Đánh giá ảnh hưởng của một số tổ hợp phân hữu cơ sinh học tới sinh trưởng, phát triển của giống chè Bát Tiên tại huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái nguyên.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM


NGUYỄN PHÚC KHÁNH

Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ TỔ HỢP PHÂN HỮU CƠ SINH
HỌC TỚI SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA GIỐNG CHÈ BÁT TIÊN
TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC






Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Khoa học cây trồng
Khoa : Nông Học
Khóa học : 2009 – 2013
Giáo viên hướng dẫn : TS. Nguyễn Thế Huấn




Thái Nguyên, năm 2014

LỜI CẢM ƠN



 !"#!$%&'&(!")&*+
,-... /0&(!"1"
,.2+-30!")&*,, -4&+4.
.5'6.
73!8&0%52#!!93:;
<:=,>4?-
@-4-&'
2A%!BC+".
D.%5.EF.G#!!93:
-H IJG KL!<7MN &'+
)&*"G3AO%!BC+"
P6-Q%5>R)?- ?
&+!S>E%4)#Q2A
S.
Thái nguyên. ngày tháng 06 năm 2014
Sinh viên


Nguyễn Phúc Khánh

MỤC LỤC

PHTN 1. UT VVN W 1
1.1. Tính cLp thiGt c,a &X tài 1
1.2. MYc &ích 3
1.3. Yêu c-u 3
1.4. Ý ngh8a &X tài 3
1.4.1. Ý ngh8a trong hc tp và nghiên cSu khoa hc 3
1.4.2. Ý ngh8a trong th"c tiJn s2n xuLt 3
PHTN 2. TZNG QUAN TÀI LI[U 4
2.1. C# s$ khoa hc c,a &X tài 4
2.2. NGU\N G]C, PHÂN LO^I, S_ PHÂN B] CÂY CHÈ 5
2.2.1. Ngu`n gBc cây chè 5
2.2.2. Phân loi cây chè 6
2.2.3. S" phân bB c,a cây chè 9
2.2.4. Các vùng s2n xuLt chè ch, yGu $ Vit Nam 10
2.2.5. Vai trò c,a phân bón &Gn nang suLt và chLt l(ng cây chè 10
2.3. TÌNH HÌNH SbN XUVT, TIÊU THc CHÈ TRÊN THd GIeI VÀ VI[T
NAM 11
2.3.1. Tình hình s2n xuLt, tiêu thY chè trên thG gi3i 11
2.3.2. Tình hình s2n xuLt chè $ Vit Nam và ph#ng h3ng phát tri?n &Gn
nam 2015 16
2.4. Tình hình nghiên cSu vX phân bón hQu c# cho chè trong và
ngoài n3c. 26
f<g<hiQ# 26
2.4.2 Vai trF!&L!.XQ 26
2.7.2. KGt qu2 nghiên cSu phân hQu c# trong và ngoài n3c 32
2.4.3. Nhn &Nnh tjng quát vX tình hình nghiên cSu chè trong
và ngoài n3c 35
PHTN 3. ]I TklNG, NmI DUNG VÀ PHknNG PHÁP

NGHIÊN CoU 37
3.1. Bi t(ng &Bi t(ng nghiên cSu 37
3.1.1 GiBng chè 37


GiBng: chè Bát Tiên, &ang $ giai &on kinh doanh. 37
3.1.2. Các loi phân bón 37
3.2. DYng cY nghiên cSu 38
3.3. Na &i?m, thi gian nghiên cSu 38
3.4. N6i dung nghiên cSu 38
3.4.1. iXu tra &iXu kin t" nhiên huyn `ng Hp 38
3.4.2 bnh h$ng c,a tj h(p phân bón hQu c# sinh hc &Gn sinh tr$ng, nang
suLt và chLt l(ng chè Bát Tiên: 38
3.4.3 iXu tra tình hình sâu hi chính 38
3.5. Ph#ng pháp nghiên cSu 38
3.5.1. Thu thp và xq lý sB liu 38
3.5.2. Ph#ng pháp bB trí thí nghim 38
3.5.3. Ph#ng pháp bón phân 39
3.5.4. Các chr tiêu theo dõi sinh tr$ng 40
3.6. Ph#ng pháp sq lý sB liu 43
PHTN 4. KdT QUb NGHIÊN CoU VÀ THbO LUsN 44
4.1. iXu kin t" nhiên huyn `ng Hp – trnh Thái Nguyên 44
4.1.1. VN trí &Na lý 44
4.1.2. Lt &ai 44
4.2. bnh h$ng c,a thi tiGt trnh Thái Nguyên &Gn cây chè 44
4.3. KGt qu2 nghiên cSu các loi phân hQu c# sinh hc cho chè Bát tiên ti
huyn `ng hp - trnh Thái Nguyên 47
4.3.1.Nghiên cSu 2nh h$ng c,a phân hQu c# sinh hc &Gn &Gn &6ng thái sinh
tr$ng chiXu cao cây và chiXu r6ng tán chè 47
4.3.2. Nghiên cSu 2nh h$ng c,a phân hQu c# sinh hc &Gn m6t sB chr tiêu

sinh tr$ng, các yGu tB cLu thành nang suLt và nang suLt chè 48
4.3.3. bnh h$ng c,a vic bón phân HCSH &Gn tp l mù xòe, chLt l(ng
nguyên liu chè 55
4.3.4. bnh h$ng c,a bón phân HCSH &Gn sâu hi 57
PHTN 5. KdT LUsN VÀ KIdN NGHt 60
5.1 KGt lun 60
5.2. X nghN 61



DANH MỤC CÁC BẢNG

B2ng 2.1: Din tích chè c,a thG gi3i và m6t sB n3c tr`ng chè chính 12
nam 2008 - 2012 12
B2ng 2.2: Nang suLt chè c,a ThG Gi3i và m6t sB n3c tr`ng chè chính nam
2008 - 2012 13
B2ng 2.3: S2n l(ng chè c,a ThG Gi3i và m6t sB n3c tr`ng chè chính nam
2008 - 2012 14
B2ng 2.4: Din tích, nang suLt và s2n l(ng chè c,a Vit Nam 18
tu nam 2003 – 2012 18
B2ng 2.5: Din tích, nang suLt và s2n l(ng chè c,a Thái Nguyên 20
tu nam 2006 - 2012 20
B2ng 2.6: Din tích tr`ng, din tích thu hoch, s2n l(ng chè c,a m6t sB &Na
ph#ng trong trnh Thái Nguyên nam 2012 21
B2ng 2.7: C# cLu giBng chè ti Thái Nguyên tính &Gn nam 2010 22
B2ng 4.1: B2ng thi tiGt, khí hu c,a Thái Nguyên nam 2013 45
B2ng 4.3: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón HCSH &Gn chiXu cao cây và &6
r6ng tán chè 47
B2ng 4.4: bnh h$ng c,a vic bón phân HCSH &Gn &6ng thái tang tr$ng
chiXu dài búp chè 48

B2ng 4.5: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón &Gn chiXu dài búp chè 50
B2ng 4.6: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón &Gn mt &6 búp chè 51
B2ng 4.7: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón &Gn 53
khBi l(ng búp 1 tôm 2 lá 53
B2ng 4.8: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón HCSH &Gn 54


nang suLt th"c thu 54
nang suLt th"c thu 55
B2ng 4.9: bnh
h$ng
c,a vic bón phân HCSH &Gn chLt 56
l"(ng nguyên liu chè 56
B2ng 4.10 : bnh h$ng c,a bón phân HCSH &Gn sâu hi chè 57




DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 4.1: 6ng thái tang tr$ng chiXu dài búp chè 49
Hình 4.2: ` thN bi?u hin 2nh h$ng c,a các công thSc phân bón &Gn mt &6
búp chè qua các lSa hái 51
Hình 4.3: ` thN bi?u hin 2nh h$ng c,a các công thSc phân bón &Gn khBi
l(ng búp chè qua các lSa hái 53
Hình 4.4: bnh h$ng c,a các công thSc phân bón HCSH &Gn 55
nang suLt th"c thu 55


1

PHẦN 1
ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Vit Nam &(c xem là m6t trong nhQng quê h#ng c,a chè, cây chè và
s2n phvm chè tu lâu &ã tr$ thành m6t ngành kinh tG quan trng c,a nXn nông
nghip và công nghip chG biGn th"c phvm n3c ta. Chè Vit Nam &ang &Sng
thS 5 trên thG gi3i vX din tích và s2n l(ng xuLt khvu và tr$ thành cây kinh
tG mMi nhn, c2 n3c có kho2ng 400.000 h6 s2n xuLt chè, h#n 600 doanh
nghip chG biGn $ quy mô công nghip, hàng nam thu hút kho2ng 2 triu lao
&6ng tham gia vào các l8nh v"c s2n xuLt, chG biGn, th#ng mi và du lNch, m1i
nam xuLt khvu &t xLp xr 100 triu USD. Tr`ng chè &ã tr$ thành nghX truyXn
thBng c,a nhiXu &Na ph#ng. Hin nay, chè Vit Nam &ã &(c Nhà n3c cLp
“Nhãn hiu Chè Vit Nam”, th#ng hiu chè Vit Nam &ã &(c &ang ký ti
77 quBc gia và vùng lãnh thj. ây là c# h6i tBt cho ngành chè Vit Nam &-u
t s2n xuLt, chG biGn và m$ r6ng thN trng xuLt khvu, &a h#ng vN chè c,a
Vit Nam t3i phYc vY quý khách trên toàn thG gi3i.
Theo CYc Tr`ng trt, chè là cây công nghip dài ngày, s2n phvm là búp
chè chr chiGm 8-13% sinh khBi c,a cây, li ph2i thu hái nhiXu l-n trong 1 nam,
mDt khác nang suLt chè c,a Vit Nam cha cao, cho nên so v3i nhQng cây
công nghip dài ngày khác nh cà phê, cao su nhu c-u dinh d*ng c,a cây
chè không l3n. V3i nang suLt 2 tLn búp khô 1ha/nam, chè lLy &i tu &Lt trung
bình là 80kg N, 23 kg P2O5, 48kg K2O và 16 kg CaO. Tuy nhiên ngoài hàm
l(ng búp chè &(c hái hàng nam, chè còn &(c &Bn cành, chDt cây và mang
&i khEi vn, cho nên tjng l(ng các chLt dinh d*ng chè lLy &i khEi &Lt là
144 kg N, 71 kgP2O5, 62kg K2O, 24kg MgO và 40 kg CaO.
Trong các khuyGn cáo vX bón phân hQu c# cho chè &Xu có &Nnh l(ng
chung là bón lót 25-30 T/ha, bón vào &-u mùa ma. Ngoài ra còn áp dYng kw
thut “ép xanh” bxng cách sq dYng l(ng cE xanh, các loài cây phân xanh
&(c rOy ra trong quá trình làm cE, cham sóc kGt h(p v3i m6t ít phân trâu bò

t#i và vôi b6t &ào hB , ti ch1 thành m6t loi phân hQu c# rLt tBt. Th"c tG
cho thLy ngi dân sq dYng phân khoáng vô c# nhiXu, trong khi &ó li không
sq dYng phân chu`ng vì chan nuôi không phát tri?n. MDt khác nhiXu tri chan


2
nuôi &Xu sq lý h-m BIOGAS. NGu cS chy theo nang suLt bón nhiXu phân hóa
hc thì chLt l(ng c,a chè nói chung và chè Thái Nguyên sy suy gi2m theo.

Cây chè &(c cham sóc bxng phân hóa hc sy có s" phát tri?n nhanh làm cho
chúng nhìn bX ngoài có vz t#i tBt xum xuê. Tuy nhiên s" phát tri?n nhanh
nh vy sy làm cho cLu trúc các mô c,a cây chSa nhiXu n3c h#n và hu qu2
là cây chè rLt mOn c2m v3i các loi bnh và chLt l(ng c,a s2n phvm sy bN 2nh h$ng.
  `  Q # X B {  `4 
5|}40X#!$A !&?G
Q#!u`Q#L)"
. 45.'&6-",G.G"
v4. &   | i Q # !  &' 0 - C
L`Q# I~4&&(!qAY
j.G
Chính vì vy, vic sq dYng phân bón hQu c# sinh hc &(c s2n xuLt theo
dây truyXn công ngh cho chè là rLt c-n thiGt. Phân hQu c# sinh hc không chr
cung cLp ngu`n dinh d*ng thiGt th"c cho cây chè mà còn có tác dYng tang
hiu qu2 sq dYng phân bón vô c#, kh9c phYc &(c s" mLt cân &Bi dinh d*ng
trong &Lt và góp ph-n vào b2o v môi trng to ra m6t môi trng nông
nghip bXn vQng… Tu &ó giúp cây chè sinh tr$ng, phát tri?n tBt góp ph-n
nâng cao nang suLt và chLt l(ng chè. Ngoài ra s2n phvm chè c,a ta cha th"c
s" &2m b2o “&6 sch, an toàn” theo tiêu chuvn, chLt l(ng cha cao, cha jn
&Nnh, kém bXn vQng. Vì thG sq dYng phân hQu c# sinh hc &ã &(c nông dân
áp dYng &? tang hiu qu2 s2n xuLt và phát tri?n kinh tG c,a trnh m6t cách toàn

din.

Phân hQu c# sinh hc là loi phân
c
ó ngu`n nguyên liu hQu c# (có th?
có thêm than bùn) &(c xq lý và lên men theo m6t quy trình công nghip v3i
s" tham gia c,a m6t hay nhiXu ch,ng vi sinh vt.
XuLt phát tu nhQng vLn &X th"c tiJn nêu trên, &(c s" h3ng dOn và
giúp &* c,a các nhà khoa hc, các gi2ng viên khoa Nông hc trng &i hc
Nông – Lâm Thái Nguyên chúng tôi tiGn hành nghiên cSu &X tài:
“Đánh giá ảnh hưởng của một số tổ hợp phân hữu cơ sinh học tới sinh
trưởng, phát triển của giống chè Bát Tiên tại huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái nguyên”.


3
1.2. Mục đích
ánh giá, so sánh 2nh h$ng c,a hai loi phân bón hQu c# sinh hc:
phân hQu c# sinh hc Humix Chè và phân hQu c# sinh hc QuG Lâm &Gn nang
suLt, phvm chLt chè Bát Tiên tr`ng ti huyn `ng Hp, trnh Thái Nguyên.
1.3. Yêu cầu
TiGn hành bB trí thí nghim &`ng ru6ng &? theo dõi và &ánh giá &(c:
- Tình hình sinh tr$ng c,a giBng chè Bát Tiên.
- Xác &Nnh, &ánh giá và so sánh &(c 2nh h$ng c,a hai loi phân bón
hQu c# sinh hc trong thí nghim &Gn nang suLt, phvm chLt giBng chè Bát
Tiên tr`ng ti thN trLn Sông C-u, huyn `ng Hp, trnh Thái Nguyên.
1.4. Ý nghĩa đề tài
1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
- Qua quá trình th"c hin &X tài sinh viên sy &(c th"c hành vic nghiên
cSu khoa hc, biGt ph#ng pháp phân bj thi gian h(p lý và khoa hc trong công
vic &? &t &(c hiu qu2 cao trong quá trình làm vic. `ng thi, là c# s$ &?

c,ng cB nhQng kiGn thúc &ã hc trong nhà trng và hot &6ng th"c tiJn.
- Có kGt lun chính xác vX loi phân bón hQu c# sinh hc thích h(p cho
vùng chè - `ng Hp - Thái Nguyên.
- Giúp m1i sinh viên có kinh nghim th"c tG.
1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất
X tài có th? &(c coi là c# s$ &? tu &ó có nhQng &Nnh h3ng cho
vic sq dYng các loi phân hQu c# vi sinh thích h(p cho cây chè vào th"c
tiJn s2n xuLt. Tu &ó nâng cao hiu qu2 sq dYng phân hQu c# vi sinh, cMng
nh góp ph-n nâng cao nang suLt và chLt l(ng chè vùng Sông C-u nói
riêng và c,a Thái Nguyên nói chung.
Góp ph-n c2i thin quy trình bón phân cho chè $ Thái Nguyên, gi2m d-n
sq dYng phân hóa hc &? h3ng &Gn m6t nXn nông nghip bXn vQng.


4
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
Phân hữu cơ là h(p chLt hQu c# dùng làm trong nông nghip, hình
thành tu phân ngi, phân &6ng vt, lá và cành cây, than bùn, hay các chLt
hQu c# khác th2i loi tu nhà bGp. Phân bón giúp tang thêm &6 màu m* cho &Lt
bxng cách cung cLp thêm các chLt hQu c# và bj d*ng. Phân hQu c# bao g`m
các loi phân có ngu`n gBc là s2n phvm hQu c#, nh các loi phân chu`ng,
phân xanh, thân lá cây tr`ng &(c dùng &? bón ru6ng
Phân hQu c# làm tang nang suLt cây tr`ng và còn có tác dYng c2i to
&Lt. KGt qu2 m6t sB công trình nghiên cSu cho thLy bón 1 tLn phân hQu c# làm
b6i thu $ &Lt phù sa sông H`ng 80 – 120 kg thóc, $ &Lt bc màu 40 – 60 kg
thóc, $ &Lt phù sa &`ng bxng sông Cqu Long 90 – 120 kg thóc. M6t sB thí
nghim cho thLy bón 6 – 9 tLn phân xanh/ha hoDc vùi 9 – 10 tLn thân lá cây h

&u trên 1 ha có th? thay thG &(c 60 – 90 N kg/ha. Vùi thân lá lc, r#m r,
thân lá ngô c,a cây vY tr3c cho cây vY sau làm tang 0.3 tLn lc xuân, 0.6 tLn
thóc, 0.4 tLn ngô ht/ha.
Phân hQu c# vi sinh là loi phân bón bao g`m nhiXu ch,ng vi sinh vt
hQu ích nh: vi sinh vt cB &Nnh &m, vi sinh vt phân gi2i lân, phân gi2i
xelluloza, và các chLt khó tan, vi sinh vt kích thích quá trình quang h(p, vi
sinh vt kháng bnh…KGt h(p v3i các s2n phvm hQu c# có ngu`n gBc t"
nhiên nh: than bùn, bùn th2i tu các ao h`, rác th2i trong sinh hot, các s2n
phvm phY nông nghip… Qua quá trình phân gi2i to mùn và cung cLp các
nguyên tB c-n thiGt cho cây tr`ng, &òng thi có tác dYng c2i thin &6 phì cho
&Lt b2o v môi trng.
Vic thq nghim các loi phân hQu c# vi sinh thay thG m6t ph-n phân
bón khoáng cho cây chè là hGt sSc c-n thiGt, và tiGn t3i loi bE các loi phân
khoáng &Bi v3i cây chè, có ý ngh8a &Dc bit quan trng, không chr tác &6ng
&Gn nang suLt và chLt l(ng s2n phvm, mà còn c2i thin môi trng, c2i thin
&6 phì cho &Lt h3ng &Gn m6t nXn nông nghip bXn vQng.
Quá trình sinh tr$ng dinh d*ng và sinh tr$ng sinh th"c c,a cây chè
không có gi3i hn rõ ràng và là m6t quá trình mâu thuOn thBng nhLt. Vì vy,


5
c-n ph2i bón phân h(p lý &? khBng chG quá trình sinh th"c cho chè hái búp và
khBng chG quá trình sinh tr$ng dinh d*ng cho chè thu hoch giBng.
Trong quá trình cham sóc thì bón phân là m6t vic không th? thiGu cho
bLt k• loi cây tr`ng nào. M1i giBng chè sy thích h(p v3i m1i loi phân bón và
liXu l(ng khác nhau. Trên c# s$ &ó chúng ta c-n xây d"ng m6t chG &6 bón
phân h(p lý sy giúp cho chè sinh tr$ng, phát tri?n tBt &t nang suLt cao, jn
&Nnh và chLt l(ng tBt.
2.2. NGUỒN GỐC, PHÂN LOẠI, SỰ PHÂN BỐ CÂY CHÈ
2.2.1. Nguồn gốc cây chè

Ngu`n gBc c,a cây chè là vLn &X phSc tp, cho &Gn nay có nhiXu quan
&i?m khác nhau vX ngu`n gBc cây chè, d"a trên nhQng c# s$ vX lNch sq, kh2o cj
hc và th"c vt hc. M6t sB quan &i?m &(c nhiXu ngi công nhn nhLt là:
Cây chè có nguồn gốc ở Vân Nam - Trung Quốc:
NhiXu công trình nghiên cSu, kh2o sát tr3c &ây cho rxng ngu`n gBc
c,a cây chè là $ Vân Nam - Trung QuBc, n#i có khí hu vm 3t và Lm. Theo
các tài liu Trung QuBc thì cách &ây 4000 nam ngi Trung QuBc &ã biGt
dùng chè làm d(c liu và sau &ó là &? uBng [1]. CMng theo các ngu`n tài liu
này thì vùng biên gi3i Tây B9c n3c ta nxm trong vùng nguyên s2n c,a giBng chè
t" nhiên trên ThG Gi3i.
Nam 1753, Carl Van Linnacus (nhà th"c vt hc ThYy i?n) l-n &-u
tiên trên ThG Gi3i &ã xác &Nnh Trung QuBc là vùng nguyên s2n c,a cây chè và
&Dt tên cho cây chè là Thea Sinesis.
Nam 1918, Cohen Stuart (nhà phân loi th"c vt Hà Lan) &ã &a ra
thuyGt hai ngu`n gBc c,a cây chè (nhN nguyên thuyGt): “Cây chè lá to có
ngu`n gBc $ phía tây cao nguyên Tây Tng. Cây chè lá nhE có ngu`n gBc $
phía ông và ông nam Trung QuBc”.
Nam 1951, tác gi2 ào Thua Trân (Trung QuBc) &ã tjng kGt các ý kiGn
c,a các nhà khoa hc trên ThG Gi3i và &i &Gn kGt lun là: “Nguyên s2n c,a cây
chè là trnh Vân Nam Trung QuBc. Chúng di chuy?n vX phía ông qua trnh TS
Xuyên, bN 2nh c,a khí hu nên biGn thành loài chè lá nhE và di th"c vX phía Nam
và Tây nam là Vn 6, Mianma, Vit Nam biGn thành loi chè lá to”.
Theo Daraselia, Gruzia (1989) thì các nhà khoa hc Trung QuBc nh
Schenpen, Jaiding … ã gi2i thích s" phân bB c,a cây chè m€ $ Trung QuBc


6
nh sau: trnh Vân Nam là n#i b9t &-u c,a hàng lot con sông l3n &j vX các con
sông $ Vit Nam, Lào, Campuchia, Mianma. -u tiên, cây chè mc $ Vân Nam,
sau &ó ht chè di chuy?n trôi theo dòng n3c &Gn các vùng nói trên và lan sang

các vùng khác. CMng theo Daraselia, d"a trên c# s$ hc thuyGt “Trung tâm kh$i
nguyên cây tr`ng” c,a Vavilop thì cây chè có ngu`n gBc $ Trung QuBc, phân bB
$ khu v"c ông nam, men theo cao nguyên Tây Tng [1].
Cây chè có nguồn gốc ở vùng Atxam (Ấn Độ):
Nam 1823, R.Bruce &ã phát hin &(c nhQng cây chè di lá to $ vùng
Atxam (Vn 6 ), tu &ó các hc gi2 ngi Anh cho rxng: Nguyên s2n c,a cây
chè là $ vùng Atxam chS không ph2i $ Vân Nam - Trung QuBc.
Cây chè có nguồn gốc ở Việt Nam:
NhQng công trình nghiên cSu c,a jemukhatze (1961 - 1976) vX phSc
catechin c,a lá chè có ngu`n gBc khác nhau, so sánh vX thành ph-n các chLt
catechin c,a lá chè &(c tr`ng trt và mc hoang di &ã nêu lên lun &i?m vX
s" tiGn hoá sinh hoá c,a cây chè và trên c# s$ &ó xác minh“ Nguồn gốc cây chè
chính là ở Việt Nam”[1].
Các quan &i?m nêu trên tuy có khác nhau vX &Na &i?m nhng &Xu có
&i?m chung thBng nhLt là: Nguyên s2n c,a cây chè là $ châu Á, n#i có &iXu
kin khí hu nóng vm .
2.2.2. Phân loại cây chè
* C# s$ khoa hc c,a phân loi chè
? tiGn hành phân loi cây chè ngi ta can cS vào rLt nhiXu &Dc tính,
&Dc &i?m c,a cây chè. Nhng thng can cS vào 3 yGu tB sau:
+ D"a vào c# quan dinh d*ng: Loi thân cây bYi hoDc thân cây g1,
hình dng c,a tán, lá, kích th3c lá, &-u lá, sB &ôi gân chính…
+ D"a vào c# quan sinh th"c: 6 l3n c,a cánh hoa, sB l(ng &ài hoa, vN
trí phân nhánh c,a &ài nhYy, sB l(ng hoa, qu2…
+ D"a vào &Dc tính sinh hoá: Ch, yGu d"a vào hàm l(ng tanin. M1i
giBng chè &Xu có hàm l(ng tanin biGn &6ng trong m6t phm vi nhLt &Nnh.

7
* Phân loi: Cây chè nxm trong h thBng phân loi th"c vt sau:
- Ngành Ht kín Angiospermae
- L3p Song tq dip Dicotyledonae
- B6 Chè Theales
- H Chè Theaceae
- Chi Chè Camellia (Thea)
- Loài Camellia Sinensis
Tên khoa hc c,a cây chè &(c nhiXu nhà khoa hc công nhn là
Camellia sinensis (L) O.Kuntze có tên &`ng ngh8a là Thea sinensis L.
Can cS vào &Dc &i?m hình thái, các &Dc tính sinh lý, sinh hóa và kh2
nang chBng chNu c,a cây chè nhà bác hc Cohen Stuart (1916) &ã phân chia
cây chè làm 4 thS (varietas) chè chính:
2.2.2.1. Chè Trung Quốc lá nhỏ (Camellia sinensis - Var. Bohea):
Dc &i?m:
- Thân bYi, cây thLp, phân cành nhiXu.
- Lá nhE, dày, nhiXu g(n sóng, màu xanh &m, dài tu 3,5 - 6,5 cm, lá có
6 - 7 &ôi gân, gân lá không rõ, rang ca nhE không &Xu, &-u lá tròn.
- Búp nhE, nhanh mù xòe, nang suLt không cao.
- Phvm chLt bình thng.
- NhiXu hoa, qu2.
- Có kh2 nang chNu rét (-12
o
C &Gn -15
o
C).
Chè Trung QuBc lá nhE phân bB ch, yGu $ MiXn ông, ông Nam
Trung QuBc, Nht B2n. • Vit Nam chè Trung QuBc lá nhE có th? tìm thLy $

Lng S#n, Phú H6 (Phú Th) (d3i dng thí nghim, tp &oàn).
2.2.2.2. Chè Trung Quốc lá to (Camellia sinensis var. macrophylla):
Dc &i?m:
- Thân g1 nh* cao t3i 5 m trong &iXu kin sinh tr$ng t" nhiên.
- Lá to trung bình chiXu dài 12 – 15 cm, chiXu r6ng 5 – 7 cm, màu xanh
nht, bóng, rang ca sâu không &Xu, &-u lá nhn, lá chè Trung QuBc lá to có
tu 8 - 9 &ôi gân chính.
- Búp to trung bình, có kh2 nang cho nang suLt cao, chLt l(ng tBt,
thích h(p cho c2 vic chG biGn chè &en và chè xanh.


8
- Kh2 nang chNu rét kém, chNu &Lt xLu, hay bN bnh ph`ng lá, rày xanh
hi nDng.
Nguyên s2n chè Trung QuBc lá to $ Vân Nam, TS Xuyên (Trung QuBc).
• Vit Nam chè Trung QuBc lá to phân bB nhiXu $ vùng trung du: Phú Th,
Thái Nguyên, B9c Giang, Tuyên Quang và phía Nam Yên Bái. Do &(c tr`ng
ch, yGu $ vùng trung du, chè Trung QuBc lá to còn gi là chè trung du.
2.2.2.3. Chè Shan (Camellia sinensis var. Shan):
Dc &i?m:
- Thân g1, trong &iXu kin t" nhiên có th? cao tu 6 m &Gn 10 m.
- Lá to và dài 15 – 18 cm, màu lá xanh nht, &-u lá dài, rang ca nhE,
dày và &Xu, có kho2ng 10 &ôi gân chính.
- Búp to trung bình, tôm chè có nhiXu lông t# tr9ng mNn, trông nh tuyGt
nên chè Shan còn gi là chè tuyGt. Chè Shan có kh2 nang cho nang suLt khá,
chLt l(ng tBt, thích h(p cho chG biGn chè &en và &Dc bit là chè xanh.
- Chè Shan ít qu2 h#n chè Trung QuBc lá to, Trung QuBc lá nhE.
- Chè Shan có kh2 nang thích Sng trong &iXu kin Lm, vm, $ &Na hình cao.
Nguyên s2n c,a chè Shan là Vân Nam (Trung QuBc), Mianma. • Vit
Nam chè Shan &(c tr`ng nhiXu $ vùng Tây B9c, vùng Tây Nguyên (Lâm

`ng). M1i &i ph#ng có các giBng khác nhau nh Shan M6c Châu, Shan
Tham Vè, Shan ChLn Ninh Xu cho nang suLt khá tu 7 - 8 tLn/ha.
2.2.2.4. Chè Ấn Độ (Camellia sinensis var. Assamicn):
Dc &i?m:
- Thân g1, cao to. Trong &iXu kin t" nhiên có th? cao t3i 16 - 17 m,
phân cành tha.
- Lá to, dài t3i 20 - 30 cm, lá mEng &Xu, thng có màu xanh &m, mDt
lá g` ghX, nhiXu g(n sóng, &-u lá dài, dng lá hình b-u dYc có tu 12 - 15 &ôi
gân chính.
- Búp to, chè Vn 6 có kh2 nang cho nang suLt cao, phvm chLt tBt,
thích h(p cho c2 chG biGn chè &en và chè xanh.
- RLt ít hoa qu2, có khi không có qu2 (giBng 1A).
Chè Vn 6 &(c tr`ng nhiXu $ Vn 6, Mianma,Vân Nam và m6t sB
vùng khác. • Vit Nam, &i bi?u c,a nó là giBng PH1, giBng chè có nang suLt
cao nhLt Vit Nam hin nay.


9
BBn thS chè trình bày trên &ây &Xu có tr`ng $ Vit Nam, nhng phj
biGn nhLt là hai thS Trung Quốc lá to và Chè Shan.
- Chè Trung Quốc lá to &(c tr`ng nhiXu nhLt $ các trnh trung du v3i các
tên gi c,a &Na ph#ng (tu• theo màu s9c c,a lá) nh: Trung du lá xanh, Trung
du lá vàng Tp l tr`ng các giBng chè trung du $ miXn B9c &t t3i 70%. Nang
suLt búp trong s2n xuLt &i trà khi chè 5 - 19 tuji thng &t 4 - 5 tLn/ha.
Các giBng chè Trung du chNu &(c &Lt xLu, nhng nhiXu sâu hi: r-y
xanh, b cánh t# , $ vùng cao thng bN bnh ph`ng lá. Chè Trung du thng
&? chG biGn chè xanh, chè &en &Xu cho phvm chLt tBt.
- Chè Shan &(c tr`ng $ miXn núi các trnh miXn B9c và Tây Nguyên
(Lâm `ng). • m1i &Na ph#ng có các giBng khác nhau nh: Shan M6c Châu,
Shan Tham Vè, Shan TrLn Ninh Nang suLt búp thng &t 6 - 7 tLn/ha. Búp

chè có nhiXu tuyGt, dùng chG biGn chè xanh, chè &en &Xu cho phvm chLt tBt
nhng thích h(p v3i chG biGn chè xanh h#n.
2.2.3. Sự phân bố của cây chè
S" phân bB c,a cây chè phY thu6c nhiXu vào &iXu kin khí hu. Các kGt
qu2 nghiên cSu &Xu &a &Gn m6t kGt lun chung là: vùng khí hu nhit &3i, á
nhit &3i thích h(p cho cây chè. Ngày nay, do trình &6 khoa hc kw thut ngày
càng phát tri?n &ã lai to, chn lc ra nhiXu giBng chè khác nhau và &(c
tr`ng r6ng rai $ nhiXu n3c khác nhau trên thG gi3i. Theo PGS. 1 Ngc Quw
thì hin nay chè &(c phân bB khá r6ng tu 42º v8 B9c Pochi (Liên Xô cM ) &Gn
27º Nam Coriente (Achentina ).
S" phân bB c,a cây chè theo &iXu kin khí hu &Lt &ai và &Na hình cMng
có s" khác nhau. Lt tr`ng chè tBt ph2i nhiXu mùn, thoát n3c tBt và có &6
dBc tho2i. bnh h$ng c,a &6 cao &ã hình thành nên các vùng chè v3i nhQng
giBng chè khác nhau, chLt l(ng khác nhau. Các nhà khoa hc cho rxng: chè
tr`ng $ nhQng vùng có &6 cao l3n h#n so v3i mDt n3c bi?n thng có chLt
l(ng tBt h#n so v3i chè tr`ng $ vùng thLp.
VX &iXu kin khí hu, chè sinh tr$ng tBt $ &iXu kin nhit &6 tu 15ºC
&Gn 20ºC, tjng nhit &6 hàng nam vào kho2ng 8.000ºC, l(ng ma trung bình
hàng nam 1500 – 2000 mm, &6 vm &Lt 70 - 80%. Tuy nhiên v3i kh2 nang
thích nghi r6ng cùng v3i s" tiGn b6 c,a khoa hc hin nay chè &(c tr`ng $
nhQng vùng kh9c nghit h#n [4].


10
2.2.4. Các vùng sản xuất chè chủ yếu ở Việt Nam
- Vùng chè Tây B9c
- Vùng chè Vit B9c- Hoàng Liên S#n
- Vùng chè Trung Du - B9c B6
- Vùng chè B9c Trung B6
- Vùng chè Tây Nguyên

Ngoài ra, cây chè &(c tr`ng $ các vùng duyên h2i MiXn Trung nh:
Qu2ng TrN, Qu2ng Nam, Qu2ng Ngãi .• các vùng này chè &(c tr`ng r2i
rác, phân tán v3i trình &6 canh tác và chG biGn cha phát tri?n.
2.2.5. Vai trò của phân bón đến năng suất và chất lượng cây chè
Nang suLt cây tr`ng là kGt qu2 tjng h(p c,a tLt c2 các yGu tB sinh
tr$ng n6i ti bên trong và các yGu tB ngoi c2nh tác &6ng trong suBt quá trình
sinh tr$ng và phát tri?n c,a cây tr`ng.
Chè là cây tr`ng cho s2n phvm thu hoch là búp và lá non do vy khi
bón các loi phân khoáng vì nhiXu lý do nh: &iXu kin kinh tG, hn chG vX
hi?u biGt kw thut, dOn &Gn mLt cân &Bi thua hay thiGu nguyên tB nào &ó &Xu
2nh h$ng tr"c tiGp &Gn sinh tr$ng và phát tri?n c,a cây, sâu bnh phát sinh
phát tri?n nhiXu, nang suLt chLt l(ng gi2m. `ng thi v3i các vùng tr`ng chè
ch, yGu là &`i dBc vic sq dYng các phân khoáng nh: Ure, kalyclorua…. V3i
ph#ng pháp bón trên bX mDt thì rLt dJ bN rqa trôi, hiu qu2 sq dYng phân
thLp, gây ô nhiJm môi trng &Lt, môi trng n3c.
Bón phân cho chè là bin pháp kw thut quan trng nhxm tang s" sinh
tr$ng c,a cây chè, tang nang suLt và chLt l(ng chè. Cây chè có kh2 nang
hút dinh d*ng liên tYc trong chu k• phát dYc hàng nam cMng nh chu k• phát
dYc c2 &i sBng c,a cây. Ngay c2 trong &iXu kin mùa &ông &6 thLp, khô hn,
cây chè tm ngung sinh tr$ng nhng vOn yêu c-u m6t l(ng dinh d*ng nhLt
&Nnh. Vì thG vic cung cLp dinh d*ng cho chè ph2i tiGn hành thng xuyên
trong nam. Quá trình sinh tr$ng sinh d*ng và sinh tr$ng sinh th"c c,a cây
chè không có gi3i hn rõ ràng và là m6t trong quá trình mâu thuOn thBng nhLt
vì vy c-n ph2i bón phân h(p lý &? khBng chG quá trình sinh tr$ng sinh th"c
và khBng chG sinh tr$ng sinh d*ng &Bi v3i chè thu hoch ht giBng.
Bi v3i cây chè phân hQu c# vi sinh có vai trò rLt quan trng, không
nhQng cung cLp &-y &, chLt dinh d*ng tr"c tiGp cho cây chè mà còn c2i thin


11

lý tính &Lt nh làm cho &Lt t#i xBp, có kGt cLu viên, làm cho kh2 nang thLm và
giQ n3c c,a &Lt, làm tang h hot &6ng c,a các vi sinh vt trong &Lt, tang các
thành ph-n dinh d*ng trong &Lt: N, P, K và các nguyên tB trung, vi l(ng…
Sang thp kp 70 các giBng m3i, nang suLt cao &ã &(c gieo tr`ng trên din
tích r6ng, thay d-n các giBng cM l(ng phân &m ngày càng tang, giBng m3i
không nhQng c-n nhiXu &m mà còn c-n m6t l(ng gLp &ôi l(ng cM, nang suLt
tr3c &ó tang sau chQng li và gi2m xuBng, s" mLt cân bxng dinh d*ng bN phá
v* Lân tr$ thành yGu tB hn chè vX nang suLt, trong 2 thp kp qua không bón Lân
thì hiu l"c c,a m cMng gi2m, thm chí không cho nang suLt.
Trong nhQng nam g-n &ây cùng v3i s" phát tri?n c,a khoa hc công
ngh, l8nh v"c nghiên cSu phân bón &ã có b3c phát tri?n nh2y vt &Dc bit là
công ngh s2n suLt phân bón hQu c# vi sinh, phân hQu c# vi sinh là s" kGt h(p
c,a các chLt hQu c# trong t" nhiên và các loi vi sinh có tác dYng c2i thin
môi trng c# gi3i, lý, hóa, sinh trong &Lt, phân gi2i các chLt hQu c# thành
mùn, các nguyên tB khó tiêu thành dJ tiêu, tang cng kh2 nang cB &Nnh
&m…làm cho &Lt tr$ nên t#i xBp, phì nhiêu.
Nhng th"c tG cho thLy ngi dân cha th"c s" &2m b2o “&6 sch, an toàn”
theo tiêu chuvn; chLt l(ng cha cao, cha jn &Nnh, kém bXn vQng. MDt khác, sq
dYng phân khoáng vô c# nhiXu, trong khi &ó li không sq dYng phân chu`ng vì
chan nuôi không phát tri?n. Và do vic lm dYng phân hoá hc, thuBc hóa hc b2o
v th"c vt quá nhiXu dOn &Gn làm chLt l(ng chè gi2m sút, tiGp &ó gây ô nhiJm
môi trng &Lt, to cho &Lt không còn &6 xBp, hLp thY và giQ n3c kém.
Vic sq dYng phân hQu c# vi sinh làm tang nang suLt cây tr`ng, chLt
l(ng s2n phvm tBt h#n, gi2m ô nhiJm c,a NO3. iXu này cMng có ngh8a
phân hQu c# vi sinh &ã góp ph-n quan trng trong vic c2i to &Lt, &áp Sng
cho m6t nXn nông nghip hQu c# bXn vQng, xanh sch và an toàn.
2.3. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, TIÊU THỤ CHÈ TRÊN THẾ GIỚI VÀ
VIỆT NAM
2.3.1. Tình hình sản xuất, tiêu thụ chè trên thế giới
2.3.1.1. Tình hình sản xuất

Chè là cây tr`ng có lNch sq lâu &i (kho2ng h#n 4000 nam) [1]. Ngày
nay chè là thS n3c uBng ch, yGu và phj biGn v3i nhQng s2n phvm chG biGn
&a dng và phong phú. Ngoài vic thEa mãn nhu c-u vX gi2i khát, dinh d*ng,


12
th$ng thSc chè $ nhiXu n3c &ã &(c nâng lên t-m van hóa v3i c2 nhQng
nghi thSc trang trng và thanh cao c,a trà &o.
Theo FAO (2014) thì tình hình s2n xuLt và tiêu thY chè trên ThG Gi3i
tính &Gn nam 2012 nh sau:
* VX din tích:
Bảng 2.1: Diện tích chè của thế giới và một số nước trồng chè chính
năm 2008 - 2012
( Nguồn: Số liệu thống kê của FAO năm 2014)
• Qua b2ng có Nhn xét
Tính &Gn nam 2012, din tích chè trên toàn thG gi3i &t 3.275.991 ha.
Trong &ó Trung QuBc là n3c có din tích chè l3n nhLt v3i 1.513.000 ha,
chiGm 46,49% din tích toàn thG gi3i. TiGp &ó là Vn 6 &Sng thS hai v3i
605.000 ha, chiGm 17,81% so v3i thG gi3i . Sng thS ba là Srilanca v3i din
tích 221.969 ha. Din tích chè tp trung ch, yGu $ khu v"c châu Á v3i kho2ng
88% din tích, &ây cMng là n#i phát sinh ra cây chè.
Tên nước
Năm
2008 2008 2010 2011 2012
Trung QuBc 1.298.374 1.298.374 1.419.530 1.514.000 1.513.000
Vn 6 578458 578458 583.000 580.000 605000
Sri LanKa 221969 221969 218300 221.969 221969
Kenya 157700 157700 171900 187.855 190600
Vit Nam 108.800 108.800 113.200 114.800 115964
Indonexia 106.948 106.948 107.800 127.000 122500

Turkey 75826 75826 75851 75.890 75860
Myanmar 76.900 76.900 76.800 79.343 79000
Bangladest 58.005 58.005 59.700 56.670 58000
Nht 48.000 48.000 46.800 46.200 45900
Thế giới 2.967.935 2.967.935 3.123.561 3.256.762 3.275.991


13
* VX nang suLt:
Bảng 2.2: Năng suất chè của Thế Giới và một số nước trồng chè chính
năm 2008 - 2012
(Đơn vị: tạ chè khô/ha)
Tên nước
Năm
2008 2009 2010 2011 2012
Trung QuBc 9,527 9,568 10,338 10,834 11,334
Vn 6 16,986 17,021 17,001 16,668 16,529
Indonexia 14,105 14,953 13,915 11,606 12,253
Vit Nam 15,946 16,639 17,532 17,997 18,704
Mianma 3,771 3,935 4,219 3,992 4,051
Nht 20,104 18,181 18,162 20,565 18,715
Kenya 21,928 19,83 23,211 20,117 19,381
Bangladest 10,171 10,169 10,05 10,676 10,603
Châu Á 13,371 13,515 13,77 13,798 14,092
Thế giới 14,184 14,148 14,441 14,336 14,707
(Nguồn: Số liệu thống kê của FAO năm 2014)

Qua sB liu B2ng 2.2 cho thLy:
Tính &Gn nam 2012, nang suLt chè trung bình trên ThG Gi3i &t 14,707
t chè khô/ha tang 0,523 t chè khô/ha so v3i nam 2008. Kenya là n3c có

nang suLt chè cao nhLt &t 19,381 t chè khô/ha, v(t h#n nang suLt bình
quân c,a thG gi3i là 46,74%. Mianma là n3c có nang suLt thLp nhLt chr &t
4,051 t chè khô/ha t#ng Sng 10,65 % nang suLt chè thG gi3i. Vit Nam tính
&Gn nam 2012 &t nang suLt 18,704 t chè khô/ha v(t h#n nang suLt bình
quân c,a ThG Gi3i là 39,97 %, so v3i nang suLt bình quân Châu Á là 46,12%


14
* VX s2n l(ng:
Bảng 2.3: Sản lượng chè của Thế Giới và một số nước trồng chè chính
năm 2008 - 2012
(Đơn vị: tấn)
Tên nước
Năm
2008 2009 2010 2011 2012
Trung QuBc

1.257.384

1.375.780 1.467.467 1.640.310 1.714.902

Vn 6 987.000 972.700 991.182 966.733 1.000.000

Indonexia 153.971 156.901 150.342 142.400 150.100
Vit Nam 173.500 185.700 198.466 206.600 216.900
Mianma 29.000 30.500 32.400 31.670 32.000
Nht 96.500 86.000 85.000 95.012 85.900
Kenya 345.800 314.100 399.000 377.912 369.400
Bangladest 59.000 59.500 60.000 60.500 61.500
Châu Á 3.558.977

3.627.689 3.826.864 3.973.576 4.103.645

ThG gi3i 4.211.397

4.241.120 4.502.160 4.668.968 4.818.118

(Nguồn: Số liệu thống kê của FAO năm 2014)
Qua sB liu B2ng 2.3 cho thLy:
S2n l(ng chè toàn ThG Gi3i nam 2012 là 4.818.118 tLn tang 606.721
tLn so v3i nam 2008. Trung QuBc là n3c có s2n l(ng chè l3n nhLt ThG Gi3i
&t 1.714.902 tLn chiGm 31,03 % tjng s2n l(ng chè toàn ThG Gi3i,chiGm
23,88 % tjng s2n l(ng chè Châu Á. S2n l(ng chè thLp nhLt là Mianma chr
&t 32.000 tLn chiGm 0,47% tjng s2n l(ng chè toàn ThG Gi3i. Vit Nam &t
s2n l(ng 216.900 tLn chiGm 4,60% tjng s2n l(ng chè toàn ThG Gi3i.
2.3.1.2. Tình hình tiêu thụ
Trên thG gi3i, tiêu thY chè luôn biGn &6ng và có xu h3ng ngày càng tang.
M6t sB n3c Châu Âu, vùng Trung ông có mSc tiêu thY chè t#ng &Bi l3n.
ThN hiGu dùng chè trên thG gi3i hin nay ch, yGu là chè &en (chiGm
kho2ng 80%) tp trung $ các thN trng Châu Âu, Châu Mw, vùng Trung
ông. S2n phvm tiêu dùng có nhiXu hình thSc và cách thSc khác nhau, phY


15
thu6c vào khvu vN và tp quán c,a tung dân t6c. Tiêu thY chè &en c,a các
n3c phát tri?n cMng &t mSc tang hàng nam là 2,2%, &t 719.000 tLn. Dc
bit tiêu thY chè &en c,a Vn 6 tiGp tYc tang khá mnh, &t 832.000 tLn, tang
trung bình 3,2% (theo FAO Stat Citation 2006). • Châu Á a chu6ng mDt
hàng chè xanh (chè lYc). Nh áp dYng nhQng tiGn b6 kw thut trong tr`ng trt
cMng nh chG biGn, hin nay chè xanh cMng &ang &(c tiGp nhn cao $ các thN

trng tiêu thY trên thG gi3i.
Nam 2008 tjng kim ngch c,a 10 n3c nhp khvu chè l3n nhLt thG gi3i
&t 2,18 tp USD chiGm trên 50% tjng kim ngch chè trên thG gi3i. So v3i
cùng k• nam 2007, kim ngch nhp khvu chè các n3c này tang trung bình
16,89%. 5 n3c có kim ngch nhp khvu chè l3n nhLt thG gi3i nam 2008 là
Nga (510,6 triu USD), Anh (364 triu USD), Mw (318,5 triu USD), Nht
B2n (182,1 triu USD) và Sc(181,4 triu USD).
Theo Tj chSc L#ng th"c và Nông nghip Liên hip quBc (FAO), nam
2009 ngu`n cung chè thG gi3i có th? gi2m nh€ so v3i nam 2008 do 2nh h$ng
c,a thi tiGt xLu &ã làm gi2m s2n l(ng chè $ m6t sB quBc gia s2n xuLt chè.
Ti thN trng Mw mDc dù vOn $ giai &on hu suy thoái, nhng nhu c-u
tiêu thY chè không nhQng không gi2m mà còn tang mnh. Ngi tiêu dùng
Mw &ã hn chG mua nhQng &` uBng &9t tiXn nh cafe, n3c trái cây, n3c
ngt mà thay vào &ó là tiêu dùng các s2n phvm rz h#n nh chè, &Dc bit là
nhQng loi chè có chLt l(ng trung bình.
Ti thì trng Châu Âu, các n3c Sc, Anh, Nga &Xu có xu h3ng tang
nhu c-u tiêu dùng chè. Ngay tu nhQng tháng &-u nam 2009, ti các thN trng
này ngi dân &ã có xu h3ng chuy?n tu các &` uBng khác sang tiêu dùng các
s2n phvm tu chè nh các loi chè truyXn thBng, chè uBng liXn, chè chG biGn
&Dc bit. Nh ti Nga, (m6t trong nhQng quBc gia tiêu thY chè l3n trên thG
gi3i) v3i mSc trung bình h#n 1 kg chè/ngi/nam.
Các thN trng khác nh Ai Cp, Iran, Ir9c, nhu c-u tiêu dùng chè cMng tang.
Nh vy, có th? thLy nhu c-u tiêu thY chè ti các n3c phát tri?n &ang
chuy?n d-n tu các s2n phvm chè thông thng sang s2n phvm chè uBng liXn
và chG biGn &Dc bit trong khi $ các n3c Tây Á và Châu Á vOn a dùng các
s2n phvm chè truyXn thBng. iXu này giúp cho các n3c tr`ng và xuLt khvu


16
chè trên thG gi3i có ph#ng pháp chG biGn chè phù h(p cho tung vùng cMng

nh &Nnh ra &(c vùng xuLt khvu chè phù h(p cho s2n phvm c,a mình .
2.3.2. Tình hình sản xuất chè ở Việt Nam và phương hướng phát triển đến
năm 2015
2.3.2.1. Tình hình sản xuất chè ở Việt Nam
Vit Nam có &iXu kin t" nhiên rLt thun l(i cho cây chè sinh tr$ng và
phát tri?n, v3i 3/4 din tích là &`i núi, &iXu kin nhit &6 nóng vm. Tuy nhiên,
s2n xuLt chè $ n3c ta chr th"c s" b9t &-u tu sau nhQng nam 1925 [1].
Tr3c nam 1890, nhân dân Vit Nam ch, yGu dùng chè d3i dng chè
t#i, chè nY. Sau khi ngi Pháp chiGm &óng ông D#ng thì cây chè m3i
&(c chú ý khai thác. Cây chè Vit Nam &(c chính thSc kh2o sát và nghiên
cSu vào nam 1885 do ngi Pháp tiGn hành. LNch sq phát tri?n cây chè $ Vit
Nam &(c chia ra làm các giai &on sau:
- Giai &on 1890 - 1945:
Vào các nam 1890; 1891 ngi Pháp tiGp tYc &iXu tra và thành lp
nhQng &`n &iXn chè &-u tiên $ Vit Nam: $ T8nh C#ng (Phú Th) v3i din
tích 60 ha, $ Sc Phj (Qu2ng Nam) v3i din tích 250 ha, $ giai &on này 2
trnh Qu2ng Nam, Qu2ng Ngãi có 1990 ha chè. Các Trm nghiên cSu chè
cMng &(c thành lp $ Phú H6 (Phú Th) nam 1918, $ Plâyku nam 1927 và $
B2o L6c (Lâm `ng) nam 1931 ( theo NguyJn Mnh Khôi, 1983).
Trong nhQng nam 1925 – 1940, ngi Pháp &ã m$ thêm các &`n &iXn
chè $ cao nguyên Trung B6 v3i din tích 2750 ha.
Gn nam 1938, Vit Nam có 13.405 ha chè v3i s2n l(ng 6.100 tLn chè
khô. Din tích chè phân bB ch, yGu $ vùng núi B9c B6 và cao nguyên Trung
B6, trong &ó trên 75% din tích là do ngi Vit qu2n lý.
Gn nam 1939, Vit Nam &t din tích 13.408 ha v3i s2n l(ng 10.900
tLn búp khô &Sng thS 6 trên thG gi3i sau Vn 6, Trung QuBc, Srilanka, Nht
B2n và Indonexia.
• giai &on này, din tích chè vOn còn phân tán, manh mún mang tính chLt
t" cung t" cLp, kw thut canh tác còn thô s# v3i ph#ng thSc qu2ng canh là chính.

17
- Giai &on 1945 - 1954:
Trong giai &on này do 2nh h$ng c,a chiGn tranh nên các vn chè bN
bE hoang, ít &(c &-u t cham sóc, din tích và s2n l(ng chè &Xu bN gi2m
sút rLt nhiXu.
- Giai &on 1954 - 1990:
• giai &on này các Ch#ng trình phát tri?n nông nghip &ã &(c
hoch &Nnh. Cây chè &(c xác &Nnh là cây có giá trN kinh tG cao có t-m quan
trng trong chiGn l(c phát tri?n kinh tG, xã h6i, &Dc bit là $ vùng Trung du
miXn núi.
Trong nhQng nam 1958 - 1960 hàng lot các nông trng chè quân &6i
&(c thành lp. Tu nam 1960 &Gn 1970 chè &(c phát tri?n mnh $ c2 3 khu
v"c: Nông trng quBc doanh, H(p tác xã chuyên canh chè và h6 gia &ình.
Các c# s$ nghiên cSu chè, Phú h6, B2o L6c &(c c,ng cB và phát tri?n,
hàng lot các vLn &X nh: giBng, kw thut canh tác, chG biGn &(c &-u t
nghiên cSu, phát tri?n. NhiXu tiGn b6 kw thut &(c áp dYng r6ng rãi vào s2n
xuLt, góp ph-n làm tang thêm din tích s2n l(ng chè Vit Nam. Tu nam 1980
&Gn nam 1990, din tích chè tang tu 46.900 ha lên 60.000 ha tang 28%. S2n
l(ng tang tu 21.000 tLn chè khô lên 32.200 tLn chè khô, tang 53,3%.
Trong giai &on này, công nghip chG biGn phát tri?n mnh, nhiXu nhà
máy chè xanh, chè &en &(c xây d"ng $ Ngh8a L6, Hà Giang, Tuyên Quang,
Yên Bái, Thái Nguyên [1]. V3i s" giúp &* vX mDt kw thut, vt chLt c,a Liên
Xô, Trung QuBc, ph-n l3n s2n phvm chè &(c xuLt khvu sang Liên Xô và các
n3c ông Âu.
Trong giai &on này còn &ánh dLu s" ra &i c,a m6t sB tj chSc s2n
xuLt, kinh doanh chè nh: Tjng công ty chè Vit Nam (VinaTea) vào nam
1987, Hip h6i chè Vit Nam (ViTas) nam 1988 Các tj chSc này ra &i &ã
qu2n lý và lãnh &o ngành chè, giúp ngành chè tung b3c jn &Nnh và phát tri?n.
- Giai &on 1990 &Gn nay:

Tu nam 1990 – 1997, din tích chè tu 60.000 ha tang lên 81.700 ha tang
26,2%, s2n l(ng chè khô tang tu 32,2 nghìn tLn lên 52 nghìn tLn. Công ngh
chG biGn cha &áp Sng &(c nhu c-u vX chLt l(ng, s" ch`ng chéo vX qu2n lý
ngành chè &ã ph-n nào làm cho ngành chè chQng li. Din tích chè vOn tang
nhng nang suLt chè gi2m, &i sBng ngi làm chè gDp nhiXu khó khan.


18
Tr3c th"c trng &ó vic thành lp Tjng công ty chè Vit Nam, thBng
nhLt qu2n lý ngành chè &(c tiGn hành, m6t sB liên doanh liên kGt v3i n3c
ngoài &(c thành lp, công ngh chG biGn b3c &-u &(c chú trng, &ji m3i
thN trng xuLt khvu m$ r6ng sang Tây Âu, Mw, Nht B2n. ã c,ng cB và to
&(c niXm tin cho ngi tr`ng chè và làm chè.
Trong nhQng nam g-n &ây, nhà n3c ta có nhiXu c# chG, chính sách &-u
t cho phát tri?n cây chè. Do vy, din tích, nang suLt và s2n l(ng chè không
ngung tang lên.
Bảng 2.4: Diện tích, năng suất và sản lượng chè của Việt Nam
từ năm 2003 – 2012

Năm
Diện tích chè kinh
doanh (1000ha)
Năng suất
(tạ khô/ha)
Sản lượng
(1000 tấn khô)
2003 86,10 12,11 104,30
2004 92,40 12,93 119,50
2005 97,70 13,56 132,53
2006 102,10 14,79 151,00

2007 107,40 15,27 164,00
2008 108,80 15,95 173,50
2009 111,40 16,67 185,70
2010 113,20 17,53 198,47
2011 114,20 17,99 206,60
2012 115,96 18,71 216,90
( Nguồn: Số liệu thống kê của FAO năm 2014)

Theo sB liu $ B2ng 2.4 cho thLy:
Tu nam 2003 &Gn 2012 din tích, nang suLt, s2n l(ng và xuLt khvu chè
tang nhanh. Nam 2012 din tích chè là 115.960 ha, tang 29.860 ha so v3i nam
2003. Nang suLt bình quân nam 2012 là 18,71 t khô/ha, tang 6,6 t khô/ha so
v3i nam 2003. S2n l(ng chè theo &ó cMng tang mnh &t 216.900 tLn búp
khô vào nam 2012 tang 112.600 tLn so v3i nam 2003.
Vit Nam có 35 trên 63 trnh, thành phB tr`ng chè, ch, yGu tp trung $
vùng trung du miXn núi phía B9c và cao nguyên Lâm `ng v3i g-n 130.000