Nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng giảm lo lắng, cải thiện trí nhớ của mạn kinh tử (vitex trifolia l )

BỘ Y TẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI

TRƢƠNG MINH PHƢƠNG

NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA
HỌC VÀ TÁC DỤNG GIẢM LO LẮNG,
CẢI THIỆN TRÍ NHỚ CỦA MẠN KINH
TỬ ( VITEX TRIFOLIA L. )

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP DƢỢC SĨ


Ngƣời hƣớng dẫn:
1. TS. Phạm Nguyệt Hằng
2. ThS. Phạm Thái Hà Văn
Nơi thực hiện:
1. Viện dược liệu – Việt Nam
2. Bộ môn Dược học cổ truyền –
trường đại học Dược Hà Nội


HÀ NỘI – 2014

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chƣơng 1: Tổng quan 2
1.1. Thông tin chung 2
1.1.1. V trí phân loi ca chi Vitex 2
m chung ca chi Vitex 2

m ca loài Vitex trifolia L 3
1.1.4. Hi chng mãn kinh 4
1.2. Các nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng dƣợc lý của cây
Mạn kinh ( Vitex trifolia L.) 5
1.2.1. Nghiên cu v thành phn hóa hc 5
1.2.2. Nghiên cu v tác dc lý 10
1.3. Công dụng theo y học cổ truyền 13
Chƣơng 2: Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu 16
2.1. Đối tƣợng 16
ng nghiên cu 16
2.1.2. Nguyên vt liu và trang thit b nghiên cu 16
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 17
2.2.1.Vi hc 17
2.2.2. Nghiên cu thành phn hóa hc 17
2.2.3. Nghiên cu tác dc lý 18
2.2.4. X lý s liu 20
Chƣơng 3: Kết quả và bàn luận 21
3.1. Đặc điểm vi học của mạn kinh tử 21
m vi phu 21
m bc liu 21

3.2. Thành phần hóa học của mạn kinh tử 23
3.2.1. Tinh du 23
nh tính các nhóm cht hn kinh t 23
nh tính bc kí lp mng 29
3.3. Tác dụng của cao chiết cồn 90 ° mạn kinh tử đối với hành vi lo lắng và
cải thiện trí nhớ/nhận thức 31
3.3.1. Tác dng ca cao chit cn mn kinh t i vi hành vi lo lng 31
3.3.2. Tác dng ci thin trí nh / nhn thc ca cao chit cn mn kinh t 32
3.3.3. Trng t cung  vòi trng 34

3.4. Bàn luận 35
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 37

















LỜI CẢM ƠN
 c thành công ca khóa lun này, li c bày
t lòng bin TS. Phạm Nguyệt Hằng  Vic liu, i
thi ch luôn bên cnh ch b ng dn    em tn tình
trong thi gian thc hi tài.
ThS. Phạm Thái Hà Văn  B môn
c hc c truyi hc Hà Ni  i thy luôn ht lòng
, tu king ý ki em hoàn thành
tt khóa lun này.
Em xin chân thành cthy cô, anh ch B c hc c
truyn  i hc Hà Ni Khoa và Khoa c lý Sinh hóa 

Vic li em c v vt cht ln tinh th em
có th hoàn thành khóa lun tt nghip.
Em xin chân thành cng ng cùng
toàn th các thi hc Hà N 
kin th em trong sut quá trình hc tp và nghiên cu
ti ng.
Cui cùng, em xin bày t lòng bic tn bè
 da tinh thn, là nhng ngung viên to li vi em
trong cuc sc tp.

Hà Nội, tháng 5 năm 2014
Sinh viên


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
n Vit Nam
c liu
EtOH: Ethanol
EtOAc: Ethyl acetat
IC
50
: N c ch mc 50%
LC
50
: N gây cht  mc 50%
MIC: N c ch ti thiu
Sham: Nhóm chng sinh lý
SKLM: Sc kí lp mng
TT: Thuc th
UV: Ultra Violet spectroscopy ( Ph hng ngoi )

OVX: Mô hình chut nht cái u thut ct b bung trng 2 bên
VT: Cao chit cn ca qu Vitex trifolia ( mn kinh t )
XLC: Xanh lá cây













DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Cây mn kinh Vitex trifolia L.
Hình 1.2. Qu khô ca cây Mn kinh Vitex trifolia L. ( Mn kinh t )
m vi phu qu
m bt mn kinh t
Hình 3.3. S ca tinh du mn kinh t i ánh sáng t ngoi
 c sóng

= 254nm (a),

= 366nm (b) và sau khi phun TT vanillin (c).
Hình 3.4. S ca flavonoid trong mn kinh t i ánh sáng
t ngoi  c sóng


= 254nm (a),

= 366nm (b).
Hình 3.5. Bi ct biu din t l thi gian chut  cung ph


















DANH MỤC CÁC BẢNG
Bng 1.1. Mt s thành phn hóa hc ca cây Mn kinh
Bng 3.1. Kt qu nh tính các nhóm cht trong mn kinh t b
pháp hóa hc.
Bng 3.2. Kt qu nh tính bng SKLM ca tinh du mn kinh t.
Bng 3.3. Kt qu nh tính bng SKLM ca flavonoid t mn kinh t.
Bng 3.4. Tác dng ca cao chit cn mn kinh t trên th nghi
hong t nhiên ca chut

Bng 3.5. Thi gian tim n tìm thy platform
Bng 3.6. Tác dng ca cao chit cn mn kinh t trên trng t cung 
vòi trng ca chut OVX






1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Mn kinh t là v thuc thuc danh mc v thuc thit yu ca thuc y
hc c truyn. Theo kinh nghim dân gian, mn kinh t có tác dng phát tán
phong nhic s du tr c  mt
s , Indonexia, Trung Quc, mn kinh t
c s dng ph biu tr mt s bu, chóng
mt, tn
S phát trin ca khoa hu kin thun li cho s
phát trin ca y hc hii. Nhng kinh nghim s dng v thuc, bài thuc
ca Mn kinh t trong c làm sáng t bng y hc hii qua các
công trình nghiên cu v thành phn hóa hc, tác dc lý ca chúng.
Mn kinh t là v thuc s dng khá ph bin theo kinh nghim dân
gian  nhic bic nhiu công
trình nghiên cu v thành phn hóa hc, tác dc lý ca Mn kinh t và
phn nào chng minh c kinh nghim s dng u tr bnh theo kinh
nghim dân gian. Theo y hc hii, Mn kinh t có tác dng kháng khun,
kháng nm, tác dng trên mt s dòng t 
hot tính chng viêm, gi
y có nghiên cu nào chng minh tác dng  ph n
n mãn kinh.  góp phn nâng cao giá tr s dng ca Mn kinh t,

n hành thc hin  tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và
tác dụng giảm lo lắng, tăng trí nhớ của Mạn kinh tử ( Vitex trifolia L. )”
theo các mc tiêu sau:
1. c các nhóm cht hóa hc chính ca Mn kinh t.
2. Th nghim tác dng gim lo lng  ca Mn kinh t trên mô
hình OVX.


2
Chƣơng 1: Tổng quan
1.1. Thông tin chung
1.1.1. Vị trí phân loại của chi Vitex
Cây Mn kinh thuc chi Vitex, mt chi thuc h C roi nga
Verbenaceae. V trí ca chi Vitex trong h thng phân loi thc vc tóm
t
Gii: Plante
Ngành: Mangnoliophyta
Lp: Magnoliapsida
Phân lp: Lamiidae
B: Lamiales
H: Verbenaceae
Chi: Vitex L.
Mn kinh còn có tên gi là n ba lá, T bi bin, Vn kim
t
1.1.2. Đặc điểm chung của chi Vitex
Chi Vitex có khong 150 loài phân b trên khp các vùng nhii và á
nhii ca châu Á, châu Phi và châu M; ch có mt s ít loài  vùng ôn
i m châu Âu và châu Á.  Malyasia có khong 30 loài,  
loài.  Vi c dùng làm thuc [11].
Nhng loài thuc chi Vitex là cây g hay cây bi. Cành non vuông hay

tròn, nhn hay có lông. Lá mi, kép, chân vng 1- 3 - 5 - 7 lá chét,
có mép nguyên hay x ng tròn, có rãnh  phía trên
hay có cánh. Cm hoa  nh cành hay nách lá phính cành; gm các xim 2
ng và 3 ng hp thành hình chùy, hình tháp hay hình ngù. Lá bc nh tn ti
hay sm rng, có 5 thùy ngn, ct.

3
Tràng có ng ngn, thng hay hình phi 3
thùy vi thùy gia l ng 2 dài, 2 ngn tht vào hay thò khi
ng tràng; ch nh nhn hay có lông  inh trên ng tràng; bao phn
u 2  4 ô, mi ô 1  2 noãn, vòi nhy nhnh x 2
thùy. Qu hch gn hình cu hay hình trn ti, v qu trong
hóa g cng, v qu gia nng cha 1 2 ht [10].
Mt s loài thuc chi Vitex : Vitex trifolia L., Vitex rotundifolia L.,
Vitex negundo L., Vitex agnus – catus L.
1.1.3. Đặc điểm của loài Vitex trifolia L.

Hình 1.1. Cây Mạn kinh Vitex trifolia L.
1.1.3.1. Đặc điểm thực vật
- Cây nh hay cây b cao ti 3m. Cành non có 4 cnh, có
lông mm, mu xám nht; cành già tròn, nhn, màu nâu.
- Lá kép mi, 3 lá chét (lá  ngn lá chét hình
trng, gu tù hon, mép nguyên, mt trên nhn ho
li khi khô, mi ph y lông trng, lá chét gia l
gân không nng g-
3cm, lá chét không có cut dài 13  14 mm.
- Cm hoa là mt chùy t gc, có lông dày; mang nhiu
xim mi, mi xim có 2-3 hoa màu tím nht hoc lam nht; lá bc nh,

4

hình di hình chuông, có lông tr u; tràng hình tr có
lông mt ngoài tr phn gc, môi trên có 2 thùy ngi 3 thùy, thùy
gia l 4, thò ra ngoài [9], [11].

Hình 1.2. Quả khô của cây Mạn kinh Vitex trifolia L. ( Mạn kinh tử )
Mn kinh t là qu ca cây Mn kinh Vitex trifolia L. Qu hch, hình
cng kính 4  6 mm, m lông
nhung màu xám nh
lõm, n ti màu xám nht và cung qu ngc 1/3 
2/3 qu c ph 
t. Cht nh và cp v. Mt ct ngang qu có 4 ô, mi ô có 1
hc bit, v nht, h t tháng 4  11 [3],
[11].
1.1.3.2. Phân bố
Mn kinh có ngun gc t Nam Phi, vùng phân b t n
Xrilanca, Afghanistan, , Myanma, nam Trung Quc, Nht Bn, xung
n vùng bc Úc và 
[11].
 Vit Nam: phân b ri rác  khp các tnh cùng núi thp xun
p  c ng b cao phân b ng < 1000m. Mc
hoang ch yu  vùng bin rng ngp mn t ng
tr vào n Tin Giang ( Gò Công ) và Kiên Giang ( Hà Tiên ) [6].
1.1.4. Hội chứng mãn kinh
Hi chng mãn kinh ( menopause syndrome ) là tp hp các triu
chúng xut hin mãn kinh  ph n do cha bung

5
trng hormone sinh dc n 
h thp gây nên.  thi ph n phi din vi các nguy
 mc các bn kinh, tim mn ni

tit, h vn mch, hi chng bing. Có rt nhiu nghiên c ra v
hi chng tâm thn kinh ca ph n  t ng, lo lng, d
ni cáu, d tht vng, trm cm, mt mi, gim trí nh
Nguyên nhân ca các v này là do ni tit t n i
sâu sc [14]c tui mãn kinh, bung trng hong theo chu kì hàng
tháng và tit ch ng th
 cho th thai.  tui mãn kinh
các nang trng nguyên y cn kit, bung trng ngng hong hn dn ti
mt hoàn toàn ni tit t n là estrogen s dn ti gim và mt cân bng trong
ma chn yên, bung trng, tuyn giáp, tuyn cn
giáp, tuyng thu chng ca hi chng mãn kinh.
Khi mãn kinh bung trng không tit ra estrogen nng
thn tit ra androstenedion, mô m và mt s t chc khác c chuyn
    duy trì nhng ch   i ph n. Mt s
nghiên c ra mi liên quan gia estrogen, trí nh và h cholinergic.
Liu tr hormone thay th i vi ph n mãn kinh có tác dng làm
chm và gic các triu chng trên và bnh Alzheiner [20], [30].
1.2. Các nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng dƣợc lý của cây
Mạn kinh ( Vitex trifolia L. )
1.2.1. Nghiên cứu về thành phần hóa học
1.2.1.1. Trên thế giới:
Cây mn kinh Vitex trifolia L. là cây thuc s dng ph bin trong
nn y hc c truyn cc châu Á. Trung Quc, Nht Bc
có nhng nghiên c u tiên v thành phn hóa hc ca lá và qu Vitex

6
trifolia L. Vitex trifolia L. là mc liu tip tc
c nghiên cu.
Bc kí, phân tích d liu quang ph, phân tích tinh th
bng tia X và phn ng hóa hc    c trong lá và qu Vitex

trifolia L. có các thành phu ( các terpenoid:  pinen, linalool,
 flavonoids, alkaloids, lignans,
 Thành phần hóa học của lá Vitex trifolia L.: ch yu là tinh du và 
phân lp c 40 cht ca tinh du bao gm: pinene, linalol, terpinyl
-[43]. Trong mt nghiên cu
gt ca các nhà khoa hc c mt
halimane diterpenoid : 13  hydroxyl  5(10),14 halimadien  6  one và hai
labdane diterpenoids  diacetoxy  13  hydroxyl  8(9),14 labdadien
và 9  hydroxyl  13(14)  labden  15,16  n n  hexan
t dch chiu ca lá Vitex trifolia trong methanol bng 
vng là h dung môi chloroform/aceton (98:2 v/v) [41].
 Thành phần hóa học của quả Vitex trifolia L. ( Mn kinh t ): thành
phn chính là tinh du; ngoài ra còn có flavonoid, lignan, lactone, acid hu

 Tinh du: qua các nghiên cu  phân lp c mt s
monoterpenenoid, diterpenenoids và triterpenenoids:
 Monoterpenoid 
 Diterpenoids: phân l c rotundifuran, dihydrosolidagenone,
 ol, Vitetrifolin A, B, C, D, E, F, G t dch chit acetone ca
qu Vitex trifolia L. [31] và vitetrifolin H, I [44].
 Triterpenoids : ursolic acid; 2      dihydroxyurs  12  en  28  oic
acid; betulinic acid; taraxerol; 2      trihydroxyurs 12 en 28
oic acid[13].

7
 Mt s thành phn khác:
 Theo Wehmer (1931, Die Pflanzenstoffe, Bd, 1023) thì trong qu ca cây
Vitex trifolia L. có ankaloid và vitamin A.
 Nhóm p  sitosterol  3  O  glucoside [43] và
stigmast  4  en   ol  3  one c phân lp t dch chit n  buthanol

[16].
 Acid h-hydroxybenzoic acid [44].
 Nhóm lactone: viteosin  c phân lp t dch chit n-hexan ca qu
[12] và vitexilactone, previtexilactone c phân lp t dch chit aceton
[25].
 Nhóm flavonoid: casticin ( vitexcarpin), 3, 6, 7  trimethyl quercetagetin
[44], persicogenin, luteolin, penduletin, chrysosplenol  D, artemetin [27].
 Nhóm lignan: vitrifol A ( dimer ca dihydrobenzofuran) và dihydro 
dehydrodiconifenyl alcol c t dch chit n  buthanol [16].
 Cht to màu ca tinh d   c 2 norditne aldehydes t dch
chit acetone ca qu mn kinh thu hái ti thành ph H Chí Minh tháng
6/2000 [25].
1.2.1.2. Ở Việt Nam
n nay có rt ít nghiên cu v thành phn hóa hc ca Mn kinh t.
- Theo các tài lic, Mn kinh t có các thành phn chính là tinh
du, flavonoid, alkaloid, vitamin A [6], [11]
+ Tinh du gm có: L   pinen và camphen (55%), terpinyl acetat (10%),
ng tinh du trong lá mng t
0,42  0,50 % và trong qu là 0,07  0,23 %.
+ Flavonoid gm có: aucubin, agnusid, casticin, orientin, luteolin  7 
glucosid, iso  
+ Alcaloid: vitricin ( 

8
- Ht cha acid p  hydrobenzoic, acid p  
- Lá cha 0,28% tinh dc li
acetat (10%), 1,8   
Công trình nghiên cu gt v thành phn hóa hc ca tinh du
mc thc hin bi Nguyễn Văn Bởi ( Đại học Sư phạm, Đại học
Huế ) c công b p chí khoa hi hc HuBng

c kí khí  khi ph liên hc thành
phn hóa hc chính trong tinh du lá mn kinh là: 6-(1,2-dimetyl1
propenyl)  4,5  diazaspiro [2.4] hept  4  en (20,92%); 3 thujen
(15,85%); 1, 4 H, 10 H  guaia  5,11  dien (13,40%); 3,7,11,15 
tetrametyl  hexadeca  1,3,6,10,14  pentane (6,98) và thành phn hoá hc
chính ca tinh du qu mn kinh là:   cis  ocimen (7,29%); eucalyptol
(9,45%); axetat p menth  1  en  8  yl (5,56%); isocaryophyllen (9,04%)
[4].
Bảng 1.1: Một số thành phần của cây Vitex trifolia L.
STT
Tên hp cht
B phn
Công thc
1
 pinen
Lá, qu

2
Terpinyl acetat
Lá, qu

3
Rotudinfuran
Qu


9
4
Vitetrifolin A
Qu

5
Dihydrodehydro 
diconifenyl alcol
Qu

6
Casticin
(Vitexcarpin)
Qu

7
Luteolin
Qu

8
3,6,7  trimethyl
quercetagetin
Qu


10
9
Orientin
Qu

10
p  hydroxybenzoic
acid
Ht

2.2. Nghiên cứu về tác dụng dược lý
Trên th git nhiu nghiên cu v tác dc lý ca cây
Vitex trifolia L. c công b trên các tp chí, báo cáo khoa hc vi các tác
d st nh, kháng khun, kháng virus, kháng histamine, dit nm,
ng trên dòng t 
o Tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm:
- n n  hexan ca dch chit methanol t lá Vitex trifolia L. c
2 terpenoids: 9 - hydroxyl - 13(14) labdien - 15,16 - olide và isoambreinolide
có tác dng vi vi khun lao Mycobacterium tuberculosis H37Rv trong th
nghim BACTEC  460  n  c ch ti thiu ( MIC ) l t là
100µg/ml và 25 µg/ml [40].
- Dch chit chloroform t lá Vitex trifolia L. có tác dng kháng khun vi
Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumonia và dch chit c có tác
dng kháng khun vi Staphylococus aureus  n 100 mg/ml [15].
- Dch chit cn và hexan ca lá Vitex trifolia L. có tác dng c ch trên c vi
khun Gram âm ( Klebsiellasp, Pseudomonas aeruginosa, Samonella typhi,

11
Escherichia coli, Shigella boydii     Bacillus cereus,
B.subtilis, B.megaterium, Sarcena lutea, Staphylococcus aureus ) [22].
- Dch chit hexan, dichloromethane, methanolca lá c ch s ng
ca mt s vi khu  Staphylococus aureus, Streptococus faecalis,
Proteus mirabilis, E.coli, Shigella sonei tùy theo n tác dng [21].
- Dch chit hexan t lá c ch hoàn toàn s phát trin ca các si nm
Furasium.sp u và gim dn sau 6 ngày [22].
o Tác dụng trên tế bào ung thƣ:
- Dch chit hexan và dicloromethanic t thân và lá cây Vitex trifolia L. gây
c vi mt s dòng t -1 UISO, HCT-15 COLADCAR,
KB, OVCAR-5) [21].

- 7 terpenoids: trifolin A  c chng minh có kh c trên mt
s t  i: A549, HCT 116, HL 60, 2R  75  30 vi giá tr
IC
50
 ng là 0,5; 0,6; 0,003; 0,002 (µg/ml) b   
[45].
- Diterpenoids ( vitextrifolia H, I ) và monoterpenoid ( vitexoid ) c ch s
 bào Hela vi giá tr IC
50
trong khong 4  28 µM. Vitextrifolin I
c ch chu kì t bào  pha G
0
/G
1
và gây cht t bào t 
(apoptosis) [22].
- 6 flavonoids: aucubin, agnusid, orientin, luteolin -7- glucosid, iso -
orientin, casticin có tác dng c ch s a t  ng vt
cng trên chu kì t bào 
pha G
2
/M
1
, gây ra s tiêu hy ca t c th nghim trên dòng t bào
tsFT210 [27].
- Vitexcarpin (casticin) c ch  s a các t 
i, bao gm t bào A2780, HTC  15, HT  1080, K562 vi các giá tr

12
IC

50
 ng là 19,1±2,4 µM (48h), 0,66±0,1 M (48h), 0,44±0,006 M
(48h), 0,28±0,14µM (24h) [41].
- Dch chit cn 95% ca mn kinh t  c 5 labdane diterpenoids:
vitexilactone,(5S,6R,8R,9R,10S)-6-acetoxy-9-hydroxyl-13(14)-labden-16,15-
olide, rotundifuran, vitetrifolin D, vitetrifolin E có tác dng ch
trên các t m ng apoptosis trên t bào tsFT210
và K562  n cao và c ch s tin trin ca chu kì t bào  pha G
0
/G
1

và pha G
2
/M  n thp [26].
o Tác dụng khác:
- Tác dng h sn hexan t dch chit chloroform ca qu Vitex
trifolia L. có tác dng h st nh [18].
- c ch gii phóng histamine: dch chit cn và hexan t lá ca Vitex trifolia
L. c ch s gii phóng histamine IgE t t bào RBL  2H3 [18].T dch
chit n  c hai thành phn chính là viteosin A và vitexcarpin có
tác dng làm  nh ch          
c gii phóng t t bào mast [12].
- Hot tính chng viêm:
+ Dch chic t lá c ch NF  kB chuyn v thông qua biu hin ca NF
 kB p50 ca ti 
gim n các cht trung gian ca phn ng viêm: chemokine CCL  3,
CXCL  10, COX  2 [31].
+ Dch chic ca lá c ch hong trên interleukin (IL)  1,6 và tng
hp iNOS mRNA và tác dng nh trên yu t hoi t khi u (TNF)  

- Làm lành vch chit cn ca lá làm gim din tích v
: gim khou tr [29].
- Trên virus: dch chic ca Vitex trifolia L. ( phn trên mt ) cho
thy tác dng c ch virus HIV  1 RT là 98,06%  n 200µg/ml [42].

13
- ng trên u trùng:
+ Methyl  p  hydroxybenzoate thc t dch chit methanol ca lá Vitex
trifolia L. gây cht 100% u trùng ca Culex quinquefasciutus và Aedes
aegypti  n 20ppm vi giá tr LC
50
ng là 5,77 và 4,74 ppm [24].
+ ng ca tinh dn u trùng ca loài Spilosoma oblique
ng t 25  75% vng tinh du t 0,5  2,5µl và c ch kh 
sinh sn ca trng t 69,67  91,01 vng tinh du t 2,0  0,5µl [37].
- Acid p  hydroxybenzoic n 10
-3
có tác dng c ch men tyrosinase
t 71%, còn acid p  amisic n 10
-3
t 34% [11].
- Thành phc t ct kéo lá mn kinh: bch
vi ling 10mg/kg có tác di vi nhng ri lon tun hoàn  kt
mc mt và màng treo ru nht c
np tiu cu, t n máu giy lá mn kinh
có tác dng vi tun hoàn ngoi biên và ni tng [11].
1.3. Công dụng theo y học cổ truyền
Theo tài liu c, mn kinh t có v ,
ph, bang quang; có tác dng phát tán phong nhi chu,
u nhc, mt hoa, m6].

Hin nay: Mn kinh t c s du tr mt s b
cm mo phong nhit, nhu, chóng mt, nh
au m mt, nhic mt, hoa mt, mt m nhìn không rõ; l
phong thp, gân ct; tng, viêm
rut, a chy. Lp ngoài cht, lá làm g tr
u [6].
 Liu dùng: ht 8  12 g / ngày, sc ung hoc 2  3 g / ngày, thuc bt.
 Kiêng k: Nht do huyi có v 
 u, Thch cao.

14
 Cách bào ch:
o Sy b tp cht, dùng sng dùng ).
o Tng hp phong thp có co git.
 Mt s bài thuc: [9], [11]
 Cha cm st, nhu, m: Mn kinh t 15g, Cúc hoa 12g,
Chi t 12g, Bc hà 12g, Kinh gii 10g, Xuyên khung 4g. Sc, xông cho ra
m hôi, ung thuc khi còn nóng .
 Chu do huyt áp cao ( Mn kinh t thang ): Mn kinh t 12g,
Cúc hoa 12g, Bc hà 8g ( cho sau ), Bch ch ng 12  18 g.
 Chu thng: Mn kinh t 12g, Cúc hoa 8g, Xuyên khung 4g, T
tân 3g, Bch ch 3g, Cam tho 4g.  c sc còn 1/3 chia 3
ln, ung trong ngày.
 Ch, có màng che, chy d, quáng mt: Mn kinh t,
ht Mung sao, ht Mào gà trng, h, ht Ích mu. Các v bng nhau,
tán bt làm viên, ung vc chè hoc mi v 12g sc ung.
 Tiu tin không thông: Mn kinh t 10g, nghin bt chia 3 ln, ung vi
c m trong ngày. Làm nhiu ln cho ti khi các triu chng thuyên
gim.
 i b, dùng mn kinh t sao dòn, tán nh. Mi ln hòa 4g

vu. Gn lu up lên vú ( Bn thc ).
 en và dài: Mn kinh t và m gu, 2 v bng nhau, trn vi
d bôi vào tóc.
 Kinh nghiệm sử dụng trong dân gian ở một số nước:
+ Ấn Độ: p ngoài tr p khp, bong gân; lá nén làm gi dùng tr
viêm chu; lá nghin bt dùng tr st gián cách. Hoa dùng kèm
vi mt ong tr st kèm theo nôn và khát nhiu. Qu  tr b

15
kinh. Lá non mn kinh có tác dng kháng khun và dit côn trùng. Dch
hãm t lá có tác dng h st [6].
+ Indonexia: Cha bng, l, a ch dày và
rung to, bc, ho, nhu và st [6].
+ Thái Lan: c dùng tr bnh ngoài da và gh nga. R tr b
gan và tr st. Qu tr hen suy
+ Trung Quốc: t. Tr u
và nhic mt, chóng mt, mu dùng: 3  10 g [9].
Bào ch theo Trung y: dùng mn kinh t thì:
- B tai, tu m  3 gi
- B tai, giã nát dùng ( Lý Thi Trân ).
Ti mt bnh vin thuc tnh Phúc Ki nghim s dng
mn kinh t  chng th n kinh t 30g, gà sng
c; sau khi sch kinh hoc sau khi
.
Theo mt s tài liu, Trung Quc s dng lá và qu Vitex trifolia L.
u tr 

16
Chƣơng 2: Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Đối tƣợng
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
 Mu nghiên cu: qu ca cây mn kinh Vitex trifolia L. ( Mn kinh t )
c thu hái  vùng núi Ngh  Loi b t
khô.
 Mc Khoa Hóa Thc vt  Vin c liu nh tên
khoa hc là Vitex trifolia L., h C roi nga Verbenaceae  ti
khoa Hóa Thc vt  Vic liu, Vit Nam.
2.1.2. Nguyên vật liệu và trang thiết bị nghiên cứu
 Động vật nghiên cứu:
Chut nht trng cái khe mnh 8  10 tun tui, trng 18  20 g,
cung cp bi Hc vin Quân y.
 Dung môi, hóa chất:
 Dung môi: EtOH 90º, EtOAc, ether du ha, acid formic, tolc.
 Thuc th: dd FeCl
3
5%, dd NaOH 10%, dd gelatin 1%, anhydrid acid,
acid picric 1%, bt Na
2
CO
3,

bt Mg, H
2
SO
4
c,  c, NH
3
c, TT
Bouchardat, TT Mayer, TT Dragendroff, TT Fehling A & B. TT KOH/EtOH
90º, TT vanillin 1% trong dd acid sulfuric.
 Hóa cht khác: cn sát trùng, dung dch betadine 10%.
 Thuc: Progynova ( estradiol valerate ), Diethyl ether.
 Bn mng: bn mng tráng sn silicagel 60 F
254
 dày 0,2 mm ca
hãng Merkc.
 Dụng cụ, trang thiết bị
 B dng c ct tinh du ci tin.
 B dng c ct thu hi dung môi.

17
 t PRESICA.
  Camag

= 254 nm,

= 366 nm.
 Kính hin vi Labonad.
 T sy SHELLAB.
 Các dng c: bình cu, pipet, l thy tinh, ng nghiu côn,


 B thy tinh hình tròn ( mê b ), Platform.
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.2.1.Vi học
Nghiên cm vi hc t dng kính hin vi.
2.2.1.1. Đặc điểm vi phẫu
Tin hành làm tiêu bn vi phc sau:
 Chn qu khô thích hp.
 Ct ngang qu bng dao lam sao cho lát ct m 3 phn ( v
qu ngoài, v qu trong và v qu gia). Làm tiêu bn bc ct.
 Bóc lp áo bên ngoài ht. Làm tiêu bn bc ct.
 i kính hin vi, mô t m gii phu, chp nh bng máy
nh qua kính hin vi.
2.2.1.2. Đặc điểm bột dược liệu
 Quan sát trc tip, ngi, n nh màu, mùi, v.
 Lên tiêu bn bc liu bc ct. Quan sát, mô t và chp nh
nhn hình ca bt qua kính hin vi.
2.2.2. Nghiên cứu thành phần hóa học
 Ct tinh du bc.
 nh tính các nhóm cht h bng:

18
+ Phn ng hóa hc: flavonoid, coumarin, alkanoid, anthranoid, tannin,
glycoside tim, saponin, acid hng kh.
+ Sc kí lp mnh tính tinh du và flavonoid.
2.2.3. Nghiên cứu tác dụng dược lý
2.2.3.1. Bố trí thí nghiệm
 ng vc chia thành 5 nhóm:
 Nhóm chng bnh lý ( nhóm mô hình OVX ): chuc phu thut ct
bung trc uc trong sut quá trình nghiên cu.
 Nhóm chng sinh lý ( Sham ): chuc phu thu

t bung trc uc trong sut quá
trình nghiên cu.
 Nhóm ung cao chit cn 90° mn kinh t li
( OVX + VT 1,6 g/kg )
 Nhóm ung cao chit cn 90° mn kinh t li
( OVX + VT 3,2 g./kg )
 Nhóm ung thuc chun Progynova liu 0,0005 g/kg.
( OVX + Progynova 0,0005g/kg ).
2.2.3.2. Tiến hành
Phu thut ct bung trng hai bên ( gây mô hình OVX ):
 c 1: Gây mê chut bng diethyl ether.
 c 2: Chut nm sp, bc l và sát trùng vùng m.
 c 3: M bc l và ct c 2 bên bung trng m gn dc theo
hai bên ct sng, dài 1cm, cách ct sng 0,5cm, cách g
li da, lt b lp t chc m ta s thy bung trng chut có
màu trng hc 2  
 c 4: Khâu t chc liên kp; khâu da
và sát trùng ti ch bng dung dch betadine 10%.