lý luận của Lê Nin về chủ nghĩa tư bản nhà nước và sự vận dụng đó ở việt nam

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu

Phát triển kinh tế là vấn đề quan trọng nhất từ trớc tới nay của xã hội loai ngời.
Kể từ khi con ngời xuất hiện , xã hội loài ngời đã trải qua và hình thành xã hội :
cuộc sống nguyên thuỷ , chiếm hữu nô lệ , phong kiến , t bản chủ nghĩa và đỉnh
cao đang huớng tới xã hội chủ nghĩa . Tơng ứng với mỗi tình thái xã hội trong
một hình thái kinh tế mang nét đặc trng riêng . T bản chủ nghĩa cũng vậy , đây
là một giai đoạn mà của cải vật chất của xã hội đợc sản xuất ra nhiều hơn tất cả
các giai đoạn trớc cộng lại . Một giai đoạn chứng kiến bao sự biến đổi cả về mặt
chất lẫn về mặt lợng của xã hội loài ngời : kinh tế , khoa học kĩ thuật , chính trị ,
văn hoá ... Tuy nhiên trong giai đoạn này cũng là một giai đoạn phát triển còn
nhiều thiếu sót nh phân biệt giàu nghèo , khủng hoảng king tế , chiến tranh bất
công bằng trong xã hội ... Từ những khuyết tật đó , con ngời muốn hớng tới một
xã hội ở đó con ngời có quyền bình đẳng , không còn đói nghèo và áp bức bóc
lột , vật chất sản xuất ra có thể đáp ứng mọi nhu cầu của con ngời... đó chính là
chế độ xã hội chủ nghĩa.
Nhng liệu xã hội tiến lên cộng sản chủ nghĩa bằng con đờng nào và trong
bao lâu , đây là một bài toán nan giải đã đang và sẽ đặt ra với tất cả nhân loại.
Để tiến lên xã hội chủ nghĩa thì cần phải trải qua hai giai đoạn : đó là giai đoạn
chủ nghĩa xã hội và giai đoạn chủ nghĩa cộng sản. Hiện nay nớc ta đang ở trong
thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ; một thời kì mang tính chất quá độ, cái mới
thì cha thành cái cũ thì ch hoàn toàn dứt bỏ , thời kí này có sự giao nhập của
nhiều t tởng . Dới ngọn cờ của Đảng là kim chỉ nam la Mác - Lê nin và t tởng
Hồ Chí Minh chúng ta cúng khong thể đốt cháy giai đoạn hay phủ nhận hoàn
toàn những thành tựu mà chủ nghĩa t bản đạt đợc , nhất là c3 chủ nghĩa t bản
nhà nớc . Theo Lênin thì trong giai đoạn quá độ lên xã hội chủ nghĩa , chúng ta
không thể vứt bỏ hoàn toàn chủ nghĩa t bản nhà nớc mà phải thấy đợc những
điểm mạnh của nó dể phát huy.
Sau sự sụp đổ của Liên xô và các nớc Đông Âu , hệ thống các nớc theo
chủ nghĩa xã hội bị ảnh hởng rất lớn . Tuy nhiên Đảng và nhân đân Việt Nam

1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
vẫn kiên định đi theo con đờng đã chọn và bảo vệ thành quả Cách mạng. Để
tiến lên Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phải trải qua rất nhiều khó khăn do xuất
phát điểm rất thấp , nền kinh tế lạc hậu , khoa học kĩ thuật thấp , trình độ quản
lí còn yếu kém ...Vì vậy muốn phát triển xã hội chúng ta phải áp dụng mô hình
kinh tế nhà nớc t bản vào sản xuất và quản lý . Đây là một vấn đề cần giải quyết
làm sao cho phù hợp với nền kinh tế nớc ta , tình hình phát triển kinh tế khu vực
và thé giới trong sự chuyển hoá mạnh mẽ của nền kinh tế toàn cầu , chúng ta
phải đuổi kịp đợc guồng quay của toàn cầu hoákinh tế . Cũng vì thế nên đề án
kinh tế chính trị :
((
Lý luận của Lê Nin về chủ nghĩa t bản nhà nớc và sự vận
dụng đó ở Việt nam hiện nay
))
là một đề án rất cấp bách không chỉ đặt ra cho
các nhà kinh tế và quản lý mà còn là một vấn đề đặt ra cho chúng ta , những cử
nhân kinh tế tơng lai một kết luận nhận thức và thực tế của nền kinh tế nớc ta
hiện nay đó là phát triển nền kinh tế TT theo định hờng Xã hội chủ nghĩa .
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần nội dung
A. Lý luận của V.I.Lê Nin về CNTB nhà nớc trong thời kỳ quá độ lên
CNXH
I- Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ nghĩa T bản
Nhà nớc .
1. Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ nghĩa T bản Nhà
nớc .
Sau khi giành đợc chính quyền từ tay phong kiến lại bớc vào cuộc chiến nhằm
lật đổ chế độ thành quả cách mạng vừa đạt đợc . Một nớc nga vừa bớc ra khỏi

cuộc nội chiến với nền kinh tế lâm vào tình trang khủng hoảng trầm trọng :
Thiếu lơng thực , thiếu năng lợng , sản xuất đình đốn , nông dân nghèo đói ,
khối liên minh công nông có nguy cơ tan vỡ ... thì chỉ sau một thời gian ngắn
hầu hết các ngành đều đã đạt và vợt mức trớc chiến tranh , nền kinh tế đợc phục
hồi dần , nhân dân hăng hái thi đua lao động sản xuất . Nớc Nga nh đợc thổi
một luồng sinh lực mới kể từ khi chính sách kinh tế mới ra đời . Thực tiễn đó đã
bác bỏ những kể thù của Nhà nớc Xô viết và những bọn hoài nghi khách coi
chính sách kinh tế mới nh là một chính sách quay về chủ nghĩa t bản .
Khi kế thừa những lý luận của Mác- Anghen , Lê Nin đã nói đến một thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đặc điểm nổi bật của thời kỳ này là những nhân
tố của xã hội mới và những tàn tích của xã hội cũ tồn tại đan xen lẫn nhau , đấu
tranh với nhau trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã
hội , t tởng , tập quán trong xã hội ... trong giai đoạn này, cha có một lực lợng
nào thắng thé tuyệt đối , có nghĩa là việc tiếp tục áp dụng phơng thức sản xuất
và phân phối cộng sản chủ nghĩa là một sai lầm đáng tiếc và ngay giai đoạn
thấp của Chủ nghĩa cộng sản chúng ta cũng không thể đạt tới đợc .
Sự thiên tài của Lê Nin đợc thểhiện ở việc ngời đã nhận ra sự ấu trĩ ấy và đã
phát triển ngay lý luận của Mác khi cách mạng Xã hội Chủ nghĩa mới giành đợc
thắng lợi chỉ trong một thời gian rất ngắn . Lênin nhấn mạnh việc cần phải xác
định xem mình đang ở giai đoạn nào của quá trình phát triển. Những xí nghiệp
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhỏ trớc đây bị Quốc hữu hoá nay cho t nhân thuê hay mua lại đẻ kinh doanh tự
do , chủ yếu là xí nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng . Cho phép mở rộng trao đổi
hàng hoá giữa thành thị và nông thôn , giữa công nghiệp và nông nghiệp cho th-
ơng nhân đợc tự do hoạt động ( chủ yếu là bán lẻ ) để góp phần khôi phục kinh
tế thay thế chính sách trng thu lơng thực bằng chính sách thuế lơng thực . Theo
chính sách này ngời nông dân phải nộp thuế lơng thực với một mức cố định
trong nhiều năm . Mức thuế này căn cứ vào điều kiện tự nhiên của đất đai canh
tác . Nói cách khác thuế nông nghiệp chính là địa tô mà ngời nông dân canh tác

trên ruộng đất thuộc sỏ hữu toàn dân phải trả cho nhà nớc . Số lợng lơng thực
còn lại ngời nông dân đợc tự do trao đổi , mua bán trên thị trờng . Tổ chức thị
trờng , thơng nghiệp , thiết lập quan hệ hàng hóa - tiền tệ giữa nhà nớc và nông
dân , giữa thành thị và nông thôn , giữa công nghiệp và nông nghiệp . Sử dụng
sức mạnh kinh tế nhiều thành phần , các hình thức kinh tế quá đọ nh khuyến
khích phát triển sản xuất nhỏ của nông dân , thợ thủ công , khuyến khích kinh
tế t bản t nhân , sử dụng chủ nghĩa T bản Nhà nớc, củng cố lại các doanh nghiệp
nhà nớc , chuyển sang chế độ hạch toán kinh tế. Đồng thời, V.I.Lênin chủ trơng
phát triển mạnh mẽ quan hệ hợp tác kinh tế với các nớc t bản phơng tây để tranh
thủ kỹ thuật , vốn và khuyến khích kinh tế phát triển . Danh từ nớc cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Xôviết có nghĩa là chính quyền Xôviết quyết tâm thực hiện bớc
chuyển lên chủ nghĩa xã hội, chứ hoàn toàn không có nghĩa là đã thừa nhận chế
độ kinh tế hiện nay là chế độ xã hội chủ nghĩa
((
điều này có một ý nghĩa đặc
biệt quan trọng , nhất là sau thất bại nặng nề của chính sách cộng sản thời chiến
hồi mùa xuân năm 1921 . Nó chỉ là một chính sách tạm thời trong thời chiến
còn khi đất nớc đã giành lại thắng lợi thì chẳng ngời dân nào còn muốn thực
hiện nó nữa . Còn lúc này Nga là một nớc trung nông chú không phải là một n-
ớc t bản phát triênt nh Đức hay Anh , Pháp để mà có thể chuyển lên ngay chủ
nghĩa xã hội . Muốn duy trì đợ chủ ngihã xã hội thì phải có những cơ sở kinh
tế , xã hội nhất định . Sai lầm ở đây là những ngời cộng sản tởng rằng chỉ cần
thiết lập chế độ sản xuất quốc doanh và chế đọ nhà nớc phân phối là đã bắt đầu
một chế độ kihn tế mới khác với chế độ trớc .
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nh vậy đến thời kỳ hoà bình xây dựng chủ nghĩa xã hội thì chính sách kinh
tế công sản thời chiến không còn thích hợp là một điều tất yếu và cần phải đợc
thay thế bằng một chính sách khác phù hợp hơn với quy luật của sự phát triển
Theo Lênin , nền kinh tế xã hội chủ nghĩa vẫn cần phải đợc tổ chức theo

kiểu sản xuất hàng hoá và vận động theo các quy luật kinh tế hoàng hoá , kinh
tế thị trợng . Giai cấp vô sản lãnh đạo cần thiết phải biết sử dụng tốt các quan hệ
hàng - tiền , các phạm trù kinh tế của sản xuất hàng hoá để thực hiện đợc mục
đích của mình . chính sách kinh tế mới ( NEP ) ra đời . Vậy thực chất của chính
sách này là nh thê nào và nó có u điểm gì hơn so với chính sáchsách cộng sản
thời chiến.
Có thể khái quát toàn bộ nội dung của chính sách kinh tế mới thành chính
sách phát triển mạnh mẽ lực lợng sản xuất , đặc biệt đối với một nớc tiểu nông
quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây đợc coi là nhiệm vụ cơ bản và bức thiết nhất ,
phù hợp với cơng lĩnh mà Đảng đã đề ra .
Chúng ta biết rằng bất cứ một lí luận nào đa ra đều phải dựa trên những cơ
sở thực tế khách quan . Nớc Nga lúc bấy giờ là một nớc trung nông , nông dân
chiếm đại đa số nhng sau chiến tranh nó lại rơi vào tình trạng thiếu lơng thực
trầm trọng , nạn đầu cơ tích trữ lúa mì gia tăng khiến cho chính phủ không thể
kiểm soát đợc tình hình . Các hoạt động sản xuất đều bị đình trệ , toàn bbộ nền
đại công nghiệp bị phá huỷ toàn bbộ sau chiến tranh , công nhân thiếu việc
làm , thiếu lơng thực , đời sống hết sức khó khăn . Kể cả đối với một nớc giàu
nhất và phát triển nhất thì sau cuộc chiến tranh đế quốc tàn phá cũng chỉ có thể
khôi phục đợc nền đại sản xuất công nghiệp sau nhiều năm . Vậy với một nớc
tiểu nông , giải pháp tối u để khôi phục nền kinh tế phải chăng là cải thiện đời
sống của ngời nông dân và nâng cao lực lợng sản xuất của họ , đồng thời trong
một chừng mực nào đó có thể khôi phục nền tiểu công nghiệp để giúp đỡ ngay
một phần nào đó cho nền king tế nông dân ?
Lênin khẳng định
((
phải bắt đầu đầu t nông dân , ngời nào không hiểu
điều đó , ngời nào có ý đa vấn đề nông đân lên hàng đầu nh thế là một sự từ bỏ
hoặc tơng tự nh sự từ bỏ chuyên chính vô sản , thì chẳng qua là vì ngời đó
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368

không chịu suy nghĩ kĩ càng vấn đề đó và bị loèi nói chống rỗng chi phối
))
.
Tuy giai cấp vô sản nắm chính quyền nhng một sự liên kết chặt chẽ giữa giai
cấp nông dân trong một nớc tiểu nông sẽ là điều kiện cần để thực hiện đợc chủ
nghĩa xã hội . Giai cấp t sản với t cách là giai cấp lãnh đạo cần thiết phải biết h-
ớng chính sách vào việc giải quyết trớc tiên những vấn đề cấp thiết nhất , mấu
chốt nhất . Mà
((
vấn đề cấp thiết nhất hiện nay là dùng các biện pháp có thể
khôi phục ngay lực lợng sản xuất cuả kinh tế nông dân
))
. Chính sách thuế lơng
thực và tự do trao đổi ra đời chính là sự biểu hiện quan điểm đó của Lênin . Đối
với những ngời tiểu nông thì chế độ xã hội chủ nghĩa hay chế độ t bản không
quan trọng , điều mà họ quan tâm là họ sẽ đợc lợi nh thế nào . Việc tự do trao
đổi hàng hoá và lơng thực thừa đẫ tạo ra một động lực thúc đẩy tinh thần hăng
say lao động của ngời nông dân . Đối với nớc Nga lúc bấy giờ , nông nghiệp
phát triển tất sẽ kéo theo các ngành khác phát triển . Chính điều đó đã củng cố
thêm mối liên minh công nông và vô sản đợc sự ủng hộ của những nông dân
nghèo khổ . Tuy nhiên nói đến tự do trao đổi là tự do buôn bán , mà tự do buôn
bán theo quan điểm của Lênin thời đó - tức là lùi lại chủ nghĩa t bản. Lênin chỉ
rõ , tự do buôn bán là khôi phục chủ nghĩa t bản trên một mức độ lớn , là tự do
của chủ nghĩa t bản . Điều đó có phải là một thất bại nặng nề của giai cấp vô
sản hay không hay chỉ là một bớc lùi mang tính chiến lợc mà chính quyền Xô
Viết thi hành nhằm đạt đợc cái mà mình muốn .
Cần thấy ngay rằng với chính sách tự do trao đổi , từng lớp sản xuất nhỏ
đã phát triển nhanh chóng và chủ nghĩa t bản là cần cho đông đảo quần chúng
nông dân và cho t bản t nhân là ngời phải buôn bán để thoã mãn nhu cầu nông
dân . Để vừa khuyến khích sản xuất phát triển mà vẫn giữ đợc bản chất chuyên

chính của mình , giai cấp vô sản chỉ có thể thừa nhận cho chủ nghĩa t đợc phát
triển ở một chừng mực nào đó . T bản t nhân cần phải đợc phát triển theo sự
điều tiết của Nhà nớc , và điều đó tất dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa t bản Nhà
nớc .
Một nguyên nhân nữa dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa t bản nhà nớc là ở
ngay tình trạng sản xuất của nớc Nga lúc bấy giờ . Mác và Anghen dự báo
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
rằng : Cách mạng vô sản và do đó chủ nghĩa xã hội và Chủ nghĩa cộng sản sẽ nổ
ra và thắng lợi cùng một lúc , hoặc trong phần lớn các nớc t bản tiên tiến ở tây
âu . Thế nhng nớc Nga là một nớc t bản trung bình - theo cách đánh giá của
Lênin - đang muốn tiến lên con đờng chủ nghĩa xã hội . Nó không phải là nớc
Anh xã hội chủ nghĩa hay nớc Đức xã hội chủ nghĩa . Vì vậy nếu chỉ muốn
không thôi mà không có nền tảng kinh tế vững chắc thì con đờng tiến lên chủ
nghĩa xã hội đột phá vào tơng lai là một điều không tởng . Lênin nói rõ thêm
không có kĩ thuật t bản chủ nghĩa đựoc xây dựng trên những trên những phát
minh mới nhất của khoa học hiện đại thì không thể nói đến chủ nghĩa xã hội đ-
ợc . Nhiệm vụ của chính quyền vô sản Nga là hết sức nặng nề . Làm sao để nớc
Nga vốn lạc hậu về khoa học kĩ thuật , trình độ dân chí thấp lên một nớc có
trình độ khoa học kĩ thuật phát triển , khoa học kĩ thuật tiến tiến khi mà đại đa
số nhân dân là nông dân nghèo chỉ có biết sản xuất nông nghiệp . Mối quan hệ
giữa công nghiệp và nông nghiệp , nông dân với công nhân không chỉ mang
tính chất một chiều mà ngời nông dân cũng cần những sản phẩm , hàng hoá của
công nghiệp và thủ công nghiệp, điều đó sẽ kích thích cả công nghiệp và nông
nghiệp phát triển . Thế nhng sau chiến tranh nớc Nga còn lại gì ?
Chỉ nh " một ngời bị đánh gần chết ... và may mà nó vẫn có thể chống
nạng mà đi đợc " . Không có bất kỳ sự ủng hộ của cách mạng xã hội chủ nghĩa
ở một nớc hay một số nớc nào, nuớc Nga phải dựa vào nỗ lực của mình là chính
nhng điều đó vẫn chua đủ . Dân tộc Nga cần phải dựa vào thời đại để tồn tại , để
xây dựng lý tởng của mình . Trong khi chủ nghĩa t bảnvẫn mạnh thì tại sao ta

không dựa vào nó để sống ? Lênin nói rõ điều đó chúng ta không thể tự mình
làm đợc nếu không có sự giúp đỡ của t bản nớc ngơài . Ngời nào không chìm
đắm trong ảo tởng mà nhìn vào thực tế , thì phải hiểu rõ điều đó . Theo Lênin
cần phải du nhập chủ nghĩa t bản từ bên ngoài bằng những hợp đồng buôn bán
với các nớc t bản lón bằng chính sách tônhợng . Tóm lại bằng những hình thức
khác nhau của chủ nghĩa t bản nhà nớc , chủ nghĩa t bản nhà nớc sẽ làm một b-
ớc tiến so với tình hình hiện nay trong nớc cộng hoà Xô Viết của chúng ta . Nếu
chẳng hạn trong nửa năm nữa chúng ta thiết lập đợc chủ nghĩa t bản nhà nớc thì
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
đó sẽ là thắng lợi to lớn và sẽ đảm bảo chắc chắn rằng qua một năm sau chủ
nghĩa xã hội sẽ đợc củng cố hoần toàn và trở nên vững chắc .
Tại sao một nớc xã hội chủ nghĩa lại có thể tồn tại một hình thứccủa chủ
nghĩa t bản nhng đó lại là nhận xét của V.I.Lênin , ngời đã sáng lập ra Đảng
cộng sản Xô Viết đa dân Nga đi theo con đờng chủ nghĩa t bản . Bằng những
chính sách tiến bộ và những thành quả đạt đợc sau một thời gian ngắn thực hiện
chính sách kinh tế mới ( NEP ) mà nội dung chủ yếu của chính sách này là việc
thực hiện chủ nghĩa t bản nhà nớc. Lênin đã chứng minh đợc rằng nhận định
trên là hoàn toàn đúng đắn với một nớc Nga có chính quyền mới non trẻ và một
nền kinh tế đi lên từ lạc hậu .
2/ Thành tựu của chính sách kinh tế ( NEP ) .
Chính sách kinh tế mới đã tạo điều kiện phát triển lực lợng sản xuất ở cả
thành thị lẫn nông thôn , vì nó đắp ứng đợc nhu cầu của qui luật kinh tế của nền
sản xuất xã hội chủ nghĩa còn mang tính chất hàng hoá và có nhiều thành phần .
Nhờ đó , trong một thời gian ngắn , Nhà nớc Xô Viết đã khôi phục đợc nền kinh
tế quốc dân bị chiến tranh tàn phá , ã tiến đợc một bứoc dài trong việc củng cố
khối liên minh công nông ; một Nhà nớc công nông nhiều dân tộc đầu tiên trên
thế giới đã đợc thành lập , đó là liên bang cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô Viết .
Chính sách kinh tế mới còn có ý nghĩa quốc tế của nó . Đối với các nớc
tiên tiến lên chủ nghĩa xã hội đều cần thiết vận dụng tinh thần cơ bản của chính

sách đó bchẳng hạn nh vấn đề quan hệ hàng hoá - tiền tệ , nguyên tắc liên minh
công nông , sử dụng nền kinh tế nhiều thành phần .
Chính sách kinh tế mới đợc quán triệt trong các ngành kinh tế và lấy việc
khôi phục nông nghiệp làm nhiệm vụ hàng đầu , là vấn đề cấp bách trớc mắt .
Đến cuối xuân năm 1922 , Liên Xô đã vợt qua đợc nạn đói và đếnnăm 1925 ,
nông nghiệp Liên Xô đã vợt mức trớc chién tranh .
Tổng sản lợng công nghiệp năm 1925 so với năm 1913 mới đặt 75.5%. tuy
nhiên ngành iện và cơ khí chế tạo vợt mức trớc chiến tranh , nhiều xí nghiệp
công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm đã đặt và vợt mứ trớc chiến tranh .
Trong việc thực hiện chính sách kinh tế mới , Lênin coi thơng nghiệp là mắt
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
xíchtrong chuỗi dây xích các sự biến lịch sử mà Nhà nớc phải đem toàn lực ra
mà nắm lấy nó . Do đó thơng nghiệp đã đợc tăng cờng mạnh mẽ .
II-Chủ nghĩa t bản nhà nớc
1.Khái niệm:
Chủ Nghĩa T Bản là một hình thái kinh tế xã hội lớn của xã hội loài ng-
ời với các giai đoạn phát triển khác nhau.Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc là một
trong những giai đoạn lịch sử quan trọng của Chủ Nghĩa T Bản .Không một ai
có thể phủ nhận thành quả của Chủ Nghĩa T Bản đã đạt đợc ,đó là một bứơc
ngoặt của lịch sử.
C.Mac đã có nhận xét xác đáng rằng trong vòng cha đầy một thế kỷ
thống trị của mình Chủ Nghĩa T Bản đã tạo ra một mức sản xuất khổng lồ bằng
tất các thế hệ loài ngời trớc đó đã tạo ra .Từ lúc xuất hiện loài ngời ,họ đã sốnng
lâu dài trong nền sản xuất nhỏ lạc hậu,phân tán ,năng xuất vô cùng thấp kém,
không bảo đảm tái sản suất giản đơn.Từ đầu thế kỷ XVI đến nay,lần đầu tiên
trong lịch sử ,Chủ Nghĩa T Bản đã chuyển nền sản xuất nhỏ lên nền sản xuất lớn
với đặc trng về chất so với sản xuất nhỏ.Sự thắng lợi này diễn ra đầu tiên ở nớc
Anh rồi lần lợt sang các nớc Pháp ,Đức, và các n ớc khác . Cùng với đà phát
triển của lực lợng sản xuất ,quá trình xã hội hoá sản xuất cũng đạt đợcnhỡng b-

ớc tiến lớn , với trình độ cao . Hiệp tác đơn giản , công trờng thủ công nền đại
công nghiệp cơ khí là những giai đoạn phát triển xã hội hoá sản xuất T Bản Chủ
Nghĩa.
Mầm mống đầu tiên của Chủ Nghĩa T Bản chính là sự tích luỹ t bản
nguyên thuỷ, với sự buôn bán nô lệ ,trao đổi buôn bán các loại hàng hoá với nớc
ngoài do nền sản xuất thủ công phát triển và do bóc lột thuộc địa các nớc đã
tích luỹ đợc một khối lợng khổng lồ t bản cho nền sản xuất t bản sau này .Tiếp
tục phát triển kinh tế với sự trợ giúp đắc lực của khoa học kĩ thuật các nớc T bản
tiếp tục phát triển vợt bậc về kinh tế , sự cạnh tranh của các nớc về thi trờng tiêu
thụ hàng hoá ,thuộc địa đã dẫn đến các cuộc chiến tranh lớn mà điển hình là
hai cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai vô cùng ác liệt và thảm khốc.
9
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Hình thức xã hội hoá cao hơn khi Chủ Nghĩa T Bản chuyển lên giai đoạn
Chủ Nghĩa T Bản độc quyền va đỉnh cao là Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc . Chủ
Nghĩa T Bản độc quyền Nhà Nớc là hình thức thống trị của Chủ Nghĩa T Bản
độc quyền dựa trên cơ sở tích tụ và tập trung t bản ra đời từ sau chiến tranh thế
giới thứ nhất ,nó xuất hiện đầu tiên ở Đức .Do cạnh tranh quá khốc liệt nên các
nhà sản xuất t bản có xu hớng liên kết với nhau hay quy luật cá lớn nhuốt cá bé
hìmh thành nên các tập đoàn độc quyền quốc gia đến các tập đoàn xuyên quốc
gia cac- ten, xanh-di-ca,congglomera .Trong giai đoạn này vai trò của nhà nớc
con cha thực sự quan trọng lắm nhng sau này thì nó càng thể hiện vai trò của
mình nh trong giai đoạn Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà Nơc cộng sản thể nói
t bản dẫ tạo ra phần một nền tảng kinh tế vững chắc với cơ sở khoa học kĩ thuật
tiên tiến,nền sản xuất cơ khí ,tự động hoá tạo ra một khối lợng vật chất khổng
lồ.
Lênin đã từng so sánh nớc nga với nớc Đức lúc bấy giờ và cho rằng nếu nớc
Nga có đầy đủ vật chất kỹ thuật nh nớc Đức thì có thể chuyển tiếp lên Chủ
Nghĩa Xã Hội mà không phải trải qua bất kì một giai đoạn trung gian nào. Ngời
nhận định rằng Chủ Nghĩa T Bản đọc quyền Nhà nớc là sự chuẩn bị vật chất

đầy đủ nhất cho Chủ Nghĩa Xã Hội ,là phòng chờ đi vào Chủ Nghĩa Xã Hội mà
giữa nấc thang đó với nấc thang Chủ Nghĩa Xã Hội không còn một nấc thang
nào nữa cả .Nh vậy xã hội cộng sản chỉ có thể xuất hiện một cách tự nhiên khi
những tiền đề vật chất và tiền đề xã hội đợc chuẩn bị đầy đủnhất , một phòng
chờ lý tởng cho Chủ Nghĩa Xã Hội đã sẵn sàng.
Nhng thắng lợi của Cách Mạng Tháng 10 Nga không xuất phát từ tiền đè
nói trên.Là một nớc t bản phát triển trung bình và còn nhiều mặt hạn che , nớc
Ngak có cơ sở vật chất kĩ thuật , không có lực lợng sản xuất phàt triển nhằm tạo
tiền đề vật chất cho Chủ Nghĩa Xã Hội ra đời .Chính vì vậy nó không thể quá
độ trực tiếp lên Chủ Nghĩa Xã Hội mà phải lấy mô hình gián tiếp đi lên Chủ
Nghĩa Xã Hội .ngời nói trong bối cảnh đó ,phải biết bắc chiếc cầu nhỏ xuyên
qua Chủ Nghĩa T Bản lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,đó là Chủ Nghĩa T Bản Nhà nớc
_một sự trở lại con đờng phát triển hợp quy luật kinh tế.
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Khi LÊ_NIN đã đa quan niệm về Chủ Nghĩa T Bản nhà nớc ,đã có rát
nhiều ngời hoang mang giao động .ngay cả bản thân LÊ_NIN cũng bất ngờ về
thứ Chủ Nghĩa T Bản Nhà nớc không ai dự kiến này .Mọi ngời cho rằng
Chủ Nghĩa T BảnNhà nớc là Chủ Nghĩa T Bản ,và ta có thể cần hiểu nh thế
thôi .LÊ-nin đã thuyết phục mọi ngời rằng đó là cách hiểu kinh viện ,sai lầm vi
rơi vào cái bệnh trí thức và chủ nghĩa tự do .bây giờ muốn xây dựng thành công
Chủ Nghĩa Xã Hội thì chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận rằng toàn bộ quan
điểm của chúng ta về Chủ Nghĩa Xã Hội đã thay đổi về cơ bản.Theo
LÊN_NiN,Chủ Nghĩa Xã Hội Nhà nớc là sản phẩm của sự can thiệp tích cực
của nhà nớc và hoạt động của các xí nghiệp t bản .Nếu là nhà nớc t sản thì Chủ
Nghĩa T Bản Nhà nớc phucv vụ lợi ích giai cấp t sản,nếu là nhà nớc Xã hội chủ
nghĩa thì phục vụ cho lợi ích giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
Trong thời kì quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,Chủ Nghĩa T Bản Nhà nớc
mang tính chất đặc biệt đó là tính chất chính trị nhà nớc thay đổi ,nhà nớc Xã
hội chủ nghĩa Nhà nớc của dân do dân ,vì dân .Nhà nớc này có trong tay một

thực lực kinh tế dựa trên hình thức sở hữu xã hội mà nhà nớc là đại biểu nắm
giữ những vị trí then chốt trọng yếu của nền kinh tế ,giữ vai trò chủ đạo của các
thành phần kinh tế khác .
Sự phát triển của Chủ Nghĩa T Bản nhà nớc trong thời kì quá độ lên Chủ
Nghĩa Xã Hội không có mục đích tự thân ,mà là phơng tiện ,con đờng để tăng
sản xuất ,là biện pháp biến các xí nghiệp T bản chủ nghĩa thành Xã hội chủ
nghĩa .LÊ-NIN nói thờng chúng ta vẫn còn lập lại cái lý luận cho rằng Chủ
Nghĩa T Bản là xấu, Chủ Nghĩa Xã Hội là tốt Cũng nh quan điểm trớc đây cho
rằng mặt trăng Trung Hoa tròn hơn mặt trăng Hoa Kì .Nhng cái lí luận ấy là
sai vì nó không đếm xỉa đến toàn bộ kết cấu kinh tế xã hội hiện có ,mà chỉ nhìn
thấy có hai kết cấu trong số đó thôi .Chủ Nghĩa T Bản la xấu so với Chủ Nghĩa
Xã Hội nhng là tốt so với nền tiểu sản xuất .Chủ Nghĩa T Bản nhà nớc về kinh
tế cao hơn rất nhiều so với nền kinh tế lúc đó của nơc Nga vì vậy nớc Nga phải
biết lợi dụng nó làm mắt xích trung gian giữa nền tiểu sản xuất và Chủ Nghĩa
Xã Hội ,làm phơng tiện ,làm con đờng ,phơng pháp,phơng thức để tăng lực l-
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ợng sản xuất lên .Và điều đó sẽ đa nớc Nga đến Chủ Nghĩa Xã Hội bằng con đ-
ờng chắc chắn nhất.
Với điều kiện đặc biệt đó ,với sự kiểm kê, kiểm soát và sự thỗn hợp của
vốn của nhà nớc vào các doanh nghiệp công nghiệp,nông nghiệp và dịch vụ sẽ
hớng sự hoạt động của các doanh nghiệp theo tay lái của nhà nớc xã hội chủ
nghĩa .Bởi vậy Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc theo cách nói của Lê-nin là cái
không đáng sợ là sản phẩm tất yếu là một bớc tiến trong sự phát triển của
lịch sử đối với các nớc quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội t một nền kinh tế lạc hậu
Có thể nói nội dung của Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc qua các mặt sau :
-Sự kiểm kê ,kiểm soát đối với các thành phần kinh tế .
_Các hình thức kinh tế quá đô dựa trên các hình thức sở hữu hỗn hợp về vốn
giữa nhà nớc XHCN với nen kinh tế t bản t nhân trong và ngoài nớc.
-Việc học tập ,sử dụng có chọn lọc những thàng tựu khoa học công nghệ và

chuyển giao khoa học kỹ thuật,công nghệ ,khoa học kinh tế và quản lý kinh tế ở
các nớc t bản tiên tiến.
-Việc coi trọng lợi ích kinh tế ,hiệu quả kinh tế thông qua việc nhà nớc vận
dụng cơ chế thị trờng với t cách là động lực kinh tế của sự phát triểnnề kinh tế
quốc dân.
Từ các khía cạnh trên có thể quan niệm sự hình thành và phát triển Chủ Nghĩa
T Bản.Nhà nớc trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,về nội dung gắn
liền với 3 mức độ:
-ở mức cao nhất và toàn diện nhất , Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc đợc quan
niệm nh là một hình thức kinh tế-xã hội quá độ
-ở mức hẹp và thấp hơn ,Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc đợc quan niệm là một
chính sách,một công cụ mà nhà nớc Xã Hội Chủ Nghĩa dùng để điều tiết và
quản lý hoạt động của các thành phần kinh tế ,nhất là kinh tế t bản t nhân trong
thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội .
-Dới góc nhìn kinhtế,Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc đợc quan niệm là các hình
thức kinh tế trung gian quá độ.Các hình thức này dựa trên hình thức sở hữu hỗn
hợp giữa kinh tế nhà nớc và kinh tế t bản t nhân trong và ngoài nớc.
12
Website: Email : Tel : 0918.775.368
2.Điều kiện thực hiện Chủ Nghĩa T Bản nhà nớc và việc sử dụng có hiệu
quả hình thức này.
Bản thân Chủ Nghĩa T Bản không thể tự nó phát triển trong lòng chế độ Xã
Hội Chủ Nghĩa dù rằng sự phát triển của nó có là khách quan ,tất yếu đi chăng
nữa.Vì vậy muốn duy trì Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc thì chính quyền vô sản
phải tạo ra các điều kiện để thứ Chủ Nghĩa T Bản nàycó thể tồn tại và phát
triển.Việc sử dụng sao cho có hiệu quả hình thức kinh tế T bản Nhà Nớccũng là
một vấn đề cần đợc quan tâm .
Theo lý luận của V.I.Lênin về Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc thì Chủ Nghĩa T
Bản Nhà Nớc là sản phẩm của sự can thiệp tích cực của nhà nớc vào hoạt động
trong các xí nghiệp t bản.Vậy muốn Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc ra đời thì điều

trớc tiên là phải có quan hệ sản xuất T Bản Chủ Nghĩa , tức là cần phải có giai
cấp t sản và giai cấp vô sản.ở nớc Nga lúc bấy giờ giai cấp t sản hầu nh không
còn tồn tại , các xí nghiệp t bảnkể cả vừa và nhỏ đều bị quốc hữu hoá,nền đại
công nghiệp T Bản Chủ Nghĩa bị tàn phá nặng nề, cá công xỏng và nhà máy bị
ngừng hoạt động .Giai cấp vô sản vốn là giai cấp sản xuất ra của cải vật chất
trong các xí nghiệp của nền đại công nghiệp T Bản Chủ Nghĩa nên họ, những
ngời công nhân đã bị mất tính giai cấp,nghĩa là bị dẩy ra ngoài con đờn tồn tại
giai cấp của mình , và không còn tồn tại với t cách là giai cấp vô sản nữa..Đôi
khi về hình thức nó đựoc coi là giai cấp vô sản, nhng nó không có gốc rễ kinh
tế.Vì vậy một yêu cầu đặt ra là muốn khôi phục quan hệ sản xuất T Bản Chủ
Nghĩa thì phải phục hồi giai cấp t sản trong nớcvà kêu gọi đầu t của t sản nớc
ngoài.Nhờ đó giai cấp công nhân mới có đièu kiện tiếp tục phát triển, đợc làm
việc trong các công xởng cơ khí lớn chứ không làm cái việc đầu cơ, chứ không
phải chế tạo cái bật lửa để bán .Quan hệ sản xuất T Bản Chủ Nghĩa xét về
mặt sở hữu thì nó tồn tại dới nhiều hình thức sở hữu khác nhau: Sở hữu t nhân
T Bản Chủ Nghĩa , Sở hữu tập thể T Bản Chủ Nghĩa , Sở hữu nhà nớc ,Sở hữu
hợp tác , Sở hữu không mang tính chất T bản Nhà nớc .Tơng ứng với các loại
hình thức khác nhau là sự đa dạng về các thành phần kinh tế. Đây cũng là một
phần nội dung của chính sách kinh tế mới mà Lênin đã đề ra.Và nó cũng phù
13
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hợp với nền kinh tế thời kỳ quá độ.Quan hệ sở hữu T Bản Chủ Nghĩa với hình
thức phổ biến nhất là sở hữu cổ phần đựoc C.Mác coi là bớc quá độ để biến tất
cả những chức năng của quá trình tái sản xuất hiện còn gắn với quyền sở hữu t
bản giản đơn than chức năng của ngời sản xuất đã liên hiệp lại với nhau ,tức là
thanh chức năng của xã hội.,và do đó xí nghiệp của nó cũng biểu hiện ra là
những xí nghiệp xã hội.
Điều kiện thứ hai để phát triển Chủ Nghĩa T Bản Nhà Nớc có sự can thiệp của
nhà nớc vào nền kinh tế .Điều này có ý nghĩa rất quan trọng vì Chủ Nghĩa T
Bản Nhà Nớc trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội phản ánh mối quan hệ

giữa giai cấp công nhân và nhà nớc của họ với nhà nớc t bản .Kinh tế t bản nhà
nớc là một kiểu tổ chức kinh tế do nhà nớc của họ với các nhà t bản.Kinh tế t
bản nhà nớc là một kiểu tổ chức kinh tế do nhà nớc của giai cấp công nhân chủ
động tạo ra để khai thác ,thu hút các nguồn lực định hớng các thành phần kinh
tế khác phát triển theo con đờng Xã Hội Chủ Nghĩa .Khi áp dụng Chủ Nghĩa
T Bản Nhà Nớc vào nền kinh tế Nga thì Chủ Nghĩa T Bản sẽ có điều kiện phát
triển trong lòng một nớc đi theo định hớng Xã Hội Chủ Nghĩa .và nh vậy thì
Chủ Nghĩa T Bản hay giai cấp vô sản sẽ chiến thắng? Liệu rằng nhà nớc vô sản
có khống chế đợc các nhà t sản mà phát triển theo những định hớng ,kế hoạch
mà mình đặt ra hay không hay lại bi lật đổ và bị chế nhạo.ở đây vai trò của nhà
nớc là rất to lớn .Để định hớng sự phát triển của Chủ Nghĩa T Bản theo chế độ
Xã Hội Chủ Nghĩa thì nhà nớc vô sản không chỉ đơn thuần đóng vai trò ngời
quản lý,điều hành kinh tế quốc dân mà còn phải có thực lực kinh tế làm cơ
sở .Do đó nhà nớc cần trực tiếp đầu t vào những lĩnh vực , những ngành trọng
yếu , những vị trí pháo đài ,huyết mạch của nền kinh tế quốc dân nh: kết
cấu hạ tầng kinh tế xã hội , hệ thống tài chính ngân hàng, quốc phòng an ninh
Nhà nứơc vô sản tác động đến quá trình tuần hoàn TB thông qua các chính
sách về thuế

14