Đề thi đề xuất học sinh giỏi các trường chuyên khu vực duyên hải và đồng bằng bắc bộ môn ngữ văn 10 năm 2015 trường chuyên hƯNG YÊN

TRƯỜNG THPT CHUYÊN HƯNG YÊN
TỈNH HƯNG YÊN
ĐỀ THI ĐỀ XUẤT
ĐỀ THI MÔN NGỮ VĂN KHỐI 10
NĂM 2015
Thời gian làm bài: 180 phút
(Đề này gồm có 01 trang, gồm 02 câu)
Câu 1 (8 điểm)
Nhà văn V. Huy-gô từng nói rằng: “Lương tâm mà rách nát thì cuộc đời cũng
chỉ chắp vá mà thôi”.
Anh/ chị có suy nghĩ gì về câu nói trên?
Câu 2 (12 điểm)
Nhận định về thơ nhà phê bình Viên Mai cho rằng: “Chỉ có lời thơ tinh vi đẹp
đẽ mới có thể khiến cho người đọc cảm kích mà phấn chấn, còn như lời thơ quá
ngay thẳng thật thà, tầm thường, cũ kĩ thì có thể làm cho ai hứng thú được?”.
Còn Kim Thánh Thán lại cho rằng: “Thơ cần có chân tâm, thực ý, nếu ta có
chân tâm, thực ý thì người khác đọc thơ mình không ai không thấy bùi ngùi,
cảm động”. Hãy bình luận các ý kiến trên và làm sáng tỏ qua một tác phẩm hoặc
một đoạn trích đã học trong chương trình.
………………………HẾT……………………….
Người ra đề
Cao Thị Nguyệt - Phạm Thúy Hằng
ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM CHẤM MÔN NGỮ VĂN KHỐI 10
Câu Ý Nội dung chính cần đạt Điểm
I a. Giải
thích
- Lương tâm: Yếu tố nội tâm tạo cho mỗi người khả năng tự
đánh giá hành vi của mình về mặt đạo đức, và do đó tự điều
chỉnh mọi hành vi của mình. Lương tâm chính là chất Người
trong mỗi con người.
- Rách nát (rách nhiều chỗ, gần như nát ra) là cách nói hình

tượng, chỉ lương tâm không còn nguyên vẹn, thiếu đạo đức,
thiếu tính người.
- Cuộc đời: Quá trình sống của một con người, toàn bộ đời
sống xã hội với những hoạt động, sự kiện xảy ra trong đó.
- Chắp vá (gồm những phần không khớp với nhau) là cách nói
hình tượng, chỉ cuộc đời không hoàn thiện, mắc sai lầm về đạo
đức.
 Câu nói gồm hai vế có quan hệ điều kiện, giả thiết – kết
quả, khẳng định: là con người mà không biết đánh giá và điều
chỉnh hành vi của mình theo chuẩn mực đạo đức thì cuộc đời
dễ mắc sai lầm, hành động thiếu tính người. Đó là cuộc đời
không hoàn thiện, tốt đẹp.
1.5
b. Bàn
luận
- Lương tâm là yếu tố quan trọng nhất ở con người, giúp mỗi
người biết tự đánh giá những việc làm, hành động của mình là
đúng hay sai về mặt đạo đức để có thể điều chỉnh theo hướng
tốt đẹp hơn. Người có lương tâm luôn có phẩm chất, đức
hạnh, suy nghĩ thấu đáo, hành động theo chuẩn mực đạo đức.
(Học sinh lấy dẫn chứng trong đời sống xã hội để chứng
minh)
- Những kẻ lương tâm rách nát thiếu những phẩm chất, đức
tính tốt đẹp, hành động theo bản năng, theo sự sai khiến của
1.5
1.5
những ham muốn, dục vọng tầm thường, không biết nhận
thức, đánh giá và điều chỉnh hành vi theo chuẩn mực đạo đức.
(Học sinh lấy dẫn chứng trong đời sống xã hội để chứng
minh)

- Lương tâm rách nát gây nên hậu quả nghiêm trọng. Con
người làm việc xấu, trái đạo đức, phi nhân văn mà không áy
náy, cắn rứt. Những phẩm chất đạo đức tốt đẹp sẽ bị “ăn
mòn”, bị “phá hủy” dần, đạo đức con người và đạo đức xã
hội sẽ ngày càng xuống cấp.
(Học sinh lấy dẫn chứng trong đời sống xã hội để chứng
minh)
1.5
c. Mở
rộng,
liên hệ
- Trong xã hội kinh tế thị trường, nhiều người mải chạy đua
giành lợi ích cho bản thân mà để lương tâm rách nát, đánh
mất lương tâm. Một số người đứng lên tố cáo, phanh phui sự
việc thì bị tẩy chay, hằn học.
- Cần ngợi ca những người có lương tâm và phê phán gay gắt
những kẻ vô lương tâm, lương tâm rách nát, hướng con người
tới cái Thiện.
- Bài học:Mỗi người cần trau dồi các phẩm chất đạo đức, gìn
giữ lương tâm trong sáng, lương thiện. Lương tâm cần được
thể hiện bằng những việc làm, hành động cụ thể chứ không
chỉ là lí thuyết suông, hão huyền.
2.0
II a.
Giải
thích
- Ý kiến của Viên Mai: “Chỉ có lời thơ tinh vi đẹp đẽ mới có
thể khiến cho người đọc cảm kích mà phấn chấn, còn như lời
thơ quá ngay thẳng thật thà, tầm thường, cũ kĩ thì có thể làm
cho ai hứng thú được?”

+ “Lời thơ tinh vi đẹp đẽ”: Ngôn ngữ trau chuốt, mang tính
thẩm mĩ cao.
+ “Lời thơ ngay thẳng, thật thà, tầm thường, cũ kĩ”: Ngôn ngữ
2.0
thiếu sự chọn lọc, thiếu sự sáng tạo.
+ “Cảm kích mà phấn chấn”: Xúc động mà có những thay đổi
cảm xúc, nảy nở trong tâm hồn.
=> Viên Mai đã sử dụng thủ pháp đối lập để nhấn mạnh vai
trò của ngôn ngữ nói riêng và hình thức nghệ thuật nói chung
trong sáng tạo thơ. Chính sức hấp dẫn từ ngôn ngữ sẽ khơi gợi
xúc cảm và hứng thú cho người đọc. Lựa chọn được cách thể
hiện mới mẻ, đặc sắc là con đường ngắn để thi nhân truyền tải
những thông điệp, những điều trăn trở và ấp ủ, cũng là một
bước để họ đến gần với độc giả.
- Ý kiến của Kim Thánh Thán: “Thơ cần có chân tâm, thực ý,
nếu ta có chân tâm, thực ý thì người khác đọc thơ mình không
ai không thấy bùi ngùi, cảm động”.
+ “Chân tâm”, “thực ý”: là tiếng lòng của nhà thơ không
khuôn sáo, không gò bó. Đó là sự thổ lộ những tình cảm chân
thành, mãnh liệt của người viết.
=> Kim Thánh Thán khẳng định vai trò của cảm xúc trong
sáng tạo thơ. Ông coi đó là ngọn nguồn khởi phát của nghệ
thuật. Chính dòng nhiệt huyết, cái tâm trong sáng và sự thăng
hoa cảm xúc của người nghệ sĩ sẽ tạo nên sức lay động, âm
vang trong lòng độc giả.
b. Bình
luận
* Hai ý kiến trên đã đề cập tới những yếu tố quan trọng hàng
đầu của thơ ca, mang tính lí luận và có ý nghĩa sâu sắc với
quá trình sáng tạo và tiếp nhận thơ ca.

- Ý kiến của Viên Mai:
+ “Lời thơ đẹp đẽ tinh vi mới có thể khiến người đọc cảm kích
mà phấn chấn” bởi ngôn ngữ là chất liệu của văn học nói
chung và thơ ca nói riêng. Lớp ngôn từ này đã được cách điệu
hóa so với lớp ngôn từ trong đời sống. Việc lựa chọn được
3.0
“lời thơ đẹp đẽ tinh vi” sẽ tạo nên sức hấp dẫn cho thi phẩm.
Người đọc có dịp được thưởng thức vẻ đẹp của ngôn từ giàu
tính thẩm mĩ. Mặt khác, hình thức là phương tiện để biểu đạt
nội dung, vì vậy, thông qua ngôn ngữ thi ca, độc giả rung
động với nhịp đập cảm xúc của thi nhân.
+ “Lời thơ quá ngay thẳng thật thà, tầm thường, cũ kĩ thì có
thể làm cho ai hứng thú được?” bởi ngôn ngữ thiếu sự sáng
tạo, chắt lọc sẽ không có sức hấp dẫn với độc giả. Vì vậy,
những cảm xúc thẩm mỹ khó có thể gửi tới người tiếp nhận.
- Ý kiến của Kim Thánh Thán:
“Thơ cần có chân tâm, thực ý” bởi tình cảm là yếu tố quan
trọng hàng đầu của sáng tạo văn học nói chung và của thơ ca
nói riêng. Những “chân tâm, thực ý” cất lên từ thể nghiệm sâu
sắc của nghệ sĩ với đời bao giờ cũng có sức lay động mãnh
liệt. Khát khao cháy bỏng hay những điều trăn trở sục sôi của
thi nhân dẫu xuất phát từ nguyên nhân nào đều mang mục
đích hướng tới người đọc. Những gì giả dối, phô trương sẽ bị
thời gian thanh lọc, chỉ có những cảm xúc chân thành, trong
sáng mới neo đậu bền bỉ trong lòng độc giả.
* Nhưng nhìn một cách khái quát, hai ý kiến chưa toàn diện,
hoặc quá đề cao hình thức, hoặc quá đề cao nội dung. Hai ý
kiến đã bổ sung cho nhau tạo nên một quan niệm hoàn chỉnh
trong hành trình sáng tạo và khám phá thơ ca, bởi thơ hay là
hay “cả hồn lẫn xác”, hài hòa giữa hình thức và nội dung.

Trong hai yếu tố trên, tình cảm là yếu tố sinh mệnh của thơ.
“Lời thơ đẹp đẽ tinh vi”sẽ lôi cuốn độc giả nhưng “chân tâm,
thực ý” mới chính là linh hồn của thơ. Lời thơ đẹp mà thiếu
cảm xúc chân thành của thi nhân thì cũng giống như bông hoa
hữu sắc vô hương. Tình cảm mãnh liệt song hình thức thể
hiện quá cũ kĩ, tầm thường cũng khó lay động độc giả. Người
nghệ sĩ đích thực luôn sống hết mình với một cái tâm trong
sáng kèm theo những trăn trở về sáng tạo, luôn khao khát tìm
tòi, đổi mới về hình thức thể hiện.
* Lựa chọn phân tích một tác phẩm, đoạn trích để làm
sáng tỏ ý kiến.
Học sinh có thể lựa chọn một đoạn trích hoặc một tác phẩm
thơ trong chương trình Ngữ Văn lớp 10. Lưu ý: đoạn trích
hoặc tác phẩm được lựa chọn cần đáp ứng được yêu cầu: chứa
đựng tình cảm mãnh liệt và có hình thức thể hiện đặc sắc. Có
thể chọn dẫn chứng là thơ Nguyễn Trãi, các đoạn trích trong
“Truyện Kiều”. Trong quá trình phân tích cần thấy được sự
hòa quyện của hai yếu tố này.
6.0
c. Mở
rộng,
nâng
cao
- Hai ý kiến là bài học cho người nghệ sĩ cần sống hết mình
với đời, nuôi dưỡng những tình cảm mãnh liệt. Nghệ sĩ chân
chính phải không ngừng tìm tòi về hình thức nhưng cần tránh
khuynh hướng hình thức chủ nghĩa trong sáng tạo.
- Hai ý kiến góp phần định hướng cho người đọc trong quá trình
tiếp nhận thơ ca: Trên cơ sở khai thác hình thức ngôn từ độc độc
đáo, người đọc cần phám phá cảm xúc mà nghệ sĩ gửi gắm.

1.0