B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
TRN NGUYN DIM CHI
K TOÁN GIÁ TR HP LÝ TRONG GIAO
DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC
DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH
H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T
TP.H CH́ MINH ậ NM 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
TRN NGUYN DIM CHI
K TOÁN GIÁ TR HP LÝ TRONG GIAO
DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC
DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH
H CHÍ MINH
Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
TS NGUYN TH KIM CÚC
TP.H CH́ MINH ậ NM 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan nghiên cu này là ca riêng tôi, các s liu hoàn toàn trung thc và
kt qu nghiên cu trong lun vn cha tng đc công b trong bt k tài liu nào.
Tác gi
Trn Nguyn Dim Chi
DANH MC VIT TT
Danh mc vit tt ting Vit
Vit tt
Ni dung
BCTC
Báo cáo tài chính
DN
Doanh Nghip
GTHL
Giá tr hp lý
HNKD
Hp nht kinh doanh
TP
Thành ph
TP HCM
Thành ph H Chí Minh
TSC HH
Tài sn c đnh hu hình
TSC VH
Tài sn c đnh vô hình
VN
Vit Nam
DANH MC BNG BIU
Bng 1.1 So sánh ni dung liên quan ti giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh ca Quc T và M
Bng 2.1 So sánh ni dung liên quan ti giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh ca Quc T và Vit Nam
Bng 2.2 Nguyên nhân khó khn khi vn dng giá tr hp lý
Bng 2.3 Thng kê vic vn dng giá tr hp lý các bc hp nht kinh doanh
gp khó khn
Bng 2.4 ánh giá mc đ các quy đnh liên quan ti giá tr hp lý trong hp nht
kinh doanh
MC LC
Trang bìa ph
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng
PHN M U 1
1. Tính cp thit ca đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Câu hi nghiên cu 2
4. i tng và phm vi nghiên cu 3
5. Phng pháp nghiên cu 3
6. Tng quan v các nghiên cu trc đây có liên quan vn đ nghiên cu 4
7.ụ ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu 6
8. Kt cu ca lun vn 6
CHNG 1 TNG QUAN V VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG
K TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH 7
1.1. Lý thuyt đnh giá trong k toán 7
1.1.1. nh ngha và vai trò đnh giá trong k toán 7
1.1.2. Khái nim v vn và bo toàn vn 8
1.1.3. Các loi giá đc s dng 9
1.2. Ni dung giá tr hp lý 10
1.2.1. Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý 10
1.2.2. C s đo lng theo giá tr hp lý ca IFRS 13 11
1.2.2.1. Phm vi áp dng 11
1.2.2.2. nh ngha giá tr hp lý 11
1.2.2.3. Các k thut đnh giá 13
1.2.2.4. H thng phân cp giá tr hp lý 14
1.2.3. Nhng vn đ xung quanh giá tr hp lý hin nay 14
1.3. Khái quát chung v giao dch hp nht kinh doanh 15
1.3.1. Khái nim hp nht kinh doanh và vai trò ca nó 15
1.3.2. Các hình thc thc hin hp nht kinh doanh 16
1.4. K toán theo giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh trên c s
thông l quc t 17
1.4.1. Quy đnh v giá tr hp lý khi ghi nhn ban đu 18
1.4.1.1. Xác đnh giá phí hp nht kinh doanh 18
1.4.1.2. Phân b giá phí hp nht kinh doanh 18
1.4.1.3. Ghi nhn và đo lng li ích c đông không kim soát 19
1.4.1.4. Ghi nhn và đo lng li th thng mi 20
1.4.2. Quy đnh v giá tr hp lý sau ghi nhn ban đu 21
1.5. Xu hng vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh ti M 24
Kt lun chng 1 27
CHNG 2 GIÁ TR HP LÝ TRONG K TOÁN GIAO DCH HP NHT
KINH DOANH TI CÁC DOANH NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH H
CHÍ MINH 29
2.1. c đim h thng đnh giá trong k toán và các hình thc hp nht kinh
doanh Vit Nam 29
2.1.1. c đim ni bt ca h thng đnh giá trong k toán Vit Nam 29
2.1.2. c đim các hình thc thc hin hp nht kinh doanh Vit Nam 32
2.2. Giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh theo quy đnh
pháp lý ca Vit Nam 33
2.2.1 Các quy đnh pháp lý v k toán ca Vit Nam liên quan đn s dng
giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh 33
2.2.2 Ni dung quy đnh giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh theo VAS và thông t hng dn 34
2.2.2.1 nh ngha và bn cht giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh 34
2.2.2.2 Vn dng giá tr hp lý đ xác đnh giá phí hp nht kinh doanh 35
2.2.2.3 Vn dng giá tr hp lý sau khi ghi nhn ban đu trong giao dch hp
nht kinh doanh 39
2.2.3 So sánh các quy đnh ca Vit Nam so vi Quc T v giá tr hp lý
trong k toán giao dch hp nht kinh doanh 40
2.3 Kho sát vic vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh
ti các doanh nghip trên đa bàn thành ph H Chí Minh 42
2.3.1 Mc tiêu, đi tng và phng pháp thc hin 42
2.3.2 Kt qu kho sát 43
2.4 ánh giá tình hình vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh ti các doanh nghip 48
2.4.1 Nhng thun li khi áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh 48
2.4.2 Nhng vng mc khi áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch
hp nht kinh doanh 49
2.4.3 Nguyên nhân ca vic s dng giá tr hp lý còn hn ch 51
Kt lun chng 2 53
CHNG 3 MT S XUT CHO VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ
TRONG K TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH TI CÁC DOANH
NGHIP TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH 54
3.1. nh hng chung cho vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch
hp nht kinh doanh ti Vit Nam 54
3.1.1. Xem xét vn dng trên c s phù hp vi thông l quc t 54
3.1.2. Xây dng khung pháp lý cho vic vn dng giá tr hp lý 54
3.2. Hoàn thin quy đnh t khung pháp lý v k toán Vit Nam có liên quan
vn dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh 55
3.2.1. Sa đi b sung Lut và chun mc k toán 55
3.2.1.1. Lut k toán 55
3.2.1.2. Chun mc k toán 56
3.2.2. B sung c th v c s đo lng trong chun mc VAS 11 59
3.3. Mt s kin ngh cho các bên liên quan 64
Kt lun chng 3 66
KT LUN 67
Tài liu tham kho
Ph Lc
1
PHN M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Qua tham kho các nghiên cu trc đây nhn thy rng phm vi s dng giá tr
hp lý Vit Nam còn hp so vi quc t. C th là th gii đư liên tc có nhng
ban hành mi - sa đi b sung các chun mc quc t nh: y ban chun mc k
toán quc t (IASB) ban hành chun mc quc t IFRS 13 hng dn c th v đo
lng giá tr hp lý (2011). Hi đng chun mc k toán tài chính M (FASB) cng
đư cp nht ch đ s 820 (báo cáo s 157 đo lng GTHL) v GTHL (2006).
Trong khi Vit Nam, Lut K toán Vit Nam vn đang quy đnh theo nguyên tc
giá gc (giá tr ghi s) đ hch toán và lp báo cáo tài chính, k toán Vit Nam vn
cha đc cp nht, sa đi đ tip cn vi Chun mc Quc t (IFRS) nhng nm
gn đây. phn nào khng đnh hn vai trò ca giá tr hp lý hin ti cng nh
trong tng lai, cn có s nghiên cu, chnh sa vic áp dng giá tr hp lý trong k
toán Vit Nam cho phù hp vi đnh hng phát trin - hi nhp.
Mt trong nhng vn đ liên quan ti giá tr hp lý trong k toán cn đc
nghiên cu t lý thuyt đn thc tin trong giai đon hin nay đó chính là k toán
các giao dch hp nht kinh doanh.
Tht vy, khng hong tài chính đư to ra làn sóng sát nhp, liên kt các doanh
nghip li vi nhau nhm tng li th cnh tranh, vt qua giai đon kinh t khó
khn. Do đó, hp nht kinh doanh đang là gii pháp hu hiu đi vi nn kinh t th
gii nói chung và Vit Nam nói riêng. Và kèm theo đó là yêu cu đt ra đi vi k
toán các doanh nghip là làm sao cung cp đc thông tin đáng tin cy, minh bch
cho các đi tng s dng thông tin, đc bit là nhà đu t hin ti và tng lai.
ây cng là nhim v ca k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Xut phát t nhng lý do trên mà tác gi la chn đ tài : “HoƠn thin vic vn
dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh
2
nghip trên đa bàn TP H Chí Minh” - nhm góp phn vn dng giá tr hp lý
trong vic đo lng - ghi nhn - trình bày và công b thông tin ca mt s khon
mc trên báo cáo tài chính trong giao dch hp nht kinh doanh đáp ng nhu cu
thông tin cho các đi tng s dng và góp phn đa k toán Vit Nam đn gn hn
vi k toán Quc T .
2. Mc tiêu nghiên cu
Hoàn thin vic áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh
doanh vi mc tiêu va hi t vi k toán Quc T va phù hp vi thc t ti Vit
Nam. đt đc mc tiêu trên cn phi nghiên cu và làm rõ nhng mc tiêu c
th sau:
Ch rõ vai trò ca giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh.
Làm rõ c s đo lng – ghi nhn – trình bày và công b thông tin theo
giá tr hp lý khi ghi nhn ban đu và sau khi ghi nhn ban đu thông
qua thông l quc t đi vi giao dch hp nht kinh doanh.
ánh giá thc trng v các quy đnh và vic vn dng giá tr hp lý trong
giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip TP H Chí Minh.
T đó đa ra gii pháp hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh áp dng cho các doanh nghip ti TP H Chí Minh, đ
phn nào phù hp hn vi thông l quc t và gim thiu s khác bit nu có.
3. Câu hi nghiên cu
Ti sao li chn giá tr hp lý đ xác đnh giá phí hp nht và sau khi ghi
nhn ban đu trong giao dch hp nht kinh doanh?
Giá tr hp lý đc vn dng nh th nào trong k toán giao dch hp
nht kinh doanh thông qua thông l quc t?
Vit Nam các quy đnh và vic vn dng giá tr hp lý din ra nh th
nào trong giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip trên đa
bàn TP H Chí Minh?
3
Cn làm gì đ hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip Vit Nam nói chung vi
mc tiêu hi nhp.
4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu:
Các chun mc quc t (IFRSs) và các hng dn thc hành có liên quan đn
vn dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh mt s ni
dung.
Các chun mc k toán Vit Nam và thông t ban hành có liên quan đn giá tr
hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Kê toán giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh doanh theo kho sát ti các
doanh nghip có hp nht kinh doanh TP H Chí Minh hin nay.
Phm vi nghiên cu:
Giao dch hp nht kinh doanh đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau, ,
trong lun vn này tác gi đi sâu vào nghiên cu giá tr hp lý trong k toán hp
nht kinh doanh hình thành nên công ty m - công ty con.
5. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp phân tích tng hp, phng pháp so sánh
đi chiu đ tip cn. tài đc thc hin c th nh sau: Phân tích các
vn đ liên quan s dng giá tr hp lý trong giao dch hp nht kinh
doanh theo quy đnh ca chun mc k toán Quc T và theo quy đnh
ca h thng k toán Vit Nam. T đó đi chiu - tng hp - đánh giá và
rút ra kinh nghim đ vn dng ti Vit Nam theo mc đích nghiên cu.
Kho sát đánh giá thc trng vn dng giá tr hp lý liên quan ti hp
nht các doanh nghip Vit Nam bng phng pháp thng kê mô t.
4
6. Tng quan v các nghiên cu trc đơy có liên quan vn đ nghiên cu
Do môi trng kinh t - xã hi đư có s thay đi, Vit Nam đang hoàn chnh c
ch kinh t th trng, vì vy vic hch toán theo giá gc là cha phù hp vi thông
l ph bin trên th gii và các chun mc k toán quc t; mt s lnh vc kinh
doanh nh tín dng, chng khoán nu phn ánh theo giá gc s không thy đc
thc cht ca vn, tài sn trong kinh doanh.
ư có không ít nghiên cu v giá tr hp lý nêu bên di. Trc đây nhng
nghiên cu ch dng li mc tng quát cha đi sâu và c th vào tng mng nh.
Hin nay đư có mt s đ tài đi vào c th tng mng đ nghiên cu nhm giúp cho
vic vn dng giá tr hp lý càng ngày phù hp cho tng trng hp c th ch
không mang tính khái quát hay đnh hng đi vi giá tr hp lý na. C th nh
sau:
i vi lun vn thc s “ nh hng v vic s dng giá tr hp lý trong k
toán doanh nghip Vit Nam” ca Lê V Ngc Thanh, nm 2005 có th nói lun
vn đư làm rõ c s lý thuyt v đnh giá trong k toán và giá tr hp lý. ng thi
cng đư đa ra đc nhng đnh hng cn bn v vic s dng giá tr hp lý trong
k toán Vit Nam thông qua hoàn thin chun mc và sa đi b sung Lut k toán.
Tip bc lun vn trên cng đư có nhng đ tài nghiên cu v giá tr hp lý
mc đ c s lý thuyt cng nh áp dng thc tin. Lun vn thc s “Phng
hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam”
ca Ngô Th Thu Trang, nm 2012. Lun vn tin hành phân tích phng pháp
đnh giá ca h thng chun mc quc t và đ ra gii pháp vn dng giá tr hp lý
vào k toán doanh nghip Vit Nam.
Tuy nhiên vn dng giá tr hp lý vào k toán khá phc tp. S phc tp này cn
phi đc làm đn gin hoá bng cách phân chia nghiên cu tng mng nh. Chính
vì vy đ tài nghiên cu khoa hc cp trng “Vn dng giá tr hp lý trong vic
ghi nhn và trình bày thông tin ca mt s khon mc trên báo cáo tài chính ca
doanh nghip Vit Nam” ca Nguyn Th Kim Cúc và cng s, 2013 đư tp trung
5
nghiên cu v vic vn dng giá tr hp lý trong vic ghi nhn và trình bày thông tin
ca mt s khon mc trên báo cáo tài chính nhng đ tài cha nghiên cu các vn
đ liên quan ti k toán giao dch hp nht kinh doanh.
Mt đ tài liên quan ti hp nht đó chính là lun vn thc s “Hoàn thin k toán
giao dch hp nht kinh doanh áp dng cho các doanh nghip Vit Nam” ca
Th Thu Dung, nm 2013. Lun vn đ cp k toán giao dch hp nht kinh doanh
mt s ni dung bao gm phng pháp mua, kim soát, li th thng mi, li ích
không kim soát nhng cng không đi sâu vào nghiên cu v vn dng giá tr hp
lý.
Ngoài ra tác gi còn tham kho thêm mt s tài liu di đây đ làm c s
nghiên cu phc v cho lun vn ca tác gi.
1. Hunh Th Xuân Thu, Gii pháp vn dng giá tr hp lý đ thc hin đo
lng các khon đu t chng khoán ti các công ty c phn niêm yt trên
s giao dch chng khoán TP. H Chí Minh, Lun vn thc s , Trng i
Hc Kinh T, 2013.
2. oàn Th M Duyên, Nhn din nhng khác bit gia chun mc hp nht
kinh doanh ca Vit Nam vi quc t và đnh hng hoàn thin chun mc
hp nht kinh doanh ca Vit Nam theo yêu cu hi t quc t, Lun vn
thc s, i hc Kinh t TP.HCM, 2012.
3. Nguyn Th Kim Oanh, So sánh đi chiu chun mc k toán quc t và
Vit Nam trong vic lp và trình bày báo cáo tài chính hp nht, Lun vn
thc, i hc Kinh t TP.HCM, 2010.
4. Nguyn Th Thùy Trang, Vn đ k toán hp nht kinh doanh ti Vit Nam
thc trng và gii pháp hoàn thin, Lun vn thc, Trng i Hc Kinh
T, 2008.
5. Trn Th Huyn Thu, Chun mc hp nht kinh doanh : S hài hòa gia
chun mc k toán Vit Nam và chun mc k toán quc t, Lun vn thc
s, Trng i Hc Kinh T, 2007.
6
6. Nguyn Phú Cng, Chun mc hp nht kinh doanh : T lý lun đn thc
tin ng dng vào k toán các doanh nghip Vit Nam, Lun vn thc s,
Trng i Hc Kinh T, 2007.
7. Bùi Th Ngc, Bàn v quy đnh giá tr hp lý trong hp nht kinh doanh,
, ngày 29 tháng 08 nm 2009.
7. ụ ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu
i vi k toán hp nht kinh doanh vic s dng giá tr hp lý khi ghi nhn ban
đu và sau khi ghi nhn ban đu ca tài sn và n phi tr, thông tin do k toán cung
cp s bo đm hai đc tính cht lng quan trng: tính thích hp và tính đáng tin
cy.
Trên c s nghiên cu phân tích và tng hp kinh nghim s dng giá tr hp lý
trong giao dch hp nht ca quc t và kho sát thc t v vn dng giá tr hp lý
trong k toán giao dch hp nht kinh doanh Vit Nam thông qua các doanh nghip
ti TP HCM; lun vn s góp phn hoàn thin vic vn dng giá tr hp lý trong k
toán hp nht kinh doanh cho các doanh nghip Vit Nam.
8. Kt cu ca lun vn
Lun vn có kt cu gm 3 phn và 3 chng trình t nh sau:
Phn m đu
Phn ni dung
Chng 1: Tng quan vic vn dng giá tr hp lý trong k toán giao
dch hp nht kinh doanh
Chng 2: Giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh
ti các doanh nghip đa bàn TP H Chí Minh
Chng 3: Mt s đ xut cho vic vn dng giá tr hp lý trong k
toán giao dch hp nht kinh doanh ti các doanh nghip đa bàn TP
H Chí Minh
Phn kt lun
7
CHNG 1
TNG QUAN V VIC VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG K
TOÁN GIAO DCH HP NHT KINH DOANH
Các nghiên cu trc đây đư làm rõ c s lý thuyt v giá tr hp lý cng nh
giao dch hp nht kinh doanh. Chng này tác gi ch trình bày khái quát v giá tr
hp lý và nhng vn đ liên quan ti hp nht kinh doanh; còn li ch yu s đi sâu
vào vic áp dng giá tr hp lý trong k toán giao dch hp nht kinh doanh khi ghi
nhn ban đu và sau khi ghi nhn ban đu theo thông l quc t t đó làm c s cho
các chng tip theo.
1.1. Lý thuyt đnh giá trong k toán
1.1.1. nh ngha và vai trò đnh giá trong k toán
nh giá là mt phng pháp c bn ca k toán, biu hin các đi tng k toán
bng tin theo nhng nguyên tc và yêu cu nht đnh ( Nguyn Vit và Võ Vn
Nh, 1997, trang 132).
nh giá thng din ra thng xuyên trong hot đng kinh t nh giao dch mua
bán, hp nht kinh doanh
Nh vào đnh giá mà giá tr ca các đi tng k toán ca doanh nghip đc
biu hin di hình thái tin t bao gm giá tr tài sn, ngun vn cng nh kt qu
hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Do đó, đnh giá nh hng đn tt c các khon mc ca báo cáo tài chính. T đó
nó nh hng đn các ch tiêu c bn đ đánh giá tình hình tài chính tình hình hot
đng ca doanh nghip kéo theo nh hng đn vic ra quyt đnh ca ngi s
dng báo báo cáo tài chính.
IASB đư đa ra nhng đc đim cht lng đ vic đnh giá cho các đi tng k
toán đc phn ánh trung thc và hp lý. Nhng đc đim cht lng này có nh
8
hng rõ rt đn đnh giá theo IASB (Khuôn mu lý thuyt BCTC, 2010) bao gm :
Hai ch tiêu cht lng ch yu là: thích hp và trung thc; Bn ch tiêu cht lng
th yu là: có th so sánh, có th kim chng, kp thi và có th hiu đc.
Và theo IASB framework hin nay có bn h thng đnh giá k toán: K toán giá
gc, K toán theo mc giá chung, K toán giá hin hành, K toán giá đu ra. Trong
mi h thng k toán, các loi giá khác nhau đc s dng kt hp vi nhau đ đnh
giá các đi tng k toán. Hin nay IASB xác đnh có hai loi giá dùng làm c s
đo lng bao gm giá đu vào và đu ra tng ng vi hai quan đim bo toàn vn
tài chính và vt cht di đây.
1.1.2. Khái nim v vn và bo toàn vn
1
Khái nim v vn
Khái nim tài chính vn là tin đu t hoc sc mua ca vn đư đu t, vn đng
ngha vi tài sn thun hoc vn ch s hu.
Khái nim vt cht vn nh là nng lc hot đng, nng lc sn xut ca mt
doanh nghip.
Khái nim bo toàn vn
Da trên hai khái nim v vn làm ny sinh hai khái nim v bo toàn vn: Bo
toàn vn tài chính và bo toàn vn vt cht.
Khái nim bo toàn vn tài chính: Li nhun là phn vt ca giá tr tài sn
thun cui k so vi đu k sau khi loi tr nh hng ca các khon góp vn hoc
chia lãi cho c đông. Nh vy li nhun ch xy ra khi có s tng lên ca giá tr tài
sn thun trong nhng điu kin trên. Theo IAS framework có hai phng pháp đ
xác đnh bo toàn vn tài chính:
Theo đn v tin t danh ngha: Li nhun là khon gia tng vn danh ngha
trong k. Nh vy khon gia tng v giá c ca tài sn hin có trong k đc
1
Nguyn th lc, nh giá tài sn và xác đnh li nhun trên các báo cáo tài chính,
trang 38,39
9
coi là li nhun, tuy nhiên chúng cha đc ghi nhn cho đn khi tài sn đó
đc bán hoc trao đi.
Theo đn v sc mua n đnh: Li nhun là khon gia tng sc mua ca vn
trong k. Nh vy ch có phn gia tng giá c ca tài sn vt quá phn tng
ca sc mua chung thì mi đc coi là li nhun.
Khái nim bo toàn vn vt cht: Li nhun là phn vt ca nng lc sn xut
vt cht cui k so vi đu k sau khi tr đi khon góp vn và chia lãi cho các c
đông. Khái nim bo toàn vn v mt vt cht yêu cu báo cáo da trên c s giá
hin hành.
1.1.3. Các loi giá đc s dng
Quá trình phát trin các lý thuyt và thc tin hot đng k toán đư dn đn s ra
đi nhiu loi giá khác nhau, chúng đc phân thành các loi nh sau:
Giá đu vào
Giá gc (historical cost): Là s tin hoc tng đng tin đư thanh toán đ
có mt tài sn hoc thanh toán mt khon n phi tr.
Giá thay th (replacement cost) - chi phí thay th: Là s tin hoc tng
đng tin s đc chi tr đ nhn đc tài sn tng đng có cùng giá tr
hu dng còn li. Giá thay th đc c tính da vào giá th trng, hoc ch
s giá đc bit, hoc s c lng ca nhà qun lý.
Giá đu ra
Giá tr thun có th thc hin (net realizable value): Là s tin hoc tng
đng tin thun s thu đc khi bán tài sn hoc s phi tr đ thanh toán
n hin ti. Giá tr thun có th thc hin là giá bán c tính trong điu kin
kinh doanh bình thng tr chi phí c tính cho vic hoàn thành và tiêu th.
Hin giá (present value): Là giá tr hin ti ca dòng tin thun s nhn đc
t vic s dng tài sn hoc s tr đ thanh toán n. tính toán hin giá
10
ph thuc vào: Dòng tin mong mun, thi gian ca dòng tin mong mun,
s nm còn li ca tài sn hoc n phi tr, lãi sut chit khu phù hp.
Các loi giá khác
Giá th trng: Là giá ca tài sn hoc n phi tr đc xác đnh trên th
trng hot đng. iu kin đ giá th trng phn ánh đúng giá c ca tài
sn, n phi tr là phi có th trng hot đng, trong đó ngi mua và ngi
bán phi có đy đ s hiu bit v giao dch, mua bán không có bt c s
cng ép nào. Vì vy vn đ khó khn gp phi khi s dng giá th trng là
trong nhiu trng hp không có th trng hot đng đ có th xác đnh
đc giá th trng.
Giá tr hp lý: “Là giá mà ti đó tài sn và n phi tr có th đc trao đi
trong mt giao dch hin ti gia nhng ngi t nguyn, thông tho, không
có mi quan h” FASB, Fair Value Measurements, d tho, nm 2004.
Giá tr hp lý là mt loi giá áp dng trong k toán đ ngi quan tâm có th tin
tng đc tính minh bch ca báo cáo tài chính đó.
1.2. Ni dung giá tr hp lý
1.2.1. Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý
Thi k t phát (1850 – 1970): Sau đi khng hong giá gc gi v trí thng tr
trong k toán M. Giá th trng đc bàn đn trong các nghiên cu di các hình
thc giá tr thun có th thc hin, giá hin hành, giá đu ra… khi đu cho mt
khái nim v giá tr hp lý.
Thi k hình thành giá tr hp lý (1970 – 1990): Lm phát khin giá th trng
đc quan tâm và các chun mc liên quan đc ban hành ti M. Sau khng
hong v vay và tit kim, giá th trng bt đu đc áp dng cho mt s khon
đu t chng khoán ti M. Thi k này IASC đa dn giá tr hp lý vào chun
mc. IAS 16 (TSC hu hình), IAS 17 (thuê tài sn), IAS 18 (Doanh thu), IAS 22
(Hp nht kinh doanh).
11
Thi k phát trin (1990 – 2004): IASC /IASB tip tc đy mnh vic s dng
giá tr hp lý trong các chun mc ca mình, m rng vic áp dng giá tr hp lý
cho các khon phi tài chính. Nhng nhng hng dn v giá tr hp lý vn cha đt
đc s thng nht. Thi k này M đư bt đu s dng giá tr hp lý cho vic đánh
giá sau khi ghi nhn ban đu.
Nm 2004 ban hành s tho chun mc v giá tr hp lý ca FASB.
Thi k phát trin mnh m ( 2004 – nay): ây là giai đon phát trin mnh m
nht ca giá tr hp lý và kt qu là IFRS 13 ra đi (2011) và có hiu lc (2013).
Mc tiêu ca IFRS 13 là đa ra đnh ngha v giá tr hp lý, thit lp khuôn mu v
đo lng giá tr hp lý và yêu cu trình bày công b thông tin v vic đo lng giá
tr hp lý.
Vy thông qua IFRS giá tr hp lý ngày càng đc tha nhn rng rưi hn. Vai
trò ca giá tr hp lý cn đc xem xét nh là mt yu t góp phn cho s thành
công ca IASB. Trên thc t giá tr hp lý ch đc s dng nh mt trong các
phng pháp đnh giá. Tuy nhiên rút cuc thì giá tr hp lý có th thay th đc cho
giá gc vn còn là mt vn đ tranh lun.
1.2.2. C s đo lng theo giá tr hp lý ca IFRS 13
1.2.2.1. Phm vi áp dng
Chun mc này áp dng trong trng hp chun mc khác yêu cu hoc cho
phép vic xác đnh giá tr hp lý hoc thuyt minh v vic xác đnh giá tr hp lý
trên báo cáo tài chính.
Khung hng dn cách xác đnh giá tr hp lý đc mô t trong Chun mc này
áp dng trong c hai trng hp đánh giá ban đu hay đánh giá li nu các chun
mc khác yêu cu hay cho phép s dng giá tr hp lý
1.2.2.2. nh ngha giá tr hp lý
12
Giá tr hp lý là giá có th nhn đc khi bán tài sn hay giá tr cn thanh toán đ
chuyn giao mt khon n phi tr trong mt giao dch sòng phng gia các bên
tham gia th trng ti ngày cn xác đnh giá tr giao dch.
Tài sn hay công n
Vic xác đnh giá tr hp lý đc áp dng cho tài sn hoc công n c th. Ngha
là, khi xác đnh giá tr hp lý, doanh nghip nên xét đn các đc tính ca tài sn
hoc công n nu các bên tham gia th trng có cân nhc đn nhng đc đim này
khi đnh giá tài sn hay công n ti thi đim đnh giá.
Giao dch th trng
Vic xác đnh giá tr hp lý gi đnh rng tài sn hay n phi tr đc trao đi
thông qua mt giao dch đc lp gia nhng ch th giao dch th trng đc lp đ
bán/thanh lý tài sn, chi tr khon n vào ngày đnh giá di điu kin ca th
trng hin ti.
Vic xác đnh giá tr hp lý gi đnh rng giao dch bán/thanh lý tài sn hay chi
tr khon n phi tr phi đc thc hin trên:
(a) Th trng chính cho loi tài sn hay công n đó; hoc
(b) Th trng ti u nht nu không tn ti th trng chính.
Các bên tham gia th trng
Doanh nghip phi xác đnh giá tr hp lý ca mt tài sn hoc công n vi gi
đnh rng các bên tham gia th trng cng s s dng giá tr hp lý khi đnh giá tài
sn hoc công n, vi điu kin rng các bên tham gia th trng s hành đng vi
li ích kinh t cao nht có th đt đc.
Mc giá giao dch
Giá tr hp lý là mc giá thu đc khi bán hay thanh lý tài sn hay s tin phi
tr khi chuyn nhng mt khon n trong giao dch t nguyn trên th trng
chính (th trng ti u nht) ti thi đim xác đnh giá tr trong điu kin th
13
trng hin ti (giá bán) bt k mc giá đó là có th quan sát đc hoc đc c
tính s dng phng pháp đnh giá khác.
1.2.2.3. Các k thut đnh giá
Mt doanh nghip phi s dng nhng k thut đnh giá phù hp vi hoàn cnh
và nhng d liu sn có đ xác đnh giá tr hp lý, s dng ti đa các yu t đu vào
có th quan sát đc có liên quan và hn ch s dng các yu t đu vào không th
quan sát đc.
Các k thut đnh giá đc s dng nhm mc đích c tính giá khi bán mt tài
sn hoc khi chuyn giao mt khon công n trong mt giao dch t nguyn gia
các bên tham gia th trng ti ngày xác đnh giá tr theo điu kin th trng hin
ti.
Ba k thut đnh giá đc s dng rng rãi là:
Phng pháp giá th trng
Giá c th trng quan sát đc và các thông tin v các giao dch thc t trên th
trng s đc s dng đ c tính giá tr hp lý ca mt tài sn, mt khon n
phi tr. Phng pháp này đc da trên tin đ rng mt ngi tham gia th trng
s không tr nhiu hn chi phí đ mua mt tài sn tng t.
Phng pháp chi phí
Giá tr hp lý ca mt tài sn đc xác đnh trên c s xem xét các chi phí phi
b ra đ có đc mt tài sn thay th tng đng v nng lc sn xut (Dòng tin
phi chi đ mua, sn xut tài sn). Phng pháp chi phí thng không xem xét điu
kin th trng nên thng không đc s dng trong thc t, ngoi tr đ xác đnh
giá tr hp lý ca mt phn máy móc thit b hoc giá tr các công trình xây dng c
bn.
Phng pháp thu nhp
14
Giá tr hp lý ca mt tài sn hay mt khon n đc xác đnh bng cách s
dng các phng pháp k thut đ quy đi các khon tin trong tng lai v giá tr
hin ti (Dòng tin vào t vic khai thác, s dng tài sn hoc dòng tin ra đ thanh
toán n phi tr). Phng pháp này da trên tin đ rng mt ngi tham gia th
trng sn sàng tr giá tr hin ti ca các li ích s thu đc ca mt tài sn trong
tng lai.
1.2.2.4. H thng phân cp giá tr hp lý
tng cng tính nht quán và so sánh trong vic xác đnh giá tr hp lý và các
thuyt minh liên quan, Chun mc này thit lp mt h thng phân cp giá tr hp
lý gm ba cp đi vi các yu t đu vào đc s dng cho các k thut đnh giá
khi xác đnh giá tr hp lý.
Các yu t đu vào đc phân cp thành ba (03) loi sau:
Yu t đu vào cp 1: Yu t đu vào cp 1 là giá niêm yt (trc điu
chnh) trên th trng hot đng đi vi các tài sn và công n cùng loi
mà doanh nghip có th tip cn ti ngày đnh giá.
Yu t đu vào cp 2: Yu t đu vào cp 2 là các yu t đu vào khác có
th quan sát đc trc tip hoc gián tip liên quan đn tài sn hoc công
n, ngoài giá niêm yt nêu ti Yu t đu vào cp 1.
Yu t đu vào cp 3: Yu t đu vào cp 3 là nhng yu t đu vào không
quan sát đc liên quan đn tài sn hoc công n.
1.2.3. Nhng vn đ xung quanh giá tr hp lý hin nay
Giá tr hp lý đang dn khng đnh vai trò ca nó nhng hin nay vn không ít
các quan đim trái chiu nhau xoay quanh vic vn dng giá tr hp lý. Có th tóm
tt ngn gn li các ý kin đó nh sau:
Quan đim tán thành
Giá tr hp lý phn ánh điu kin th trng hin ti.
Cung cp thông tin không b li thi
15
Tng cng tính minh bch
Khuyn khích các hành vi điu chnh thích hp
Quan đim phn đi
Giá tr hp lý không thích hp và phn ánh không đúng tài sn gi lâu dài
Giá bán có th b xuyên tc do th trng không hiu qu
Giá tr hp lý da trên các mô hình dn đn thiu tính tin cy
Giá tr hp lý tác đng xu đn h thng tài chính
1.3. Khái quát chung v giao dch hp nht kinh doanh
1.3.1. Khái nim hp nht kinh doanh và vai trò ca nó
Khái nim hp nht kinh doanh
Khái nim hp nht kinh doanh đư đc chnh sa qua các nm nh sau:
Theo IAS 22: “Hp nht kinh doanh là vic kt hp các đn v, doanh nghip
đc lp thành mt đn v kinh t thông qua hình thc kt hp li ích hoc thâu tóm
quyn kim soát đi vi tài sn thun và hot đng ca đn v, doanh nghip khác.”
ư đc thay th bi IFRS 3 ngày 31/03/2004.
Theo IFRS 3( 2004) : “Hp nht kinh doanh là vic kt hp các đn v, doanh
nghip đc lp thành mt đn v báo cáo thông qua hình thc thâu tóm quyn kim
soát đi vi tài sn thun và hot đng ca đn v, doanh nghip khác.”
Theo IFRS 3 ( 2010): “Hp nht kinh doanh là mt giao dch hoc các s kin khác
trong đó bên mua nm quyn kim soát ca mt hoc nhiu doanh nghip. ôi khi
các trng hp sáp nhp cng đc gi là hp nht kinh doanh theo các điu kin
đc s dng trong Chun mc Báo cáo Tài chính Quc t IFRS 3.
Nh vy theo phiên bn IFRS 3 ( 2010) đnh ngha hp nht kinh doanh có đim
mi so vi các phiên bn trc đây đó là giao dch hp nht kinh doanh là mt giao
dch hoc mt s kin mà bên mua nm quyn kim soát ca mt doanh nghip ch
không phi là mt thc th và đc yêu cu k toán theo phng pháp mua.
16
Vai trò ca hp nht kinh doanh
2
Tt c các doanh nghip đu có nhu cu m rng hot đng sn xut và vic các
doanh nghip chn hp nht kinh doanh đ tng quy mô sn xut ca mình vì
nhng lý do sau:
Tit kim chi phí : Các c s h tng, nhà máy, trang thit b, dây chuyn máy
móc ca doanh nghip b hp nht là có sn, không mt nhiu tin ca và
thi gian đ đu t, xây dng và phát trin.
Tng th phn trên th trng: Vic mua li doanh nghip s góp phn tng th
phn trên th trng dn đn kh nng đm bo ngun đu ra.
Gim ri ro: mua li các doanh nghip đang hot đng và có th trng thì
thng ít ri ro hn vic m rng sn xut và gây dng th trng mi. S
kt hp doanh nghip s ít ri ro hn khi mc tiêu là đa dng hóa sn phm.
Ít b trì hoãn các hot đng hin ti: Vic sang li các nhà máy thông qua hp
nht kinh doanh rt có li vì s tránh đc tr nãi trong hot đng.
Tránh b thôn tính: Nhng công ty nh hn thng có nguy c b thâu tóm. Vì
vy các công ty này thng có chin lc mua trc đ đm bo không b
thôn tính bi các công ty khác.
Tn dng đc tài sn vô hình t hp nht: Vic hp nht kinh doanh đen li
chung c hai loi tài sn vô hình và hu hình. Do đó, vic mua li công ty
đng thi vi mua li nhng môn bài giy phép , các bn nghiên cu … đây
chính là đng c hàng đu cho mt s hp nht doanh nghip đc bit.
1.3.2. Các hình thc thc hin hp nht kinh doanh
Hp nht kinh doanh có th đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau nh:
Mt doanh nghip có th mua c phn ca mt doanh nghip khác; mua tt c tài
sn thun ca mt doanh nghip khác, gánh chu các khon n ca mt doanh
2
Nhn din nhng khác bit gia chun mc hp nht kinh doanh ca Vit Nam
vi quc t và đnh hng hoàn thin chun mc hp nht kinh doanh ca Vit
Nam theo yêu cu hi t quc t, oàn Th M Duyên, 2012.