Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm Lao xao trong hồi kí Tuổi thơ im lặng của Duy Khán

Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm Lao xao
trong hồi kí Tuổi thơ im lặng của Duy Khán
Bài văn Lao xao trích từ tập hồi kí Tuổi thơ im lặng của Duy Khán. Đây là một trong
những tác phẩm được dư luận đánh giá cao trong mảng văn học thiếu nhi từ sau năm
1975 trở lại đây. Qua những kỉ niệm thời niên thiếu của mình ở một làng quê thuộc tỉnh
Bắc Ninh, tác giả đã dựng lại bức tranh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt ở nông thôn
thuở trước. Tuy đơn sơ, nghèo khó nhưng vẫn ánh lên vẻ đẹp tươi mát và ấm áp tình
người.
Bằng đôi mắt quan sát tinh tường, vốn hiểu biết phong phú và tinh cảm yêu mến quê
hương, nhà văn đã vẽ nên bức tranh sinh động, phong phú về thế giới các loài chim.
Sau mấy câu mở đầu miêu tả khung cảnh làng quê lúc chớm vào hè, tác giả tả và kể
về một số loài chim quen thuộc. Các loài chim được chia theo hai nhóm. Nhóm chim
lành gần gũi với con người như bồ các, sáo sậu, tu hú… Nhóm chim ác như diều hâu,
quạ, chim cắt… Đặc biệt là chèo bẻo dám đánh lại lũ chim ác. Tác giả đã chọn ở mỗi loài
chim một vài nét nổi bật về tiếng kêu, màu sắc, hình dáng, hoặc tập tính của chúng để
miêu tả.
Khung cảnh làng quê lúc chớm sang hè với bao màu sắc, hương thơm của các loài
hoa quen thuộc cùng với vẻ rộn nhịp, xôn xao, tất bật của bướm, ong:
Giời chớm hè. Cây cối um tùm. Cả làng thơm. Cây hoa lan nở hoa trắng xóa. Hoa
giẻ từng chùm mảnh dẻ. Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín ở góc vườn ông
Tuyên. Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật ở hoa. Chúng đuổi cả
bướm. Bướm hiền lành bỏ chỗ lao xao. Từng đàn rủ nhau lặng lẽ bay đi.
Đây là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp thể hiện vốn sống, vốn hiểu biết khá phong phú
của tác giả. Thiên nhiên được miêu tả qua cái nhìn trong sáng và trí tưởng tượng phong
phú của tuổi thơ. Từng loài chim được miêu tả trong mối quan hệ với con người, theo
cách đánh giá của dân gian và ít nhiều mang tính biểu tượng cho từng loại người trong xã
hội:
Con tu hú to nhất họ, nó kêu “tu hú” là mùa tu hú chín; không sai một tẹo nào. Cả
làng có mỗi cây tu hú ở vườn ông Tấn. Tu hú dỗ ngọn cây tu hú mà kêu. Quả chín đỏ,
đầy ụ như mâm xôi gấc. Tiếng tu hú hiếm hoi quá hết, nó bay đi đâu biệt. (Quả tu hú tức
là quả vải).

Bầu trời cao rộng tha hồ cho những cánh chim thỏa sức vẫy vùng:
Một đàn chim ngói sạt qua rồi vội vã kéo nhau về hướng mặt trời lặn.
Nhạn tha hồ vùng vẫy tít mây xanh…
Các loài chim dữ như diều hâu, quạ, chim cắt… chủ yếu được miêu tả qua đặc điểm
hoạt động của chúng như diều hâu hay bắt gà con, chèo bẻo hay đánh nhau với diều hâu
và chim cắt…
Tác giả kể chuyện con sáo nhà bác Vui tọ tọe học nói, chuyện về sự tích con bìm bịp
và tả những cuộc giao chiến giữa các loài chim: Ấy là những con chèo bèo. Chúng lao
vào đánh con diều hâu túi bụi. Lông diều hâu bay vung tứ linh, miệng kêu la “chéc,
chéc”, con mồi rời mỏ diều hâu rơi xuống như một quả rụng. Diều hâu biến mất. Con
diều hâu được mẻ hú vía lần sau cụ bảo củng không dám đến. Nếu có đến lại là con
khác!
Sự kết hợp khéo léo giữa miêu tả, kể chuyện và nhận xét, bình luận, chứng tỏ vốn
hiểu biết phong phú và tình cảm yêu mến của tác giả dành cho các loài chim – người bạn
thản thiết nhất của tuổi thơ:
Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già. Nhưng từ đây tôi lại
quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người:
“Chè cheo chét”… Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt
lắm.
Đó là cách nhìn trong mối quan hệ với con người, với công việc nhà nông, là thiện
cảm hoặc ác cảm với từng loài chim theo quan niệm phổ biến lâu đời của dân gian, đôi
khi gán cho chúng những tính nết hay phẩm chất như Con người.
Qua những kỉ niệm thời niên thiếu, nhà văn Duy Khán đã tái hiện bức tranh thiên
nhiên và cuộc sông ở nông thôn. Hiện thực cuộc sống đã trở thành chất liệu nghệ thuật
dưới ngòi bút tài hoa của nhà vàn. Có thể nói Duy Khán đã gửi cả tâm hồn mình vào
những trang viết mộc mạc, hồn nhiên và đầy chất thơ như thế.
Bài tham khảo 2:
Đề bài: Bức tranh thiên nhiên làng quê trong Lao Xao
Đọc xong đoạn trích Lao Xao (Trích Tuổi thơ im lặng – Duy Khán), gấp sách lại,
trước mặt ta vẫn hiện lên một bức tranh làng quê Việt Nam xiết bao thân thương trìu

mến, nồng ấm tình người.
Qua những trang viết hồn hậu của Duy Khán, làng quê Việt Nam hiện lên thật bình dị
và êm ả. Chính cuộc sống yên ả ở làng quê đã trở thành sức thu hút của loài chim tụ họp
về đây, sống chan hoà thân ái với con người.
Mở đầu bài văn là một không gian làng quê lúc chớm hè. Nét đặc đã quyến rũ biết
bao là bướm, là ong tìm đến hút mật. Âm thanh lao xao của tiếng ong bay, tiếng ong đánh
lộn tranh nhau hút mật đem lại cho người đọc một rung cảm nhè nhẹ và dư vị man mác,
khó quên.
Nổi bật trên bức tranh cảnh sắc mùa hè tươi đẹp là hình ảnh của các loài chim. Không
biết cơ man nào là chim, tưởng như đây là khoảng trời của riêng chúng.
Đầu tiên là những loài chim quen thuộc với làng quê và cũng rất gắn bó với cuộc
sống của con người: chim, lành. Chúng gồm đủ các chủng loài khác nhau: Từ con bồ các
đến chim ri, rồi sáo sậu, sáo đen, tu hú, chim ngói, chim nhạn… Chúng họp thành một
thế giới hồn hậu, đáng yêu với những âm thanh rộn rã, tưng bừng. Ta giật mình trước
tiếng kêu váng tai của chú bồ các “các… các… các…” , nhưng cũng cười thú vị trước sự
hốt hoảng “vừa bay vừa kêu cứ như bị ai đuổi đánh” của nó. Ta lâng lâng trước tiếng hót
vui tai của chú sáo sậu, sáo đen, và thích thú trước âm thanh “tọc, tọc” học bắt trước tiếng
người của con sáo nhà bác Vui. Rồi âm thanh náo động tưng bừng, da diết của tiếng chim
tu hú như gọi về, như đánh thức trong ta bao hoài niệm, khiến lòng ta bồi hồi.
Tiếng chim tu hú trong bài văn gợi cho người đọc nhớ tới những mùa vải chín ngọt,
gợi nhớ tới cả tiếng chim tu hú trong bài thơ của Bằng Việt.
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa
Hoà vào những âm thanh rộn rã trên những ngọn cây, những đồng lúa, văng vẳng
tiếng chao cánh của lũ chim ngói sạt qua, tiếng “chéc, chéc” của mấy chú nhạn vùng vẫy
tít tận mây xanh.
Rồi bỗng vang lên mấy tiếng “bìm bịp” của mấy con bìm bịp núp trong bụi cây.
Những tiếng kêu thật não lòng. Có lẽ, bao nhiêu nỗi oan ức mà nhân gian gán cho nú
không gột rửa được hoá thành nỗi niềm gửi vào cả mấy tiếng kêu u uất, nặng nề dó. Thật

tội nghiệp cho con bìm bịp, nó cũng là một giống chim hiền mà suốt ngày đêm cứ phải
âm thầm chui rúc trong mấy bụi cây, chẳng dám vui vầy cùng họ hàng nhà chim.
Gắn bó với cuộc sống của con người, những loài chim lành đã được nhà văn nhìn
nhận bằng con mất đầy thiện cảm, và mối thiện cảm ấy của ông truyền rất nhanh vào
người đọc, khiến họ thấy gắn bó với các loài chim, với thiên nhiên, với làng quê.
Để tô thêm vào bức tranh thiên nhiên phong phú của làng quê, có hình ảnh của những
con diều hâu đáng ghét chỉ biết rình trộm gà, hình ảnh của những con quạ xấu xí đáng
khinh với cặp mắt “lia lia, láu láu” dòm ngó vào chuồng lợn, rồi lũ chim cắt ác độc đã xỉa
chết bao nhiêu con bồ câu hiền lành. Chúng là những loài chim ác nhưng chúng là một
phần của thế giới các loài chim, Một phần của sự sống. Mặc dù chúng hiện lên qua cái
nhìn đầy ác cảm của nhà văn nhưng thiết nghĩ cũng không thể thiếu được chúng. Bởi
thiếu chúng, làm sao có những cảnh tượng vui mắt của trận đánh của lũ Chèo Bẻo trị lại
chim ác. Những cảnh tượng ấy làm cho bức tranh sinh hoạt của thế giới các loài chim
thêm sống động, hấp dẫn.
Thế giới các loài chim khiến cho cuộc sống thêm hương vị, nồng ấm. “Lao Xao” là
một bức tranh thiên nhiên đồng quê muôn màu sắc, một phần của cuộc sống làng quê
được cảm nhận bằng một tâm hồn nhạy cảm, và được phác hoạ lại bằng ngòi bút nghệ
thuật tinh tế, tài hoa.
Phải gắn bó sâu sắc với làng quê, với thiên nhiên làng quê đến thế nào, phải yêu mến
và trân trọng thiên nhiên và cuộc sống làng quê đến nhường nào, Duy Khánh mới có thể
viết được những trang văn đặc sắc như thế.
Lao Xao sẽ mãi xao động trong tâm hồn người đọc!