Giải pháp hoàn thiện kế toán về công cụ tài chính theo hướng tiếp cận chuẩn mực kế toán quốc tế

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHệ MINH






HOÀNG PHÚC TH









GII PHÁP HOÀN THIN K TOÁN V CÔNG C TÀI
CHệNH THEO HNG TIP CN CHUN MC
K TOÁN QUC T





LUN VN THC S KINH T

TP.HCM NM 2013







B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHệ MINH






HOÀNG PHÚC TH

GII PHÁP HOÀN THIN K TOÁN CÔNG C TÀI
CHệNH THEO HNG TIP CN CHUN MC
K TOÁN QUC T




LUN VN THC S KINH T





Chuyên ngành: K TOÁN
Mư s: 60340301




NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS NGUYN VIT

TP.HCM NM 2013







LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên cu khoa hc, đc lp ca tôi vi s
c vn ca ngi hng dn khoa hc PGS.TS Nguyn Vit. ơy lƠ đ tài lun vn
Thc s kinh t, chuyên ngành K toán. Lun vn nƠy cha đc ai công b di
bt k hình thc nào. Tt c các ngun tài liu tham kho đã đc công b đy đ.


Tác gi: Hoàng Phúc Th



LI CM N


Tôi xin chơn thƠnh cám n PGS.TS Nguyn Vit, các thy cô trong trng i
hc kinh t TP. H Chí Minh vƠ các đng nghip trong Công ty TNHH Ernst & Young
Vit Nam đã tn tình hng dn vƠ giúp đ tôi hoàn thành lun vn này.

Xin chân thành cm n!
Hoàng Phúc Th



DANH SÁCH CÁC T VIT TT


ACCA (Association of Chartered Certified Accountants): hip hi k toán công chng
Anh
CKT: cơn đi k toán
CPAA (Certified public accountant Australia): hip hi k toán công chng Úc
EU (European Union): Liên minh Châu Âu
FASB (Financial Accounting Standar Board): y ban chun mc k toán tài chính (M)
IAS (International Accounting Standars): Chun mc k toán quc t
IFRS (International Financial Reporting Standars): Chun mc báo cáo tài chính quc t
IASC (International Accounting Standar Committee): y ban chun mc k toán quc t
IASB (International Accounting Standar Board): Hi đng chun mc k toán quc t
KQHKD: kt qu hot đng kinh doanh
SFAS (Statement of Financial Accounting Standards): chun mc k toán M



BNG VÀ BIU 



Bng và biu đ 1: S liu thng kê v khi lng giao dch và giá tr giao dch ca c
phiu trên Sàn giao dch chng khoán Tp.HCM và sàn giao dch chng khoáng Hà Ni
t tháng 9/2011đn tháng 10/2012………………… …………………………Trang 40

Bng và biu đ 2: S liu thng kê v khi lng giao dch và giá tr giao dch ca
trái phiu trên Sàn giao dch chng khoán Tp.HCM và sàn giao dch chng khoáng Hà
Ni t tháng 9/2011 đn tháng 10/2012 …………………… ………………Trang 41


1

MC LC

LI M U 7
CHNG 1: C S LÝ LUN K TOÁN V CÔNG C TÀI CHÍNH
1.1. Tng quan v công c tài chính 10
1.1.1. Khái nim công c tài chính 10
1.1.2. Phân loi công c tài chính 10
1.1.2.1. Công c tài chính c bn 10
1.1.2.2. Công c tài chính phái sinh 11
1.1.2.3. Công c tƠi chính đn 15
1.1.2.4. Công c tài chính phc hp 15
1.2. K toán v công c tài chính theo chun mc k toán quc t 15
1.2.1. K toán v công c tƠi chính theo IAS 32 “Các công c tài chính: Trình
bƠy” 16
1.2.1.1. Mc tiêu ca chun mc 16
1.1.1.1. Ni dung ca chun mc 16
1.1.1.1.1. Các đnh ngha trong chun mc 16
1.1.1.1.2. Quy đnh v phân loi công c tài chính 17
1.1.1.1.3. Các nghip v trong t chc nm gi công c vn ca chính mình 19
1.1.1.1.4. Công c tài chính phc hp 20
1.1.1.1.5. Quy đnh v bù tr tài sn tài chính và n phi tr tài chính 21
1.1.2. K toán v công c tƠi chính theo IAS 39 “Các công c tài chính: Ghi nhn

vƠ o lng” 21
1.2.2.1.Mc tiêu ca chun mc 21
1.2.2.2.Ni dung ca chun mc 21
1.2.2.2.1.Quy đnh v ghi nhn tài sn tài chính và n phi tr tài chính 21
1.2.2.2.2.Giá tr ghi nhn ban đu ca công c tài chính 22
2

1.2.2.2.3.Giá tr sau ghi nhn ban đu ca tài sn tài chính 23
1.2.2.2.4.Giá tr sau ghi nhn ln đu ca n phi tr tài chính 25
1.2.2.2.5.Quy đnh v xem xét đo lng giá tr hp lý 25
1.2.2.2.6.K toán phòng nga ri ro 26
1.2.3. K toán v công c tƠi chính theo IFRS 7 “Các công c tài chính: Thuyt
minh” 30
1.2.3.1.Mc tiêu ca chun mc 30
1.2.3.2. Ni dung ca chun mc 30
1.2.3.2.1.Thuyt minh v tm quan trng ca công c tài chính 30
1.2.3.2.2.Thuyt minh v bn cht và phm vi ri ro phát sinh t công c tài chính . 32
1.2.4. K toán công c tƠi chính theo IFRS 9 “Công c tƠi chính” 34
1.2.4.1.Quy đnh v giá tr ghi nhn ln đu ca tài sn tài chính 34
1.2.4.2.Quy đnh v giá tr sau ghi nhn ln đu ca tài sn tài chính 34
1.2.4.3.Quy đnh v giá tr sau ghi nhn ln đu ca n phi tr tài chính 35
1.2.4.4. Quy đnh v phân loi li công c tài chính 36
1.3. Xu hng hi nhp chun mc k toán quc t  trên th gii và kinh nghim
 mt s nc 38
3

CHNG 2: THC TRNG CH  K TOÁN VIT NAM
V CÔNG C TÀI CHÍNH

2.1. Tng quan v công c tài chính  Vit Nam 39

2.1.1. Tng quan v th trng vn  Vit Nam 39
2.1.2. Công c tài chính giao dch trên th trng vn 39
2.1.3. Tng quan v th trng phái sinh  Vit Nam 41
2.1.4. Công c tài chính giao dch trên th trng phái sinh 42
2.1.4.1. Công c phái sinh đc s dng  các ngân hàng 42
2.1.4.2. Công c phái sinh đc s dng  các doanh nghip 42
2.2. Các quy đnh hin hƠnh hng dn k toán doanh nghip v công c tài chính . 43
2.2.1. K toán công c tƠi chính theo Quyt đnh 15/2006 ậ BTC ậ Ch đ k toán
doanh nghip 43
2.2.1.1. K toán các khon đu t ngn hn vƠ dƠi hn khác 43
2.2.1.1.1. Nguyên tc ghi nhn 43
2.2.1.1.2. Quy đnh k toán lp d phòng gim giá đu t chng khoán ngn hn vƠ dƠi
hn 44
2.2.1.1.3. Trình bày thông tin trên báo cáo tài chính 46
2.2.1.2. K toán trái phiu phát hƠnh 46
2.2.1.2.1. Các trng hp phát hƠnh trái phiu công ty 46
2.2.1.2.2. Các quy đnh v chit khu vƠ ph tri ca trái phiu 47
2.2.1.2.3. Trình bày thông tin trên báo cáo tài chính 48
2.2.1.2.4. Quy đnh ghi nhn lãi vƠ chi phí phát hƠnh trái phiu 48
2.2.1.3. K toán phát hƠnh trái phiu chuyn đi theo d tho hng dn sa đi, b
sung Ch đ k toán Doanh nghip 48
2.2.1.3.1. Các quy đnh chung 48
2.2.1.3.2. Nguyên tc k toán phát hƠnh trái phiu chuyn đi 49
4

2.2.1.3.3. Xác đnh giá tr các cu phn ca trái phiu chuyn đi 50
2.2.1.3.4. Trình bày thông tin trên báo cáo tài chính 51
2.2.2. K toán nghip v phái sinh tin t trong các t chc ngơn hƠng 51
2.2.2.1. K toán nghip v hi đoái k hn 51
2.2.2.2. K toán nghip v hoán đi tin t 52

2.2.2.3. K toán nghip v mua quyn chn 52
2.2.2.4. K toán nghip v bán quyn chn 53
2.2.3. K toán công c tƠi chính phái sinh theo d tho hng dn k toán v công c tƠi
chính phái sinh. 53
2.2.4. K toán v công c tƠi chính theo Thông t 210/2009/TT-BTC ậ Hng dn áp
dng chun mc k toán quc t v trình bƠy báo cáo tƠi chính vƠ thuyt minh
thông tin đi vi công c tƠi chính 54
2.2.5. Kho sát v mc đ tuơn th hng dn k toán v công c tƠi chính. 55
2.2.6. Mt s đim hn ch ca ch đ k toán Vit Nam v công c tƠi chính 56
5

CHNG 3: CÁC GII PHÁP HOÀN THIN CH  K TOÁN VIT NAM
V CÔNG C TÀI CHÍNH

3.1. Quan đim 60
3.1.1. Áp dng có chn lc chun mc k toán quc t v công c tƠi chính 60
3.1.2. Xơy dng l trình hp lý khi áp dng chun mc k toán quc t v công c tƠi
chính 61
3.2. Nguyên tc 61
3.3. Gii pháp 62
3.3.1. Gii pháp chung 62
3.3.2. Gii pháp c th 63
3.3.2.1. Ban hƠnh hng dn k toán v phơn loi c phiu u đãi 63
3.3.2.2. Ban hƠnh hng dn sau ghi nhn ban đu ca công c tƠi chính 66
3.3.2.2.1. TƠi sn tƠi chính 66
3.3.2.2.2. N phi tr tƠi chính 67
3.3.2.2.3. Giá tr phơn b ca tƠi sn tƠi chính vƠ n phi tr tƠi chính 67
3.3.2.2.4. Giá tr hp lý ca tƠi sn tƠi chính vƠ n phi tr tƠi chính 70
3.3.2.3. Ban hƠnh hng dn đnh lng các thông tin thuyt minh v ri ro th
trng vƠ đ nhy 72

3.3.2.3.1. Thuyt minh thông tin v ri ro lãi sut 72
3.3.2.3.2. Thuyt minh thông tin v ri ro ngoi t. 74
3.3.2.3.3. Thuyt minh thông tin v ri ro v giá c phiu 76
3.3.2.4. Ban hƠnh hng dn k toán trái phiu chuyn đi trong trng hp chuyn
đi trc thi hn hoc mua li trái phiu chuyn đi 77
3.3.2.5. Hng dn k toán v giao dch hp đng quyn chn c phiu ca t chc
phát hành 81
3.3.2.5.1. Phát hành quyn chn mua 82
6

3.3.2.5.2. Mua quyn chn mua 84
3.3.2.5.3. Phát hành quyn chn bán 85
3.3.2.5.4. Mua quyn chn bán 87
LI KT LUN 89

7

LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Mt trong nhng rào cn quan trng đi vi các công ty Vit Nam khi tham gia th
trng vn quc t là minh bch thông tin tƠi chính đ đáp ng yêu cu ca th trng,
rào cn này xut phát ch yu t vic các hng dn v k toán Vit Nam cha đy đ
vƠ cha phù hp vi thông l quc t. Ngoài ra, trong cam kt gia nhp WTO, Vit
Nam s m ca th trng hàng hóa, dch v, th trng vn cng nh hoƠn thin h
thng pháp lý nhm to điu kin cho quá trình hi nhp vào WTO.  đáp ng nhu
cu hi nhp, trong lnh vc k toán, B TƠi chính đang ht sc khn trng rà soát
nhng đim không phù hp cng nh cha đ trong h thng ch đ k toán hin hành
đ t đó chnh sa các chun mc k toán đã ban hành hoc ban hành các chun mc
đ theo hng hòa nhp vi các thông l k toán quc t, phc v cho quá trình hi
nhp ca đt nc. Nhìn chung, h thng k toán Vit Nam có hai ni dung quan trng

cha phù hp vi thông l k toán quc t đó lƠ hng dn k toán v hp nht báo cáo
tƠi chính vƠ hng dn k toán v công c tƠi chính đc bit hng dn v giá tr sau
ghi nhn ban đu ca công c tài chính và hng dn k toán v công c phái sinh. Tôi
chn đ tƠi “Gii pháp hoàn thin k toán v công c tƠi chính theo hng tip cn
chun mc k toán quc t” vi tinh thn đ tài ca tôi là mt tài liu đ giúp mi
ngi tip cn chun mc k toán quc t v công c tƠi chính ngoƠi ra cng thông qua
đ tƠi nƠy tôi đa ra mt s gii pháp nhm hoàn thin hn na ch đ k toán Vit
Nam v công c tài chính.
2. Mc đích nghiên cu ca đ tài
Tôi thc hin đ tài này vi các mc đích nghiên cu sau:
Tìm hiu các vn đ liên quan đn các công c tài chính hin nay  Vit Nam và
trên th gii.
8

Tìm hiu các quy đnh, hng dn k toán caVit Nam v công c tài chính cng
nh các chun mc k toán quc t v công c tài chính
 xut cái gii pháp thích hp nhm hoàn thin k toán v công c tài chính theo
hng tip cn vi chun mc k toán quc t
3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu:
Các quy đnh k toán v công c tài chính ca Vit Nam cng nh các d tho sp
đc ban hành.
IAS 32 “ Công c tài chính: Gii thiu”
IAS 39 “ Công c tài chính: Ghi nhn vƠ o lng”,
IFRS 7 “ Công c tƠi chính: Trình bƠy”.
IFRS 9 “ Công c tƠi chính”
Phm vi nghiên cu: lƠ các quy đnh k toán v công c tài chính ti Vit Nam và
kh nng ng dng các quy đnh này vào thc tin ca Vit Nam.
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu đc s dng trong lun vn lƠ phng pháp đnh tính.

Tác gi s dng kt hp các phng pháp h thng, phng pháp so sánh, phng
pháp đi chiu, phng pháp phơn tích, phng pháp tng hp, phng pháp thng kê
đ phân tích, so sánh, h thng vƠ đánh giá các quy đnh k toán quc t và Vit Nam
v công c tƠi chính cng nh các tƠi liu có liên quan vƠ qua đó đánh giá tình hình
thc t ri đa ra các kin ngh đi vi các ch th có liên quan.
5. Ni dung ca đ tài
Ngoài phn m đu, kt lun và ph lc, lun vn đc chia thƠnh 03 chng nh
sau:
Chng 1: C s lý lun v k toán công c tài chính. Ni dung chính ca chng nƠy
trình bày các vn đ tng quan v các c tài chính, các IAS 32, IAS 39, IFRS7, IFRS 9
và kinh nghim mt s nc trong quá trình áp dng chun mc k toán quc t.
9

Chng 2: Thc trng ch đ k toán Vit Nam v công c tài chính. Ni dung chính
ca chng nƠy trình bƠy tng quan v công c tài chính  Vit Nam, các quy đnh
hin hành và d tho hng dn k toán v công c tài chính và tìm hiu s tuân th
ca Thông t 210/2009/TT-BTC trong vic trình bày báo cáo tài chính trong nm tƠi
chính kt thúc ngƠy 31 tháng 12 nm 2011.
Chng 3: Các gii pháp nhm hoàn thin ch đ k toán Vit Nam v công c tài
chính. Ni dung chính ca chng nƠy trình bƠy các quan đim, nguyên tc khi ban
hƠnh các hng dn k toán v công c tài chính đng thi đa ra các gii pháp chung
và các gii pháp c th.

10

CHNG 1: C S Lụ LUN V K TOÁN CÔNG C TÀI CHệNH
1.1. Tng quan v công c tài chính
1.1.1. Khái nim công c tài chính
Công c tƠi chính lƠ hp đng lƠm tng tƠi sn tƠi chính ca đn v vƠ n phi tr tƠi
chính hoc công c vn ch s hu ca đn v khác.

Hp đng  đnh ngha nƠy đc hiu theo ngha không nht thit lƠ mt vn bn
mƠ bao gm các tha thun mƠ các bên không th không thc hin ngha v.
1.1.2. Phơn loi công c tài chính
Cn c vƠo nhng tính cht, đc đim ca công c tƠi chính, công c tƠi chính có th
phơn loi thƠnh nhng nhóm sau:
Nhóm th nht:
Các công c tƠi chính c bn
Các công c tƠi chính phái sinh
Nhóm th hai:
Công c tƠi chính đn
Công c tƠi chính phc hp
Bn loi công c tƠi chính k trên không nht thit loi tr hoƠn toƠn ln nhau. Mt
công c tƠi chính có th va lƠ công c tƠi chính c bn va lƠ công c tƠi chính phái
sinh hoc va lƠ công c tƠi chính đn va lƠ công c tƠi chính phc hp.
1.1.2.1. Công c tài chính c bn
Công c tài chính c bn: lƠ công c tƠi chính mƠ giá tr ca nó không phát sinh t
công c tƠi chính khác mƠ đc xác đnh trc tip t th trng.
Công c tƠi chính c bn thng đc trình bƠy trên báo cáo tƠi chính vƠ gp phi
mt vƠi vn đ v k toán. Chng hn các khon phi thu thng đc ghi nhn trên
báo cáo tƠi chính theo giá tr danh ngha tr đi d phòng phi thu khó đòi. Vic xác
đnh d phòng phi thu khó đòi liên quan đn vic s dng các xét đoán trong khi k
toán cho các khon d phòng phi thu khó đòi thì đn gin vƠ d hiu. Các khon phi
11

tr lƠ n tƠi chính vƠ đc ghi nhn trên bng CKT theo giá tr danh ngha phi tr
cho ch n. Giá tr nƠy không đc chit khu theo thi gian nu k thanh toán nh
hn mt nm.
C phiu đc phát hƠnh bi mt công ty thng đc ghi nhn trên báo cáo tƠi
chính theo s tin mƠ c đông đóng góp. Nó th hin li ích ca c đông trong tƠi sn
thun ca công ty. Khi c phiu đc nm gi bi mt công ty khác, thì nó đc ghi

nhn lƠ khon đu t trên báo cáo tƠi chính.
Nh vy vn đ phát trin chun mc k toán cho công c tƠi chính lƠ vn đ liên
quan ti công c tƠi chính phái sinh hn lƠ công c tƠi chính c bn.
1.1.2.2. Công c tài chính phái sinh
Công c phái sinh: lƠ công c tƠi chính mƠ giá tr ca nó ph thuc vƠo công c tƠi
chính khác
Công c tƠi chính phái sinh có ba đc đim sau:
Có giá tr thay đi theo s thay đi ca các yu t trên th trng, nh: lãi sut, t
giá hi đoái, giá c hƠng hóa hoc giá chng khoán;
Không phi đu t ti thi đim khi đu hp đng hoc ch cn đu t ban đu thp
hn so vi các loi hp đng khác có các phn ng tng t đi vi s thay đi ca
các yu t th trng; vƠ
c thanh toán vƠo mt ngƠy trong tng lai.
Giá tr ca công c tƠi chính nƠy thng da vƠo giá tr ca công c tƠi chính c
bn. Nó thng bao gm: hp đng k hn, quyn chn mua, quyn chn bán, hp
đng tng lai, hp đng hoán đi.
a. Hp đng tng lai
LƠ mt tho thun rƠng buc mang tính pháp lý gia các bên đ mua hoc bán mt
s tƠi sn, ngha v phi tr hoc công c tƠi chính nht đnh vƠo mt thi đim xác
đnh trong tng lai vi mc giá niêm yt ti ngƠy giao dch, đc chun hoá theo quy
đnh vƠ đc giao dch trên sƠn giao dch tp trung.
12

 tham gia giao dch các hp đng tng lai, ngi giao dch cn mt khon tin
ký gi đ đm bo các bên tuơn theo nhng điu kin ca hp đng. Khon tin nƠy
đc gi lƠ tin ký qu. Mi s giao dch tng lai s đa ra nhng yêu cu ký qu ban
đu ti thiu đ có th giao dch  đó. Khon ký qu ban đu lƠ khon tin phi gi vƠo
trong tƠi khon giao dch (hay còn gi lƠ tƠi khon ký qu) khi mun mua hay bán.
Sau mt thi gian giao dch, nu tin trong tƠi khon gim ti bng hoc di mc
ký qu duy theo qui đnh (mc nƠy tùy thuc vƠo qui đnh ca các s giao dch vƠ loi

hƠng hóa giao dch), thì phi chuyn thêm tin vƠo tƠi khon đ đa tin trong tƠi
khon v mc ký qu ban đu. Mi v trí ca ngi giao dch tng lai đu đc theo
dõi và ghi nhn trên th trng hng ngƠy. Ngha lƠ, lãi hay l s đc ghi nhn hng
ngƠy.Vic nhn bit lãi vƠ l da vƠo giá thanh toán hng ngƠy vƠo giá ti thi đim
đóng ca ca ngƠy giao dch (giá tng lai lúc đóng ca). Nu tin trong tƠi khon
di mc duy trì thì bn phi gi tin vƠo tƠi khon đ đa v khon ký qu ban đu.
b. Hp đng k hn
LƠ mt tho thun trong đó mt ngi mua vƠ mt ngi bán chp thun thc hin
mt giao dch hƠng hoá vi khi lng xác đnh, ti mt thi đim xác đnh trong
tng lai vi mt mc giá đc n đnh vƠo ngƠy hôm nay. HƠng hoá  đơy có th lƠ
bt k th hƠng hoá nƠo; t nông sn, các đng tin, cho ti các chng khoán. Theo
hp đng nƠy thì ch có hai bên tham gia vƠo vic ký kt, giá c do hai bên t tho
thun vi nhau, da theo nhng c tính mang tính cá nhơn. Giá hƠng hoá đó trên th
trng giao ngay vƠo thi đim giao nhn hƠng hoá có th thay đi, tng lên hoc gim
xung so vi mc giá đã ký kt trong hp đng. Khi đó, mt trong hai bên mua vƠ bán
s b thit hi do đã cam kt mt mc giá thp hn (bên bán) hoc cao hn (bên mua)
theo giá th trng. Nh vy bng vic tham gia vƠo mt hp đng k hn, c hai bên
đu gii hn đc ri ro tim nng cng nh hn ch li nhun tim nng ca mình. VƠ
ch có hai bên tham gia vƠo hp đng, cho nên mi bên đu ph thuc duy nht vƠo
13

bên kia trong vic thc hin hp đng. Khi có thay đi giá c trên th trng giao ngay,
ri ro thanh toán s tng lên khi mt trong hai bên không thc hin hp đng.
c. Hp đng quyn chn
LƠ mt tho thun rƠng buc mang tính pháp lý gia hai bên, trong đó ngi mua
quyn chn đc quyn (nhng không bt buc) mua hoc bán mt công c tƠi chính
c th vi mt mc giá nht đnh vƠo hoc trc mt thi đim trong tng lai đc
quy đnh trong hp đng.
Quyn chn gm 2 loi: quyn chn mua vƠ quyn chn bán.
Ti thi đim hp đng có hiu lc, bên mua quyn chn phi tr phí quyn chn

cho bên bán. Bên mua quyn chn có quyn thc hin hoc không thc hin quyn
chn ti thi đim đáo hn hp đng.
Bên tham gia hp
đng
Loi quyn chn
Ngi mua quyn chn
Phi tr phí;
Có quyn la chn thc hin hoc
không thc hin hp đng.
Ngi bán quyn chn
c nhn phí;
Không có quyn quyt
đnh vic thc hin hoc
không thc hin hp đng.



Quyn chn mua
Nu giá th trng cao hn giá
gc hp đng thì s thc hin
quyn chn;
Nu giá th trng thp hn giá
gc hp đng thì s không thc
hin quyn chn.
Có ngha v thc hin theo
quyt đnh ca ngi mua.



Quyn chn bán

Nu giá th trng cao hn giá
gc hp đng thì s không thc
hin quyn chn;
Nu giá th trng thp hn giá
gc hp đng thì s thc hin
quyn chn.
Có ngha v thc hin theo
quyt đnh ca ngi mua.
d. Hp đng hoán đi
Hp đng hoán đi lƠ hp đng ch đc giao dch trên th trng phi tp trung
(OTC). V bn cht, vic hoán đi đc da vƠo nhu cu nhn hoc chi tr lung tin
14

ca tng bên nhm mc đích ch yu lƠ ngn nga ri ro cho hot đng kinh doanh.
Các hp đng hoán đi đu có đc đim chung lƠ mt bên đi li ích ca nó trên mt
th trng tƠi chính nƠy đ ly li ích ca bên khác trên mt th trng tƠi chính khác.
Hai loi hƠng hóa chính ca hp đng hoán đi lƠ: hoán đi lãi sut vƠ hoán đi
chéo tin t.
Hoán đi lãi sut
Hoán đi lãi sut thng liên quan vic hoán đi lãi sut th ni vƠ lãi sut c đnh
gia các bên tham gia. Trong hp đng hoán đi, các bên tham gia tha thun hoán đi
s tin lãi phi tr da trên mt khon tin vn gc . Chng hn t chc tín dng cho
khách hƠng vay 1 triu đô vi lãi sut c đnh trong 3 nm theo yêu cu ca khách
hƠng. Tuy nhiên tt c các khon tin gi ca khách hƠng ti t chc A đu theo lãi
sut th ni. Nu lãi sut tng, t chc A phi gánh chu mt khon l vì phi tr lãi
cho các khon tin gi vi lãi sut th ni trong khi đó s tin nhn v t các khon
vay lƠ c đnh do lãi sut các khon vay lƠ c đnh. Trong khi đó t chc tín dng B có
khon tin gi vi mnh giá 1 triu đô ca khách hƠng vi lãi sut c đnh trong 3 nm
vƠ tt c các khon cho vay ca B đu theo lãi sut th ni. Nu lãi sut gim, t chc
B s phi gánh chu mt khon l do B phi tr lãi cho các khon tin gi vi lãi sut

c đnh trong khi đó s lãi nhn v t khon vay lƠ gim do lãi sut các khon vay lƠ
th ni. C A vƠ B s ci thin tình trng trên nu tham gia vƠo mt tha thun hoán
đi lãi sut. A s tr tin lãi cho các khon tin gi vi lãi sut c đnh 1 triu đô ca B
vƠ B s tr tin lãi cho các khon tin gi vi lãi sut th ni 1 triu đô ca A.
Hoán đi tin t
Hp đng hoán đi tin t lƠ mt tho thun rƠng buc mang tính pháp lý gia hai
bên đ trao đi hai loi đng tin khác nhau theo thi hn tho thun vƠ cui thi hn
các bên phi tr li cho nhau khon tin gc ban đu vi t giá ti thi đim bt đu
giao dch. Sn phm phái sinh nƠy luôn có s trao đi tƠi sn c s vƠ do đó ngoƠi vic
hoán đi khon tin gc, hai bên còn hoán đi c lãi sut gn lin vi khon tin gc.
15

Vic hoán đi tin t ch yu đ phòng nga ri ro vƠ có th chia ra 3 loi hoán đi
tin t ph thuc vƠo lãi sut đng tin hoán đi, đó lƠ:
- Hoán đi tin t lãi sut c đnh ly lãi sut c đnh;
- Hoán đi tin t lãi sut c đnh ly lãi sut th ni;
- Hoán đi tin t lãi sut th ni ly lãi sut th ni.
1.1.2.3. Công c tài chính đn
Công c tài chính đn: lƠ công c tƠi chính ch mang đc đim ca n phi tr tƠi
chính hoc công c vn.
Công c tƠi chính đn bao gm:
TƠi sn tƠi chính;
N phi tr tƠi chính;
Công c vn.
1.1.2.4. Công c tài chính phc hp
Công c tài chính phc hp: lƠ công c tƠi chính mang c hai đc đim ca n
phi tr tƠi chính vƠ công c vn.
Trái phiu chuyn đi lƠ mt ví d ca công c tƠi chính phc hp trong đó ngi
cho vay đc quyn la chn lƠ chp nhn hoƠn tr tin vƠo thi đim đáo hn hoc
chuyn thƠnh c phiu ca t chc phát hƠnh. Công c nƠy đc t chc phát hƠnh

phơn loi thƠnh hai thƠnh phn n phi tr vƠ vn.
1.2. K toán v công c tài chính theo chun mc k toán quc t
H thng chun mc k toán quc t v công c tƠi chính bao gm: IAS 32 “Các
công c tƠi chính: Trình bƠy”, IAS 39 “Các công c tƠi chính: Ghi nhn vƠ o lng”,
IFRS 7 “Các công c tƠi chính: Thuyt minh” và IFRS 9 IFRS 9 “Công c tƠi chính”
(s thay th IAS 39 cho t chc có niên đ tƠi chính bt đu t ngƠy 1 tháng 1 nm
2015)
Các chun mc nƠy áp dng cho tt c các t chc trong vic gii thiu, trình bƠy vƠ
thuyt minh các thông tin v tt c các loi công c tƠi chính trên báo cáo tƠi chính,
16

ngoi tr các khon đu t vƠo công ty con, công ty liên doanh, liên kt, các quyn, li
ích vƠ ngha v ca nhơn viên, các tho thun v khon mc tim tƠng trong giao dch
hp nht kinh doanh, các hp đng bo him đc hng dn vƠ quy đnh trong các
chun mc k toán quc t c th khác.
1.2.1. K toán v công c tài chính theo IAS 32 “Các công c tài chính: Trình
bày”
1.2.1.1. Mc tiêu ca chun mc
Mc tiêu ca IAS 32 lƠ đa ra các hng dn v trình bƠy các công c tƠi chính trên
báo cáo tƠi chính bng cách thit lp các nguyên tc cho vic trình bƠy công c tƠi
chính lƠ n phi tr hay vn vƠ vic bù tr gia tƠi sn tƠi chính vƠ n phi tr tƠi
chính. IAS 32 đa ra các hng dn cho t chc phát hƠnh phơn loi mt công c tƠi
chính lƠ tƠi sn tƠi chính, n phi tr tƠi chính hay công c vn cng nh cách phơn
loi tin lãi, c tc, lãi vƠ l có liên quan cng nh đa ra mt s trng hp c th mƠ
tƠi sn tƠi chính đc bù tr vi np phi tr tƠi chính.
1.2.1.2. Ni dung ca chun mc
1.2.1.2.1. Các đnh ngha trong chun mc
Công c tài chính: lƠ bt k hp đng nƠo đó mƠ đem li s gia tng mt tƠi sn tƠi
chính ca doanh nghip nƠy vƠ mt khon n tƠi chính hoc công c vn c phn cho
mt doanh nghip khác.

Tài sn tài chính: lƠ bt k tƠi sn nƠo trong danh mc sau:
Tin;
Mt công c vn c phn ca mt t chc khác;
Mt quyn theo hp đng nhm mc đích: nhn tin hoc tƠi sn tƠi chính khác t t
chc khác hoc trao đi các tƠi sn tƠi chính hoc các khon n tƠi chính vi t chc
khác di các điu kin có li cho t chc; hoc
Mt hp đng s (hoc có th) đc thanh toán bng các công c vn c phn ca
chính t chc vƠ lƠ mt công c phi phái sinh mƠ t chc b bt buc hoc có th b
17

bt buc nhn mt s lng bin đi v các công c vn ca chính mình; hoc mt
công c phái sinh mƠ s hoc có th đc thanh toán, ngoi tr vic trao đi ly mt
s tin c đnh hoc tƠi sn tƠi chính khác tng ng vi s lng c đnh công c
vn ca chính t chc.
N phi tr tài chính: lƠ bt k khon n nƠo mƠ lƠ:
Mt ngha v bt buc mang tính hp đng nhm đ giao tin hoc tƠi sn tƠi chính
khác cho t chc khác; hoc trao đi các tƠi sn tƠi chính hoc các khon n tài
chính vi t chc khác di các điu kin bt li cho t chc; hoc
Mt hp đng s đc hoc có th đc thanh toán bng các công c vn ca chính
t chc.
Công c vn: lƠ bt k hp đng nƠo đó mƠ chng minh phn li ích còn li trong
các tƠi sn ca t chc sau khi tr đi tt c các khon n ca nó. Ngha v phát hƠnh
công c vn c phn không phi lƠ ngha v n tƠi chính, do ngha v nƠy dn đn vic
lƠm tng vn c phn vƠ không gơy tn tht cho doanh nghip.
1.2.1.2.2. Quy đnh v phơn loi công c tài chính
IAS 32 yêu cu công c tƠi chính hay nhng thƠnh phn cu thƠnh công c tƠi chính
phi đc phơn loi thƠnh công c n hoc công c vn bi t chc phát hƠnh phù hp
vi ngha v hp đng ti thi đim mƠ công c nƠy đc ghi nhn ln đu tiên. Vic
phân loi nƠy đc duy trì cho đn khi công c tƠi chính đc dng ghi nhn trên báo
cáo tài chính.

Theo IAS 32, đim khác bit gia n phi tr tƠi chính vƠ công c vn lƠ ngha v
mang tính cht hp đng ca bên phát hƠnh đi vi công c tƠi chính lƠ phi thanh toán
cho ngi nm gi công c nƠy bng tin hay tƠi sn tƠi chính khác hoc trao đi n
phi tr tƠi chính hay tƠi sn tƠi chính vi di nhng điu kin không thun li cho
bên phát hành.
Khi bn cht ca công c tƠi chính bao gm loi ngha v n nƠy, nó tha mãn đnh
ngha ca n phi tr tƠi chính không liên quan đn cách thc vƠ ngha v n đc
18

thanh toán. Nu bn cht ca công c tƠi chính không bao gm ngha v hp đng,
công c nƠy lƠ công c vn.
Nht quán vi nguyên tc “ni dung hn hình thc” quy đnh trong khuôn mu lý
thuyt ca IASB, mt công c tƠi chính không đc phơn loi lƠ công c vn đn
thun ch vì nó đc gi lƠ c phiu u đãi mƠ phi da vƠo bn cht ca công c tƠi
chính đ xác đnh vƠ phơn loi. Mt s công c tƠi chính v hình thc pháp lý lƠ công
c vn nhng thc cht lƠ công c n, mt s công c tƠi chính có hình thc pháp lý
kt hp va lƠ công c n va lƠ công c vn.
IAS 32 cng đc ra mt s hng dn khi áp dng đnh ngha n phi tr tƠi chính
đ phơn loi mt s công c tƠi chính.
C phiu u đãi hoƠn li ti mt ngƠy c đnh: lƠ c phiu th hin ngha v hp
đng ca t chc phát hƠnh phi hoƠn li ti thi đim đáo hn, loi ngha v nƠy
ging vi ngha v ca mt khon vay vƠ tha mãn điu kin ghi nhn ca n phi tr
tƠi chính vƠ phi đc trình bƠy lƠ n phi tr trên bng CKT.
C phiu u đãi hoƠn li theo yêu cu ca ngi nm gi: theo yêu cu ca IAS 32,
c phiu nƠy ban đu đc ghi nhn lƠ n phi tr. VƠ nó ch đc phơn loi li khi t
chc phát hƠnh hoc ngi nm gi thc hin mt nghip v lƠm thay đi ni dung ca
công c.
C phiu u đãi hoƠn li theo yêu cu ca ngi phát hƠnh: c phiu nƠy không tha
mãn đnh ngha n phi tr tƠi chính ti vì không có ngha v n hin ti ca t chc
phát hƠnh đ hoƠn li. T chc phát hƠnh kim soát thi đim mƠ vic hoƠn li đc

din ra. Tuy nhiên, khi mƠ t chc phát hƠnh thông báo chính thc cho nhng ngi s
hu v ý đnh hoƠn li, c phiu nƠy đc ghi nhn lƠ n vƠ đc ghi nhn trên báo
cáo tài chính.
C phiu u đãi hoƠn li theo yêu cu ca ngi phát hƠnh nhng nó có th chuyn
đi thƠnh mt lng c phiu ph thông bi ngi nm gi theo giá tr hp lý ti thi
19

đim chuyn đi tng đng vi giá phát hƠnh ca c phiu u đãi. Vic chuyn đi
ti mt thi đim c đnh trong tng lai.
Theo đnh ngha ca n phi tr tƠi chính ca IAS 32, IAS 39, công c nƠy đc
phơn loi lƠ mt khon n phi tr tƠi chính.
Mt trái phiu n mƠ ngi nm gi có th chuyn đi thƠnh mt s lng c phiu
ph thông ti mt thi đim c th hay ti bt k thi đim nƠo t lúc phát hƠnh cho
đn mt thi đim c th. Công c nƠy lƠ công c tƠi chính phc hp vì nó bao gm
công c n vƠ mt quyn chn đ chuyn đi thƠnh mt s lng c phiu ph thông
ca t chc phát hƠnh nên nó lƠ mt công c vn.
Mt công c tƠi chính mƠ mang đn cho ngi nm gi công c nƠy quyn bán tr
li cho nhƠ phát hƠnh đ chuyn thƠnh tin hoc tƠi sn tƠi chính khác hoc mt cách t
đng bán tr li cho nhƠ phát hƠnh theo mt s kin nƠo đó trong tng lai hoc khi
đáo hn hoc khi ngi nm gi công c tƠi chính nƠy ri b quyn nm gi nó. VƠ
công c nƠy cho phép ngi nm gi quyn chia t l c phn ca tƠi sn thun ca
doanh nghip da trên mt s kin thanh toán ca doanh nghip thì đc phơn loi lƠ
công c vn.
1.2.1.2.3. Các nghip v trong t chc nm gi công c vn ca chính mình
on 21 đn đon 24 ca IAS 32 hng dn k toán nghip v liên quan đn công
c vn ca chính công ty. Khi công ty mua li c phiu ca nó, c phiu nƠy đc gi
lƠ c phiu qu vƠ đc tr khi ngun vn trên bng CKT. Không có bt k khon
lãi l nƠo đc ghi nhn trong trng hp công ty mua li chính c phiu ca chính
mình. Nhiu loi công c phái sinh da trên vn ca chính công ty. Nguyên tc đ
quyt đnh khi nƠo mt công c phái sinh lƠ tƠi sn hay n phi tr hay mt công c

vn ph thuc vƠo cách mƠ công c phái sinh nƠy đc thc hin. Nu công c nƠy
đc thc hin bng cách trao đi mt s c phiu ca công ty đi li mt s tin c
đnh hoc mt tƠi sn tƠi chính khác thì công c phái sinh nƠy đc gi lƠ công c vn.