Hành vi của nhà đầu tư đối với thông tin kế toán trên báo cáo tài chính

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM






VI TH BÍCH VÂN





HÀNH VI CA NHÀ U T
I VI THÔNG TIN K TOÁN
TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH



Chuyên ngành: K toán
Mã ngành: 60340301



LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
TS. TRN VN THO



TP. H CHÍ MINH – NM 2014



LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn thc s kinh t “Hành vi ca nhà đu t đi vi
thông tin k toán trên báo cáo tài chính” là công trình nghiên cu khoa hc
nghiêm túc và đc lp ca bn thân. Nhng kt qu nêu ra trong lun vn này là
trung thc và các s liu có ngun gc rõ ràng, đáng tin cy.




MC LC
Trang
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CH VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH V
CHNG 1: M U - 1 -
1.1 S cn thit ca đ tài nghiên cu: - 1 -
1.2 Mc tiêu nghiên cu và câu hi nghiên cu: - 2 -
1.3 i tng và phm vi nghiên cu: - 2 -

1.4 Phng pháp nghiên cu: - 3 -
1.5 Tng kt nhng nghiên cu liên quan đn đ tài: - 3 -
1.6 óng góp mi ca lun vn: - 6 -
1.7 Kt cu lun vn: - 6 -
CHNG 2: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU - 8 -
2.1 BCTC doanh nghip và đi tng s dng BCTC: - 8 -
2.1.1 Khái nim BCTC: - 8 -
2.1.2 Mc đích ca BCTC: - 8 -
2.1.3 Các đc đim cht lng ca thông tin k toán: - 9 -
2.1.4 H thng BCTC doanh nghip và thông tin trình bày trên BCTC: - 9 -
2.1.5 i tng s dng BCTC: 12 -
2.2 Công b thông tin trên TTCK Vit Nam: 13 -
2.3 Nhà đu t và lý thuyt tài chính hành vi: 14 -
2.3.1 Khái nim nhà đu t: 14 -
2.3.2 Mc tiêu ca nhà đu t: 15 -



2.3.3 Các lý thuyt tài chính hành vi: 15 -
2.3.3.1 Lý thuyt trin vng (The prospect theory): 16 -
2.3.3.2 T nghim và lch lc (heuristic and bias): 17 -
2.3.3.3 Nhân t th trng: 19 -
2.3.3.4 Hiu ng đám đông (Herding effect) : 20 -
2.4 Lý thuyt v nghiên cu hành vi trong k toán: 20 -
2.4.1 Mô hình thu kính Brunswik: 21 -
2.4.2 Mô hình ln theo du vt: 22 -
2.4.3 Mô hình phán đoán xác sut: 24 -
2.5 Mô hình hành vi tích hp (Integrated behavioral model – IBM): 24 -
2.6 Mô hình nghiên cu: 27 -
2.6.1 Mô hình nghiên cu: 27 -

2.6.2 Gi thuyt nghiên cu: 28 -
CHNG 3: THIT K NGHIÊN CU 30 -
3.1 Quy trình nghiên cu: 30 -
3.2 Phng pháp nghiên cu đnh lng: 31 -
3.2.1 Phng pháp kho sát: 31 -
3.2.2 Thit k bin nghiên cu và thang đo: 31 -
3.2.3 Công c nghiên cu: 37 -
3.2.4 Mu nghiên cu: 38 -
3.2.5 Phng pháp phân tích d liu: 39 -
CHNG 4: PHÂN TÍCH D LIU 43 -
4.1 c trng ca mu nghiên cu: 43 -
4.2 ánh giá các thang đo 45 -
4.2.1 Phân tích đ tin cy: 45 -
4.2.2 Phân tích nhân t: 47 -
4.3 Kim đnh mô hình và gi thuyt nghiên cu: 50 -



4.3.1 Phân tích tng quan: 50 -
4.3.2 Phân tích hi quy: 51 -
4.3.3 Kim đnh gi thuyt: 52 -
4.3.4 Kim đnh s khác bit ca các bin đnh tính: 52 -
CHNG 5: KT LUN, GII PHÁP VÀ HNG NGHIÊN CU TRONG
TNG LAI 56 -
5.1 Kt lun: 56 -
5.2 Kin ngh và gii pháp: 57 -
5.3 Hn ch và hng nghiên cu tip theo ca đ tài: 59 -
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC CH VIT TT
BCTC Báo cáo tài chính
IBM Mô hình hành vi tích hp(Integrated behavioral model)
TP. HCM Thành ph H Chí Minh
TPB Lý thuyt hành vi d đnh(Theory of Planned Behavior)
TRA Lý thuyt hành đng hp lý(Theory of Reasoned Action)
TTCK Th trng chng khoán




DANH MC BNG BIU
Trang
Bng 3.1 Thang đo bin hành vi s dng BCTC 33
Bng 3.2Thang đo bin thái đ 34
Bng 3.3Thang đo bin môi trng xã hi 35
Bng 3.4Thang đo bin kh nng kim soát 36
Bng 3.5Thang đo bin môi trng thông tin 37
Bng 4.1 Thng kê tn s v gii tính 43
Bng 4.2 Thng kê tn s v đ tui 43
Bng 4.3 Thng kê tn s v trình đ 44
Bng 4.4 Thng kê tn s v chuyên môn 44
Bng 4.5 Thng kê tn s v s nm thc hin đu t 45
Bng 4.6 Thng kê tn s v loi nhà đu t 45
Bng 4.7 Kt qu phân tích đ tin cy 47
Bng 4.8 Các bin quan sát đc lp đc s dng trong phân tích nhân t 48
Bng 4.9 Các bin quan sát ph thuc đc s dng trong phân tích nhân t 50

Bng 4.10 Kt qu kim đnh gi thuyt 52







DANH MC HÌNH V
Trang
Hình 2.1 Mô hình hành vi tích hp – Integarated Behavioral Model (IBM) 27
Hình 2.2 Mô hình nghiên cu hành vi s dng BCTC 28
Hình 3.1 Quy trình nghiên cu 30

- 1 -


CHNG 1: M U
1.1 S cn thit ca đ tài nghiên cu:
BCTC đc xem là mt sn phm ca k toán, tuy ban đu đây ch là mt
phng tin đ t chc d liu nhm thc hin công tác k toán tt hn, nhng
theo thi gian chúng đã đc phát trin đ h tr cho ngi s dng trong vic ra
quyt đnh kinh t. iu này đã đc khng đnh trong chun mc k toán Vit
Nam s 21 “Trình bày BCTC” (2003), rng mc đích ca BCTC là cung cp
thông tin tài chính, tình hình kinh doanh nhm đáp ng nhu cu hu ích cho s
đông nhng ngi s dng trong vic đa ra các quyt đnh kinh t. S quan
trng ca ngun thông tin này đc nhn thy rõ trên TTCK, ni tp trung các
ngun vn đ tài tr cho hot đng ca doanh nghip. Ti đây, thông tin đóng vai
trò rt quan trng trong quyt đnh ca các nhà đu t và nh hng ln đn li
ích ca h. Vì vy, ngun thông tin cht lng và đc công khai minh bch s
vô cùng hu ích đi vi h. Tuy nhiên, thc t hin nay ti TTCK Vit Nam cho
thy, BCTC – mt kênh thông tin tài chính ph bin gia doanh nghip và nhà
đu t – li cha tht s hu ích, làm cho s bt cân xng thông tin ngày càng
tng. iu này làm mt nim tin ca nhà đu t vào các doanh nghip, và nó nh
hng nghiêm trng đn li ích ca nhà đu t ln chính doanh nghip, quan
trng hn na là nó làm suy gim hiu qu hot đng ca TTCK cng nh nn
kinh t quc gia. Do đó, ci thin cht lng BCTC và minh bch hóa thông tin
này là mt vic cp thit.  làm đc điu này, thì nghiên cu hành vi ngi s
dng BCTC c th là nhà đu t – ngi chu ri ro nhiu nht trong các đi
tng s dng BCTC – là mt hng tip cn hiu qu, bi vì hành vi ngi s
dng s phn nh rõ cht lng ca sn phm. Chính vì th, tác gi đã chn đ tài
“Hành vi ca nhà đu t đi vi thông tin k toán trên BCTC” đ thc hin lun
vn.

- 2 -


1.2 Mc tiêu nghiên cu và câu hi nghiên cu:
Mc tiêu tng quát ca nghiên cu này là xác đnh các nhân t tâm lý nhn
thc nh hng đn hành vi s dng BCTC ca nhà đu t. T đó đa ra nhng
gii pháp nâng cao hiu qu s dng BCTC ca nhà đu t cng nh ci thin
nhng vn đ đang tn ti ca BCTC hin nay.
 thc hin mc tiêu này, nghiên cu ln lt đi vào các mc tiêu c th
nh sau:
- Tìm hiu nhng nhân t nh hng đn hành vi s dng BCTC ca nhà
đu t
- Nhn dng nhng nhân t tâm lý nhn thc có nh hng đn hành vi
s dng BCTC ca nhà đu t
-  xut mô hình nghiên cu các nhân t tâm lý nhn thc nh hng
đn hành vi s dng BCTC ca nhà đu t
T đó, nhng câu hi nghiên cu đc đt ra gm:
1. Các nhân t tâm lý nhn thc nào nh hng đn hành vi s dng
BCTC ca nhà đu t?
2. Có mi quan h nào gia các nhân t nh thái đ, môi trng xã hi,
nng lc nhn thc, môi trng thông tin, đc đim nhân khu hc, kin thc và
kinh nghim vi hành vi s dng BCTC ca nhà đu?
3. Nhng nhân t này có nh hng nh th nào đn hành vi s dng
BCTC ca nhà đu t?
1.3 i tng và phm vi nghiên cu:
i tng nghiên cu trong lun vn bao gm:
- Hành vi s dng BCTC ca nhà đu t và các nhân t nh hng đn
nó
- BCTC ca các công ty c phn niêm yt trên sàn giao dch chng

khoán TP. HCM
- 3 -


- Nhà đu t c phiu là cá nhân trên TTCK TP. HCM, c th là nhng
đc đim nhân khu hc, đc đim cá nhân ca h
Phm vi nghiên cu: nghiên cu kho sát gii hn vi các nhà đu t c
phiu là cá nhân trên Sàn giao dch chng khoán TP. HCM.
1.4 Phng pháp nghiên cu:
Vi mc tiêu nghiên cu trên, phng pháp nghiên cu đc s dng là
phng pháp đnh lng, c th là phng pháp kho sát. Bng câu hi điu tra
đc phân phát đn mu gm các nhà đu t c phiu là cá nhân đc chn theo
phng pháp phi ngu nhiên trên sàn giao dch chng khoán TP. HCM. D liu
thu thp đc x lý vi phn mm SPSS 22.
1.5 Tng kt nhng nghiên cu liên quan đn đ tài:
Tng hp nhng nghiên cu liên quan cho thy, đa s chúng ch kho sát
vic s dng BCTC ca nhà đu t hoc quan đim ca h v s hu ích ca
BCTC mt cách đn thun, mà cha đ cp đn yu t tâm lý nhn thc ca nhà
đu t cng nh mi quan h gia chúng vi hành vi ca h trong vic s dng
BCTC đ ra quyt đnh. Sau đây là tóm tt mt s nghiên cu liên quan đc thc
hin  các quc gia phát trin và các quc gia đang phát trin trên th gii.
u tiên, nghiên cu ca Chang và Most đc thc hin nm 1981 cho
thy các tp đoàn ca M đu xem BCTC là ngun thông tin quan trng nht cho
các quyt đnh đu t. Còn ti Anh, ch có các nhà đu t là t chc mi đánh giá
nh vy. Các nhà phân tích tài chính coi nhng thông tin mà h liên h đc vi
nhà qun lý là ngun quan trng nht, trong khi các nhà đu t cá nhân li a
thích nhng thông tin trên báo và tp chí. BCTC đc nhn thy là quan trng
nh nhau cho quyt đnh mua cng nh quyt đnh bán hoc nm gi.
Ti Hy Lp, nm 2007, Dimitrios I. Maditinos, Zeljko Sevic và Nikolaos
G. Theriou đã thc hin mt nghiên cu v hành vi nhà đu t trên TTCK Athens.

- 4 -


Kt qu cho thy, nhà đu t cá nhân ch yu da vào báo chí/truyn thông và tin
đn trên th trng khi đa ra quyt đnh đu t ca h, trong khi nhng nhà đu
t chuyên nghip ch yu da vào phân tích c bn và phân tích k thut mà ít
da vào phân tích danh mc đu t.
 Bahrain, Jasim Al-Ajmi (2009) đã nghiên cu v vic s dng báo cáo
tài chính ca nhà đu t. Và kt qu cho thy rng nhà đu t cá nhân xem BCTC
là mt ngun thông tin hu ích và phù hp cho quyt đnh đu t ca h. Theo
đó, thông tin k toán đóng vai trò quan trng hn thông tin đnh tính trong quyt
đnh đu t. iu này đc minh chng qua vic nhn mnh tm quan trng ca
hai bng cân đi k toán và báo cáo thu nhp. Trong đó, hai thông tin li nhun
và c tc ca công ty là quan trng nht đi vi nhà đu t.
Fatima Anwar, Saira Anwar và Abdul Mannan (2012) cng thc hin
nghiên cu v vic s dng báo cáo thng niên trong quyt đnh đu t và quyt
đnh tài chính  nhng nc đang phát trin, Pakistan là quc gia đc chn
nghiên cu. Kt qu sau khi thc hin phân tích thng kê ch ra rng báo cáo
thng niên không ch hu dng cho tt c ngi s dng mà còn là mt công c
đc da vào cho các quyt đnh đu t và quyt đnh tài chính.
Tng t, mt nghiên cu v BCTC  quc gia đang phát trin, trong
trng hp này là các tiu vng quc  Rp thng nht, đc thc hin bi tác
gi Abdulrahman Al-Shayeb (2003a). Nghiên cu đã tìm ra bng chng cho thy
các quyt đnh đu t đc thc hin da vào báo cáo thng niên ca công ty 
mt mc đ va phi. Trong đó, báo cáo thu nhp và bng cân đi k toán là
nhng phn đc đc nhiu nht và báo cáo kim toán đc chú ý nhiu vì vn
đ tin cy. Nhìn chung, ngi s dng tin rng nhng thông tin đc công b thì
cha đy đ.
- 5 -

 Malaysia, Ku Nor Izah Ku Ismail và Roy Chandler (2005) đã thc hin
mt nghiên cu điu tra nhn thc ca nhà đu t chuyên nghip v vic s dng
và tính hu ích ca BCTC quý ca nhng công ty  Malaysia. Kt qu cho thy
rng các báo cáo hàng quý đc s dng và rt hu ích. Bài vit này cho thy tính
hu dng tng đi ca BCTC quý s ph thuc vào loi nhà đu t.
Ti Vit Nam, nm 2006, ng c Sn, Neil Marriott và Pru Marriott
cng thc hin nghiên cu nhm khám phá nhn thc ca ngi s dng và vic
s dng BCTC ca các doanh nghip va và nh. Nghiên cu áp dng phng
pháp đnh tính, vi mu gm các đi tng nh nhân viên thu, nhân viên thng
kê, nhà t vn tài chính, chuyên viên tín dng ngân hàng và giám đc tài chính/k
toán trng. Có mt s đng thun chung gia nhng ngi s dng v nhu cu
cho các ch s hot đng kinh doanh cn thit đính kèm theo BCTC. Nghiên cu
cng cho thy kin thc chuyên môn v k toán đc xem nh là hn ch ln
nht trong vic s dng thông tin tài chính ca các giám đc doanh nghip va và
nh, và nhn thc ca h v các chc nng ca BCTC cng đc nhn xét là có
vai trò quan trng trong vic nâng cao cht lng thông tin và tn sut cung cp
báo cáo đn ngi s dng. Có mt nhn thc tiêu cc ca ngi s dng v đ
tin cy ca thông tin tài chính đc cung cp bi các doanh nghip va và nh.
Quy đnh và kim soát ca chính ph vn là đng lc chính cho vic chun b
thông tin tài chính ca các doanh nghip này ti Vit Nam. T đó, nhóm tác gi
đã đa ra kt lun rng, có tn ti mt quan đim “kém hu ích đ ra quyt đnh”
v thông tin tài chính đc cung cp trên BCTC ca các doanh nghip va và nh
trong mt môi trng báo cáo thiu kim soát nh Vit Nam. Tuy nhiên, nghiên
cu thc hin trên mt mu nh ngi s dng nên kh nng khái quát hóa kt
qu nghiên cu b hn ch.
Nhng nghiên cu trên đu tp trung vào vn đ s dng BCTC ca nhà
đu t, và đc thc hin  nhiu quc gia khác nhau, t quc gia đang phát trin
- 6 -

đn quc gia phát trin, và các kt qu nghiên cu cng có mt s khác bit, có
kt qu khng đnh s hu ích ca BCTC, nhng có kt qu kt lun BCTC thiu
phù hp cho quá trình ra quyt đnh đu t. Nguyên nhân ca vn đ này có th
do cht lng cng nh ni dung thông tin trong BCTC  các quc gia khác nhau
và kin thc ngi s dng cng có nhng khác bit đáng k.
1.6 óng góp mi ca lun vn:
Mô hình nghiên cu trong lun vn đc hình thành t s kt hp gia mô
hình thu kính Brunswik và mô hình hành vi tích hp (Francis et al., 2004;
Montano và Kasprzyk, 2008). Kt hp nhng mô hình hành vi trong nghiên cu
này là mt s vn dng phù hp bi vì con ngi k c con ngi trong k toán
đu b nh hng bi các yu t tâm lý. ây là mt đóng góp mi cho ngun tài
liu v nghiên cu hành vi trong k toán ti Vit Nam. Và kt qu ca nghiên cu
này s là mt ngun tham kho hu ích cho nhng nghiên cu tip theo.
Qua nghiên cu, các khía cnh tâm lý nhn thc và hành vi ca nhà đu t
trong vic s dng BCTC cng nh mi tng tác gia chúng đc đánh giá mt
cách c th. Nh vy mà nhà đu t có th nhìn li mt cách khái quát v thái đ,
hành vi ca mình đi vi ngun thông tin này đ có cách ng x phù hp hn.
Ngoài ra, nhng nhà chính sách có th da vào đó đ đ xut nhng bin pháp
hu hiu điu chnh hành vi ca nhà đu t theo hng tích cc, đng thi ci
thin cht lng thông tin ln vic công b thông tin trên TTCK hin nay.
1.7 Kt cu lun vn:
Ngoài danh mc ch vit tt, bng biu, hình v, tài liu tham kho, ph
lc, lun vn đc thit k gm 5 chng nh sau:
- Chng 1: M đu
- Chng 2: C s lý thuyt và mô hình nghiên cu
- Chng 3: Thit k nghiên cu
- 7 -

- Chng 4: Phân tích d liu
- Chng 5: Kt lun, gii pháp và hng nghiên cu trong tng lai
Tóm tt chng 1
Chng 1 trình bày nhng vn đ c bn v nghiên cu. Vi mc tiêu
chính là xác đnh các nhân t tâm lý nhn thc nh hng đn hành vi s dng
BCTC ca nhà đu t, nghiên cu s dng phng pháp kho sát, và mu đc
chn phi ngu nhiên t các nhà đu t c phiu là cá nhân trên TTCK TP. HCM.

- 8 -


CHNG 2: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU
2.1 BCTC doanh nghip và đi tng s dng BCTC:
2.1.1 Khái nim BCTC:
BCTC là h thng báo cáo tng hp t các s liu k toán ca doanh
nghip, đc lp theo nhng mu biu đã đc quy đnh, nó phn ánh tình hình
s dng vn, ngun vn, kt qu kinh doanh, và dòng tin ca doanh nghip trong
k báo cáo.
2.1.2 Mc đích ca BCTC:
Theo chun mc k toán Vit Nam s 21 “Trình bày BCTC” đc ban
hành ngày 30/12/2003 bi B tài chính, mc đích ca BCTC gm:
- BCTC phn ánh theo mt cu trúc cht ch tình hình tài chính, kt qu
kinh doanh ca mt doanh nghip. Mc đích ca BCTC là cung cp các thông tin
v tình hình tài chính, tình hình kinh doanh và các lung tin ca mt doanh
nghip, đáp ng nhu cu hu ích cho s đông nhng ngi s dng trong vic
đa ra các quyt đnh kinh t.  đt mc đích này BCTC phi cung cp nhng
thông tin ca mt doanh nghip v:
+ Tài sn
+ N phi tr
+ Vn ch s hu

+ Doanh thu, thu nhp khác, chi phí, lãi và l
+ Các lung tin.
- Các thông tin này cùng vi các thông tin trình bày trong Bn thuyt
minh BCTC giúp ngi s dng d đoán đc các lung tin trong tng lai và
đc bit là thi đim và mc đ chc chn ca vic to ra các lung tin và các
khon tng đng tin.

- 9 -


2.1.3 Các đc đim cht lng ca thông tin k toán:
Theo chun mc k toán Vit Nam s 01 “Chun mc chung” ban hành
nm 2002 bi B tài chính, các yêu cu c bn đi vi k toán gm:
- Trung thc: các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo
cáo trên c s các bng chng đy đ, khách quan và đúng vi thc t v hin
trng, bn cht ni dung và giá tr ca nghip v kinh t phát sinh.
- Khách quan: các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo
cáo đúng vi thc t, không b xuyên tc, không b bóp méo.
- y đ: mi nghip v kinh t, tài chính phát sinh liên quan đn k k
toán phi đc ghi chép và báo cáo đy đ, không b b sót.
- Kp thi: các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo cáo
kp thi, đúng hoc trc thi hn quy đnh, không đc chm tr.
- D hiu: các thông tin và s liu k toán trình bày trong BCTC phi rõ
ràng, d hiu đi vi ngi s dng. Ngi s dng  đây đc hiu là ngi có
hiu bit v kinh doanh, v kinh t, tài chính, k toán  mc trung bình. Thông tin
v nhng vn đ phc tp trong BCTC phi đc gii trình trong phn thuyt
minh.
- Có th so sánh: các thông tin và s liu k toán gia các k k toán
trong mt doanh nghip và gia các doanh nghip ch có th so sánh đc khi
tính toán và trình bày nht quán. Trng hp không nht quán thì phi gii trình

trong phn thuyt minh đ ngi s dng BCTC có th so sánh thông tin gia các
k k toán, gia các doanh nghip hoc gia thông tin thc hin vi thông tin d
toán, k hoch.
2.1.4 H thng BCTC doanh nghip và thông tin trình bày trên BCTC:
Ti Vit Nam, quyt đnh 15/2006/Q-BTC ngày 20/3/2006 ca B tài
chính quy đnh bn BCTC doanh nghip bt buc lp gm:
- 10 -


- Bng cân đi k toán: trình bày tng quát tình hình ngun vn, tài sn và
c cu tài sn, ngun vn hình thành nên tài sn ca doanh nghip ti mt thi
đim nht đnh. Trong đó, tng tài sn và tng ngun vn luôn bng nhau. Kt
cu bng cân đi k toán gm nhng khon mc ch yu sau:
1. Tài sn
+ Tài sn ngn hn
 Tin và các khon tng đng tin
 Các khon đu t tài chính ngn hn
 Các khon phi thu ngn hn
 Hàng tn kho
 Tài sn ngn hn khác
+ Tài sn dài hn
 Các khon phi thu dài hn
 Tài sn c đnh
 Bt đng sn đu t
 Các khon đu t tài chính dài hn
 Tài sn dài hn khác
2. Ngun vn
+ N phi tr
 N ngn hn
 N dài hn

+ Vn ch s hu
 Vn ch s hu
 Ngun kinh phí và qu khác
- Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh: phn ánh tng quát các khon
doanh thu, thu nhp, chi phí và kt qu kinh doanh ca doanh nghip trong mt
- 11 -


thi k nht đnh. C th, kt cu báo cáo kt qu hot đng kinh doanh gm
nhng khon mc ch yu sau:
+ Doanh thu bán hàng và cung cp dch v
+ Các khon gim tr doanh thu
+ Doanh thu thun v bán hàng và cung cp dch v
+ Giá vn hàng bán
+ Li nhun gp v bán hàng và cung cp dch v
+ Doanh thu hot đng tài chính
+ Chi phí tài chính
+ Chi phí bán hàng
+ Chi phí qun lý doanh nghip
+ Thu nhp khác
+ Chi phí khác
+ Li nhun t hot đng kinh doanh
+ Thu thu nhp doanh nghip
+ Li nhun sau thu
- Báo cáo lu chuyn tin t: phn ánh các khon thu và chi tin ca doanh
nghip theo tng hot đng gm: hot đng kinh doanh, hot đng đu t, hot
đng tài chính nhm trình bày v ngun gc phát sinh ca tin t và cách thc s
dng tin t trong k báo cáo. Nh vy, báo cáo lu chuyn tin t s gm 3 ni
dung chính:
+ Lu chuyn tin thun t hot đng kinh doanh

+ Lu chuyn tin thun t hot đng đu t
+ Lu chuyn tin thun t hot đng tài chính
- 12 -


- Bn thuyt minh BCTC: thuyt minh, b sung và gii trình các thông tin
tài chính trong k báo cáo. Chi tit, bn thuyt minh BCTC phi trình bày nhng
ni dung gm:
+ Thông tin v c s lp và trình bày BCTC, chính sách k toán đang
áp dng
+ Các thông tin trng yu, các thông tin quy đnh ca các chun mc
k toán cha đc trình bày trong BCTC khác
+ Thông tin b sung và cn thit cho vic trình bày trung thc, hp lý
tình hình tài chính ca doanh nghip
H thng BCTC gm BCTC nm và BCTC gia niên đ đc lp theo các
mu đc hng dn ti ch đ k toán doanh nghip (mu chi tit tham kho ti
ph lc 1).
2.1.5 i tng s dng BCTC:
Lut k toán Vit Nam (2003) đ cp đi tng s dng BCTC là “đi
tng có nhu cu thông tin ca đn v k toán”.
Tuy nhiên, có th phân chia mt cách c th các đi tng s dng BCTC
thành 2 nhóm nh sau:
- Các đi tng bên trong doanh nghip nh: nhng nhà qun lý  các
cp đ khác nhau.
- Các đi tng bên ngoài doanh nghip nh: nhà đu t, ngi cho vay,
nhà phân tích/t vn, c quan qun lý nhà nc, đi th cnh tranh, khách hàng,
nhà cung cp, công chúng…
BCTC cung cp nhng thông tin cho mc đích chung ca các đi tng
trên. Tuy nhiên, trong s các đi tng nhà đu t là ngi cung cp vn và chp
nhn ri ro cho doanh nghip nên nhng thông tin trên BCTC mà h cn thit

- 13 -


cng s tha mãn yêu cu chung ca các đi tng khác. Do đó, có th nói nhà
đu t là mt đi tng quan trng trong các đi tng s dng BCTC.
2.2 Công b thông tin trên TTCK Vit Nam:
TTCK Vit Nam bt đu đc thành lp vào nm 1996 và chính thc đi
vào hot đng vào nm 2000. Hin ti, có hai S giao dch chng khoán đang
hot đng là S giao dch chng khoán Hà Ni (HNX) và S giao dch chng
khoán TP. HCM (HOSE). Và sp ti s hp nht hai S giao dch chng khoán
này thành S giao dch chng khoán Vit Nam và phát trin h thng công ngh
chung cho toàn b TTCK Vit Nam. Tính đn cui nm 2013, trên 2 sàn có 683
c phiu và chng ch qu niêm yt vi tng giá tr niêm yt theo mnh giá là 361
nghìn t đng, và s lng tài khon nhà đu t đt khong 1,27 triu tài khon
(Nguyn Th Phng Luyn, 2014).
i vi quy đnh công b thông tin trên TTCK ti Vit Nam, thông t
52/2012/TT-BTC có hng dn chi tit nh sau:
- Công ty đi chúng phi công b thông tin v BCTC nm đã đc kim
toán chm nht là mi ngày, k t ngày t chc kim toán đc lp ký báo cáo
kim toán. Thi hn công b thông tin BCTC nm không quá chín mi ngày, k
t ngày kt thúc nm tài chính.
- Công ty đi chúng phi lp báo cáo thng niên theo quy đnh và công
b thông tin v báo cáo thng niên chm nht là hai mi ngày sau khi công b
BCTC nm đc kim toán. Thông tin tài chính trong báo cáo thng niên phi
phù hp vi BCTC nm đc kim toán.
- Công ty đi chúng phi thc hin công b thông tin v tình hình qun
tr đnh k sáu tháng và nm, thi hn báo cáo và công b thông tin chm nht là
ba mi ngày, k t ngày kt thúc k báo cáo.
- 14 -

- Ngoài ra, công ty đi chúng phi công b thông tin v Ngh quyt i
hi đng c đông thng niên và thông tin v vic chào bán chng khoán cng
nh tin đ s dng vn thu đc t đt chào bán.
i vi t chc niêm yt và công ty đi chúng quy mô ln, quy đnh v
công b thông tin đnh k tng t nh công ty đi chúng, đng thi b sung
thêm mt s quy đnh sau:
- BCTC nm đc công b phi đc kim toán bi t chc kim toán
đc chp thun.
- T chc niêm yt và công ty đi chúng quy mô ln phi lp và công b
thông tin v BCTC bán niên (06 tháng đu nm tài chính) đã đc soát xét bi t
chc kim toán đc chp thun theo chun mc kim toán v công tác soát xét
BCTC trong thi hn nm ngày làm vic, k t ngày t chc kim toán đc chp
thun ký báo cáo soát xét. Thi hn công b thông tin BCTC bán niên đã đc
soát xét không quá bn mi lm ngày k t ngày kt thúc sáu tháng đu nm tài
chính.
- T chc niêm yt, công ty đi chúng quy mô ln công b thông tin v
BCTC quý trong thi hn hai mi ngày k t ngày kt thúc quý.
2.3 Nhà đu t và lý thuyt tài chính hành vi:
2.3.1 Khái nim nhà đu t:
Theo đnh ngha ca lut chng khoán Vit Nam (2006), nhà đu t là t
chc, cá nhân Vit Nam và t chc, cá nhân nc ngoài tham gia đu t trên
TTCK; nhà đu t chng khoán chuyên nghip là ngân hàng thng mi, công ty
tài chính, công ty cho thuê tài chính, t chc kinh doanh bo him, t chc kinh
doanh chng khoán. Trong lun vn này, đi tng đc nghiên cu là nhà đu t
c phiu là cá nhân, mt loi nhà đu t chng khoán, h s dng vn đ
mua/bán c phiu trên th trng nhm to ra li nhun.
- 15 -

2.3.2 Mc tiêu ca nhà đu t:
Nhà đu t có th có nhiu mc tiêu khác nhau khi ra quyt đnh đu t.
Tuy nhiên, có 3 mc tiêu chính mà bt k nhà đu t nào cng quan tâm, đó là: c
tc, an toàn vn, và s tng trng ca vn đu t. Trong đó:
- C tc: đc xem là thu nhp trong đu t, và đây chính là đim thu
hút đi vi nhà đu t.
- S tng trng ca vn đu t: là mt nhân t quan trng đc xem xét
bi các nhà đu t. Tng trng vn đc xác đnh khi chng khoán đc bán
vi giá cao hn giá mua ban đu. Vì vy, nhng nhà đu t tìm kim s tng
trng vn đu t thì không phi là nhng ngi mong mun thu nhp c đnh,
thng xuyên t khon đu t, mà mc tiêu ch yu ca h là tìm kim kh nng
tng trng dài hn.
- An toàn vn: hay nói ngc li là ri ro, nó luôn gn lin vi thu nhp,
mun nâng cao mc thu nhp thì phi hy sinh mt mc đ an toàn. Do đó, s cân
nhc gia các mc tiêu này s giúp nhà đu t ra quyt đnh phù hp.
2.3.3 Các lý thuyt tài chính hành vi:
Tài chính và k toán luôn có mi liên h khn khít vi nhau. Trong đó, lp
BCTC đc xem là mt ngành hp ca tài chính, nó tp trung vào vai trò ca d
liu k toán trong hành vi th trng, quyt đnh qun tr, các ch th liên quan và
tác đng ca nhng ch th đó lên vic báo cáo các quyt đnh. Vì vy, lý thuyt
tài chính hành vi là lý thuyt nn tng cn đc tìm hiu trc khi nghiên cu
hành vi trong k toán. ây cng là c s đ gii thích cho hành vi ca nhà đu t
trên th trng tài chính.
Thc cht, lý thuyt tài chính hành vi là s kt hp gia lý thuyt tâm lý
hc nhn thc, tâm lý hc hành vi vi các nguyên tc kinh t hc và tài chính
nhm lý gii các quyt đnh kinh t ca con ngi. Nhng lý thuyt này c gng
- 16 -


gii thích nhng mâu thun mà lý thuyt tài chính truyn thng vp phi, bng

cách da vào hành vi ca con ngi. Thc t cho thy, con ngi không th xem
xét tt c các thông tin liên quan, mà thay vào đó h thng xuyên x lý thông tin
bng cách s dng kinh nghim và b lc cm xúc. Và nhng quá trình này nh
hng đn hành vi ca con ngi, làm cho hành đng ca h có v không hp lý
nh mô t ca lý thuyt truyn thng. Mt s lý thuyt c bn sau đây s cho thy
rõ vn đ trên.
2.3.3.1 Lý thuyt trin vng (The prospect theory):
Lý thuyt trin vng là mt lý thuyt thuc phm vi phng pháp lun ca
kinh t hc hành vi. ây là mt thay th cho lý thuyt hu dng k vng và đc
phát trin bi Daniel Kahneman và Amos Tversky vào nm 1979 (Ackert và
Deaves, 2010). ây là lý thuyt thc nghim, đc xây dng da trên vic con
ngi thc s hành đng nh th nào, và tha nhn rng hành vi thng không
hp lý, nh vy mà nó gii thích đc nhng b tc ca lý thuyt hu dng k
vng. Lý thuyt trin vng khái quát hóa cách hành x ca các cá nhân hay các
nhóm cá nhân trong th gii không chc chn. Ct lõi ca lý thuyt này là các
nhân t cm xúc ngn hn (nh e ngi s hi tic, e ngi thua l…). Theo đó,
mc hu dng s đc xác đnh bi thái đ ca các cá nhân đi vi lãi và l,
đc hình thành trong quan h vi mt đim tham chiu (đim tham chiu trong
tình hung này đ cp ti giá tr tài sn hin có), ch không da trên kt qu cui
cùng. Và vic đánh giá lãi/l này đc thc hin da vào mt s t nghim.
Nói mt cách c th, giá tr trong lý thuyt trin vng đc đnh ngha là
lãi và l k vng ch không phi là mc đ k vng ca giá tr tài sn cui cùng.
Hàm giá tr trong lý thuyt trin vng lõm trong min lãi và li trong min l, to
nên hàm giá tr hình ch S. Hàm này dc hn v phía l (e ngi thua l) so vi
min lãi. iu này có ngha là mt s thua l gây ra tác đng tiêu cc ln hn so
vi tác đng tích cc đc to ra bi cùng mt mc lãi tng đng. Di lý
- 17 -


thuyt này, con ngi e ngi ri ro trong min lãi và li là ngi tìm kim ri ro

trong min l. Và cách th hin cng nh hng đn hành vi la chn (hiu ng
mô t).
2.3.3.2 T nghim và lch lc (heuristic and bias):
T nghim là mt cách thc con ngi s dng đ đa ra các quyt đnh
khi thông tin và thi gian b gii hn trong mt th gii không chc chn. Tversky
và Kahneman đa ra ba loi t nghim là: tình hung đin hình
(representativeness), s sn có (availability), neo li quyt đnh và điu chnh
(anchoring and adjudstement). Sau đó, Slovic và các cng s đã đa ra mt dng
t nghim na là cm xúc (affect) hay còn gi là hiu ng (Baker và Nofsinger,
2010). Nhìn chung, t nghim khá hu dng, nhng chúng thng dn đn các
lch lc nh: quá lc quan (excessive optimisism), quá t tin (over confidence), t
xác nhn (confirmation), và o tng kim soát (illusion control).
Tình hung đin hình đ cp đn cách con ngi xác đnh xác sut ca mt
s kin hay hin tng da trên s tng t ca nó đi vi nhng nhóm s kin,
hin tng khác. iu này là do não b con ngi cho rng nhng s vt có đc
đim ging nhau s xy ra ging nhau. Tình hung đin hình có th dn đn
nhng lch lc nh: mi ngi đt nng vào nhng kinh nghim gn đây mà pht
l nhng t s dài hn trung bình, h ch da vào nhng thng kê ít giá tr trên c
mu nh, và các nhà đu t trên th trng thng tìm mua nhng c phiu đang
“st” thay vì nhng c phiu đang kém hiu qu, h thích nhng c phiu tng
trng hn nhng c phiu giá tr.
Tính sn có là phng pháp t nghim da nhiu vào thông tin liên quan
đn nhng s kin, tin tc nóng hi và ni cm hoc nhng thông tin t kinh
nghim, ký c hoc s tng tng. Có l s sai lch ch yu ca phng pháp