Định hướng vận dụng IFRS để định giá việc thăm dò khoáng sản vào các doanh nghiệp việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




NGUYN MINH NHÃ



NH HNG VN DNG IFRS 
NH GIÁ VIC THM DÒ KHOÁNG SN
VÀO CÁC DOANH NGHIP VIT NAM



LUN VN THC S KINH T




Tp. H Chí Minh – Nm 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN MINH NHÃ


NH HNG VN DNG IFRS 

NH GIÁ VIC THM DÒ KHOÁNG SN
VÀO CÁC DOANH NGHIP VIT NAM


Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS. BÙI VN DNG




Tp. H Chí Minh – Nm 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu ca tôi. Các s liu, kt
qu, phân tích nêu trong lun vn là trung thc và có ngun gc rõ ràng.




Tác gi



Nguyn Minh Nhã
MC LC

Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc bng biu
Danh mc s đ
Danh mc ph lc
M đu 1
Chng 1 – C s lý lun v k toán thm dò vƠ đnh giá tài nguyên khoáng
sn 7
1.1. Vai trò ca tài nguyên khoáng sn đi vi nn kinh t 7
1.2. c đim ca hot đng thm dò, đnh giá và khai thác tài nguyên
khoáng sn 8
1.2.1. Hot đng thm dò, đnh giá và khai thác tài nguyên khoáng
sn dng rn 8
1.2.2. Hot đng thm dò, đnh giá và khai thác du m, khí đt 9
1.2.3. Hot đng thm dò, đnh giá và khai thác nc khoáng, nc
ngm 10
1.2.4. nh hng ca môi trng t nhiên đn vic thm dò, đnh
giá và khai thác tài nguyên khoáng sn 11
1.2.5. c đim tài chính trong lnh vc khai thác 13
1.3. nh hng ca đc đim riêng tài nguyên khoáng sn đn công tác k
toán 16
1.3.1. Phân loi và đánh giá tài sn 16
1.3.2. Ghi nhn tài nguyên khoáng sn 16
1.4. K toán v thm dò và đnh giá tài nguyên khoáng sn trong chun
mc IFRS 6 17
1.4.1. Lch s hình thành IFRS 6 17
1.4.2. Mc tiêu 17
1.4.3. Phm vi điu chnh 18

1.4.4. Các ni dung chính ca chun mc 18
1.5. Thc t áp dng IFRS 6 ti mt s quc gia 30
1.5.1. Áp dng IFRS 6 ti Canada 30
1.5.2. Áp dng IFRS 6 ti Anh 31
1.5.3. Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 33
Kt lun chng 1 34
Chng 2 – Thc trng k toán thm dò vƠ đnh giá tài nguyên khoáng sn ti
Vit Nam 35
2.1. Các qui đnh hin hành v k toán thm dò và đnh giá tài nguyên
khoáng sn ti Vit Nam 35
2.1.1. Lut thu tài nguyên 35
2.1.2. Lut khoáng sn 37
2.1.3. Lut du khí 40
2.1.4. Thông t 105/2010/TT-BTC ngày 23/7/2010 hng dn thi
hành lut thu tài nguyên 41
2.1.5. Thông t 107/2014/TT-BTC ngày 08/8/2014 43
2.1.6. S tng đng và khác bit trong qui đnh ca k toán Vit
Nam vi chun mc IFRS 6 52
2.2. Thc trng k toán ti các doanh nghip thuc lnh vc thm dò và
đnh giá tài nguyên khoáng sn 54
2.2.1. Nhng vn đ chung v kho sát 54
2.2.2. Kt qu kho sát 55
2.2.3. ánh giá các doanh nghip có hot đng thm dò và đnh giá
tài nguyên khoáng sn đc kho sát 61
2.3. ánh giá mc đ hòa hp ca k toán Vit Nam vi IFRS 6 63
2.3.1. ánh giá mc đ hòa hp 63
2.3.2. Nguyên nhân Vit Nam cha ban hành chun mc k toán v
tài nguyên khoáng sn 63
Kt lun chng 2 65
Chng 3 – nh hng xây dng các qui đnh v k toán thm dò vƠ đnh giá

tài nguyên khoáng sn ti Vit Nam 66
3.1. Quan đim 66
3.2. nh hng c th 68
3.2.1. Xây dng qui đnh phân loi và phân loi li tài sn thm dò
và đnh giá 68
3.2.2. Xây dng qui đnh đo lng tài sn thm dò và đnh giá 71
3.2.3. Xây dng qui đnh v tn tht tài sn thm dò và đnh giá 75
3.3. Kin ngh 77
Kt lun chng 3 79
Kt lun 80
Tài liu tham kho
Ph lc













DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

ACSB
Canadian Accounting Standards Board
CAPP

Canadian Association of Petroleum Producers
CGU
n v to tin
CMB
The Capital Markets Board legislation
FAS 69
Financial Accounting Standards No.69
GAAP
Generally Accepted Accounting Principles
IAS
Chun mc k toán quc t
IASB
International Accounting Standards Board
IASC
International Accounting Standards Committee
IFRS
Chun mc báo cáo tài chính quc t
IGU
n v to thu nhp
TFRS
Turkey Financial Reporting Standard
TK
Tài khon
TNKS
Tài nguyên khoáng sn
VAS
Chun mc k toán Vit Nam

DANH MC BNG BIU


Trang
Bng 1.1. Phân loi li giàn khoan thm dò khi tính kh thi k
thut và kh nng sinh li kinh t đc xác đnh
22
Bng 2.1. Các tài khon đc b sung theo thông t
107/2014/TT-BTC
43
Bng 2.2. Các tài khon đc sa đi theo thông t
107/2014/TT-BTC
44
Bng 2.3. So sánh qui đnh ca Vit Nam vi IFRS 6
52
Bng 2.4. Kt qu kho sát ý kin các doanh nghip v các qui
đnh hin hành ca k toán Vit Nam
56
Bng 2.5. Kt qu kho sát ý kin ca các doanh nghip v xây
dng qui đnh k toán cho hot đng thm dò và đnh giá tài
nguyên khoáng sn ca Vit Nam

58
Bng 3.1. Các khon mc phát sinh trong d án thm dò X
70
Bng 3.2. Phân loi tài sn d án X trong nm 201X
70
Bng 3.3. Phân loi tài sn d án X trong nm 201X+4
71
Bng 3.4. Chi phát sinh ca công ty U và công ty V trong nm
201X
73
Bng 3.5. o lng và ghi nhn tài sn cho công ty U và công
ty V nm 201X
74
Bng 3.6. Nhng khon mc phát sinh ca d án K, L, M
76
Bng 3.7. Giá tr thu hi tng CGU ca d án K, L
77




DANH MC S 


Trang
S đ 2.1. K toán chi phí tìm kim, thm dò, thm lng và
chi phí phát trin m
47
S đ 2.2. K toán chi phí khai thác
48

S đ 2.3. K toán chi phí không đc thu hi
50
S đ 2.4. K toán chi phí qun lý hành chính chung
51
S đ 2.5. Qui mô các doanh nghip đc kho sát
61
S đ 2.6. Loi hình các doanh nghip đc kho sát
61



















DANH MC PH LC
Ph lc 1 – Danh sách công ty kho sát
Ph lc 2 – Bng câu hi kho sát

1

PHN M U


1. LỦ do chn đ tƠi
Ngày nay, Vit Nam đã và đang xây dng đt nc theo hng công nghip
hóa - hin đi hóa. i kèm vi nhng thun li cng đt ra nhiu khó khn và th
thách. Trong đó, vn đ qun lý và khai thác tài nguyên khoáng sn là mt vn đ
nóng bng. Tài nguyên khoáng sn là ngun lc quan trng ca quc gia. Tuy nhiên
đây là ngun lc có hn cn phi qun lý và s dng có k hoch. Trong nhng nm
gn đây, tài nguyên khoáng sn ca Vit Nam liên tc b suy gim.
K toán tài nguyên khoáng sn rt cn thit vi nhng quc gia có tc đ
tng trng ch yu da vào ngun tài nguyên sn có và nhng ngành công nghip
có nguy c ô nhim cao nh Vit Nam. Nó cho phép đánh giá đc tính bn vng
ca quá trình phát trin kinh t có tính đn tác đng và hu qu v môi trng.
Qun lý tt ngun tài nguyên khoáng sn s giúp các nhà hoch đnh chính sách
thy đc nn kinh t phát trin da vào ngun tài nguyên  mc đ nào. T đó,
cân nhc khi xem xét các gii pháp thúc đy tng trng kinh t trong tng lai hp
lý và bn vng hn.
Nhn thy đc tm quan trng ca vic thm dò và đnh giá tài nguyên
khoáng sn trong nn kinh t cng nh nhu cu cn thit phi có công c giúp cho
vic qun lý hot đng ca các doanh nghip, y ban chun mc k toán quc t đã
ban hành chun mc quc t s 6 v báo cáo tài chính: Thm dò và đnh giá tài
nguyên khoáng sn (IFRS 6), chun mc đc ban hành ngày 09/12/2004 và có
hiu lc t ngày 01/01/2006.
Công tác k toán ti doanh nghip hot đng trong lnh vc thm dò và đnh
giá tài nguyên khoáng sn  Vit Nam hin nay b chi phi bi các qui đnh khá
tng quan, ch yu là ngh đnh ca Chính ph và thông t ca B tài chính. Trong
khi đó, hot đng thm dò và đnh giá tài nguyên khoáng sn có nhng đc đim

riêng nhng đn nay B Tài chính vn cha có hng dn c th v vic hch toán
cho các doanh nghip. Do đó, các doanh nghip trong lnh vc này áp dng các ch
2

đ k toán không nht quán gây khó khn cho vic qun lý ca các c quan nhà
nc. Chính vì vy, tác gi chn đ tài nghiên cu “nh hng vn dng IFRS
đ đnh giá vic thm dò khoáng sn vào các doanh nghip Vit Nam” vi mong
mun c th hóa ni dung k toán cho các doanh nghip có nhng hot đng thm
dò và đnh giá tài nguyên khoáng sn.
2. Tng quan v các nghiên cu trc đơy
2.1. Các công trình nghiên cu v áp dng IFRS 6 và k toán môi trng
K toán tài chính môi trng và đnh hng áp dng vào Vit Nam (Hoàng
Thy Diu Linh, 2013). Nghiên cu xem xét các vn đ k toán tài chính v môi
trng, thc trng k toán tài chính môi trng  Vit Nam và đa ra đnh hng
vn dng vào Vit Nam. Theo nghiên cu, k toán v môi trng ca Vit Nam
hin nay không đc chú trng và ít đc quan tâm theo dõi. Vit Nam có nhiu
doanh nghip có hot đng nh hng đn môi trng t nhiên (đc bit là lnh vc
khoáng sn), tuy nhiên chi phí môi trng (ch yu là chi phí x lý cht thi) cha
đc các doanh nghip xác đnh và x lý chính xác. Trên c s nghiên cu k toán
môi trng ca quc t, đ tài đã đa ra đnh hng áp dng vào Vit Nam theo
quan đim là vn dng các qui đnh quc t và kinh nghim t các nn kinh t
tng t Vit Nam.
Adoption of IFRS 6: Exploration for and Evaluation of Mineral Resources by
Oil & Gas companies (KPMG, 2007). Nghiên cu đã xem xét tác đng ca vic áp
dng IFRS 6 cho các công ty (12 công ty) niêm yt trên th trng chng khoán
London, Vng quc Anh. Nghiên cu thy rng mc đ tác đng ca vic áp dng
IFRS 6 là khác nhau, ph thuc vào hot đng ca các công ty, mc đ và giai đon
ca hot đng thm dò - đnh giá và chính sách k toán các công ty đang thc hin
trc khi áp dng IFRS 6. Các tiêu chun Anh SORP cho phép s dng hai mô hình
đo lng đ ghi nhn các chi phí thm dò và đnh giá. C th là: mô hình chi phí

toàn b (tt c chi phí đc vn hóa bt k kt qu thm dò có thành công hay
không) và mô hình n lc thành công (chi phí tìm kim thm dò đc vn hóa khi
tìm thy ngun khoáng sn có tr lng và cht lng). 5 trong s 12 công ty tip
3

tc áp dng mô hình n lc thành công, 5 công ty s dng mô hình n lc thành
công thay th cho mô hình chi phí toàn b và 2 công ty tip tc s dng mô hình chi
phí toàn b. Kt qu nghiên cu cho rng, áp dng IFRS 6  các công ty tip tc s
dng mô hình n lc thành công không có nh hng đáng k đn báo cáo tài chính.
Áp dng IFRS 6  công ty tip tc s dng mô hình chi phí toàn b có th nh
hng đn báo cáo tài chính.
An Examination of the Accounting Policies Implemented at Mines in terms of
CMB, Tax Legislation and TFRS within the Framework of Turkey Financial
Reporting Standard-6 (Niyazi Kurnaz, 2012). Nghiên cu đã kho sát s chp nhn
ca quc t v chính sách k toán s dng cho hot đng khai thác khoáng sn và
các chi phí phát sinh trong các hot đng này theo IFRS 6. Nghiên cu cng đ cp
đn các nguyên tc trong TFRS 6 ca Th Nh K và so sánh vi IFRS 6. Kt qu là
lut pháp Th Nh K b sung và công nhn đi vi các nguyên tc ca IFRS 6.
Assessment Of Natural Resources - Point Of View Of The IASB (Leontina
Pvloaia, 2013). Nghiên cu đa ra các phng pháp chính đ đo lng và đánh
giá tài sn tài nguyên trong nm báo cáo tài chính cng nh tác đng ca vic áp
dng IFRS 6 trên nhng thông tin đc công b. Kt qu cho thy, đnh ngha v tài
sn thm dò và đnh giá trong IFRS 6 là rõ ràng hn và chính xác hn so vi FAS
69, tuy nhiên có nhng vn đ khác vn không rõ ràng. Theo nghiên cu này, mô
hình n lc thành công là phù hp nht theo yêu cu ca IFRS 6.
Mt s nghiên cu v các vn đ liên quan gia chun mc k toán quc t
và qui đnh ca k toán Vit Nam cng nh vic ng dng vào Vit Nam
Có s khác bit đáng k gia các VAS ca Vit Nam và các tiêu chun ca
IASB bao gm IAS, IFRS (Yang & Nguyn, 2003).
K toán Vit Nam có cách din gii k toán không ging vi gii thích và

hng dn ca y ban gii thích quc t (PWC, 2008).
Mc đ hi t tng th gia VAS và các tiêu chun ca IASB là 68%, trong
đó v đo lng là 81,2%, v công b thông tin là 57%; lý do ca s hi t thp này
là VAS không có nhng điu chnh cn thit đ bt kp nhng thay đi cn bn ca
4

IAS/IFRS; có s khác nhau đáng k v c s đo lng gia IAS/IFRS và VAS; và
IAS/IFRS yêu cu khai báo thông tin nhiu hn VAS (Phm Hoài Hng, 2010).
Nhn thc ca các chuyên gia k toán đi vi chun mc báo cáo tài chính
quc t các nc đang phát trin: Bng chng t Vit Nam (Duc Phan, Bruno
Mascitelli and Meropy Barut, 2013). Nghiên cu cho rng IFRS là kp thi và quan
trng đi vi ngành công nghip, chính ph và ngành ngh k toán Vit Nam.
Nghiên cu cng đánh giá các quan đim ng h và phn đi vic chuyn đi t
VAS sang IFRS.
2.2. Nhng đim mi ca đ tài
 Nghiên cu ni dung trong IFRS 6 do IASB ban hành ngày 09/12/2004, có
hiu lc vào ngày 01/01/2006.
 H thng hóa các quy đnh k toán hin hành ca Vit Nam liên quan đn tài
nguyên khoáng sn.
 S dng phng pháp đnh tính đ kho sát tình hình ghi nhn, đo lng,
trình bày và công b thông tin ti các doanh nghip có nhng hot đng liên
quan đn tài nguyên khoáng sn.
Trên c s tìm hiu nhng quy đnh ca Vit Nam, đa ra đnh hng vn dng
theo IFRS 6.
3. Mc tiêu vƠ cơu hi nghiên cu
3.1. Mc tiêu nghiên cu
Thông qua vic nghiên cu đ tài, tác gi mong đt đc nhng mc tiêu sau:
 Mt là, tìm hiu các vn đ lý thuyt liên quan đn các hot đng thm dò và
đnh giá tài nguyên khoáng sn, đc bit là chun mc quc t s 6 v báo cáo tài
chính. Tìm hiu quá trình son tho, ban hành và ni dung ca chun mc IFRS 6.

 Hai là, tìm hiu các qui đnh v k toán trong lnh vc thm dò và đnh giá
tài nguyên khoáng sn hin hành ti Vit Nam. Trên c s đó, nhn dng các đim
tng đng và khác bit gia Vit Nam và quc t trong lnh vc này.
 Ba là, nhn dng các khó khn ca các doanh nghip Vit Nam khi thiu
chun mc k toán v thm dò – đnh giá tài nguyên khoáng sn và đ xut các vn
5

đ cn lu ý khi ban hành các qui đnh v k toán trong lnh vc này, nhm tip tc
hoàn thin h thng khuôn kh pháp lý v k toán, phù hp vi thông l k toán
quc t, to nim tin cho các nhà đu t nc ngoài góp phn thúc đy đu t nc
ngoài vào Vit Nam và tng cng tính minh bch ca thông tin tài chính, to điu
kin ti đa cho vic giám sát tình hình tài chính và kt qu hot đng kinh doanh
ca doanh nghip, đáp ng yêu cu phát trin kinh t - xã hi và hi nhp kinh t
quc t trong thi gian ti.
3.2. Cơu hi nghiên cu
Câu hi 1. Qui đnh hin hành ca k toán Vit Nam v thm dò và đnh giá
tài nguyên khoáng sn có phù hp vi IFRS 6?
Câu hi 2: Phng pháp hch toán k toán thm dò và đnh giá tài nguyên
khoáng sn theo qui đnh hin hành ca k toán Vit Nam có phù hp vi IFRS 6?
4. i tng vƠ phm vi nghiên cu
4.1. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là:
 Chun mc quc t s 6 v báo cáo tài chính: Thm dò và đnh giá tài
nguyên khoáng sn – IFRS 6 và các IFRS khác có liên quan.
 Quá trình son tho và ban hành chun mc IFRS 6.
 Các qui đnh k toán hin hành v thm dò và đnh giá tài nguyên khoáng
sn ca Vit Nam.
 Tình hình vn dng các qui đnh hin hành ca k toán Vit Nam ti các
doanh nghip thm dò và đnh giá tài nguyên khoáng sn.
4.2. Phm vi nghiên cu

Lun vn nghiên cu công tác k toán ti các doanh nghip có nhng hot
đng thm dò, đnh giá và khai thác tài nguyên khoáng sn  Vit Nam nh:
+ Nc khoáng, nc ngm;
+ Cát, đá;
+ Khoáng sn.

6

5. Phng pháp nghiên cu
nh tính: thông qua các tài liu và sách báo, tác gi s dng nhng phng
pháp khác nhau đ thu thp d liu, gii quyt các vn đ lý lun liên quan đn k
toán tài nguyên khoáng sn.
 Phng pháp thu thp d liu: thu thp d liu tng hp v c s lý lun
liên quan đn k toán tài nguyên khoáng sn.
 Phng pháp phân tích: phân tích d liu thu thp đc đ đánh giá thc
trng k toán trong các doanh nghip thm dò và đnh giá tài nguyên
khoáng sn.
 Phng pháp so sánh đi chiu: so sánh quy đnh hin hành ca k toán
Vit Nam vi IFRS 6.
nh lng: tác gi s dng bng câu hi vi thang đo đnh danh, Likert…
và phn mm Excel đ tin hành kho sát thu thp s liu, đánh giá v thc trng
các quy đnh v k toán tài nguyên khoáng sn ti Vit Nam.
Ngoài ra, tác gi còn tng hp nhng nghiên cu v áp dng IFRS 6 trên th
gii và xem xét điu kin kinh t xã hi ca Vit Nam đ đa ra đnh hng xây
dng quy đnh k toán liên quan đn tài nguyên khoáng sn theo hng hi t vi
quc t.
6. Kt cu đ tài
Ngoài phn m đu, kt lun và ph lc, đ tài đc chia thành 03 chng
nh sau:
 Chng 1: C s lỦ lun v k toán thm dò vƠ đnh giá tài nguyên

khoáng sn.
 Chng 2: Thc trng k toán v thm dò vƠ đnh giá tài nguyên
khoáng sn ti Vit Nam.
 Chng 3: nh hng xây dng các qui đnh k toán v thm dò và
đnh giá tài nguyên khoáng sn ti Vit Nam.


7

CHNG 1 - C S LÝ LUN V K TOÁN THM DÒ VÀ NH GIÁ
TÀI NGUYÊN KHOÁNG SN
1.1. Vai trò ca tài nguyên khoáng sn đi vi nn kinh t
Tài nguyên khoáng sn là mt b phn quan trng ca tài nguyên thiên nhiên.
Tài nguyên khoáng sn bao gm các khoáng sn  dng rn (kim loi, phi kim: cát
đá…), khoáng sn dng lng (du m, nc khoáng, nc ngm…), khoáng sn
dng khí (khí đt, khí tr…). Tài nguyên khoáng sn và kinh t có mi quan h cht
ch vi nhau, đó là mi quan h tng tác, thng xuyên và lâu dài.
Tài nguyên khoáng sn là mt ngun lc quan trng ca nn kinh t. Thu
khai thác tài nguyên không phc hi, tài nguyên có th tái to, và các ngun tài
nguyên có th khai thác bn vng là mt ngun lc kinh t. Tuy nhiên, đi vi tng
trng và phát trin kinh t, tài nguyên khoáng sn ch là điu kin cn nhng cha
đ. Trên thc t, nhiu quc gia có ít tài nguyên khoáng sn nhng li tr thành
nhng nc công nghip phát trin nh Nht Bn. Ngc li, nhiu quc gia có tr
lng tài nguyên khoáng sn đa dng nhng vn kém phát trin nh Cô-oét, Chi
Lê… Vit Nam cng là mt nc có nhiu tài nguyên khoáng sn nhng vn cha
khai thác hiu qu.
Tài nguyên khoáng sn là c s to tích ly vn và phát trin n đnh. a s
các quc gia, vic tích ly vn cn mt quá trình lâu dài, liên quan cht ch đn tiêu
dùng trong nc và thu hút vn đu t nc ngoài. Tuy nhiên, quc gia có nhiu tài
nguyên khoáng sn, có th rút ngn quá trình tích ly vn bng cách khai thác các

sn phm thô đ bán hoc s dng cho nn kinh t to ngun tích ly vn ban đu.
Tài nguyên khoáng sn là yu t thúc đy sn xut phát trin. Tài nguyên
khoáng sn là c s đ phát trin công nghip, góp phn chuyn dch c cu kinh t
và c cu lao đng. iu này đc bit quan trng đi vi các nc đang phát trin 
thi k đu công nghip hoá nh Vit Nam.
Tit kim tài nguyên khoáng sn là vn đ nòng ct ca phát trin kinh t.
Vic đo lng s tit kim tài nguyên khoáng sn tr nên phc tp vì s suy gim
ca tài nguyên không ging nh tài sn hu hình. Do đó, s tit kim tài nguyên
8

khoáng sn phi tính đn s khu hao vn sn xut, các khon đu t vào ngun lc
con ngi, s suy thoái ca khoáng sn, nng lng, rng, …; các thit hi t ô
nhim không khí…
1.2. c đim ca hot đng thm dò, đnh giá và khai thác tài nguyên khoáng sn
1.2.1. Hot đng thm dò, đnh giá và khai thác khoáng sn dng rn
1.2.1.1. c đim chung
Tài nguyên khoáng sn dng rn không phi là vô hn, vì vy các chính ph
phi c gng to ra ngun thu đ đ có th bi hoàn li cho quc gia nhng giá tr b
mt đi vnh vin do quá trình khai thác. Các ngun thu này có th là thu tài nguyên,
thu thu nhp, tin hoa hng…
Các d án đòi hi phi có mt khon đu t tng đi ln trc khi bt đu
có doanh thu và phi đi mt vi nhng ri ro nht đnh: ri ro v đa cht, v s
bin đng giá tài nguyên ca th trng, s thiu sót v k thut cng nh nhng bt
n v chính tr…
Doanh thu t các hot đng này là thành phn đóng góp nhiu cho ngun thu
ngân sách ca mt quc gia.  hu ht các quc gia trên th gii, ngành công
nghip khai thác ra đi và vn hành da trên mi quan h gia chính ph quc gia
đi vi khi doanh nghip t nhân. Các điu khon liên quan đn tài chính, có nh
hng đn mi quan h trên thng có ni dung liên quan đn li nhun cng nh
các ri ro v tài chính t các d án mà s không đc chia đu cho tt c các bên

liên quan.
1.2.1.2. c đim  Vit Nam
Tim nng khoáng sn dng rn ca Vit Nam đc đánh giá là tng đi đa
dng vi nhiu đim m thuc nhiu loi khoáng sn đc phát hin và khai thác.
Do cung cp các nguyên liu đu vào cho nhiu ngành công nghip sn xut - ch
to và xây dng, s phát trin ca hot đng ph thuc rt ln vào chu k phát trin
ca nn kinh t th gii. Sn lng khai thác và giá bán nhiu loi khoáng sn đc
quyt đnh bi th trng th gii.
9

Trong nm 2011, áp lc gia tng chi phí nguyên nhiên liu đu vào là mt
thách thc ln đi vi hu ht các doanh nghip khoáng sn. Lut khoáng sn 2010
đã thay đi c ch cp phép thm dò khai thác m theo c ch đu giá; ngoài ra biu
thu ca nhiu loi khoáng sn đc điu chnh theo hng tng lên làm gia tng
chi phí cho doanh nghip.
Nhìn chung, các doanh nghip hot đng khai thác khoáng sn đang niêm yt
hin nay có quy mô nh, mc đ tài tr bng n ít hn th trng nhng biên li
nhun gp li cao hn. Trong khi nhóm doanh nghip khai thác qung kim loi có
mc đ đu t ln hn cho tài sn c đnh, nhóm doanh nghip khai thác vt liu
xây dng li có mc sinh li cao hn, cht lng dòng tin và cht lng li nhun
tt hn.
1.2.2. c đim hot đng thm dò, đnh giá và khai thác dum, khí đt
1.2.2.1. c đim chung
Du m, khí đt thng đc gi chung là du khí. Du khí là mt loi
khoáng sn, tuy nhiên vic khai thác du khí có mt s đc đim riêng bit. Du khí
không ch là nhiên liu mà còn là nguyên liu nên nó nh hng rt ln đi vi nn
kinh t th gii. Khác vi than đá, hay các khoáng sn khác, vic thm dò – khai
thác, ch bin, phân phi du thô đã rt nhanh chóng mang tính toàn cu. Do đó v
mt công ngh, trình đ công nghip du khí  tt c các nc đu gn nh nhau,
không phân bit đó là nc phát trin cao hay lc hu.

Ngành du khí là ngành công nghip bao gm rt nhiu giai đon nh thm
dò, khai thác, ch bin t du thô tr thành du tinh. Ngành du khí đc chia là ba
nhóm: thng ngun, trung ngun, và h ngun. Nhóm thng ngun gm các hot
đng nghiên cu đa cht, tìm kim, thm dò, khai thác m. Nhóm trung ngun gm
các hot đng tàng tr vn chuyn, và nhóm h ngun gm các hot đng x lý, ch
bin (lc du, hoá du, hoá khí) và phân phi. Lun vn s tp trung nghiên cu
công tác k toán ca nhóm thng ngun.
Ngành du khí có công ngh rt hin đi, vn đu t cc k ln, ri ro cao,
li nhun nhiu và tính quc t cao. Thông thng, khi b vn đu t tìm kim,
10

thm dò mt m du, các công ty có th tn hàng triu USD. Nu kt qu không đt
thì s tin đu t coi nh không th thu hi. Các s c trong quá trình thm dò, khai
thác, vn chuyn… thng gây ra nhng tn tht ln. Do đó, khi phát hin ra m
du, các công ty thng liên kt vi nhau tp trung khai thác đ thu hi nhanh vn
đu t.
1.2.2.2. c đim  Vit Nam
Tng tim nng du khí ca Vit Nam đã đc xác đnh tr lng ln và có
kh nng v thng mi. Ngoài vic tp trung khai thác nhng m đã có, Vit Nam
đang trin khai tích cc chng trình thm dò m mi, đm bo duy trì và tng sn
lng khai thác du khí cho nhng nm ti.
Du khí Vit Nam đang tr thành mt trong nhng lnh vc đu t nc
ngoài sôi đng. Nhiu tp đoàn du khí ln đang có k hoch đu t và m rng
hot đng ti Vit Nam.
Mc đ thm dò, khai thác ch yu tp trung  vùng nc nông hn 200 mét,
din tích các lô đã ký hp đng vn cha phi din tích toàn thm lc đa. Phn din
tích còn li cn đc đy mnh thm dò, khai thác.
1.2.3. Hot đng thm dò, đnh giá và khai thác nc khoáng, nc ngm
1.2.3.1. c đim chung
Nc khoáng là nc ly t ngun sui khoáng, có thành phn gm nhiu

hp cht mui và hp cht lu hunh. Nc khoáng có th là nc si bt. Nc có
nhiu ion canxi và magiê hòa tan đc gi là nc cng. Nc cha ít ion các kim
loi trên thì đc gi là nc mm.
 châu Âu, nc đóng chai có th đc gi là nc khoáng nu nc đc
đóng chai ti ngun và không qua x lý hoc x lý rt ít. Nhà sn xut đc phép
loi b tp cht thông qua các quy trình x lý vi không khí giàu ozôn, min là vic
x lý không làm thay đi thành phn các cht quan trng to nên đc tính riêng ca
nc. Nhà sn xut không đc b sung thêm các cht khác ngoi tr cácbon
điôxít, không đc loi b hay tái b sung bng các phng pháp vt lý đc bit. 
M, nhà sn xut không đc thêm bt c cht khoáng nào vào nc khoáng.
11

Nc ngm là mt dng nc di đt, tích tr trong các lp đt đá trm tích
nh cn, sn, cát bt kt, trong các khe nt, hang caxt di b mt trái đt, có th
khai thác cho các hot đng sng ca con ngi.
Thm dò, khai thác nc ngm ph thuc vào đ sâu phân b ca mch nc.
Nc ngm tng mt thng không có lp ngn cách vi đa hình b mt. Do vy,
vic thm dò, khai thác tng đi đn gin và thun li. Nc ngm tng sâu
thng nm trong lp đt đá xp đc ngn cách bên trên và phía di bi các lp
không thm nc. Vic thm dò, khai thác mch nc loi này thng tn nhiu chi
phí, thi gian và có nhiu ri ro hn.
1.2.3.2. c đim  Vit Nam
Phn ln ngun nc khoáng ca Vit Nam có đ khoáng hóa va phi,
thích hp cho công ngh đóng chai. Nhiu ngun nc khoáng có cha mt s hp
cht, khí hoc vi nguyên t vi hàm lng ln có th tách chúng thành nhng sn
phm có ích nh khí CO
2
, sođa, mui n,
Vit Nam có nhng ngun nc khoáng có giá tr khai thác phc v du lch -
gii trí, đc bit nhiu ngun nm gn nhng danh lam thng cnh hoc di tích lch

s ni ting, có th liên kt vi nhau to thành nhng qun th du lch hp dn.
 Vit Nam vic khai thác nc ngm là ph bin, các hình thc: ging
đào, ging khoan, ging khoan nhà máy nc i vi nhiu đô th, chng hn
nh Hà Ni, ngun cung cp nc ch yu là nc ngm.
1.2.4. nh hng ca môi trng t nhiên đn vic thm dò, đnh giá và khai
thác tài nguyên khoáng sn
Thm dò, khai thác tài nguyên khoáng sn chu nh hng rt ln ca điu
kin môi trng t nhiên v nhiu mt nh sn lng khai thác, thi gian khai thác,
cht lng ca sn phm… Tùy tng loi tài nguyên mà s nh hng này có mc
đ khác nhau.
i vi nhng loi tài nguyên khoáng sn nh kim loi, than, đá, cát, si…
thì vic thm dò, khai thác ph thuc nhiu vào đa hình, đa vt. Sn lng khai
thác ph thuc nhiu vào tr lng ca các m và v trí đa lý ca m. Thông
12

thng các m nm  nhng khu vc có đa hình phc tp, không thun li v mt
giao thông. Do đó, vic khai thác tp trung vào nhng m đc đánh giá là có tr
lng ln và cht lng khoáng sn tt. Thi gian khai thác nhng tài nguyên thiên
nhiên trong nhóm này thng kéo dài nhiu nm, công vic s ch đc thc hin
ngay ti m ri đem đi tiêu th. Vic bo qun chúng cng không quá phc tp và
có th đ tn kho lâu ngày nên khong thi gian t lúc khai thác đn lúc s dng có
th kéo dài.
i vi tài nguyên du m và khí đt thì vic thm dò, khai thác ph thuc
vào s bin đi ca thi tit, khí hu, v trí m, điu kin đa lý, đa cht ca vùng
nc khai thác.  Vit Nam, ngun tài nguyên này ch yu đc thm dò và khai
thác  vùng bin phía đông. iu kin khí hu nm trong vùng nhit đi nên thi
tit  vùng bin thay đi tht thng, các trn giông bão xut hin bt ng. Do đó,
vic khai thác ngun tài nguyên này tp trung ch yu  các vùng nc gn b.
Vic thm dò  các vùng bin xa b cng đc tin hành tuy nhiên do điu kin
công ngh và thi tit nên công vic gp nhiu khó khn. Khai thác tài nguyên

nhóm này thng tn nhiu thi gian t khi thm dò, đnh v,… đn khi lp đt giàn
khoan và tin hành khai thác. Sau khi khai thác thì phi vn chuyn chúng vào đt
lin bng h thng đng ng đ tin hành s ch ban đu ri cung cp cho các đn
v tiêu th. Tùy khu vc giàn khoan gn hay xa b mà công tác vn chuyn nhanh
hay chm và có b tht thoát hay không.
i vi tài nguyên nc khoáng và nc ngm… thì vic thm dò, khai thác
ph thuc nhiu vào đa cht khu vc và đ sâu ca mch nc. i vi vùng mc
nc ngm nông, có th đào ging hoc khoan nông; đi vi vùng nc nm sâu
hn, thì dùng bm lc tay, bm ly tâm, bm đin chìm, có th đt ging khoan bên
trong ging đào đng kính ln;  vùng đi núi nên đào hào, khoan ging, đào
ging  ven chân đi, gom nc li mt bn cha ri dn v ni s dng; trong
vùng cát ven bin nên xây dng hào lp đng ng lc nc nm ngang, hoc xây
dng h thng ging khoan …

13

1.2.5. c đim tƠi chính trong lnh vc khai thác
Trên th gii, ngành công nghip khai thác vn hành da trên mi quan h
gia chính ph quc gia đi vi khi doanh nghip t nhân. Các điu khon liên
quan đn tài chính, có nh hng đn mi quan h trên thng có ni dung liên
quan đn li nhun cng nh các ri ro v tài chính t các d án khai thác mà s
không đc chia đu cho tt c các bên liên quan.
Các điu khon tài chính không ch nh hng ti các đánh giá v ngun thu
k vng ca quc gia, mà còn nh hng ti vic thc thi các hp đng khai thác.
S thành công hay tht bi ca h thng lut pháp trong vic mang li li ích cho
quc gia ph thuc nhiu vào kh nng qun lý các hp đng ca nhà nc và đm
bo s tuân th các quy đnh t các bên liên quan.
Theo báo cáo ca Natural Resource Governance Institute, mt s công c tài
chính ph bin nht đc các quc gia kt hp s dng là:
 Tin hoa hng

Là khon thanh toán mt ln khi quyt toán hp đng, hoc khi khi đng d
án, khi đt đc mt mc tiêu nht đnh theo quy đnh pháp lut hay trong các hp
đng c th. Khon tin này có th thay đi, tùy theo các d án khác nhau.
 Thu tài nguyên
Là khon chi cho chính ph đ nhn đc quyn khai thác các tài nguyên
không tái to đc. Phn ln thu tài nguyên đc tính theo giá hàng hóa (da vào
phn trm giá tr hàng hóa, ví d 3% giá tr khoáng sn khai thác đc) hoc theo
đn v (theo mt khon thu c đnh).
 Thu thu nhp
Trong mt s trng hp, thu thu nhp doanh nghip nên đc áp dng
đng thi cho các công ty du khí và khoáng sn, nhng cng có nhng trng hp
s có c ch tính thu riêng đi vi lnh vc khai thác này.
 Thu li tc bt thng
14

Mt s quc gia đã xây dng công c thu đc bit này đ mang li cho
chính ph mt phn li tc thng d ca d án, thông qua các khon thu b sung
khi giá c hoc li nhun thu đc vt quá mc cn thit đ thu hút đu t.
 Vn s hu chính ph
Mt s d án du khí và khoáng sn đc thành lp nh nhng công ty c
phn quc gia, có s phân chia c phn gia công ty t nhân vi doanh nghip nhà
nc hoc mt c quan nhà nc nào đó. Do đó, vic nm gi c phn s giúp
chính ph có thêm mt khon thanh toán c tc nht đnh.
 Hp đng chia s sn phm
Nhiu hp đng du khí thc hin theo phng thc chia s mt phn s
lng du m sn xut đc cho nhà nc theo nguyên tc: Sau khi tr đi chi phí
cho vic sn xut, khon còn li s đc chia cho các công ty tham gia hp đng và
chính ph. Vi phn “li nhun” nhn đc, chính ph có th bán mt phn hoc
toàn b lng sn phm này, hoc cng có th đc quy đi và thanh toán bng tin
mt thay cho lng sn phm nhn đc.

Mi quc gia có đc đim v kinh t, chính tr, xã hi… riêng bit khác nhau,
nên vic la chn công c nào và công c nào là hiu qu nht rt khó xác đnh.
Nguyên tc cn lu ý khi chính ph la chn chính sách:
 iu khon tài chính đc quy đnh bi lut pháp, công chúng có th tip cn d
dàng. Hn ch thay đi các điu khon tài chính theo tng hp đng c th đ
đm bo vic áp dng chin lc tài chính mt cách thng nht và cht ch.
 iu khon tài chính bao gm nhng yu t đm bo tng ngun thu cho chính
ph và tng li nhun cho doanh nghip. Khi xây dng điu khon tài chính,
chính ph phi tính đn thi gian ca dòng tin d kin thu đc. Chính ph
cng nên thit lp ch đ tài chính to ra doanh thu da trên mt khung thi gian
tng ng vi các k hoch phát trin quc gia.
Trong quá trình thc hin các điu khon tài chính, mt s k h tim n s
xut hin. Các doanh nghip có th tn dng nó đ phá v s cân bng trong điu
khon tài chính. Mt s k h ni bt nh:
15

 Chuyn giá
Công ty m có th s dng doanh s bán hàng ca công ty con đ gim bt
các ngha v tài chính đi vi chính ph. Doanh thu tiêu th khoáng sn hoc du
khí t công ty con này cho công ty con khác vi mc giá thp hn giá th trng có
th giúp gim doanh thu trong báo cáo ca công ty m. T đó, mc tính thu tài
nguyên và chi tr thu cng s gim đi. Tng t, mt công ty có th tng chi phí
trong báo cáo ca mình và làm tng các khon khu tr và làm gim thu thu nhp.
 hn ch vic lm dng các khon giá tr chuyn đi này, chính ph cn đa ra
mt chính sách xác đnh giá tr giao dch gia các bên liên quan, liên kt vi giá bán
sn phm thc trên th trng đ đánh giá ngun thu theo giá th trng.
 T l n trên vn
Lãi vay thng đc khu tr khi doanh nghip xác đnh thu thu nhp.
Công ty m có th cho công ty con  các quc gia giàu tài nguyên vay vi mc n
rt cao và phn lãi vay này s đc khu tr. Chính ph có th gii quyt vn đ

này bng cách gii hn mc n ca công ty con đi vi công ty m.
 Hàng rào kín
Công ty có th s dng khon thua l trong d án này đ bù đp cho li
nhun kim đc t d án khác, do đó s gim bt khon thanh toán thu. Chính
ph có th gii quyt tình trng này thông qua qui đnh thu s thu riêng bit đi vi
tng d án.
 Kt chuyn l
Công ty có th khu tr khon l nm đu tiên vào doanh thu nm tip theo
đ gim thiu nguy c đóng ca d án  nhng nm đu tiên. Tuy nhiên, chính ph
phi gii hn khon l đc khu tr, gii hn thi gian đc khu tr và doanh thu
nào s đc bù đp.
 Các điu khon n đnh
iu khon đc thit lp vào ngày ký hp đng đm bo hp đng s
không b nh hng khi thay đi pháp lý xy ra đ đm bo li ích ca các công ty
cng nh chính ph.