Kế toán giá trị hợp lý trong giao dịch hợp nhất kinh doanh tại các doanh nghiệp trên thành phố hồ chí minh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM





TRN NGUYN DIM CHI


K TOÁN GIÁ TR HP LÝ TRONG GIAO
DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC
DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH
H CHÍ MINH




LUN VN THC S KINH T





TP.H CH́ MINH ậ NM 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM


TRN NGUYN DIM CHI


K TOÁN GIÁ TR HP LÝ TRONG GIAO
DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC
DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH
H CHÍ MINH
Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
TS NGUYN TH KIM CÚC




TP.H CH́ MINH ậ NM 2014
LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan nghiên cu này là ca riêng tôi, các s liu hoàn toàn trung thc và
kt qu nghiên cu trong lun vn cha tng đc công b trong bt k tài liu nào.

Tác gi
Trn Nguyn Dim Chi

DANH MC VIT TT

Danh mc vit tt ting Vit
Vit tt
Ni dung
BCTC
Báo cáo tài chính
DN
Doanh Nghip
GTHL
Giá tr hp lý
HNKD
Hp nht kinh doanh
TP
Thành ph
TP HCM
Thành ph H Chí Minh
TSC HH
Tài sn c đnh hu hình
TSC VH
Tài sn c đnh vô hình
VN
Vit Nam




DANH MC BNG BIU

Bng 1.1 So sánh ni dung liên quan ti giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh ca Quc T và M
Bng 2.1 So sánh ni dung liên quan ti giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh ca Quc T và Vit Nam
Bng 2.2 Nguyên nhân khó khn khi vn dng giá tr hp lý
Bng 2.3 Thng kê vic vn dng giá tr hp lý  các bc hp nht kinh doanh
gp khó khn
Bng 2.4 ánh giá mc đ các quy đnh liên quan ti giá tr hp lý trong hp nht
kinh doanh















MC LC
Trang bìa ph
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt

Danh mc các bng
PHN M U 1
1. Tính cp thit ca đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Câu hi nghiên cu 2
4. i tng và phm vi nghiên cu 3
5. Phng pháp nghiên cu 3
6. Tng quan v các nghiên cu trc đây có liên quan vn đ nghiên cu 4
7.ụ ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu 6
8. Kt cu ca lun vn 6
CHNG 1 TNG QUAN V VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG
K TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH 7
1.1. Lý thuyt đnh giá trong k toán 7
1.1.1. nh ngha và vai trò đnh giá trong k toán 7
1.1.2. Khái nim v vn và bo toàn vn 8
1.1.3. Các loi giá đc s dng 9
1.2. Ni dung giá tr hp lý 10
1.2.1. Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý 10
1.2.2. C s đo lng theo giá tr hp lý ca IFRS 13 11
1.2.2.1. Phm vi áp dng 11
1.2.2.2. nh ngha giá tr hp lý 11
1.2.2.3. Các k thut đnh giá 13
1.2.2.4. H thng phân cp giá tr hp lý 14
1.2.3. Nhng vn đ xung quanh giá tr hp lý hin nay 14
1.3. Khái quát chung v giao dch hp nht kinh doanh 15
1.3.1. Khái nim hp nht kinh doanh và vai trò ca nó 15
1.3.2. Các hình thc thc hin hp nht kinh doanh 16
1.4. K toán theo giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh trên c s
thông l quc t 17
1.4.1. Quy đnh v giá tr hp lý khi ghi nhn ban đu 18

1.4.1.1. Xác đnh giá phí hp nht kinh doanh 18
1.4.1.2. Phân b giá phí hp nht kinh doanh 18
1.4.1.3. Ghi nhn và đo lng li ích c đông không kim soát 19
1.4.1.4. Ghi nhn và đo lng li th thng mi 20
1.4.2. Quy đnh v giá tr hp lý sau ghi nhn ban đu 21
1.5. Xu hng vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh ti M 24
Kt lun chng 1 27
CHNG 2 GIÁ TR HP LÝ TRONG K TOÁN GIAO DCH HP NHT
KINH DOANH TI CÁC DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH H
CHÍ MINH 29
2.1. c đim h thng đnh giá trong k toán và các hình thc hp nht kinh
doanh  Vit Nam 29
2.1.1. c đim ni bt ca h thng đnh giá trong k toán Vit Nam 29
2.1.2. c đim các hình thc thc hin hp nht kinh doanh  Vit Nam 32
2.2. Giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh theo quy đnh
pháp lý ca Vit Nam 33
2.2.1 Các quy đnh pháp lý v k toán ca Vit Nam liên quan đn s dng
giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh 33
2.2.2 Ni dung quy đnh giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh theo VAS và thông t hng dn 34
2.2.2.1 nh ngha và bn cht giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh 34
2.2.2.2 Vn dng giá tr hp lý đ xác đnh giá phí hp nht kinh doanh 35
2.2.2.3 Vn dng giá tr hp lý sau khi ghi nhn ban đu trong giao dch hp
nht kinh doanh 39
2.2.3 So sánh các quy đnh ca Vit Nam so vi Quc T v giá tr hp lý
trong k toán giao dch hp nht kinh doanh 40
2.3 Kho sát vic vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh
ti các doanh nghip trên đa bàn thành ph H Chí Minh 42

2.3.1 Mc tiêu, đi tng và phng pháp thc hin 42
2.3.2 Kt qu kho sát 43
2.4 ánh giá tình hình vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh ti các doanh nghip 48
2.4.1 Nhng thun li khi áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh 48
2.4.2 Nhng vng mc khi áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch
hp nht kinh doanh 49
2.4.3 Nguyên nhân ca vic s dng giá tr hp lý còn hn ch 51
Kt lun chng 2 53
CHNG 3 MT S  XUT CHO VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ
TRONG K TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC DOANH
NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH 54
3.1. nh hng chung cho vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch
hp nht kinh doanh ti Vit Nam 54
3.1.1. Xem xét vn dng trên c s phù hp vi thông l quc t 54
3.1.2. Xây dng khung pháp lý cho vic vn dng giá tr hp lý 54
3.2. Hoàn thin quy đnh t khung pháp lý v k toán Vit Nam có liên quan
vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh 55
3.2.1. Sa đi b sung Lut và chun mc k toán 55
3.2.1.1. Lut k toán 55
3.2.1.2. Chun mc k toán 56
3.2.2. B sung c th v c s đo lng trong chun mc VAS 11 59
3.3. Mt s kin ngh cho các bên liên quan 64
Kt lun chng 3 66
KT LUN 67

Tài liu tham kho
Ph Lc

1

PHN M U

1. Tính cp thit ca đ tài
Qua tham kho các nghiên cu trc đây nhn thy rng phm vi s dng giá tr
hp lý  Vit Nam còn hp so vi quc t. C th là th gii đư liên tc có nhng
ban hành mi - sa đi b sung các chun mc quc t nh: y ban chun mc k
toán quc t (IASB) ban hành chun mc quc t IFRS 13 hng dn c th v đo
lng giá tr hp lý (2011). Hi đng chun mc k toán tài chính M (FASB) cng
đư cp nht ch đ s 820 (báo cáo s 157 đo lng GTHL) v GTHL (2006).
Trong khi  Vit Nam, Lut K toán Vit Nam vn đang quy đnh theo nguyên tc
giá gc (giá tr ghi s) đ hch toán và lp báo cáo tài chính, k toán Vit Nam vn
cha đc cp nht, sa đi đ tip cn vi Chun mc Quc t (IFRS) nhng nm
gn đây.  phn nào khng đnh hn vai trò ca giá tr hp lý hin ti cng nh
trong tng lai, cn có s nghiên cu, chnh sa vic áp dng giá tr hp lý trong k
toán Vit Nam cho phù hp vi đnh hng phát trin - hi nhp.
Mt trong nhng vn đ liên quan ti giá tr hp lý trong k toán cn đc
nghiên cu t lý thuyt đn thc tin trong giai đon hin nay đó chính là k toán
các giao dch hp nht kinh doanh.
Tht vy, khng hong tài chính đư to ra làn sóng sát nhp, liên kt các doanh
nghip li vi nhau nhm tng li th cnh tranh, vt qua giai đon kinh t khó
khn. Do đó, hp nht kinh doanh đang là gii pháp hu hiu đi vi nn kinh t th
gii nói chung và Vit Nam nói riêng. Và kèm theo đó là yêu cu đt ra đi vi k
toán các doanh nghip là làm sao cung cp đc thông tin đáng tin cy, minh bch
cho các đi tng s dng thông tin, đc bit là nhà đu t hin ti và tng lai.
ây cng là nhim v ca k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Xut phát t nhng lý do trên mà tác gi la chn đ tài : “HoƠn thin vic vn
dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh
2

nghip trên đa bàn TP H Chí Minh” - nhm góp phn vn dng giá tr hp lý
trong vic đo lng - ghi nhn - trình bày và công b thông tin ca mt s khon
mc trên báo cáo tài chính trong giao dch hp nht kinh doanh đáp ng nhu cu
thông tin cho các đi tng s dng và góp phn đa k toán Vit Nam đn gn hn
vi k toán Quc T .
2. Mc tiêu nghiên cu
Hoàn thin vic áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh vi mc tiêu va hi t vi k toán Quc T va phù hp vi thc t ti Vit
Nam.  đt đc mc tiêu trên cn phi nghiên cu và làm rõ nhng mc tiêu c
th sau:
 Ch rõ vai trò ca giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh.
 Làm rõ c s đo lng – ghi nhn – trình bày và công b thông tin theo
giá tr hp lý khi ghi nhn ban đu và sau khi ghi nhn ban đu thông
qua thông l quc t đi vi giao dch hp nht kinh doanh.
 ánh giá thc trng v các quy đnh và vic vn dng giá tr hp lý trong
giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip  TP H Chí Minh.
T đó đa ra gii pháp hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh áp dng cho các doanh nghip ti TP H Chí Minh, đ
phn nào phù hp hn vi thông l quc t và gim thiu s khác bit nu có.
3. Câu hi nghiên cu
 Ti sao li chn giá tr hp lý đ xác đnh giá phí hp nht và sau khi ghi
nhn ban đu trong giao dch hp nht kinh doanh?
 Giá tr hp lý đc vn dng nh th nào trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh thông qua thông l quc t?
  Vit Nam các quy đnh và vic vn dng giá tr hp lý din ra nh th
nào trong giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip trên đa
bàn TP H Chí Minh?
3

 Cn làm gì đ hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip Vit Nam nói chung vi
mc tiêu hi nhp.
4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu:
Các chun mc quc t (IFRSs) và các hng dn thc hành có liên quan đn
vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh  mt s ni
dung.
Các chun mc k toán Vit Nam và thông t ban hành có liên quan đn giá tr
hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Kê toán giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh theo kho sát ti các
doanh nghip có hp nht kinh doanh  TP H Chí Minh hin nay.
Phm vi nghiên cu:
Giao dch hp nht kinh doanh đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau, ,
trong lun vn này tác gi đi sâu vào nghiên cu giá tr hp lý trong k toán hp
nht kinh doanh hình thành nên công ty m - công ty con.
5. Phng pháp nghiên cu
 Lun vn s dng phng pháp phân tích tng hp, phng pháp so sánh
đi chiu đ tip cn.  tài đc thc hin c th nh sau: Phân tích các
vn đ liên quan s dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh theo quy đnh ca chun mc k toán Quc T và theo quy đnh
ca h thng k toán Vit Nam. T đó đi chiu - tng hp - đánh giá và
rút ra kinh nghim đ vn dng ti Vit Nam theo mc đích nghiên cu.
 Kho sát đánh giá thc trng vn dng giá tr hp lý liên quan ti hp
nht  các doanh nghip Vit Nam bng phng pháp thng kê mô t.


4

6. Tng quan v các nghiên cu trc đơy có liên quan vn đ nghiên cu

Do môi trng kinh t - xã hi đư có s thay đi, Vit Nam đang hoàn chnh c
ch kinh t th trng, vì vy vic hch toán theo giá gc là cha phù hp vi thông
l ph bin trên th gii và các chun mc k toán quc t; mt s lnh vc kinh
doanh nh tín dng, chng khoán nu phn ánh theo giá gc s không thy đc
thc cht ca vn, tài sn trong kinh doanh.
ư có không ít nghiên cu v giá tr hp lý nêu bên di. Trc đây nhng
nghiên cu ch dng li  mc tng quát cha đi sâu và c th vào tng mng nh.
Hin nay đư có mt s đ tài đi vào c th tng mng đ nghiên cu nhm giúp cho
vic vn dng giá tr hp lý càng ngày phù hp cho tng trng hp c th ch
không mang tính khái quát hay đnh hng đi vi giá tr hp lý na. C th nh
sau:
i vi lun vn thc s “ nh hng v vic s dng giá tr hp lý trong k
toán doanh nghip Vit Nam” ca Lê V Ngc Thanh, nm 2005 có th nói lun
vn đư làm rõ c s lý thuyt v đnh giá trong k toán và giá tr hp lý. ng thi
cng đư đa ra đc nhng đnh hng cn bn v vic s dng giá tr hp lý trong
k toán Vit Nam thông qua hoàn thin chun mc và sa đi b sung Lut k toán.
Tip bc lun vn trên cng đư có nhng đ tài nghiên cu v giá tr hp lý 
mc đ c s lý thuyt cng nh áp dng thc tin. Lun vn thc s “Phng
hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam”
ca Ngô Th Thu Trang, nm 2012. Lun vn tin hành phân tích phng pháp
đnh giá ca h thng chun mc quc t và đ ra gii pháp vn dng giá tr hp lý
vào k toán doanh nghip Vit Nam.
Tuy nhiên vn dng giá tr hp lý vào k toán khá phc tp. S phc tp này cn
phi đc làm đn gin hoá bng cách phân chia nghiên cu tng mng nh. Chính
vì vy đ tài nghiên cu khoa hc cp trng “Vn dng giá tr hp lý trong vic
ghi nhn và trình bày thông tin ca mt s khon mc trên báo cáo tài chính ca
doanh nghip Vit Nam” ca Nguyn Th Kim Cúc và cng s, 2013 đư tp trung
5

nghiên cu v vic vn dng giá tr hp lý trong vic ghi nhn và trình bày thông tin

ca mt s khon mc trên báo cáo tài chính nhng đ tài cha nghiên cu các vn
đ liên quan ti k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Mt đ tài liên quan ti hp nht đó chính là lun vn thc s “Hoàn thin k toán
giao dch hp nht kinh doanh áp dng cho các doanh nghip Vit Nam” ca 
Th Thu Dung, nm 2013. Lun vn đ cp k toán giao dch hp nht kinh doanh
 mt s ni dung bao gm phng pháp mua, kim soát, li th thng mi, li ích
không kim soát nhng cng không đi sâu vào nghiên cu v vn dng giá tr hp
lý.
Ngoài ra tác gi còn tham kho thêm mt s tài liu di đây đ làm c s
nghiên cu phc v cho lun vn ca tác gi.
1. Hunh Th Xuân Thu, Gii pháp vn dng giá tr hp lý đ thc hin đo
lng các khon đu t chng khoán ti các công ty c phn niêm yt trên
s giao dch chng khoán TP. H Chí Minh, Lun vn thc s , Trng i
Hc Kinh T, 2013.
2. oàn Th M Duyên, Nhn din nhng khác bit gia chun mc hp nht
kinh doanh ca Vit Nam vi quc t và đnh hng hoàn thin chun mc
hp nht kinh doanh ca Vit Nam theo yêu cu hi t quc t, Lun vn
thc s, i hc Kinh t TP.HCM, 2012.
3. Nguyn Th Kim Oanh, So sánh đi chiu chun mc k toán quc t và
Vit Nam trong vic lp và trình bày báo cáo tài chính hp nht, Lun vn
thc, i hc Kinh t TP.HCM, 2010.
4. Nguyn Th Thùy Trang, Vn đ k toán hp nht kinh doanh ti Vit Nam
thc trng và gii pháp hoàn thin, Lun vn thc, Trng i Hc Kinh
T, 2008.
5. Trn Th Huyn Thu, Chun mc hp nht kinh doanh : S hài hòa gia
chun mc k toán Vit Nam và chun mc k toán quc t, Lun vn thc
s, Trng i Hc Kinh T, 2007.
6

6. Nguyn Phú Cng, Chun mc hp nht kinh doanh : T lý lun đn thc

tin ng dng vào k toán  các doanh nghip Vit Nam, Lun vn thc s,
Trng i Hc Kinh T, 2007.
7. Bùi Th Ngc, Bàn v quy đnh giá tr hp lý trong hp nht kinh doanh,
, ngày 29 tháng 08 nm 2009.
7. ụ ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu
i vi k toán hp nht kinh doanh vic s dng giá tr hp lý khi ghi nhn ban
đu và sau khi ghi nhn ban đu ca tài sn và n phi tr, thông tin do k toán cung
cp s bo đm hai đc tính cht lng quan trng: tính thích hp và tính đáng tin
cy.
Trên c s nghiên cu phân tích và tng hp kinh nghim s dng giá tr hp lý
trong giao dch hp nht ca quc t và kho sát thc t v vn dng giá tr hp lý
trong k toán giao dch hp nht kinh doanh Vit Nam thông qua các doanh nghip
ti TP HCM; lun vn s góp phn hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k
toán hp nht kinh doanh cho các doanh nghip Vit Nam.
8. Kt cu ca lun vn
Lun vn có kt cu gm 3 phn và 3 chng trình t nh sau:
Phn m đu
Phn ni dung
 Chng 1: Tng quan vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh
 Chng 2: Giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh
ti các doanh nghip đa bàn TP H Chí Minh
 Chng 3: Mt s đ xut cho vic vn dng giá tr hp lý trong k
toán giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip đa bàn TP
H Chí Minh
Phn kt lun
7

CHNG 1
TNG QUAN V VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG K

TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH

Các nghiên cu trc đây đư làm rõ c s lý thuyt v giá tr hp lý cng nh
giao dch hp nht kinh doanh. Chng này tác gi ch trình bày khái quát v giá tr
hp lý và nhng vn đ liên quan ti hp nht kinh doanh; còn li ch yu s đi sâu
vào vic áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh khi ghi
nhn ban đu và sau khi ghi nhn ban đu theo thông l quc t t đó làm c s cho
các chng tip theo.
1.1. Lý thuyt đnh giá trong k toán
1.1.1. nh ngha và vai trò đnh giá trong k toán
nh giá là mt phng pháp c bn ca k toán, biu hin các đi tng k toán
bng tin theo nhng nguyên tc và yêu cu nht đnh ( Nguyn Vit và Võ Vn
Nh, 1997, trang 132).
nh giá thng din ra thng xuyên trong hot đng kinh t nh giao dch mua
bán, hp nht kinh doanh
Nh vào đnh giá mà giá tr ca các đi tng k toán ca doanh nghip đc
biu hin di hình thái tin t bao gm giá tr tài sn, ngun vn cng nh kt qu
hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Do đó, đnh giá nh hng đn tt c các khon mc ca báo cáo tài chính. T đó
nó nh hng đn các ch tiêu c bn đ đánh giá tình hình tài chính tình hình hot
đng ca doanh nghip kéo theo nh hng đn vic ra quyt đnh ca ngi s
dng báo báo cáo tài chính.
IASB đư đa ra nhng đc đim cht lng đ vic đnh giá cho các đi tng k
toán đc phn ánh trung thc và hp lý. Nhng đc đim cht lng này có nh
8

hng rõ rt đn đnh giá theo IASB (Khuôn mu lý thuyt BCTC, 2010) bao gm :
Hai ch tiêu cht lng ch yu là: thích hp và trung thc; Bn ch tiêu cht lng
th yu là: có th so sánh, có th kim chng, kp thi và có th hiu đc.
Và theo IASB framework hin nay có bn h thng đnh giá k toán: K toán giá

gc, K toán theo mc giá chung, K toán giá hin hành, K toán giá đu ra. Trong
mi h thng k toán, các loi giá khác nhau đc s dng kt hp vi nhau đ đnh
giá các đi tng k toán. Hin nay IASB xác đnh có hai loi giá dùng làm c s
đo lng bao gm giá đu vào và đu ra tng ng vi hai quan đim bo toàn vn
tài chính và vt cht di đây.
1.1.2. Khái nim v vn và bo toàn vn
1

Khái nim v vn
Khái nim tài chính vn là tin đu t hoc sc mua ca vn đư đu t, vn đng
ngha vi tài sn thun hoc vn ch s hu.
Khái nim vt cht vn nh là nng lc hot đng, nng lc sn xut ca mt
doanh nghip.
Khái nim bo toàn vn
Da trên hai khái nim v vn làm ny sinh hai khái nim v bo toàn vn: Bo
toàn vn tài chính và bo toàn vn vt cht.
Khái nim bo toàn vn tài chính: Li nhun là phn vt ca giá tr tài sn
thun cui k so vi đu k sau khi loi tr nh hng ca các khon góp vn hoc
chia lãi cho c đông. Nh vy li nhun ch xy ra khi có s tng lên ca giá tr tài
sn thun trong nhng điu kin trên. Theo IAS framework có hai phng pháp đ
xác đnh bo toàn vn tài chính:
 Theo đn v tin t danh ngha: Li nhun là khon gia tng vn danh ngha
trong k. Nh vy khon gia tng v giá c ca tài sn hin có trong k đc

1
Nguyn th lc, nh giá tài sn và xác đnh li nhun trên các báo cáo tài chính,
trang 38,39
9

coi là li nhun, tuy nhiên chúng cha đc ghi nhn cho đn khi tài sn đó

đc bán hoc trao đi.
 Theo đn v sc mua n đnh: Li nhun là khon gia tng sc mua ca vn
trong k. Nh vy ch có phn gia tng giá c ca tài sn vt quá phn tng
ca sc mua chung thì mi đc coi là li nhun.
Khái nim bo toàn vn vt cht: Li nhun là phn vt ca nng lc sn xut
vt cht cui k so vi đu k sau khi tr đi khon góp vn và chia lãi cho các c
đông. Khái nim bo toàn vn v mt vt cht yêu cu báo cáo da trên c s giá
hin hành.
1.1.3. Các loi giá đc s dng
Quá trình phát trin các lý thuyt và thc tin hot đng k toán đư dn đn s ra
đi nhiu loi giá khác nhau, chúng đc phân thành các loi nh sau:
Giá đu vào
 Giá gc (historical cost): Là s tin hoc tng đng tin đư thanh toán đ
có mt tài sn hoc thanh toán mt khon n phi tr.
 Giá thay th (replacement cost) - chi phí thay th: Là s tin hoc tng
đng tin s đc chi tr đ nhn đc tài sn tng đng có cùng giá tr
hu dng còn li. Giá thay th đc c tính da vào giá th trng, hoc ch
s giá đc bit, hoc s c lng ca nhà qun lý.
Giá đu ra
 Giá tr thun có th thc hin (net realizable value): Là s tin hoc tng
đng tin thun s thu đc khi bán tài sn hoc s phi tr đ thanh toán
n hin ti. Giá tr thun có th thc hin là giá bán c tính trong điu kin
kinh doanh bình thng tr chi phí c tính cho vic hoàn thành và tiêu th.
 Hin giá (present value): Là giá tr hin ti ca dòng tin thun s nhn đc
t vic s dng tài sn hoc s tr đ thanh toán n.  tính toán hin giá
10

ph thuc vào: Dòng tin mong mun, thi gian ca dòng tin mong mun,
s nm còn li ca tài sn hoc n phi tr, lãi sut chit khu phù hp.
Các loi giá khác

 Giá th trng: Là giá ca tài sn hoc n phi tr đc xác đnh trên th
trng hot đng. iu kin đ giá th trng phn ánh đúng giá c ca tài
sn, n phi tr là phi có th trng hot đng, trong đó ngi mua và ngi
bán phi có đy đ s hiu bit v giao dch, mua bán không có bt c s
cng ép nào. Vì vy vn đ khó khn gp phi khi s dng giá th trng là
trong nhiu trng hp không có th trng hot đng đ có th xác đnh
đc giá th trng.
 Giá tr hp lý: “Là giá mà ti đó tài sn và n phi tr có th đc trao đi
trong mt giao dch hin ti gia nhng ngi t nguyn, thông tho, không
có mi quan h” FASB, Fair Value Measurements, d tho, nm 2004.
Giá tr hp lý là mt loi giá áp dng trong k toán đ ngi quan tâm có th tin
tng đc tính minh bch ca báo cáo tài chính đó.
1.2. Ni dung giá tr hp lý
1.2.1. Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý
Thi k t phát (1850 – 1970): Sau đi khng hong giá gc gi v trí thng tr
trong k toán M. Giá th trng đc bàn đn trong các nghiên cu di các hình
thc giá tr thun có th thc hin, giá hin hành, giá đu ra… khi đu cho mt
khái nim v giá tr hp lý.
Thi k hình thành giá tr hp lý (1970 – 1990): Lm phát khin giá th trng
đc quan tâm và các chun mc liên quan đc ban hành ti M. Sau khng
hong v vay và tit kim, giá th trng bt đu đc áp dng cho mt s khon
đu t chng khoán ti M. Thi k này IASC đa dn giá tr hp lý vào chun
mc. IAS 16 (TSC hu hình), IAS 17 (thuê tài sn), IAS 18 (Doanh thu), IAS 22
(Hp nht kinh doanh).
11

Thi k phát trin (1990 – 2004): IASC /IASB tip tc đy mnh vic s dng
giá tr hp lý trong các chun mc ca mình, m rng vic áp dng giá tr hp lý
cho các khon phi tài chính. Nhng nhng hng dn v giá tr hp lý vn cha đt
đc s thng nht. Thi k này M đư bt đu s dng giá tr hp lý cho vic đánh

giá sau khi ghi nhn ban đu.
Nm 2004 ban hành s tho chun mc v giá tr hp lý ca FASB.
Thi k phát trin mnh m ( 2004 – nay): ây là giai đon phát trin mnh m
nht ca giá tr hp lý và kt qu là IFRS 13 ra đi (2011) và có hiu lc (2013).
Mc tiêu ca IFRS 13 là đa ra đnh ngha v giá tr hp lý, thit lp khuôn mu v
đo lng giá tr hp lý và yêu cu trình bày công b thông tin v vic đo lng giá
tr hp lý.
Vy thông qua IFRS giá tr hp lý ngày càng đc tha nhn rng rưi hn. Vai
trò ca giá tr hp lý cn đc xem xét nh là mt yu t góp phn cho s thành
công ca IASB. Trên thc t giá tr hp lý ch đc s dng nh mt trong các
phng pháp đnh giá. Tuy nhiên rút cuc thì giá tr hp lý có th thay th đc cho
giá gc vn còn là mt vn đ tranh lun.
1.2.2. C s đo lng theo giá tr hp lý ca IFRS 13
1.2.2.1. Phm vi áp dng
Chun mc này áp dng trong trng hp chun mc khác yêu cu hoc cho
phép vic xác đnh giá tr hp lý hoc thuyt minh v vic xác đnh giá tr hp lý
trên báo cáo tài chính.
Khung hng dn cách xác đnh giá tr hp lý đc mô t trong Chun mc này
áp dng trong c hai trng hp đánh giá ban đu hay đánh giá li nu các chun
mc khác yêu cu hay cho phép s dng giá tr hp lý
1.2.2.2. nh ngha giá tr hp lý
12

Giá tr hp lý là giá có th nhn đc khi bán tài sn hay giá tr cn thanh toán đ
chuyn giao mt khon n phi tr trong mt giao dch sòng phng gia các bên
tham gia th trng ti ngày cn xác đnh giá tr giao dch.
Tài sn hay công n
Vic xác đnh giá tr hp lý đc áp dng cho tài sn hoc công n c th. Ngha
là, khi xác đnh giá tr hp lý, doanh nghip nên xét đn các đc tính ca tài sn
hoc công n nu các bên tham gia th trng có cân nhc đn nhng đc đim này

khi đnh giá tài sn hay công n ti thi đim đnh giá.
Giao dch th trng
Vic xác đnh giá tr hp lý gi đnh rng tài sn hay n phi tr đc trao đi
thông qua mt giao dch đc lp gia nhng ch th giao dch th trng đc lp đ
bán/thanh lý tài sn, chi tr khon n vào ngày đnh giá di điu kin ca th
trng hin ti.
Vic xác đnh giá tr hp lý gi đnh rng giao dch bán/thanh lý tài sn hay chi
tr khon n phi tr phi đc thc hin trên:
(a) Th trng chính cho loi tài sn hay công n đó; hoc
(b) Th trng ti u nht nu không tn ti th trng chính.
Các bên tham gia th trng
Doanh nghip phi xác đnh giá tr hp lý ca mt tài sn hoc công n vi gi
đnh rng các bên tham gia th trng cng s s dng giá tr hp lý khi đnh giá tài
sn hoc công n, vi điu kin rng các bên tham gia th trng s hành đng vi
li ích kinh t cao nht có th đt đc.
Mc giá giao dch
Giá tr hp lý là mc giá thu đc khi bán hay thanh lý tài sn hay s tin phi
tr khi chuyn nhng mt khon n trong giao dch t nguyn trên th trng
chính (th trng ti u nht) ti thi đim xác đnh giá tr trong điu kin th
13

trng hin ti (giá bán) bt k mc giá đó là có th quan sát đc hoc đc c
tính s dng phng pháp đnh giá khác.
1.2.2.3. Các k thut đnh giá
Mt doanh nghip phi s dng nhng k thut đnh giá phù hp vi hoàn cnh
và nhng d liu sn có đ xác đnh giá tr hp lý, s dng ti đa các yu t đu vào
có th quan sát đc có liên quan và hn ch s dng các yu t đu vào không th
quan sát đc.
Các k thut đnh giá đc s dng nhm mc đích c tính giá khi bán mt tài
sn hoc khi chuyn giao mt khon công n trong mt giao dch t nguyn gia

các bên tham gia th trng ti ngày xác đnh giá tr theo điu kin th trng hin
ti.
Ba k thut đnh giá đc s dng rng rãi là:
 Phng pháp giá th trng
Giá c th trng quan sát đc và các thông tin v các giao dch thc t trên th
trng s đc s dng đ c tính giá tr hp lý ca mt tài sn, mt khon n
phi tr. Phng pháp này đc da trên tin đ rng mt ngi tham gia th trng
s không tr nhiu hn chi phí đ mua mt tài sn tng t.
 Phng pháp chi phí
Giá tr hp lý ca mt tài sn đc xác đnh trên c s xem xét các chi phí phi
b ra đ có đc mt tài sn thay th tng đng v nng lc sn xut (Dòng tin
phi chi đ mua, sn xut tài sn). Phng pháp chi phí thng không xem xét điu
kin th trng nên thng không đc s dng trong thc t, ngoi tr đ xác đnh
giá tr hp lý ca mt phn máy móc thit b hoc giá tr các công trình xây dng c
bn.
 Phng pháp thu nhp
14

Giá tr hp lý ca mt tài sn hay mt khon n đc xác đnh bng cách s
dng các phng pháp k thut đ quy đi các khon tin trong tng lai v giá tr
hin ti (Dòng tin vào t vic khai thác, s dng tài sn hoc dòng tin ra đ thanh
toán n phi tr). Phng pháp này da trên tin đ rng mt ngi tham gia th
trng sn sàng tr giá tr hin ti ca các li ích s thu đc ca mt tài sn trong
tng lai.
1.2.2.4. H thng phân cp giá tr hp lý
 tng cng tính nht quán và so sánh trong vic xác đnh giá tr hp lý và các
thuyt minh liên quan, Chun mc này thit lp mt h thng phân cp giá tr hp
lý gm ba cp đi vi các yu t đu vào đc s dng cho các k thut đnh giá
khi xác đnh giá tr hp lý.
Các yu t đu vào đc phân cp thành ba (03) loi sau:

 Yu t đu vào cp 1: Yu t đu vào cp 1 là giá niêm yt (trc điu
chnh) trên th trng hot đng đi vi các tài sn và công n cùng loi
mà doanh nghip có th tip cn ti ngày đnh giá.
 Yu t đu vào cp 2: Yu t đu vào cp 2 là các yu t đu vào khác có
th quan sát đc trc tip hoc gián tip liên quan đn tài sn hoc công
n, ngoài giá niêm yt nêu ti Yu t đu vào cp 1.
 Yu t đu vào cp 3: Yu t đu vào cp 3 là nhng yu t đu vào không
quan sát đc liên quan đn tài sn hoc công n.
1.2.3. Nhng vn đ xung quanh giá tr hp lý hin nay
Giá tr hp lý đang dn khng đnh vai trò ca nó nhng hin nay vn không ít
các quan đim trái chiu nhau xoay quanh vic vn dng giá tr hp lý. Có th tóm
tt ngn gn li các ý kin đó nh sau:
Quan đim tán thành
 Giá tr hp lý phn ánh điu kin th trng hin ti.
 Cung cp thông tin không b li thi
15

 Tng cng tính minh bch
 Khuyn khích các hành vi điu chnh thích hp
Quan đim phn đi
 Giá tr hp lý không thích hp và phn ánh không đúng tài sn gi lâu dài
 Giá bán có th b xuyên tc do th trng không hiu qu
 Giá tr hp lý da trên các mô hình dn đn thiu tính tin cy
 Giá tr hp lý tác đng xu đn h thng tài chính
1.3. Khái quát chung v giao dch hp nht kinh doanh
1.3.1. Khái nim hp nht kinh doanh và vai trò ca nó
Khái nim hp nht kinh doanh
Khái nim hp nht kinh doanh đư đc chnh sa qua các nm nh sau:

Theo IAS 22: “Hp nht kinh doanh là vic kt hp các đn v, doanh nghip
đc lp thành mt đn v kinh t thông qua hình thc kt hp li ích hoc thâu tóm
quyn kim soát đi vi tài sn thun và hot đng ca đn v, doanh nghip khác.”
ư đc thay th bi IFRS 3 ngày 31/03/2004.
Theo IFRS 3( 2004) : “Hp nht kinh doanh là vic kt hp các đn v, doanh
nghip đc lp thành mt đn v báo cáo thông qua hình thc thâu tóm quyn kim
soát đi vi tài sn thun và hot đng ca đn v, doanh nghip khác.”
Theo IFRS 3 ( 2010): “Hp nht kinh doanh là mt giao dch hoc các s kin khác
trong đó bên mua nm quyn kim soát ca mt hoc nhiu doanh nghip. ôi khi
các trng hp sáp nhp cng đc gi là hp nht kinh doanh theo các điu kin
đc s dng trong Chun mc Báo cáo Tài chính Quc t IFRS 3.
Nh vy theo phiên bn IFRS 3 ( 2010) đnh ngha hp nht kinh doanh có đim
mi so vi các phiên bn trc đây đó là giao dch hp nht kinh doanh là mt giao
dch hoc mt s kin mà bên mua nm quyn kim soát ca mt doanh nghip ch
không phi là mt thc th và đc yêu cu k toán theo phng pháp mua.
16

Vai trò ca hp nht kinh doanh

2
Tt c các doanh nghip đu có nhu cu m rng hot đng sn xut và vic các
doanh nghip chn hp nht kinh doanh đ tng quy mô sn xut ca mình vì
nhng lý do sau:
 Tit kim chi phí : Các c s h tng, nhà máy, trang thit b, dây chuyn máy
móc ca doanh nghip b hp nht là có sn, không mt nhiu tin ca và
thi gian đ đu t, xây dng và phát trin.
 Tng th phn trên th trng: Vic mua li doanh nghip s góp phn tng th
phn trên th trng dn đn kh nng đm bo ngun đu ra.
 Gim ri ro: mua li các doanh nghip đang hot đng và có th trng thì
thng ít ri ro hn vic m rng sn xut và gây dng th trng mi. S

kt hp doanh nghip s ít ri ro hn khi mc tiêu là đa dng hóa sn phm.
 Ít b trì hoãn các hot đng hin ti: Vic sang li các nhà máy thông qua hp
nht kinh doanh rt có li vì s tránh đc tr nãi trong hot đng.
 Tránh b thôn tính: Nhng công ty nh hn thng có nguy c b thâu tóm. Vì
vy các công ty này thng có chin lc mua trc đ đm bo không b
thôn tính bi các công ty khác.
 Tn dng đc tài sn vô hình t hp nht: Vic hp nht kinh doanh đen li
chung c hai loi tài sn vô hình và hu hình. Do đó, vic mua li công ty
đng thi vi mua li nhng môn bài giy phép , các bn nghiên cu … đây
chính là đng c hàng đu cho mt s hp nht doanh nghip đc bit.
1.3.2. Các hình thc thc hin hp nht kinh doanh
Hp nht kinh doanh có th đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau nh:
Mt doanh nghip có th mua c phn ca mt doanh nghip khác; mua tt c tài
sn thun ca mt doanh nghip khác, gánh chu các khon n ca mt doanh

2
Nhn din nhng khác bit gia chun mc hp nht kinh doanh ca Vit Nam
vi quc t và đnh hng hoàn thin chun mc hp nht kinh doanh ca Vit
Nam theo yêu cu hi t quc t, oàn Th M Duyên, 2012.