Thực trạng và giải pháp phát huy hiệu quả hoạt động thanh toán giữa các ngân hàng ở Việt Nam

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời mở đầu
Hoạt động ngân hàng trong nền kinh tế thị trờng dù ở ngững nớc phát triển đã
nhiều thập niên có Luật ngân hàng, hay nh ở nớc ta mới hoạt động theo Luật ngân
hàng ban hành tháng 8/2003, đều thực hiện 3 chức năng cơ bản:
- Nhận và giữ an toàn tiền gửi của khách hàng
- Thực hiện dịch vụ thanh toán cho khách hàng có số d trên tài khoản tiền gửi
ở ngân hàng
- Cho khách hàng vay vốn theo các đối tợng và điều kiện thích hợp.
Trong đó, góp phần quan trọng vào hiệu quả họat động của hệ thống ngân
hàng phải kể đến các hoạt động thanh toán ngày càng tiện dụng và hiện đại. Trong
phạm vi bài viết, em xin trình bày" Thực trạng và giải pháp phát huy hiệu quả hoạt
động thanh toán giữa các ngân hàng ở Việt Nam hiện nay". Để đảm bảo tính cập
nhật của đề tài thông tin cũng nh số liệu nghiên cứu trong phạm vi 3 năm trở lại
đây.
Bài viết đề cập tới một số nội dung chính sau:
Chơng 1: Lý luận chung về hoạt động thanh toán giữa các ngân hàng ở Việt
Nam
Chơng 2: Thực trạng hoạt động thanh toán ở Việt Nam hiện nay
Chơng 3: Giải pháp và định hớng phát triển hoạt động thanh toán ở Việt Nam
Trong quá trình nghiên cứu có thể không tránh khỏi thiếu sót, em kính mong
các thầy cô bộ môn thông cảm.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Lu Thị Dung.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chơng 1
Lý luận chung về hoạt động thanh toán
giữa các ngân hàng ở Việt Nam
1.1 Những vấn đề chung về thanh toán trong nền kinh tế

1.1.1- Hai hình thức chu chuyển tiền tệ:
thanh toán là quá trình chu chuyển tiền tệ phục vụ cho chu chuyển kinh tế.
Trong thanh toán có 2 hình thức:
- Thanh toán không dùng tiền mặt còn gọi là thanh toán chuyển khoản. Thanh
toán không dùng tiền mặt đợc thực hiện chi trả giữa ngời mua và ngời bán qua
ngân hàng bằng cách trích chuyển tiền trên tài khoản tại ngân hàng.
- Thanh toán tiền mặt là quá trình tiền mặt xuất hiện để thực hiện chức năng
phơng tiện lu thông và phơng tiện thanh toán.
Xuất phát từ vai trò quản lý vĩ mô, NHNN là cơ quan hoạch định chính sách
và cơ chế thanh toán thống nhất trong toàn bộ nền kinh tế và tổ chức thực hiện
thanh toán giữa các ngân hàng thơng mại.
1.1.2 ý nghĩa của thanh toán qua NHNN:
Tổ chức thanh toán qua NHNNsẽ thúc đẩy sự vận động về vốn giữa các
NHTM. Từ đó phát huy đợc vai trò thanh toán của các NHTM trong nền kinh tế,
đồng thời cũng góp phần tăng nhanh sự vận động vốn giữa các doanh nghiệp, các
đơn vị tổ chức kinh tế.
Khi NHNN là trung tâm tổ chức thanh toán giữa các NHTM, NHNN tổ chức
khép kín chu trình thanh toán trong nền kinh tế giữa các khách hàng, giữa các ngân
hàng nên quá trình tổ chức thanh toán chính xác có ý nghĩa rất lớn với sự vận động
vốn trong nền kinh tế nhất là khi công nghệ thanh toán hiện đại, nghiệp vụ thanh
toán đợc tổ chức nhanh và chính xác.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Quá trình tổ chức thanh toán tạo nguồn vốn tín dụng và tạo điều kịên cho thị
trờng liên ngân hàng phát triển. Thông qua thanh toán, NHNN quản lý các tài
khoản của các NHTM số d trên các tài khoản đó đợc hình thành nguồn vốn tại
NHNN từ tài khoản này các NHTM có thể vay của nhau dẫn đến thị trờng liên
ngân hàng phát triển.
Quá trình thanh toán làm tăng tỷ trọng thanh toán không dùng tiền mặt sẽ góp
phần giảm tiền mặt trong lu thông, từ đó tiết kiệm chi phí lu thông.

Tỷ trọng thanh toán không dùng tiền mặt cao thì công tác tính toán, điều tiết
tiền cung ứng sẽ thực hiện thuận lợi, từ đó góp phần thực hiện tốt chính sách tiền
tệ.
1.1.3- Nhiệm vụ của NHNN đối với hoạt động thanh toán
NHNN là cơ quan quản lý vĩ mô và là ngân hàng của các tổ chức tín dụng. Vì
vậy, NHNN có nhiệm vụ ban hành các thể lệ, chế độ thanh toán thống nhất trong
nền kinh tế nói chung và đối với các tổ chức tín dụng nói riêng.
NHNN thực hiện cung ứng các dịch vụ thanh toán, các phơng tiện thanh toán
và tổ chức thanh toán cho các ngân hàng nh : Mở tài khoản, hạch toán, theo dõi các
khoản thanh toán cho các NHTM và các tổ chức khác, thống nhất kỹ thuật thanh
toán. Phát hiện những bất hợp lý trong quá trình tổ chức thanh toán để điều chỉnh
kịp thời cho phù hợp với yêu cầu thực tế phát sinh để phát huy tác dụng thanh toàn
của ngân hàng với nền kinh tế.
NHNN thông qua việc tổ chức thanh toán tiến hành giám sát quá trình thanh
toàn của các thành viên nhằm hạn chế rủi ro cho các thành viên tham gia thanh
toán.
1.2- Các hình thức thanh toán trong nền kinh tế
Là cơ quan quản lý nhà nớc, NHNN chịu trách nhiệm ban hành thống nhất
các hình thức thanh toán, các chế độ quy trình kỹ thuật thanh toán cho các NHTM
và khách hàng của họ.
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
1.2.1- Các hình thức thanh toán giữa các khách hàng qua NHTM
Các đơn vị tổ chức kinh tế, đơn vị dự toán và t nhân có tài khoản tiền gửi tại
ngân hàng hoặc kho bạc ( còn gọi là chủ tài khoản) có thể thanh toán qua ngân
hàng về tiền hàng dịch vụ hoặc các nhu cầu chi trả khác có thể áp dụng các hình
thức thanh toán sau đây:
- Sec
-Uỷ nhiệm chi - chuyển tiền
- Uỷ nhiệm thu

- Th tín dụng (L/C)
- Ngân phiếu thanh toán
- Thẻ thanh toán.
1.2.2 Các hình thức thanh toán giữa các ngân hàng
+ Hình thức thanh toán giữa các ngân hàng trong cùng hệ thống:
- Thanh toán liên ngân hàng
- Thanh toán bù trừ
- Mở tài khoản tiền gửi ở ngân hàng khác cùng hệ thống để thanh toán
- Uỷ nhiệm thu hộ, chi hộ.
+ Hình thức thanh toán giữa các ngân hàng khác hệ thống
- Thanh toán qua tài khoản mở tại NHNN
- Thanh toán bù trừ do NHNN tổ chức
- Mở tài khoản tiền gửi ở ngân hàng khác để thanh toán
- Uỷ nhiệm thu hộ chi hộ giữa các ngân hàng.
1.2.3 Nghiệp vụ thanh toán của NHNN Việt Nam
- Thanh toán từng lần
- Thanh toán bù trừ giữa các ngân hàng do NHNN tổ chức
- Thanh toán chuyển tiền điện tử
- Thanh toán qua mạng SWIFT
-Nghiệp vụ giao dịch và chuyển tiền quốc tế của NHNN Việt Nam.
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chơng 2
Thực trạng hoạt động thanh toán ở việt nam
hiện nay
2.1 Hoạt động thanh toán ngân hàng năm 2002
Ngân hàng là một trong những trung gian tài chính lớn nhất của nền kinh tế
xã hội, nghiệp vụ kinh doanh của ngân hàng đa dạng và phong phú. Dù hoạt động
dới hình thức nào cũng đợc kết thúc ở việc thanh, quyết toán. Do đó hoạt động
thanh toán là mộtt trong những chức năng trung tâm, quan trọng của ngân hàng.

Hoạt động thanh toán của các ngân hàng việt nam năm qua đã đạt đợc những
thành tựu đáng ghi nhận, có bớc chuyển động mang tính "đột phá- chiến lợc", hình
thành hệ thống thanh toán hiện đại ở việt nam. Có thể nhìn nhận những thành tựu
đó trên một số lĩnh vực chủ yếu sau:
Hệ thống ngân hàng đã và đang cung cấp các phơng tiện thanh toán đa dạng,
tiện ích cho ngời sử dụng, nhất là các phơng tiện thanh toán không dùng tiền mặt
hiện đại nh phát hành các loại thẻ ngân hàng, lắp đặt máy atm thực hiện rút tiền tự
động; hệ thống thanh toán đã đợc hiện đại hoá theo tiến trình thực hiện dự án hiện
đại hoá hệ thống thanh toán ngân hàng. Hết quả đợc thể hiện ở tỷ trọng thanh toán
không dùng tiền mặt 9 tháng năm 2002 so với năm 2001. Mặc dù đã rút ra khỏi lu
thông một khối lợng lớn ngân phiếu thanh toán (thực chất ngân phiếu là tiền mặt
có kì hạn), tởng chừng nạn khan hiếm tiền mặt sẽ bùng nổ; trái lại hoàn toàn bình
thờng trong lu thông tiền tệ. tỷ trọng thanh toán tiền mặt so với thanh toán không
dùng tiền mặt năm 2001 là 11% ( trong tổng phơng tiện thanh toán không dùng
tiền mặt đã bao hàm ngân phiếu thanh toán); tỷ trọng thanh toán không dùng tiền
mặt so với tổng các phơng tiện thanh toán không dùng tiền mặt 9 tháng năm 2002
là 11% ( trong tổng phơng tiện thanh toán không dùng tiền mặt không có ngân
phiếu thanh toán), có nghĩa là tuy tỷ trọng thanh toán tiền mặt so với không dùng
tiền mặt ở hai thời điểm năm 2001 và năm 2002 cùng là 11% nhng đã chứng tỏ tốc
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
độ thanh toán không dùng tiền mặt 9 tháng năm 2002 tăng nhanh hơn so với năm
2001 vì ngân phiếu thanh toán không là phơng tiện thanh toán- đã rút khỏi lu
thông. Đó là một thành công lớn, giảm đợc khối lợng thanh toán bằng tiền mặt
trong năm qua, khi phơng tiện thanh toán ngân phiếu mà thực chất là tiền mặt
không tham gia làm phơng tiện thanh toán trong lu thông. Điều mà nhiều chuyên
gia kinh tế trong và ngoài nớc rất không đồng tình sử dụng ngân phiếu thanh toán
nh là một phơng tiện tiền mặt có trong lu thông và cần phải đợc loại bỏ khỏi lu
thông sớm. Các phơng tiện thanh toán không dùng tiền mặt đều tăng: 9 tháng năm
2002, thanh toán thẻ tăng 1,67 lần; uỷ nhiệm chi tăng 2,78 lần so với năm 2001.

Tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt qua các hệ thống ngân hàng 9 tháng
năm 2002 so với năm 2001 đều tăng nh: thanh toán nội bộ tăng 1,83 lần; thanh
toán bù trừ tăng 1,88 lần; thanh toán qua tài khoản tiền gửi ở nhnn tăng 1,55 lần;
thanh toán qua tài khoản tiền gửi tại các tổ chức tín dụng tăng 1,7 lần.
Thanh toán điện tử liên ngân hàng thuộc dự án hiện đại hoá hệ thống thanh
toán việt nam do ngân hành thế giới cho vay vốn, tuy đang tiếp tục đợc hoàn thiện
theo tiến trình nhng bớc đầu đi vào hoạt động có hiệu quả; tốc độ thanh toán giá trị
cao và khẩn, không quá 10 giây mỗi món; quá trìng vận hành từ ngày 02/05/2002
đến nay rất an toàn; cha có sự cố nào lớn gây ảnh hởng đến vận hành của hệ thống;
số thành viên tham gia hệ thống thanh toán điện tử này ngày càng gia tăng. Kết
quả thanh toán qua hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng từ ngày 02/05/2002
đến 01/10/2002 (qua trung tâm thanh toán quốc gia) nh sau:
- Có 33 ngân hàng tham gia, với 159 chi nhánh trực thuộc các ngân hàng
"mẹ" là thành viên tham gia kết nối trực tiếp với trung tâm thanh toán NHNN.
- Tổng số giao dịch 197954 món, với giá trị là 121463 tỷ VND.
- Chuẩn bị tổ chức thanh toán bù trừ giá trị thấp "theo lô". Việc này đợc tiến
hành sẽ có bớc ngoặt trong thanh toán bù trừ hiện nay. Hiện tại đang tổ chức thanh
toán bù trừ trên từng địa bàn 61 tỉnh , thành phố với phiên giao dịch nhiều nhất là
hai phiên trong ngày, tốc độ thanh toán rất chậm; phạm vi thanh toán hẹp theo địa
bàn. Nhng khi thanh toán theo hệ thống thanh toán bù trừ điện tử liên ngân hàng
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hiện đại thì việc thực hiện bù trừ liên tục trong ngày có thể lên tới hàng chục phiên
tuỳ thuộc việc cài đặt chơng trình phần mềm công nghệ thanh toán.
Tổ chức hệ thống thanh toán trong từng nội bộ hệ thống tổ chức tín dụng,
ngân hàng đã có nhiều chuyển động theo nguyên tắc thanh quyết toán tập trung,
trực tuyến toàn hệ thống tại trụ sở chính của tổ chức tín dụng.
Các dòng vốn đợc tập trung xử lý tức thời, thanh quyết toán ngay trong ngày;
sử dụng tối đa các dòng vốn nhàn rỗi mà trớc đây bị phân tán rải rác ở các cơ sở.
có thể nói đây là một bớc đi đúng và có tính "cách mạng" trong cải cách hệ thống

thanh toán so với trớc đây.
Một số các tổ chức tín dụng, ngân hàng đã thực hiện việc kết nối thanh toán
đa phơng, song phơng để thực hiện việc thanh toán vốn với nhau. Đặc biệt một số
ngân hàng đã bắt đầu thực hiện việc kết nối trực tiếp với khách hàng giao dịch của
mình để thông tin trực tiếp, xử lý các nghiệp vụ kinh doang ngân hàng, thực hiện
ngân hàng bán lẻ; các ngân hàng đã mở các trang web để trao đổi thông tin, lu trữ
hồ sơ khách hàng...
Tham gia hệ thống thanh toán quốc tế swift đã có khoảng trên dới 30 ngân
hàng lớn hoạt động ở Việt Nam với hầu hết các khoản thanh toán, chuyển tiền đợc
thực hiện qua hệ thống này.
Cơ sở hạ tầng máy móc thiết bị hiện đại đã và đang đợc tăng cờng đầu t với
một khối lợng và giá trị lớn của các ngân hàng đảm bảo cho việc vận hành thông
suốt và có "đổ mở, kết nối" đợc trong tơng lai với kĩ thuật công nghệ mới.
Đội ngũ cán bộ quản lý và vận hành hệ thống thanh toán hiện đại đã đợc đào
tạo dới nhiều hình thức: cả ngắn và dài hạn; cả trong nớc và ngoài nớc; cả tự đào
tạo và đào tạo tập trung qua trờng lớp... đồng thời, về nhận thức tính cấp bách và
tầm quan trọng của cán bộ có trình độ công nghệ thông tin ngân hàng cao đã đợc
các nhà lãnh đạo ngân hàng cũng nh xã hội quan tâm đúng mức, là tiền đề cho việc
vận hành công nghệ mới.
Tóm lại, nhìn nhận một cách tổng quan về hoạt động thanh toán ngân hàng
năm 2002 của các ngân hàng việt nam đã có những thành công đáng ghi nhận: tăng
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
khối lợng và tốc độ thanh toán không dùng tiền mặt; tăng tốc độ thanh toán nói
chung của nền kinh tế; an toàn trong thanh toán cao; các phơng tiện thanh toán mới
có xu thế phát triển; hệ thống thanh toán, công nghệ thanh toán đã và đang đợc
hiện đại hoá với công nghệ tiên tiến, trong điều kiện hội nhập toàn cầu, các cơ chế
thanh toán hiện đại đang đợc hoàn thiện và xây dựng mới...
2.2 Tiểu dự án thanh toán điện tử liên ngân hàng
Ngày 15/07/2002, NHNN Việt Nam đã tổ chức lễ khai trơng hệ thống thanh

toán điện tử liên ngân hàng.
Từ năm 1987, tin học đã đợc đa vào ứng dụng trong hoạt động ngân hàng.
Khi nớc ta bớc vào công cuộc đổi mới với những định hớng chiến lợc khoa học và
hớng đi đúng, công nghệ ngân hàng đã có sự phát triển mạnh mẽ, 85% nghiệp vụ
ngân hàng đợc tin học hoá với lu lợng công nghệ đủ sức thực hiện nghiệp vụ. Cùng
với việc sử dụng hiêu quả nguồn vốn trong nớc, ngành ngân hàng tranh thủ các
nguồn vốn từ bên ngoài để đổi mới nhanh công nghệ ngân hàng. Dự án "hiện đại
hoá ngân hàng và hệ thống thanh toán" do ngân hàng thế giới tài trợ đã đợc thủ t-
ớng chính phủ phê duyệt từ năm 1996 để hỗ trợ đổi mơí nhanh hiện đại hóa công
nghệ ngân hàng. Trong dự án này thì tiểu dự án "thanh toán điện tử liên ngân
hàng" là lớn nhất. Tiểu dự án này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giữ vai trò then
chốt về cơ sở hạ tầng kĩ thuật công nghệ thông tin của ngân hàng việt nam, thoả
mãn yêu cầu thanh toán và dịch vụ ngân hàng hiện đại, nhanh chóng, an toàn và tin
cậy của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và khoa học. Khắc phục cơ bản
những hạn chế của hệ thống trớc đó, đáp ứng yêu cầu giảm lợng vốn trôi nổi, tập
trung vốn dự trữ, tạo điều kiện thuận lợi để nhnn kiểm soát các nguồn vốn, tăng tốc
độ vòng quay đồng tiền. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng vào hoạt động
trong thực tiễn là một đóng góp tích cực vào công cuộc công nghiệp hoá hiện đại
hoá đất nớc tạo yếu tố thuận lợi thúc đẩy quá trình hội nhập của ngành ngân hàng
việt nam nói riêng và của nền kinh tế khu vực và thế giới nói chung. Tập đoàn
Hyundai (công nghệ thanh toán Hàn Quốc) cùng liên doanh với nhiều công ty tin
học quốc tế và trong nớc đã thực hiện toàn bộ nội dung tiểu dự án. Hệ thống thanh
8