Các giải pháp mang tính định hướng cho việc xác lập khung pháp lý về giá trị hợp lý áp dụng trong hệ thống kế toán doanh nghiệp tại việt nam

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


TRN TH PHNGăTHANH

CÁC GIIăPHỄPăMANGăTệNHăNH
HNG CHO VIC XÁC LP KHUNG
PHÁP LÝ V GIÁ TR HP LÝ ÁP DNG
TRONG H THNG K TOÁN DOANH
NGHIP TI VIT NAM

Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60.34.30

LUNăVNăTHCăSăKINHăT
NGIăHNG DN KHOA HC: PGS.TS BỐIăVNăDNG


Tp. H Chí Minh – Nmă2012



LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanălunăvnănƠyălƠăcôngătrìnhănghiênăcu ca riêng tôi. Các d liu
trong lunăvnălƠăhoƠn toàn trung thc. LunăvnănƠyăchaătngăđc ai công b
di bt k hình thc nào.

Hc viên
Trn Th PhngăThanh
















LI CMăN
u tiên, tôi xin chân thành cmănăPGS.TSăBùiăVnăDng,ăngiăđưăhng dn
tnătìnhăchoătôiăđ có th hoàn thinăđ tài này.
K tip, tôi xin chân thành cmănăđn thy cô Khoa K toán kimătoánătrngăi
hc Kinh t Tp.HCMăđưăđaăraănhng liătăvnăchoăđ tƠi,ăđng thi cmănăcácă
chuyên viên ca VinăđƠoătoăsauăđi hcăđưăgiúpăđ tôi hoàn thành các th tc cn
thităđ bo v lunăvn.
Cui cùng, xin gi li cmănăđn các chuyên gia k toánăđ giúp tôi thu thp d
liu trong quá trình thc hin lunăvn.

Hc viên
Trn Th PhngăThanhă

DANH MC BNG BIU,ăSă
Bng
Tên
Chng
Mc ậ Trang
Săđ 1.1
Tóm ttăquyăđnh v đoălng giá tr
hp lý trong IFRS 13
Chngă1
Mc 1.3.2 – Trang
25
Bng 2.1
Giá tr hp lý trong chun mc k
toán VităNamăđi chiu vi chun
mc k toán quc t
Chngă2
Mc 2.2.2.2 –

Trang 40
Bng 2.2
Vic áp dng giá tr hp lý trong các
chun mc k toán Vit Nam
Chngă2
Mc 2.2.2.2 –
Trang 51
Bng 2.3
So sánh vic áp dng giá tr hp lý
ca VAS vi IFRS
Chngă2
Mc 2.2.2.2 –
Trang 54
Bng 2.4
Danh sách các tiêu chun thmăđnh
giáăđưăbanăhƠnh
Chngă2
Mc 2.6 – Trang
66
Bng 3.1
Phngăphápăđánhăgiáăli tài sn sau
ghi nhnăbanăđu đi vi tài sn c
đnh
Chngă3
Mc 3.2.2.4 –
Trang 82

MC LC

Ni dung Trang
Li m đu 1
Chngă1.ăC s lý lun v đo lng giá tr hp lý 5
1.1 iătng s dng, mcăđíchăvƠăcácăthôngătinăcn thit
trên báo cáo tài chính 5
1.1.1 iătng s dng báo cáo tài chính 5
1.1.2 Mcăđích ca báo cáo tài chính 6
1.1.3 Cácăthôngătinăngiăđc báo cáo tài chính cn thit 6
1.2 Vnăđ đnh giá trong k toán 8
1.2.1 Lý thuyt v đoălng 9
1.2.1.1 Khái nim v đoălng 9
1.2.1.2 Các yu t nhăhngăđn vnăđ đoălng trong k toán 9
1.2.1.3 Cácăcăs đoălng theo IFRS 11
1.2.2 Các h thngăđnh giá k toán 12
1.2.2.1 Khái nim v vn và bo toàn vn 12
1.2.2.2 Các h thngăđnh giá k toán 14
1.3 S hình thành và phát trin ca giá tr hp lý 15
1.3.1 Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý 15
1.3.2 Ni dung ca giá tr hp lý 17
1.3.2.1 Phm vi áp dng ca IFRS 13 17
1.3.2.2 Khái nim giá tr hp lý 18
1.3.2.3 oălng giá tr hp lý 20

1.3.2.4 Ghi nhn giá tr hp lý 22
1.3.2.5 Trình bày và công b giá tr hp lý 24
1.3.3 Bn cht ca giá tr hp lý 25


1.3.3.1 Bn cht ca giá tr hp lý 25
1.3.3.2 Nhng tranh lun v giá tr hp lý trên th gii 26
1.3.3.3 Nhn xét v bn cht giá tr hp lý 28
1.4 Kinh nghim áp dng giá tr hp lý ti Trung Quc 28
1.4.1 Chun mc k toán Trung Qucă2007ă(China’să2007ăGAAP) 28
1.4.2 Thc t áp dng k toán giá tr hp lý ti Trung Quc 31
1.4.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 32
Kt lunăchngă1 33
Chngă2.ăThc trng v đo lng giá tr hp lý áp dng trong h thng k toán
doanh nghip ti Vit Nam theo xu hng hi t IFRS 34
2.1 căđimăđnh giá trong h thng k toán Vit Nam
t trcănmă1986ăđn nay 34
2.1.1 Trcănmă1986 34
2.1.2 Trong nn kinh t th trng (t nmă1986ăđn nay) 35
2.1.2.1 căđim ca nn kinh t th trng 35
2.1.2.2 S phát trin ca h thngăđnh giá ca k toán Vit Nam
trong nn kinh t th trng 36
2.2 Cácăquyăđnh v giá tr hp lý trong h thng pháp lý k toán Vit Nam 38
2.2.1ăLc s hình thành 38
2.2.2 Khoăsátăcácăquyăđnh v giá tr hp lý trong
h thng chun mc k toán Vit Nam 39
2.2.2.1 McătiêuăvƠăphngăphápăkho sát 39
2.2.2.2 Kt qu kho sát 39
2.3 Thc tin v đoălng giá tr hp lý trong các doanh nghip Vit Nam 58
2.3.1 McătiêuăvƠăphngăphápăkho sát 58

2.3.2 Kt qu kho sát 59
2.4 Nhn xét 61


2.5 Các nguyên nhân dnăđn giá tr hpălỦăchaăđc
áp dng rng rãi ti Vit Nam hin nay 62
2.5.1 Doăđc thù ca Vit Nam (Nguyên nhân 1 – NN1) 62
2.5.2 V phía ban hành chun mc k toán
(B tài chính, V ch đ k toán) (NN3) 62
2.5.3 V phíaăngi hành ngh (k toán, kim toán) (NN3) 64
2.6 Kh nngăápădng k toán giá tr hp lý ca VităNamătrongătngălai 64
Kt lunăchngă2 67
Chngă3. Đnh hng cho vic xác lp khung pháp lý v giá tr hp lý áp dng
trong h thng k toán doanh nghip ti Vit Nam 68
3.1 nhăhng chung cho cho vic xác lp khung pháp lý v giá tr hp lý áp
dng trong h thng k toán doanh nghip ti Vit Nam 68
3.1.1 Áp dng vicăđoălng giá tr hpălỦătrênăcăs hi t k toán quc t 68
3.1.2 L trình xây dng khung pháp lý v giá tr hp lý trong k toán doanh nghip
ti Vit Nam 69
3.2 Các gii pháp trong ngn hn 70
3.2.1 Mc tiêu 70
3.2.2 Gii pháp thc hin 70
3.2.2.1 Gii pháp v nâng cao nhn thc v vic hiu và áp dng giá tr hp lý 71
3.2.2.2 Gii pháp v điu chnh Lut k toán và chun mc chung (VAS 01) 72
3.2.2.3 Gii pháp v ban hành chun mc v đoălng giá tr hp lý 75
3.2.2.4 Gii pháp v xây dng và hoàn thin h thngăcăs h tngăchoăđnh giá-79
3.2.2.5 Gii pháp v b sung, cp nht ni dung các chun mc k toán hin hành
cóăliênăquanăđn giá tr hp lý 80

3.3 Gii pháp trong dài hn 85
3.3.1 Mc tiêu 85
3.3.2 Gii pháp thc hin 85
Kt lunăchngă3 90
Kt lun 91
Tài liu tham kho 92
Ph lc 1. 94
Ph lc 2. 97
Ph lc 3. 101
Ph lc 4. 107
Ph lc 5. 110
Ph lc 6. 114
1

LI M U

I. TÍNH CP THIT CAă TÀI
Mt trong nhng vnăđ quan trng ca công tác k toánălƠăđnh giá nhmăxácăđnh
giá tr bng tin caăcácăđiătng k toán nhm phc v cho công vic ghi chép và
lp báo cáo tài chính. Qua quá trình phát trin ca h thngăđnh giá trên th gii,
giá tr hpălỦăngƠyăcƠngăđóngăvaiătròăquanătrng vi mcăđíchătrìnhăbƠyăthôngătină
trên báo cáo tài chính mt cách trung thc và hpălỦăhn.ăVƠoăthángă05ănmă2011ă
u ban k toán quc t đưăban hành chính thc mt chun mc v đoălng giá tr
hp lý (IFRS 13).
Ti Vit Nam, giá tr hpălỦăcngăđưăxut hinăđ đnhăgiáăcácăđiătng k toán.
Tuy nhiên, do còn khá mi m nên vic áp dngăchaăđc rngărưiăvƠăchaăđt
đc mcăđíchăca giá tr hp lý.
Vì vy vic đaăra “Các giiăphápămangătínhăđnhăhng cho vic xác lp khung
pháp lý v giá tr hp lý áp dng trong h thng k toán doanh nghip ti Vit
Nam”ălƠămt vnăđ cn thitătrongăgiaiăđon hin nay nhm:

- Làm rõ bn cht ca giá tr hp lý và khngăđnh mt công c đnh giá mi phc
v cho công tác k toán  Vit Nam
- Mangăđn s phù hp v đnh giá gia Vit Nam và quc t đ rút ngn khong
cách trong quá trình hi nhp.
II. MC ệCH NGHIÊN CU
Mcăđíchănghiênăcu ca lunăvnănhmăđnh hng cho vic xác lp khung pháp
lý v giá tr hp lý áp dng trong h thng k toán doanh nghip ti Vit Nam, bng
cách tip cn nhng nghiên cu trên th gii và thc t áp dng giá tr hp lý trong
k toán doanh nghip  Vit Nam.

2

III. IăTNG NGHIÊN CU
 tài ch tp trung trng tâm vào vnăđ đoălng giá tr hp lý trong k toán,
khôngăđiăvƠoăgii quyt vnăđ ghi nhn v k toán giá tr hp lý,ăkhôngăđ cpăđn
k toán qun tr cngănhăcácălnhăvc k toán khác.
 tài tp trung nghiên cu và gii quyt nhng vnăđ sauăđơy:
- Nghiên cu v h thngăđnh giá trong k toán: lch s hình thành, bn cht và ni
dung ca giá tr hpălỦăcngănhăthc trng áp dng giá tr hp lý trên th gii.
- Nghiên cu v h thngăđnh giá trong k toán Vit Nam: nghiên cu v đcăđim
ca giá tr hp lý trong lý thuytăcngănhăkho sát thc t áp dng giá tr hp lý
trong k toán doanh nghip VităNam,ăcngănhănhngăđiu kinăđ nâng cao vai
trò ca giá tr hp lý.
- nhăhng v vic s dng giá tr hp lý cho phù hp viăđcă đim ca Vit
Nam và thông l quc t trong ngn hn và dài hn.
IV. PHNGăPHỄPăNGHIểNăCU
Lunăvnăđc thc hinătrênăcăs phân tích thc tin theo quan đim lch s và
toàn din, gn s phát trin ca giá tr hp lý viăđiu kin kinh t xã hi ca Vit
Nam trong xu th chung ca th gii.  đánhă giáăthc trng, lunăvnăs dng
phngăphápăđnh tính (thông qua phng vn chuyên gia – PhngăphápăDelphi)

kt hp viăphngăphápăthng kê mô t (thông qua bng kho sát).
V. NHNGăIM MI CA LUNăVN
Nhng nghiên cu trc v giá tr hp lý:
1. Lunăvnăthcăs:ă“nhăhng v vic s dng giá tr hp lý trong k toán doanh
nghip VităNam”,ăLêăVăNgcăThanh,ănmă2005, bo v tiătrngăi hc Kinh
t tp.HCM. LunăvnănƠyăđưăgii quytăđc nhng vnăđ sau:
- H thng hoá v đnh giá trong k toán, nêu lên bn cht và niădungăcăbn ca
giá tr hp lý thông qua d tho chun mc v giá tr hp lý ca FASB.
3

- H thng hoá vnăđ đnh giá trong k toán Vit Nam: da vào chun mc ban
hƠnhă3ăđt đu,ăcácăthôngătăhng dn và kho sát thc t bngăphngăphápăđnh
lng. T đóăđaăraănhng nhnăđnh v thun liăvƠăkhóăkhnătrongăvic nâng cao
vai trò ca giá tr hp lý trong k toán doanh nghip.
- nhăhng v vic s dng giá tr hp lý: trong ngn hn là hoàn thin các chun
mc hin có, v lơuădƠiăđiu chnh Lut k toán và ban hành mt s chun mc mi
vi mcăđíchăphátătrin giá tr hp lý.
2. BƠiăbáo:ă“TínhăthíchăhpăvƠăđángătinăcy ca giá tr hp lý trong h thng chun
mc báo cáo tài chính quc t”,ăNguyn Th Lc, Tp chí Phát trin và Hi nhp,
nmă2010. Bài vitănƠyătrìnhăbƠyăquanăđim v tính thích hpăvƠătínhăđángătinăcy
trongăcácăquyăđnhăđoălng giá tr tài sn, n phi tr theo chun mc báo cáo tài
chính quc t có liên quan đn giá tr hp lý.
3. BƠiăbáo:ă“Thc trngăvƠăđnhăhng s dng giá tr hp lý trong h thng k toán
Vit Nam, Lê Hoàng Phúc, Tp chí Kinh t,ănmă2012. Bài vit này trình bày khái
quát v giá tr hpălỦăvƠăxuăhng s dng giá tr hpălỦătrongăđnh giá trong k
toán trên th gii hinănay,ăsălc v thc trng s dng giá tr hp lý  Vit Nam,
t đóăđ xut nguyên tcăvƠăđnhăhng vic s dng giá tr hp lý trong h thng
k toán Vit Nam. Vì là bài báo nên bài vit này ch trình bày mt cách tng quát,
sălc v giá tr hpălỦ,ăcácăđ xut ch mang tính gi m ch khôngăđiăăsơuăvƠoă
phân tích tngăbcănênălƠmănhăth nào.

Nhng đim mi trong đ tài lun vn ca tác gi so vi nhng nghiên cu trc:
- Nghiên cu v ni dung chun mcăđoălng giá tr hp lý ca IASB ban hành
thángă05ănmă2011ă(IFRSă13)
- H thng hoá vnăđ đnh giá trong b chun mc k toán Vit Nam (da trên h
thng chun mc k toán VităNamătínhăđnănmă2012),ătrênăcăs đi chiu vi
chun mc k toán quc t tngăđngăcó quyăđnh v giá tr hp lý.
4

- S dngăphngăphápăđnhătínhăđ thu thp ý kin chuyên gia v thc t áp dng
giá tr hp lý ti các doanh nghip Vit Nam, t đóă đaă ra nhng nhnă đnh v
thun liăvƠăkhóăkhnăkhiăápădng giá tr hp lý ti các doanh nghip Vit Nam.
- aăraăcácăgiiăphápămangătínhăđnhăhng cho vic xác lp khung pháp lý v giá
tr hp lý áp dng trong h thng k toán doanh nghip ti Vit Nam:
Trong ngn hn, lunăvnăđ xut nhng kin ngh v điu chnh Lut k toán và
chun mc chung, hoàn thinăcăs h tng cho vicăđnh giá, ban hành chun mc
v đoălng giá tr hpălỦăcngănhăhoƠnăthin chun mc hin tiăcóăliênăquanăđn
giá tr hp lý.
Trong dài hn: lunăvnăđ xut ban hành mt s chun mc mi vi mcăđíchăphátă
trin giá tr hp lý.
VI. KT CU CA LUNăVN
Ngoài phn m đu và kt lun, lunăvnăcóăbaăchng:
Chngă1.ăCăs lý lun v đoălng giá tr hp lý
Chngă2.ăThc trng v đoălng giá tr hp lý áp dng trong h thng k toán
doanh nghip ti Vit Nam theoăxuăhng hi t IFRS.
Chngă3.ănhăhng cho vic xác lp khung pháp lý v giá tr hp lý áp dng
trong h thng k toán doanh nghip ti Vit Nam.



5

CHNGă1
CăS LÝ LUN V PHNGăPHỄPăOăLNG
GIÁ TR HP LÝ

1.5 Iă TNG S DNG, MCă ệCH VÀ CÁC THÔNG TIN CN
THIT TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH.
1.5.1 iătng s dng báo cáo tài chính
Vicăxácăđnhăngi s dng báo cáo tài chính có mt vai trò quan trng vì nhng
điătng s dng khác nhau s có các yêu cu v thông tin khác nhau.
IAS Framework xácăđnhăngi s dngăbáoăcáoătƠiăchínhălƠăcácăđi tác hin ti và
tngălaiăca doanh nghip, bao gmănhƠăđuăt,ănhơnăviên,ăch n, nhà cung cp,
kháchăhƠng,ăNhƠănc và công chúng.
Xut phát t cácăđiătngăđc nêu ra  trên, các nghiên cuăthng tp trung vào
phân tích mcăđ nhăhng caă2ănhómăđiătng: ni b doanh nghip và nhng
ngi s dng bên ngoài doanh nghipăđi vi các thông tin trình bày trên báo cáo
tài chính.
 Ni b doanh nghip: là nhng nhà qun lý ca doanh nghip. Kt qu ca
công vic qunălỦăđcăđoălng thông qua các s liu k toán. Các nhà qun lý
doanh nghip luôn phiăđaăraăcácăquytăđnh phù hp vi nhng k hoch, và
mcă tiêuă đưă đ ra.ă  có nhng quytă đnhă đúngă đn, h cn phi có nhng
thông tin có giá tr và kp thi. Phn ln các quytă đnhă thngă cnă c vào
ngun thông tin k toán và s phân tích ngun thông tin này.
 Nhngăngi bên ngoài s dng thông tin: bao gm nhngăngi có quyn
li trc tip và nhngăngi có quyn li gián tip v tài chính. Nhngăngi s
dng thông tin k toán có quyn li trc tip v tài chính: là nhngănhƠăđuăt,ă

ch n.ăTrongăđó,ănhƠăđuătăcn bit các thông tin tài chính v kh nngăsinhă
6

li và ri ro timătƠngăliênăquanăđn vnăđuăt. Ch n cn bit các thông tin tài
chính v kh nngăthanhătoánăca doanh nghip. Nhngăngi s dng thông tin
k toán có quyn li gián tip v tài chính: bao gmănhƠănc,ăcácăcăquanăhu
quan, nhà cung cp, khách hàng và công chúng.
Vi mtăđiătng rngănhăvy, IAS Framework cho rng báo cáo tài chính không
th cung cp mi thông tin cn thit cho tt c cácăđiătngătrên,ăthayăvƠoăđóăbáoă
cáo tài chính s cung cp các thông tin tha mãn nhu cu chung caăcácăđiătng.
Vì th, theo IASB, nhƠă đuă tă lƠă ngi cung cp vn (và chp nhn ri ro) nên
nhng thông tin cn thit cho h cngătha mãn nhu cu chung caăcácăđiătng
khác.
1.5.2 Mcăđíchăca báo cáo tài chính
T cácăđiătng s dng báo cáo tài chính đc phân tích  trên, IAS Framework
cho rng mcăđíchăca báo cáo tài chính là cung cp thông tin hu ích cho ngi s
dng đ đa ra quytăđnh kinh t.
1.5.3 Cácăthôngătinăngiăđc báo cáo tài chính cn thit
Thông tin hu ích cho vic ra quytăđnh da trên kh nngăto ra tin ca doanh
nghip, thiăgianăvƠăđ chc chn ca các dòng tin.
 cóă đcă điu này, báo cáo tài chính cn cung cp thông tin v tình hình tài
chính, s thayăđi tình hình hình tài chính.
 Tình hình tài chính ca mt doanh nghip chu nhăhng bi ngun lc
kinh t đnăv kimăsoát,ăcăcu tài chính, kh nngăthanhătoánăvà kh nngă
thích ng caăđnăv đi viăcácăthayăđiătrongămôiătrng hotăđng ca
mình.ăTìnhăhìnhătƠiăchínhăđc trình bày ch yu trên Bngăcơnăđi k toán
(BCKT). Bên cnh các thông tin hu ích, tính hu dng caăBCKTăb
hn ch bi các yu t sau:
 S khôngăđyăđ: mt s tài sn và n phi tr khôngăđc trình bày
trênăBCKTă(doăkhôngăcóăgiáătr xácăđnh mtăcáchăđángătinăcy, thí

7

d nhătƠiăsn to ra t ni b doanh nghipă(theoăVASă04),…)ăhayă
mt s tài snătrìnhăbƠyătrênăBCKTăkhôngăcóăgiáătr kinh t (nhătƠiă
sn thiu ch x lý) vì tuân th theoăcácăđiu kin ghi nhnăquyăđnh
trong các chun mc hay nguyên tc k toán.
 Vnăđ đnh giá: mt s tài sn, n phi tr đc ghi nhn theo giá
gcă(nhătƠiăsn c đnh), mt s tài snăkhácăthìăđc ghi nhn theo
giá tr thun có th thc hinăđc (hàng tnăkho,…)ăgơyăkhóăkhnă
trong vic hiu và so sánh.
 Vnăđ ghi nhn: mt s chun mc, nguyên tc k toán cho phép trì
hoãn vic ghi nhnăliênăquanăđn s thayăđi giá tr.
 S c tính: mt vài khon mc n phi tr đcă xácă đnh bng
phngăphápăc tính làm nhăhngăđnătínhăđángătinăcy ca thông
tin tài chính trên BCKT.
 Tình hình kinh doanh (hay kt qu hotăđng), đc bit là kh nngăto ra
li nhun ca doanh nghip cn phiătrìnhăbƠyăđ đánhăgiá nhngăthayăđi có
th có trong các ngun lc kinh t doanh nghip có th kimăsoátătrongătngă
lai. Kt qu hotă đng ch yuă đc trình bày trên Báo cáo kt qu hot
đng kinh doanh (BCKQHKD). Các hn ch caă BCKQHKDă thng
đc các nhà nghiên cuăcngănhăcácăđiătng s dngăđ cpăđnănh:
 S khôngăđyăđ: mt vài khon mcădoanhăthuăhayăchiăphíăđóngăgópă
vào kt qu hotăđng ca doanh nghipăkhôngăđc ghi nhn vì tuân
th theoăcácăđiu kin ghi nhnă quyăđnh trong các chun mc hay
nguyên tc k toánănhăchiăphíăcăhi,…
 Tính ch quan: các khonădoanhăthuăvƠăchiăphíăthng b chi phi bi
các chính sách k toánăđc la chn bi doanh nghip (thí d nhă
phngăphápăkhu hao tài sn c đnh,ăphngăphápătínhăgiáătr hàng
tnăkho,…)
8

 S c tính: mt vài khonă doanhă thu,ă chiă phíă đcă xácă đnh bng
phngăphápăc tính làm nhăhngăđnătínhăđángătinăcy ca thông
tin v li nhun kinh doanh.
 S thayăđi tình hình tài chính thì hu ích cho vic tip cn vi các hot
đngăđuăt,ăkinhădoanhăvƠătƠiăchính ca doanh nghip trong sut k báo
cáo. S thayăđiătìnhăhìnhătƠiăchínhăđc trình bày trên mt báo cáo riêng
(hinănayălƠăbáoăcáoăluăchuyn tin t).ăQuaăbáoăcáoănƠy,ăngiăđc s đánhă
giáăđc kh nngăto ra tinăcngănhăd đoánănhuăcu s dng tin ca
doanh nghip.
 Ngoài ra, trong báo cáo tài chính còn có các thông tin b sung; đóălƠănhng
thôngătinăkhácăđc trình bày trên báo cáo tài chính trong phn ph lc hay
thuyt minh, thí d thông tin b sung t các khon mcătrênăBCKTăhayă
BCKQHKD,ăcácăkhai báo v nhng ri ro hoc nhng vnăđ chaărõărƠngă
nhăhngăđnăđnăv…
Nh vy, qua vic trình bày các thôngătinăngi s dng báo cáo tài chính cn, có
th thy mt trong các hn ch nhăhngăđn tính hu ích ca thông tin là vnăđ
đnh giá trong k toán. Do đó, vic đnh giá trong k toán đóng mt vai trò quan
trng, là mt trong các vnăđ cp thit mà các nhà ban hành chun mc k toán
cng nh các doanh nghip trong quá trình lp và trình bày báo cáo tài chính cn
quan tâm và xem xétăđ có th cung cp đc thông tin hu ích cho vic ra quyt
đnh caăngi s dng.ă làm rõ hn vnăđ này, ni dung tip theo s đi sâu vào
tìm hiu vnăđ đnh giá trong k toán.

1.6 VNă NH GIÁ TRONG K TOÁN
Mtăcăs đnh giá các yu t báo cáo tài chính là mtăphngăphápăxácăđnh giá tr
ca yu t đóăđc la chn ghi nhnătrênăcácăbáoăcáoătƠiăchính.ăCăs đnh giá các
yu t đcăxácăđnhăcnăc vào giá tr đoălng yu t vƠăđnăv đoălngăđc s
9

dng. Nhăvy, vicăđu tiên cn làm rõ trong vnăđ đnh giá là tìm hiu lý thuyt
v đoălng.
1.6.1 Lý thuyt v đoălng
1.6.1.1 Khái nim v đoălng
oălng là vicăxácăđnh s liuăđ th hinăđc tính ca các h thng vt cht theo
cácăquyăđnh pháp lut có liên quan (Norman Campell, 1938).
Nhăvy, vi khái nim v đoălng nêu trên, nu phân tích v khía cnh k toán s
đc hiuănhăsau: oălng là vicăxácăđnh s liuătheoăđnăv tin t, th hin
đc tính ca các h thng vt cht (theo giá gc, giá th trng,…)ătheoăcácănguyênă
tc k toán.
1.6.1.2 Các yu t nhăhngăđn vnăđ đoălng trong k toán
Vnăđ đoălng trong k toán nhăhng bi các yu t sau:
 Thông tin hu ích cho các quytăđnh:ăđưăđc phân tích  mc 1.1.3
 Gi thit,ăđc tính chtălng ca thông tin: do k toán tài chính phc v cho
vic lp báo cáo tài chính và phiăđm bo tính cht trung thc, hp lý, vic
đoălng trong k toán phiăđm bo nhng nguyên tc nhtăđnhăđ tránh s
tùy tin hoc ch quan caăngi k toán.ăIASăFrameworkăđ cpăđn hai gi
đnh và bnăđcăđim chtălng. Trong đó,ănhng gi đnhăvƠăcácăđcăđim
chtălng có nhăhng rõ rtăđnăđoălng là:
 Gi đnh v tính hot đng liên tc:
BáoăcáoătƠiăchínhăđc lp trên gi đnh rng doanh nghipăđangăhot
đng và s tip tc hotăđng trong mtătngălaiăcóăth thyăđc.
Gi đnh này nhăhng quan trngăđnăđoă lng.ăNóălƠăcăs cho
phép giá gcăđc s dngăđ đánhăgiáăvƠătrìnhăbƠyăcácă yu t ca
báo cáo tài chính. Nu gi đnh này không còn thích hp na, tài sn
cn phi phn nh theo giá tr có th thc hin.
 c đim có th so sánh đc:
10

Thông tin cnăđcătrìnhăbƠyătrênăbáoăcáoătƠiăchínhăsaoăchoăngiăđc

có th so sánh chúng vi báo cáo tài chính ca doanh nghip khác,
hoc vi chính doanh nghipăđóăca các k trc.
căđimănƠyăchínhă lƠă lỦădoă đ thôngă tină đc trình bày theo hình
thc tin t. Không nhng th, nó còn chi phiăđnăphngăpháp đoă
lng:ăcácăcáchăđoălng khác nhau s dnăđn tình hình tài chính và
tình hình kinh doanh ca doanh nghip khác nhau, vì vy yêu cu các
phngăphápăđnh giá phiăđc s dng nht quán gia các k.
 c đim đáng tin cy:
Thông tin ch huăíchăkhiăchúngăđángătinăcy.ăThôngătinăđc gi là
đángătinăcy nu chúng không b sai sót hay thiên lch mt cách trng
yu.
Trongăđcăđim này, yêu cu khách quan và thn trng có nh hng
rõ rtăđnăđoălng:
 Kháchăquan:ăđ có th tin cyăđc, các thông tin cn khách
quan,ănghaălƠăkhôngăthiênălch. Thí d, giá gcăđc s dng
ch yu trong k toánăvìăuăđim ni tri là có th xácăđnh
mtăcáchăkháchăquanăhnăsoăvi giá hin hành. Tuy nhiên, vi
s phát trin ca h thng thông tin, yêu cu có th kim chng
đc tr nên d dƠngăhn,ăkhin vic áp dng các loi giá khác
ngoài giá gc tr nên ph binăhn.
 Thn trng: bao gm s cn thn trong vic thc hin các xét
đoánătrongănhng tình hungăchaărõărƠng;ăsaoăchoătƠiăsn và
thu nhp không b thi phng, n phi tr và chi phí không b
khai thiu. Yêu cu này nhă hngăđn vică đoă lng  ch
yêu cuăgiáăđc s dng không làm thi phng giá tr tài sn,
cóănghaălƠătƠiăsnăđc ghi nhnăkhôngăđcăvt khi giá tr
có th thc hin.
11

 nhănghaăcácăyu t báo cáo tài chính: các yu t ca báo cáo tài chính bao

gm tài sn, n phi tr, vn ch s hu, thu nhp và chi phí.
nhănghaăcácăyu t báoăcáoătƠiăchínhălƠăcăs đ xácăđnh các yu t đóăvƠă
vic ghi nhn các s kin kinh t liênăquanăđnănó,ăxácăđnh giá tr và trình
bày yu t trên các báo cáo tài chính.
 Chi phí và li ích: vicăxácăđnh giá tr ca các yu t theo loi giá nào còn
tùy thuc vào s cơnăđi gia li ích và chi phí ca doanh nghip.
1.6.1.3 Cácăcăs đoălng theo IFRS
Theo IFRS, các giá tr dùngălƠmăcăs đoălng yu t ca báo cáo tài chính bao
gm:
(1) Giá đu vào
 Giá gc (Historical cost): là s tin hocătngăđngătinăđưătr hay giá tr
hp lý ca tài sn ti thiăđimă cóă đc tài sn. Giá gc trình bày nhng
thông tin trong quá kh, liênăquanăđn các nghip v kinh t nh mua tài sn,
phát sinh n phi tr, phn ánh bn cht thông tin là thc t đư xy ra.
 Giá hin hành (Current cost): s tin hoc các khonă tngă đngă tin s
phi tr đ cóăđc tài snătngăt ti thiăđim hin ti. Giá hin hành trình
bày nhng thông tin hin ti, liênăquanăđn các nghip v mua tài sn, phát
sinh n phi trà, phn ánh bn cht thông tin mang tính gi đnh.
(2) Giá đu ra
 Giá tr thun có th thc hinăđc (Net realizable value): s tin hoc các
khonătngăđngătin có th thu hiăđc nu bán tài sn hoc s phi tr
đ thanh toán n ti thiăđim hin ti. Giá tr thun có th thc hinăđc
trình bày thông tin hin ti, liên quanăđn các nghip v kinh t nh bán tài
sn, thanh toán n phi tr, bn cht thông tin mang tính gi đnh.
 Hin giá (Present value): là giá tr hin ti ca dòng tin thun s nhnăđc
t vic s dng tài sn hoc s tr đ thanh toán n. Hin giá trình bày thông
12

tin tng lai, liênăquanăđn các nghip v kinh t v đu t, bn cht thông
tin mang tính d đoán.

 Giá tr hp lý (Fair value): là giá có th nhnăđc khi bán tài sn hay giá tr
cnăthanhătoánăđ chuyn giao mt khon n phi tr trong mt giao dch
sòng phng gia các bên tham gia th trng.
Cácăđnăv đoălng có th đc s dngălƠăđnăv tin t vƠăđnăv sc mua chung.
Liên kt bn giá tr đoălng (giá gc, giá hin hành, giá tr thun có th thc hin
đc, hinăgiá)ăvƠăhaiăđnăv đo lng, các chuyên gia k toánăđaăraătámăcăs xác
đnh giá tr tài sn:
 Giá gcătheoăđnăv tin t khôngăđi
 Giá tr thun có th thc hinăđcătheoăđnăv tin t khôngăđi
 Giá hinăhƠnhătheoăđnăv tin t khôngăđi
 Hinăgiáătheoăđnăv tin t không đi
 Giá gc theo s thayăđi mc giá chung
 Giá tr thun có th thc hinăđc theo s thayăđi mc giá chung
 Giá hin hành theo s thayăđi mc giá chung
 Hin giá theo s thayăđi mc giá chung
1.6.2 Các h thngăđnh giá k toán
H thngăđnh giá k toán xut hin t lý lun v vn và bo toàn vn. Trong mi
h thng k toán, các loiăgiáăkhácănhauăđc s dng phi hpăđ đnhăgiáăcácăđi
tng k toán.
1.2.2.1 Khái nim v vn và bo toàn vn
1

Phn này s trình bày khái nim v vn, bo toàn vn và nhng nhăhng ca nó
đn vicăđnh giá.


1
Nguyn Th Lc,ăánhăgiáătƠiăsnăvƠăxácăđnh li nhun trên các báo cáo tài
chính, trang 38-39
13

Khái nim v vn:
Theo khái nim tài chính v vn, vnăđngănghaăvi tài sn thun hay vn ch s
hu ca doanh nghip.
Theo khái nim vt cht v vn, vnăđcăxemănhănngălc sn xut ca doanh
nghip.
Vic chn la khái nim vn phù hp vi doanh nghip phiăcnăc vào nhu cu
caăngi s dng báo cáo tài chính.
Khái nim bo toàn vn:
Da trên hai khái nim v vn làm ny sinh hai khái nim v bo toàn vn: bo toàn
vn v mt tài chính và bo toàn vn v mt vt cht (IAS Framework)
Bo toàn vn v mt tài chính: Theo khái nim này, nu giá tr tài chính ca tài sn
thun cui k vt khi giá tr tài chính ca tài sn thunăđu k, sau khi loi tr điă
các khon góp vn hay phân phi vn, còn li là li nhun. Giá tr tài chính có th
đoăbngăđnăv tin t hayăđnăv sc mua c đnh.
Bo toàn vn v mt vt cht: Theo khái nim này, nuănngălc sn xut vt cht
(hayănngălc hotăđng) ca doanh nghip (hay các ngun lc hoc qu cn thit
đ đtăđcănngălc này) cui k vt khiăđu k, sau khi loi tr các khon góp
vn hay phân phi vn, còn li là li nhun.
Khái nim bo toàn vn vt cht yêu cu chn giá hinăhƠnhălƠmăcăs xácăđnh.
Tuy nhiên, khái nim bo toàn vn tài chính liăkhôngăđòiăhi vic s dng mtăcă
s xácăđnh giá tr riêng bit nào. Vic chn laăcăs xácăđnh theo khái nim bo
toàn vn tài chính ph thuc vào loi vn tài chính mà doanh nghipăđangătìmăcáchă
bo toàn.
Haiăquanăđim này ch yu dnăđn bin pháp x lý k toán khác nhau v các bin
đng giá c ca tài sn và n phi tr.

14

1.2.2.2 Các h thngăđnh giá k toán

Tngăng viăhaiăquanăđim bo toàn vn tài chính và vt chtăđưăcóăbn h thng
đnh giá k toán:
 H thng đnh giá k toán da trên giá gc: ghi nhn và lp báo cáo tài
chính daătrênăcăs giá gc. Bo toàn vn v mt tài chính theo giá tr tin
t danhăngha.ăH thng này s dng giá gc là ch yu và kt hp vi các
loi giá khác: giá tr hp lý, giá tr thun có th thc hin, hinăgiá.ă ghi
nhnăbanăđu ch yu là s dng giá gc. Sau ghi nhnăbanăđu, giá gc ca
mt s khon mcăđcăđiu chnh da trên nguyên tc thn trng (ch cho
phépăđiu chnh gim) hocăđánhăgiáăliă(điu chnh cho c tngăvƠăgim).
 H thng đnh giá k toán da trên giá gc điu chnh theo mc giá
chung: giá gcă đcă điu chnh theo ch s giáă trc khi lp báo cáo tài
chính, nhm bo toàn vn tài chính theo sc mua năđnh caăđng tin.
 H thng đnh giá k toán da trên giá hin hành: vi mcăđíchăbo toàn
vnătheoănngălc hotăđng v giá tr, h thng k toánănƠyăđánhăgiáăcácăđi
tng k toán vào cui k theo hin giá, chi phí thay th, giá tr thun có th
thc hin, hoc kt hp gia các loi giá.
 H thng đnh giá k toán da trên giá hin hành điu chnh theo mc giá
chung: s dngănhăgiáăhinăhƠnhăvƠăđiu chnh theo ch s giáătrc khi lp
báo cáo tài chính, nhm bo toàn vnătheoănngălc hotăđng v giá tr theo
mc giá chung.
Hin nay h thngăđnh giá k toán da vào giá gc là h thngăđnh giá k toán
ch yu ca các quc gia trên th gii. Trong h thng này, ch yu s dng giá
gcăđ đánhăgiáăcácăđiătng k toán, bên cnhăđóămt s loiăgiáăkhácăđc s
dng trong mt s trng hp c th.ăuăđim ca h thng giá gc là khách
quan, thn trng, có th kimăsoátăđc,ătuyănhiênănhcăđim ln ca giá gc
là tính hu ích ca thông tin không cao do không ghi nhn s thayăđi giá tr,
15

khôngăđyăđ thôngătinăđ đaăraăquytăđnh và tính không có thc ca gi đnh
hotăđng liên tc

2
.
Vìăcácănhcăđim ca h thng giá gcănhănêuătrênămƠăgiáătr hp lý dnăđc
quan tâm và s dng rng rãi trên th giiănhăhin nay.

1.7 S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIN CA GIÁ TR HP LÝ
1.7.1 Lc s v s hình thành và phát trin ca giá tr hp lý
S hình thành và phát trin ca giá tr hpălỦăđc chia làm 3ăgiaiăđon:
Giai đon t 1960 đn 1990:
Giá tr hp lý btăđu xut hin và m rng phm vi s dng
Trên th gii, giá tr hp lý xut hin lnăđu tiên  M,ăđcăđ cpăđn trong báo
cáo ca y ban nguyên tc k toán (APB). S hình thành giá tr hp lý là mt quá
trình lâu dài.
T nm 1962 – 1969:ălƠăgiaiăđon tinăđ,ătrongăgiaiăđon này giá th trngăđc
s dng,ănhngătrongămt s trng hp không có th trng hotăđngăđ có th
xácăđnhăđc giá th trng.
n nm 1970: giá tr hp lý chính thc xut hin,ăđcăđ cpăđnăđu tiên trong
Ý kin ca APB s 16 (Hp nht doanh nghip), s 17(Tài snă vôă hình),ăđ ghi
nhn li th thngămi, ghi nhn giá tr ca tài snăcóăđc do hp nht.
Sau khi xut hin, giá tr hp lý tip tcăđc tha nhn và phm vi s dng ca giá
tr hp lý dn dnăđc m rngăhn.ăGiáătr hp lý btăđuăđc s quan tâm và áp
dng ca nhiuăncăcngănhăy ban chun mc k toán quc t (IASB),ăđc s
dng trong nhiuălnhăvc: du khí, truyn hình, ngân hàng, bo him…ăvƠăcngăcóă
nhngăhng dn hn ch v cáchăxácăđnh và trình bày giá tr hp lý trên báo cáo
tài chính.

2
Theo Jayne Godfrey, Allan Hodgson & Scott Holmes, 2003)
16

Nhìnăchung,ă trongă giaiă đon này giá tr hp lý xut hină đ áp dng cho li th
thngămi và tài snăcóăđc do hp nht,ăsauăđóăgiáătr hpălỦăđc m rngăđ
áp dng cho mt s chng khoán và giao dch phi tin t, công c tài chính, thuê tài
sn.
Giai đon t 1991 đn 2004:
Giá tr hp lý phát trin mnh m cùng vi s hình thành và phát trin ca các th
trng hotăđng.
T nm 1991 đn 2000: s phát trinăđcăđánhădu bng hàng lot các chun mc
ca M: FASB Statement 107 (1991) công b v giá tr hp lý ca công c tài
chính, FASB Statement 141 v hp nht doanh nghip, FASB Statement 142 v li
th thngă mi và tài snă vôă hình…ă cácă chun mcă nƠyă đưă đaă raă đc nhng
hng dnărõărƠngăhnăv giá tr hp lý.
Lúc này chun mc M cngănhăchun mc quc t đưăbtăđu s dng giá tr hp
lý cho vicăđánhăgiáăsauăghiănhnăbanăđu.
Trongăgiaiăđon này, giá tr hpălỦăđc áp dng rng rãi trong nhiu ngành, nhiu
khon mc làm xut hin s lo lng v kh nngăca giá tr hp lý do nhngăhng
dn v giá tr hp lý vnăchaăđtăđc s thng nht chung và có nhiu mâu thun
trong các công b.
T nm 2000 đn 2004: btăđu t nmă2000,ăđ gii quyt nhng lo lng v giá tr
hpălỦ,ăFASBăvƠăIASBăđưăbt tay vào nghiên cuăsơuăhnăv lý thuyt ca giá tr
hp lý.
Nmă2004,ăs phát trin mnh m ca giá tr hpălỦăđc chng minh bng D tho
chun mc v giá tr hp lý ca FASB.
Giai đon t 2005 đn nay
3
:
ơyălƠăgiaiăđon phát trin mnh m nht và dnăđn s raăđi chun mc v giá tr
hp lý ca IASB.

3

Hictory of IFRS 13 , iasplus.com
17

Nm 2005, IASBăđaăd án v đoălng giá tr hp lý vào nghiên cu.
Nm 2006, IASB cùng vi FASB ban hành Bn ghi nh v s hiu bit,ăđóălƠăn
lc ca c haiăđ to ra s thng nht trong vic thit lp các chun mc quc t có
chtălng cao.  đápăng cho mcăđíchănƠy,ăd án v IFRS 13 là kt qu ca s
làm vic giaăIASBăvƠăFASBăđ phát trin nhng yêu cu chung v vicăđoălng
giá tr hp lý và công b thông tin v giá tr hp lý phù hp vi IFRS và US GAAP.
TrongănmănƠy,ăIASBăđưăsonăsătrìnhăv giá tr hp lý.
T 2006 đn 2010,ăquyătrìnhăbanăhƠnhăvƠăđiu chnh các bn d tho cho IFRS 13
(t discussionăPaperăđn Staff draft) đc tin hành.
Tháng 5 nm 2011, IASB ban hành IFRS 13 v đoălng giá tr hp lý (Fair value
measurement). Chun mc này btăđu có hiu lc t ngƠyă1ăthángă1ănmă2013.
Mc tiêu caăIFRSă13ălƠăđaăraăđnhănghaăv giá tr hp lý, thit lp khuôn mu v
đoălng giá tr hp lý và nhng yêu cu trong vic trình bày công b thông tin v
vicăđoălng giá tr hp lý.
Nhăvy, vicăraăđi ca IFRS 13 s giúp cho vicăđánhăgiáăcácăyu t ca báo cáo
tài chính theo giá tr hpălỦăđc rõ ràng và nht quán.ăTuyănhiên,ăđ có th áp dng
hiu qu chun mc này khi nó btăđu có hiu lc,ăđòiăhi phi có s nghiên cu
k lng các niădungăđcăđ ra trong chun mc và cách thc áp dng vào thc
t.
1.7.2 Ni dung ca giá tr hp lý
Phn vitădiăđơyăcnăc vào chun mc k toán quc t v giá tr hp lý ca
IASB (IFRS 13).
1.7.2.1 Phm vi áp dng ca IFRS 13
Chun mc này gii hn phm vi áp dngăchoăcácătrng hp sau:
 Áp dngăđ xácăđnh giá tr hpălỦăđi viătrng hp các IFRS yêu cu hoc
cho phép trình bày hoc thuyt minh v tài sn, n phi tr, vn ch s hu
bng giá tr hp lý.