trên tri thức về bản chất của sự vật.
Qua đó để nhận thức đợc bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa phải bản
nguyên từ các hoạt động thực tiễn nh nâng cao dân chủ, thăng cờng quyền làm
chủ của nhân dân... ở Việt Nam, điều này đợc quy định tại hiến pháp năm 1992,
văn bản pháp luật cao nhất của nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đó là
"Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nớc của nhân dân, do
nhân dân,vì nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nớc thuộc về nhân dân mà nền tảng
là liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trì thức"
.
Bốn. Khi nghiên cứu cặp phạm trù tất yếu và ngẫu nhiên ta thấy rằng tất

nhiên là do "những nhuyên nhân cơ bản bên trong của sự vật quyết định và
trong những điều kiện nhất định nó phải sảy ra nh thế, chứ không phải sảy ra
thế khác" còn "ngẫu nhiên là cái không do mối liên hệ bên trong mà do các
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nguyên nhân bên ngoài quyết định, do đó nó có thể xuất hiện hoăc không xuất
hiện, có thể xuất hiện nh thế này hoặc nh thế khác". Từ đó rút ra nhân xét:
- Nếu cái tất nhiên là cái nhất định phải xuất hiện theo quy luật nội tại của
nó, còn ngẫu nhiên có thể xuất hiện và cũng có thể không xuất hện, thì trong
nhận thức phải đạt đến cái tất nhiên và trong hiọat động thực tiễn phải dựa vào
cái tất nhiên.
- Khi nhất mạnh cái tất nhiên, chúng ta không thể quyên cái ngẫu nhiên,
không tách rời cái tất nhiên ra khỏi cái ngẫu nhiên. Phải xuất phát từ cái ngẫu
nhiên để đạt đến cái tất nhiên và khi dựa vào cái tất nhiên phải chú ý đến những
cái ngẫu nhiên.
- Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hoá qua lại, nên phải tạo ra điểu
kiện để cản trở hay chuyển hoá giữa chúng do yêu cầu cụ thể của thực tiễn.
Do vậy trong hoạt động thực tiễn cần nắm rõ cặp phạm trù này cũng nh
các cặp phạm trù khác để có thể có xác định rõ kết quả hoạt động của mình
thành hay bại là do đâu. Có thể do ngẫu nhiên mà thắng lợi hay sự thắng lợi
mang tính tất nhiên, tất yếu của sự chăm chỉ, tích cực học tập... Từ đó ta có thể
đề những phơng hớng phấn đấu, kế hoạch thực hiện cho ngày mai phù hợp với
sự phát triển nhận thức của ta hiện nay. Có nh thế thì định hớng, kế hoạch đó
mới sát thực tế phù hợp với điều hiện, góp phần to lớn cho sự phấn đấu của
chúng ta đạt kết quả tốt.
Năm. Khi nghiên cứu cặp phạm trù khả năng và hiện thực ta thấy rằng
"khả năng là cái hiện cha có, cha tới nhng sẽ tới nó sẽ xuất hiện khi đã có đủ
các điều kiện thích hợp", còn "hiện thực là tất cả những gì hiện có, hiện đang
tồn tại thực sự". Khi nghiên cứu cặp phạm trù này cần chú ý phân biệt khả năng
thực tế (là những khả năng do mối hiên hệ và quan dệ tất nhiên quyết định,
xuất hiện từ bản chất bên trong của sự vật khi có đầy đủ điều kiện sữ trở thành

hiện thực)
(1)
với khả năng hiện thực (là những khả năng do những mối liên hệ và
quan hệ ngẫu nhiên, do sự kết hợp từ những hoàn cảnh bên ngoài quyết định ch-
a có đủ điều kiện cần thiết để chuyển thành hiện thực). Khả năng gần vời khả
năng xa, khả năng chủ quan và khả năng khách quan v.v... Từ đó chúng ta rút ra
ý nghĩa:
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
- Trong thực tế phải căn cứ vào hiện thực, chứ không căn cứ vào khả năng
để đánh gía tình hình.
- Phải phán đoán đúng tính chất và xu hớng của khả năng có thể sảy ra để
có sự ứng sử đúng đắn trong hoạt động thực tiễn.
- Phải phát huy tối đa tính năng dộng chủ quan để biến khả năng thành
hiện thực khi cần thiết, tránh t tởng chờ đợi, thụ động.
Đối với những ngời quản lý đất nớc, những ngời hoạch định chính sách
cho tổ quốc thì việc nắm rõ cặp phạm trù khả năng _hiện thực là hết sức quan
trọng. Từ việc nẵm rõ cặp phạm trù này cùng với việc nắm rõ hiện thực, thực
trạng đất nớc, tình hình thế giới để có những quyết sách đa nền kinh tế đất nớc
thoát khỏi lạc hậu trì trệ, phát triển nguồn lực, phát triển cao hơn nữa đời sống
vật chất tinh thần. Dần dần đa nớc ta hội nhập với khu vực và thế giới.
Sáu. Khi nghiên cứu cặp phạm trù nội dung và hình thức ta nhận thấy
rằng "nội dung là phạm trù chỉ yêú tố, những mặt và những quá trình tạo nên sự
vật"
(3)
, còn "hình thức là chỉ phơng thức tồn tại và phát triển của sự vật, là hệ
thống các mối liên hệ tơng đối ổn định giữa các yếu tố của nó"
(4)
. Từ đây ta rút
ra ý nghĩa:
- Nội dung và hình thức luôn luôn gắn bó hữu cơ với nhau, do đó trong

hoạt động thực tiễn cần tránh sự tách rời hoặc tuyệt đối hoá một trong hai mặt
đó.
- Vì nội dung quyết định hình thức nên khi xét đoán sự vật, trớc hết cần
phải căn cứ vào nội dung đồng thời thấy đợc sự tác động của hình tức đối với
nội dung. Do đó, trong hoạt động thực tiễn cần nắm vững mối quan hệ giữa nội
dung và hình thức để có sự điều chỉnh, áp dụng một cách linh hoạt trong sản
xuất.
Vận dụng điều này hết sức đạt hiệu quả trong sản xuất kinh doanh. Khi
sản xuất một mặt hàng nào đó thì chúng ta cần nghiên cứu thì trờng đẻ quyết
định nội dung của sản phẩm, nội dung ở đây có thể đợc hiểu là công dụng và
chất lợng của mặt hàng. Nội dung, giá cả của sản phẩm là quan trọng những
chú trọng đến hình thức là một điều hết sức quan trọng, hình thức ở đây có thể
coi là những nét bên ngoài của sản phẩm. Quan tâm đến hình thức tức là đem lại
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
cho sản phảm một nét độc đáo, mới lạ, có thể hợp thời trang, model...hợp thị
hiếu của khách hàng. Có nh vậy thì hàng hoá mới có thể tiêu thụ đợc.
Bảy. Khi nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối
lập trong ba quy lật cơ bản của phép biện chứng thì quy luật này đợc Lênin coi
là "hạt nhân của phép biện chứng", bởi vì quy luật này đã chỉ rõ nguồn gốc,
động lực bên trong của sự vận động và phát triển của sự vật, và là "chìa khoá"
giúp ngời ta nắm vững thực chất của các quy luật cơ bản và các cặp phạm trù
của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Khi nghiên cứ quy luật thống nhất và đấu
tranh giữa các mặt đối lập ta rút ra nhận xét sau:
- Mâu thuẫn là khách quan, là nguồn gốc, động lực của sự phát triển, nên
muốn nắm đợc bản chất của sự vật cần phải thống nhất và nhận thức các bộ
phận đối lập của chúng.
- Mâu thuẫn là phổ biến, da dạng, do đó trong nhận thức và hoạt động thực
tiễn, phải có phơng pháp phân tích mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn một cách
cụ thể. Việc giải quyết mâu thuẫn chỉ bằng con đờng đấu tranh giữa các mặt dối
lập và với những điều kiện chín muồi.

Tức là với quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập ta thấy
rằng mọi sự vật và hiện tợng trong thế giới khách quan đều là thể thống nhất
của các mặt đối lập, chính sự đấu tranh của các mặt đối lập và chuyển hoá giữa
chúng là nguồn gốc, động lực của sự phát triển. Tuy nhiên để phát triển thì
không chỉ kích thích sự đối lập, nếu sự đối lập là gay gắt sẽ dẫn đến sự đấu
tranh và bài trừ, xung đột giữa các mặt là gay gắt khi đó ta sẽ không thể kiểm
soát đợc chúng và rất có thể đem laị những hậu quả nguy hại.
Khi nghiên cứu quy lật này thì chúng ta cần lu ý các phạm trù sau:
a. Mâu thuẫn bên trong (là sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập trên
cùng một sự vật) với mây thuẫn bên ngoài (là sự tác động qua lại gia những mặt
đối lập thuộc các sự vật thuộc các sự vật khác nhau) để rút ra kết luận:
Nếu mâu thuẫn bên trong quyết định sự vận dộng phát triển của sự vật thì
trong thực tiễn muốn tác động làm cho sự vận động phát triển, trớc hết cần phát
hiện, tạo điều kiện giải quyết mâu thuẫn bên ngoài, vì giải quyết mâu thuẫn bên
ngoài cũng có tác dụng rất quan trong đối với sự phát triển của sự vật.