Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần may quốc tế thắng lợi

B GIÁOăDC VĨăĨO TO

TRNG IăHCăKINH TăTHĨNHăPHăH CHÍ MINH





PHMăTHăPHNGăTHO








HOĨNăTHIN KăTOÁNăTRÁCHăNHIMă
TIăCỌNGăTYăCăPHNăMAYăQUCăTă
THNGăLI

LUN VN THC S KINH T








TP. H CHÍ MINH ậ NM 2014






B GIÁOăDC VĨăĨO TO

TRNG IăHCăKINH TăTHĨNHăPHăH CHÍ MINH





PHMăTHăPHNGăTHO

HOĨNăTHINăKăTOÁNăTRÁCHăNHIMă
TIăCỌNGăTYăCăPHNăMAYăQUCăTă
THNGăLI


Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC: TS. LÊăỊNHăTRC




TP. H CHÍ MINH ậ NM 2014
LI CAM OAN
Tác gi xin cam đoan: Lun vn thc s ắHoàn thin k toán trách nhim ti Công
ty C Phn May Quc T Thng Li” là công trình nghiên cu khoa hc đc lp
ca cá nhân. Các s liu và thông tin trong lun vn là trung thc, có ngun gc và
đc trích dn rõ ràng. Các kt qu ca lun vn cha tng đc công b trong bt
k công trình khoa hc nào khác. Tác gi hoàn toàn chu trách nhim v tính
nguyên bn ca lun vn.
TPHCM, ngày 29 tháng 06 nm 2014
Ngiăcamăđoan

PhmăThăPhngăTho
MCăLC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc t vit tt
Danh mc các bng, s đ
LIăMăU
1. S cn thit ca đ tài 1
2. Tng quan nghiên cu 1
3. Mc tiêu nghiên cu 2
4. i tng và phm vi nghiên cu 2
5. Phng pháp nghiên cu 2
6. Nhng đóng góp mi ca lun vn 3
7. Kt cu ca lun vn 3
CHNGă1:ăCăSăLụăLUNăVăKăTOÁNăTRÁCHăNHIM 4
1.1ăCácăvnăđăcăbnăvăkătoánătráchănhim 4
1.1.1 C s hình thành k toán trách nhim 4
1.1.2 Khái nim k toán trách nhim 4
1.1.3 Mc tiêu k toán trách nhim 7
1.1.4 Ý ngha ca vic vn dng k toán trách nhim 7
1.2ăCácăloiătrungătơmăkătoánătráchănhim 8
1.2.1 Trung tâm chi phí (Cost Centers) 9
1.2.2 Trung tâm doanh thu (Revenue Centers) 10
1.2.3 Trung tâm li nhun (Profit Centers) 11
1.2.4 Trung tâm đu t (Investment Centers) 11
1.3ăánhăgiáăthƠnhăquăcaăcácătrungătơmătráchănhim 12
1.3.1 Trung tâm chi phí 13

1.3.2 Trung tâm doanh thu 14
1.3.3 Trung tâm li nhun 14
1.3.4 Trung tâm đu t 16
1.4ăBáoăcáoăcaăcácătrungătơmătráchănhim 22
1.4.1 Mc tiêu, đc đim và yêu cu ca báo cáo k toán trách nhim 22
1.4.1.1 Mc tiêu 22
1.4.1.2 c đim 23
1.4.1.3 Yêu cu ca báo cáo k toán trách nhim 23
1.4.2 Các loi báo cáo trách nhim và ni dung ca h thng báo cáo trách nhim . 23
1.4.2.1 Các loi báo cáo trách nhim 23
1.4.2.2 Ni dung ca h thng báo cáo trách nhim 24
Ktălunăchngă1 30
CHNGă2:ăTHCăTRNGăKăTOÁNăTRÁCHăNHIMăTIăCỌNGăTYăCă
PHNăMAYăQUCăTăTHNGăLI 31
2.1 GiiăthiuătngăquanăvăCôngătyăCăphnăMayăQucăTăThngăLi 31
2.1.1 Thông tin chung 31
2.1.1.1 Thông tin khái quát 31
2.1.1.2 Quá trình hình thành và phát trin ca công ty 31
2.1.1.3 Ngành ngh kinh doanh ca công ty 32
2.1.1.4 Thông tin v qun tr, t chc kinh doanh và b máy qun lý 33
2.1.1.5 nh hng phát trin 35
2.1.2 Tình hình hot đng trong nm 2013 36
2.1.2.1 Nng lc hot đng 36
2.1.2.2 Tình hình hot đng sn xut kinh doanh 36
2.1.2.3 Tình hình tài chính 37
2.2ăThcătrngăkătoánătráchănhimătiăCôngătyăCăphnăMayăQucăTăThngăLi
2.2.1 c đim t chc b máy k toán ti công ty 39
2.2.2 Các trung tâm trách nhim ti công ty 40
2.2.2.1 Trung tâm chi phí 40
2.2.2.2 Trung tâm doanh thu 43

2.2.2.3 Trung tâm li nhun 43
2.2.2.4 Trung tâm đu t 44
2.2.3 ánh giá thành qu ca các trung tâm trách nhim ti công ty 44
2.2.3.1 Trung tâm chi phí 44
2.2.3.2 Trung tâm doanh thu 45
2.2.3.3 Trung tâm li nhun 46
2.2.3.4 Trung tâm đu t 46
2.2.4 Báo cáo ca các trung tâm trách nhim ti công ty 47
2.2.4.1 Trung tâm chi phí 47
2.2.4.2 Trung tâm doanh thu 47
2.2.4.3 Trung tâm li nhun 48
2.2.4.4 Trung tâm đu t 48
2.3ăánhăgiáăthcătrngăkătoánătráchănhimătiăCôngătyăCăphnăMayăQucăTă
ThngăLi 48
2.3.1 Nhng kt qu đt đc (u đim) 48
2.3.2 Nhng hn ch 49
2.3.2 Nguyên nhân ca nhng hn ch 50
Ktălunăchngă2 51
CHNGă 3:ă HOĨNă THINă Kă TOÁNă TRÁCHă NHIMă TIă CỌNGă TYă Că
PHNăMAYăQUCăTăTHNGăLI 52
3.1ăQuanăđimăhoƠnăthinăkătoánătráchănhim 52
3.1.1 Th nht, đm bo phù hp vi quy mô, trình đ qun lý và đc đim hot
đng sn xut kinh doanh ca công ty 52
3.1.2 Th hai, đm bo phù hp vi yêu cu ca nhà qun tr v tính thng nht
ca h thng báo cáo trách nhim cng nh đm bo cung cp thông tin hu ích và kp
thi đúng lúc 53
3.1.3 Th ba, đm bo phù hp và hài hòa gia li ích mang li và chi phí b ra 53
3.2ăGiiăphápăhoƠnăthinăkătoánătráchănhimătiăCông ty 54
3.2.1 Gii pháp t chc các trung tâm trách nhim ti công ty 54
3.2.1.1 Trung tâm chi phí 54

3.2.1.2 Trung tâm doanh thu 56
3.2.1.3 Trung tâm li nhun 56
3.2.1.4 Trung tâm đu t 56
3.2.2 Gii pháp hoàn thin các tiêu thc đánh giá thành qu ca các trung tâm
trách nhim ti công ty 56
3.2.2.1 Trung tâm chi phí 57
3.2.2.2 Trung tâm doanh thu 57
3.2.2.3 Trung tâm li nhun 58
3.2.2.4 Trung tâm đu t 59
3.2.3 Gii pháp hoàn thin h thng báo cáo ca các trung tâm trách nhim ti công ty
3.2.3.1 Trung tâm chi phí 59
3.2.3.2 Trung tâm doanh thu 63
3.2.3.3 Trung tâm li nhun 64
3.2.3.4 Trung tâm đu t 65
3.3ăKinăngh 67
3.3.1 i vi các nhà qun tr ca Công ty C Phn May Quc T Thng Li 67
3.3.2 i vi phòng k toán ca Công ty C Phn May Quc T Thng Li 68
Ktălunăchngă3 69
Ktălun 70
TĨIăLIUăTHAMăKHO
PHCăLC

DANHăMCăTăVITăTT
CNV : Công nhân viên
CP NVL : Chi phí nguyên vt liu
DN : Doanh nghip
NC : Nhân công
CP : Chi phí
KH TSC : Khu hao tài sn c đnh
QLDN : Qun lý doanh nghip

TNDN : Thu nhp doanh nghip



















DANHăMCăBNG,ăSă
BNG
Bng 1.1: S khác bit gia trung tâm chi phí tiêu chun và trung tâm chi phí d toán 10
Bng 1.2: Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí 24
Bng 1.3: Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu trong trng hp nhà qun tr
trung tâm doanh thu toàn quyn quyt đnh giá bán 25
Bng 1.4: Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu trong trng hp nhà qun tr
trung tâm doanh thu không đc quyn quyt đnh giá bán 26
Bng 1.5: Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun 28
Bng 1.6: Báo cáo thành qu da trên ROI 28

Bng 1.7: Báo cáo thành qu da trên RI 29
Bng 2.1: Kt qu hot đng sn xut kinh doanh và các hot đng khác 36
Bng 2.2: Tình hình tài chính nm 2013 38
Bng 2.3: Các ch tiêu tài chính nm 2013 38
Bng 2.4: So sánh giá chi phí sn xut thc t so vi d toán ca nm 2013 44
Bng 2.5: So sánh chi phí bán hàng và chi phí qun lý doanh nghip gia thc t và d
toán ca nm 2013 45
Bng 2.6: So sánh doanh thu thc t ca nm 2013 so vi nm 2012 và so sánh doanh
thu thc t và doanh thu d toán nm 2013 45
Bng 2.7: So sánh doanh thu, giá vn, li nhun thc t so vi k hoch nm 2013
46
Bng 2.8: So sánh hiu qu s dng vn đu t thc t và k hoch nm 2013 46
Bng 3.1: Bng ch tiêu và tiêu chí đánh giá trung tâm chi phí 57
Bng 3.2: Ch tiêu và tiêu chí đánh giá trung tâm doanh thu 57
Bng 3.3: Tiêu chí và ch tiêu đánh giá  trung tâm li nhun 58
Bng 3.4: Tiêu chí và ch tiêu đánh giá  trung tâm li nhun 59
Bng 3.5: Báo cáo trách nhim ca các trung tâm chi phí khi sn xut 60
Bng 3.6: Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí thuc khi kinh doanh 61
Bng 3.7: Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí thuc khi qun lý kinh doanh: . 61
Bng 3.8: Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu 63
Bng 3.9: Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun ca toàn công ty 65
Bng 3.10: Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t 66
Bng 3.11: Báo cáo phân tích hiu qu đu t theo d án 67
Să
S đ 2-1: S đ c cu t chc 33
S đ 2-2: S đ t chc các trung tâm chi phí thuc khi sn xut 40
S đ 2-3: S đ t chc trung tâm chi phí thuc khi qun lý kinh doanh 41
S đ 2-4: S đ t chc trung tâm chi phí thuc khi qun lý doanh nghip 42
S đ 2-5: S đ t chc trung tâm doanh thu 43

PHăLC
1. Bng cân đi k toán nm 2013 ca Công ty C Phn May Quc T Thng Li
2. Bng báo cáo kt qu hot đng kinh doanh nm 2013 ca Công ty C Phn
May Quc T Thng Li
3. Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí thuc khi sn xut
4. Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí thuc khi kinh doanh
5. Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí thuc khi qun lý doanh nghip
6. Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu
7. Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t

1




PHN M U
1. S cn thit caăđ tài
Trong nn kinh t hin nay, các doanh nghip phi thng xuyên da vào
nhiu ngun thông tin khác nhau đ ra quyt đnh qun tr nhm đt đc kt qu
tt nht trong quá trình sn xut kinh doanh ca mình. K toán qun tr cung cp rt
nhiu thông tin kp thi, chính xác, thích hp v tình hình tài chính, tình hình hot
đng kinh doanh ca mt doanh nghip là yu t mang đn s thành công ca
doanh nghip đó. Trong mt t chc mà trách nhim qun lý đc phân cp cho
nhà qun tr  nhiu cp khác nhau, vic đánh giá đúng đn thành qu qun lý ca
các nhà qun tr có ý ngha rt ln đn s phát trin bn vng ca t chc. K toán
trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr và là mt quá trình tp
hp và báo cáo các thông tin, đc dùng đ kim tra các quá trình hot đng và
đánh giá tình hình thc hin nhim v  tng b phn trong mt t chc. Do đó,
k toán trách nhim đc xem là mt công c đ đo lng v thành qu qun lý
ca mt b phn bt k trong t chc, qua đó giúp các nhà qun tr kim soát và

đánh giá trách nhim qun tr  tng cp qun tr khác nhau.
Vi nhng yêu cu khách quan nêu trên, vic nghiên cu và hoàn thin k
toán trách nhim là mt yêu cu cn thit nhm nâng cao hiu qu qun lý ca các
doanh nghip mà c th là Công ty C phn may quc t Thng Li.
2. Tng quan nghiên cu
Khi nghiên cu đ tài ắHoàn thin k toán trách nhim ti công ty c phn
may quc t Thng Li”, tác gi đã tham kho mt s giáo trình và công trình nghiên
cu trc đó:
Công trình lun vn thc s ắHoàn thin k toán trách nhim ti Công ty C
phn Vt liu và Xây lp Gia Lai” ca Nguyn Th Kim Chung (2013). Bng phng
pháp nghiên cu phân tích, thng kê, mô t và phng pháp quy np, suy lun; trong
công trình này, tác gi đã tin hành tng kt c s lý lun v k toán trách nhim
trong doanh nghip và tìm hiu thc trng ti k toán trách nhim ti Công ty C
phn Vt liu và Xây lp Gia Lai, t đó đa ra các gii pháp đ xut hoàn thin k
2



toán trách nhim ti công ty.
Công trình lun vn thc s ắHoàn thin h thng k toán trách nhim ti
Công ty C phn Thng mi u t và Xây dng CONSTREXIM” ca Lê Th M
(2013). Trong công trình nghiên cu này, trên c s phng pháp lun duy vt bin
chng, phng pháp đnh tính nh phng pháp quan sát, thu thp thông tin, phân
tích so sánh đi chiu, lun vn tp trung nghiên cu nhng vn đ c bn v k toán
trách nhim ti công ty c phn Constrexim và vn dng lý lun v k toán trách
nhim đ hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn Constrexim.
3. Mc tiêu nghiên cu
- H thng hóa c s lý lun v k toán trách nhim
- Nghiên cu thc tin áp dng k toán trách nhim ti Công ty C Phn May Quc
T Thng Li

-  xut các gii pháp hoàn thin k toán trách nhim ti Công ty C Phn May
Quc T Thng Li
4.ăiătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca lun vn:
H thng nhng lý lun v k toán trách nhim. Tìm hiu thc trng v vic
áp dng k toán trách nhim ti Công ty C phn May Quc T Thng Li. Vn
dng c s ca k toán trách nhim đ xut mt s gii pháp nhm hoàn thin h
thng k toán trách nhim ti Công ty C phn May Quc T Thng Li.
Phm vi nghiên cu ca lun vn:
- Nghiên cu v k toán qun tr, trong đó nghiên cu v k toán trách nhim.
- Kho sát thc tin h thng k toán trách nhim ti Công ty C phn May
Quc T Thng Li.
- Lun vn s dng s liu trên báo cáo tài chính ca Công ty nm 2013.
5.ăPhngăphápănghiênăcu:
 thc hin đ tài này tác gi s dng nhng phng pháp nghiên cu:
Thng kê mô t nhng vn đ thc trng k toán trách nhim ti Công ty C Phn
May Quc T Thng Li.
3



 tài còn kp hp vi nhng phng pháp thng kê, phng pháp phân tích,
phng pháp quan sát, thu thp thông tin, so sánh đi chiu đ làm sáng t ni dung
v lý lun, tình hình thc trng và t đó đa ra gii pháp hoàn thin h thng k toán
trách nhim ti công ty.
6. Nhngăđóngăgópămi ca lunăvn
 tài tp trung đánh giá v h thng k toán trách nhim đang đc thc
hin ti Công ty C phn May Quc T Thng Li. T đó đ xut nhng ý kin
đóng góp tích cc nhm hoàn thin h thng k toán trách nhim ca Công ty,
hng đn s dng k toán trách nhim đt hiu qu cao nht. Các gii pháp đc

đ xut nh:
- T chc li s phân cp qun lý và xác đnh li các trung tâm trách nhim
ti Công ty
- Hoàn thin các ch tiêu đánh giá thành qu qun lý ca các nhà qun tr 
các trung tâm trách nhim và h thng báo cáo ca các b phn đang s
dng.
Bên cnh đó, trên c s xác đnh ni dung và hoàn thin t chc h thng
k toán trách nhim cho Công ty C Phn May Quc T Thng Li, lun vn s
mang li đóng góp tích cc đi vi vic t chc h thng k toán trách
nhim cho các doanh nghip khác trong cùng ngành.
7. Kt cu ca lunăvn
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn gm có ba chng:
Chng 1: Tng quan v k toán trách nhim
Chng 2: Thc trng k toán trách nhim ti Công ty C phn May Quc t
Thng Li
Chng 3: Hoàn thin k toán trách nhim ti Công ty C phn May Quc t
Thng Li



4



CHNGă1
CăSăLụăLUNăVăKăTOÁNăTRÁCHăNHIM
1.1ăCácăvnăđăcăbnăvăkătoánătráchănhim
1.1.1ăCăsăhìnhăthƠnhăkătoánătráchănhimă
Trong mt doanh nghip thì vic đánh giá đúng đn thành qu qun lý ca các
nhà qun tr có ý ngha rt ln đn s phát trin bn vng ca doanh nghip. Chính vì

l đó mà yêu cu qun lý ca mi t chc, mi doanh nghip đc xem là nn tng
hình thành h thng k toán trách nhim. c bit, trong mt doanh nghip mà trách
nhim qun lý đc phân cp cho nhiu nhà qun tr  nhiu cp khác nhau, khi mà
doanh nghip kinh doanh nhiu ngành ngh, lnh vc hay đa dng hóa sn phm kinh
doanh thì đó là mt trong nhng c s cn thit làm cn c đ doanh nghip xây dng
h thng k toán trách nhim cho doanh nghip mình.
 đm bo vic đánh giá thành qu qun lý ca các nhà qun tr, có phm
vi trách nhim khác nhau, trong mt doanh nghip có b máy qun lý có s phân
quyn thì hin nay phn ln các doanh nghip đu đc phân chia thành các b
phn nh hn, mi b phn đm nhim mt chc nng c th, chu trách nhim v
nhng công vic c th. Trong mi b phn nh vy s có nhng cá nhân chu trách
nhim v mt công vic hoc mt chc nng nào đó.  đt đc mc tiêu chung
ca t chc, mi cá nhân, mi b phn trong t chc phi n lc thc hin các
nhim v, các mc tiêu riêng l do qun lý cp cao đã vch ra cho b phn mình.
 kim soát hot đng ca cp di, các nhà qun lý cp cao đã da vào h thng
k toán trách nhim (Responsibility Accounting).
1.1.2ăKháiănimăkătoánătráchănhimă
Ra đi t nhng nm 1970 ca th k hai mi thì tính đn thi đim hin
nay, trên th gii có rt nhiu khái nim k toán trách nhim khác nhau. Tuy nhiên,
trong s nhng khái nim đó, có hai khái nim v k toán trách nhim đc chp
nhn nhiu nht đó là:

5



Th nht, theo nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, Rajiv. D.Banker, Robert
S.Kaplan and S.Mark Young (1998) k toán trách nhim là:
- Mt h thng k toán có chc nng thu thp, tng hp và báo cáo các d liu
k toán có liên quan đn trách nhim ca tng nhà qun lý riêng bit trong

mt t chc thông qua các báo cáo liên quan đn chi phí, thu nhp và các s
liu hot đng bi tng khu vc trách nhim hoc đn v trong t chc.
- Mt h thng cung cp thông tin nhm đánh giá trách nhim và thành qu
mi nhà qun lý ch yu  khía cnh thu nhp và nhng khon chi phí mà h
có quyn kim soát đu tiên (quyn gây nh hng).
- Mt h thng k toán to ra các báo cáo cha c nhng đi tng có th
kim soát và không th kim soát đi vi mt cp qun lý. Theo đó, nhng
đi tng có th kim soát và không th kim soát cn đc phân tách rõ
ràng và s nhn din nhng đi tng có th kim soát đc là mt nhim
v c bn trong k toán trách nhim và báo cáo trách nhim.
Theo James R.Martin, ắk toán trách nhim là h thng k toán cung cp
thông tin v kt qu, hiu qu hot đng ca các b phn, các đn v trong mt
doanh nghip. ó là công c đo lng, đánh giá hot đng ca nhng b phn liên
quan đn đu t, li nhun, doanh thu và chi phí mà mi b phn có quyn kim
soát và chu trách nhim tng ng”. Ý tng chính làm c s cho t tng v h
thng k toán trách nhim ca James R.Martin là  ch vic phân chia c cu t
chc qun lý ca mt công ty thành nhng trung tâm trách nhim s cho ta cách
qun lý tt hn, và điu này tht s có ý ngha và cn thit đi vi nhng t chc
ln có s đa dng ngành ngh hot đng. Trong quá trình qun lý, các cá nhân, các
b phn đc giao quyn ra quyt đnh và trách nhim đ thc hin mt phn hay
toàn b công vic nào đó. Vic phân quyn trong t chc to nên c cu nhiu cp
bc và đòi hi cp trên phi theo dõi và đánh giá đc kt qu thc hin ca cp
di. Vì vy, k toán trách nhim đc xây dng đ theo dõi kt qu, hiu qu s
dng các ngun lc  tng b phn trong mt doanh nghip. Mt khía cnh trong
khái nim k toán trách nhim ca James R.Martin là đ cp đn tính có th kim
soát tuy nhiên. Theo đó, mt nhà qun lý ch nên chu trách nhim cho nhng lnh
vc mà h có th kim soát. Tuy nhiên, theo tác gi, khái nim này him khi có th
6

đc áp dng mt cách thành công trong thc tin, bi vì tt c mi h thng đu
luôn thay đi. Nhng n lc đ ng dng khái nim tính có th kim soát đ to ra
nhng báo cáo trách nhim, ni mà mi cp qun lý đc giao chu trách nhim v
nhng cp qun lý thp hn.
 Vit Nam, k toán trách nhim đc hiu là h thng k toán đc thit lp
đ ghi nhn, đo lng kt qu hot đng ca tng b phn trong t chc, trên c s
đó lp các báo cáo thc hin nhm phc v cho các nhà qun lý kim soát hot đng
ti b phn. Hay hiu theo mt cách khác là: k toán trách nhim là h thng k toán
tp hp kt qu theo tng lnh vc thuc trách nhim cá nhân nhm giám sát và
đánh giá ca tng b phn trong t chc.
Nh vy, tng hp t nhng khái nim đã nêu  trên, ta có th đnh ngha v
k toán qun tr nh sau: k toán trách nhim là h thng k toán tp hp kt qu
theo tng lnh vc thuc trách nhim cá nhân, nhm giám sát và đánh giá kt qu
ca tng b phn trong t chc; là h thng thu thp, x lý và truyn đt thông tin
có th kim soát theo phm vi trách nhim ca tng nhà qun tr nhm đt đc
mc tiêu chung ca t chc nh ngn nga nhng chi phí bt hp lýầxy ra, t đó
xác đnh đc nhà qun tr thuc trung tâm trách nhim nào. Và, thông tin có th
kim soát ca mt b phn là nhng thông tin v doanh thu, chi phí, vn đu t mà
nhà qun tr ca b phn đó có th đa ra các quyt đnh tác đng lên nó. Thông tin
có th kim soát c th đi vi tng nhà qun tr ph thuc vào trách nhim qun lý
ca nhà qun tr đó.
Tuy nhiên, trên thc t, h thng k toán trách nhim  các t chc khác
nhau rt đa dng. Có nhng h thng k toán trách nhim bao gm các th tc
đc th ch hóa cao vi các hot đng theo lch trình đu đn, và có nhng h
thng không đc th ch hóa và hot đng tùy tin. Có nhng nhà qun lý b
phn hay qun lý chng trình đc giao quyn hn qun lý ln, và cng có
nhng nhà qun lý b phn hu nh không có quyn hn gì đi vi các quyt đnh
v s dng các ngun lc thuc b phn h qun lý.
T đó, đt ra vn đ là mt h thng k toán trách nhim hu ích là phi tha

mãn lý thuyt phù hp. Lý thuyt này cho rng không có mt kiu mu đúng đ t
chc mt cu trúc t chc thích hp nht, là cu trúc cung cp mt s phù hp vi
7



(1) môi trng t chc hot đng, (2) chin lc tng hp ca t chc, và (3) các
giá tr và s khích l ca qun tr cp cao. i vi h thng k toán trách nhim
cng đòi hi mt s thích ng nh vy.
1.1.3ăMcătiêuăkătoánătráchănhimăă
Mc tiêu ca h thng k toán trách nhim là nhm đm bo s dng hu
hiu và hiu qu các ngun lc ca t chc. Tính hu hiu bao gm vic hoàn thành
nhng gì t chc mun làm. Tính hiu qu bao gm vic hoàn thành các mc tiêu
ca t chc vi chi phí thp, th hin bng lng đu ra đt đc trên mt đn v đu
vào. Tính hiu qu đc đo lng mà không tính ti vic đu ra có phù hp vi mc
tiêu ca t chc hay không. Nh vy, mt t chc có th hot đng hu hiu mà
không hiu qu và ngc li. u ra thng đc đo lng bng doanh thu, đu
vào thng đo lng bng chi phí.
T đó ch ra rng, mc tiêu quan trng ca h thng k toán qun tr ca bt k
t chc nào cng thúc đy ngi lao đng hng đn mc tiêu chung. Vì vy, tiêu
chun chính đ đo lng thành qu qun lý ca các nhà qun lý trung tâm trách
nhim là mc đ mà s đo lng y thúc đy s hng đn mc tiêu chung.
1.1.4ăụănghaăcaăvicăvnădngăkătoánătráchănhimă
Ngày nay, do s thay đi rt nhanh ca môi trng kinh doanh đ thích nghi
vi s thay đi không ngng ca môi trng kinh doanh, cnh tranh gia các doanh
nghip ngày càng khc lit và gay gt nên doanh nghip không th ch da vào vic
phân tích các t s tài chính trên c s h thng báo cáo tài chính mà còn phi da
vào vic đánh giá đúng đn thành qu qun lý ca các nhà qun lý b phn có ý ngha
rt ln đn s phát trin bn vng ca doanh nghip trong tng lai.
K toán trách nhim đc xây dng nhm mc đích thu thp, x lý thông tin,

đo lng quá trình, thành qu hot đng ca tng b phn. T đó, nhà qun tr có th
tin hành kim tra, đôn đc khuyn khích các nhà qun tr b phn hng đn mc
tiêu chung ca t chc thông qua vic phân chia trách nhim qun lý, lp k hoch,
phân tích, báo cáo tách bch theo tng bô phn c th nhm phát huy ti đa ngun
lc và thun tin cho qun lý.
K toán trách nhim da trên qun tr mc tiêu, các k thut tài chính v lp
8



d toán ngân sách cn đc s dng, ngân sách cn đc giám sát và theo dõi liên
tc gia k hoch vi thc t.
Tt c các trung tâm trách nhim s phi cùng làm k hoch ngân sách,
cân đi vi k hoch kinh doanh, k hoch s dng ngun lc.
iu mà doanh nghip cn hin nay là mt h thng k toán trách nhim hu
ích nhm khuyn khích các nhà qun lý trong các t chc phân quyn hng đ mc
tiêu chung. Mi b phn trong mt t chc có th là trung tâm chi phí, trung tâm doanh
thu, trung tâm li nhun, trung tâm đu t. Nhân viên k toán qun tr lp cho mi
trung tâm trách nhim mt báo cáo thành qu. Các báo cáo này ch rõ kt qu hot
đng ca trung tâm trách nhim và thành qu qun lý ca các nhà qun lý ca nó trong
k báo cáo.
 s dng k toán qun trách nhim có hiu qu, h thng k toán trách nhim
phi tp trung vào vic đáp ng mc tiêu cung cp thông tin ch không phi vào mc
tiêu khin trách. Mc đích ca h thng k toán trách nhim là cung cp thông tin cho
các nhà qun tr đ giúp h qun lý tt hn các b phn ca h.
1.2ăCácăloiătrungătơmăkătoánătráchănhim
Trong mt doanh nghip thì h thng k toán trách nhim đc xây dng
trên c s xác đnh trách nhim ca mi đn v, b phn trong t chc. Trung tâm
trách nhim là mt bô phn trong mt t chc mà các nhà qun tr ca nó chu trách
nhim đi vi thành qu hot đng ca chính b phn do mình ph trách.

Theo nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, Robert S. Kaplan, Ella Mae
Matsumura and Ella Mae Matsumura (2012) thì Báo cáo k toán chun b cho mt
trung tâm trách nhim phi phn ánh mc đ doanh thu, chi phí, li nhun, hoc li
nhun gi li đu t. Khi chun b bn tóm tt k toán, k toán thng phân loi
trách nhim tp trung vào mt trong bn loi:
- Trung tâm chi phí
- Trung tâm doanh thu
- Trung tâm li nhun
- Trung tâm đu t

9



1.2.1 Trung tâm chi phí (Cost Centers)
Trung tâm chi phí là trung tâm trách nhim mà các nhà qun tr ca nó ch
đc quyn ra quyt đnh, hoc ch chu trách nhim đi vi vic quyn điu khin,
kim soát chi phí phát sinh ti b phn đó. Ví d: mt phân xng sn xut, b
phn marketing, b phn mua hàng, phòng k toán, phòng nhân sầ trong doanh
nghip là mt trung tâm chi phí.
Theo nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, Robert S. Kaplan, Ella Mae Matsumura and
Ella Mae Matsumura (2012) thì trung tâm chi phí là các trung tâm trách nhim trong
đó nhân viên kim soát chi phí nhng không kim soát doanh thu hoc mc đ đu
t. Hu nh tt c chi phí phc v hot đng hoc trong các hot đng sn xut. T
chc đánh giá thành ca nhà qun tr  trung tâm chi phí bng cách so sánh chi phí
ca trung tâm thc t vi mc chi phí ngân sách cho s lng và loi hình công vic
thc hin.
Thành qu ca các trung tâm chi phí thng đc đánh giá bng vic so sánh
chi phí thc t vi chi phí d toán và phân tích chênh lch phát sinh.
Trung tâm chi phí là phm vi c bn ca h thng xác đnh chi phí, là đim

xut phát các hot đng:
- Phân loi chi phí phát sinh
- Lp d toán chi phí
- So sánh chi thc t vi đnh mc chi phí tiêu chun
Trung tâm chi phí đc chia thành hai nhóm:
 Trung tâm chi phí tiêu chun: là trung tâm chi phí mà các yu t chi phí và
các mc hao phí v ngun lc s dng đ sn xut mt đn v sn phm đu đc
xây dng đnh mc c th.  trung tâm chí phí tiêu chun, ch tiêu chi phí tính cho
mt đn v là yu t c bn đ xác đnh tng chi phí tiêu chun. Nhà qun tr trung
tâm chi phí tiêu chun có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh đ vn đm
bo k hoch chi phí cho tng đn v sn phm và tính cho toàn b.
 Trung tâm chi phí d toán: là trung tâm chi phí mà các yu t chi phí đc d
toán và đánh giá cn c trên nhim v đc giao tính chung, không th xác đnh c
th cho tng đn v sn phm hoc cho tng công vic ca trung tâm. Nhà qun tr
10



trung tâm chi phí tùy ý có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh sao cho
phù hp vi chi phí d toán đng thi đm bo thc hin nhim v đc giao.
Nh vy, đim khác bit c bn gia trung tâm chi phí tiêu chun và trung
tâm chi phí d toán th hin  Bng 1.1.
Bngă1.1:ăSăkhácăbităgiaătrungătơmăchiăphíăđnh mc và
trungătơmăchiăphíădătoán
Trung tâm chi phí đnh mc
Trung tâm chi phí d toán
Sn phm có th đnh lng c
th, chính xác

Sn phm tùy ý thng khó đnh lng

chính xác vì chúng thng th hin bng
nhng hot đng phc v, nhng ý tng.
Ví d: lng sn phm sn xut
trong k
Ví d: sn phm ca phòng t chc nhân
s là nhân s tuyn dng có nng lc, s b
trí nhân s; sn phm ca b phn nghiên cu
và phát trin là ý tng v sn phm mi.

Cn lu ý, trong đó có bao nhiêu phân xng sn xut thì có by nhiêu b
phn trung tâm và chi phí phát sinh ti phân xng sn xut, b phn marketing và
b phn mua hàng là nhng chi phí thc th liên quan đn kt qu đu ra, t đó nhà
qun tr nên la chn tiêu thc phân b chi phí sao cho thích hp. i vi chi phí
phát sinh ti phòng k toán, phòng nhân s là nhng chi phí liên quan đn hot
đng qun lý nhng không liên quan đn kt qu đu ra. Vic xác đnh mc đích
chi tiêu đc xem là yu t quan trng vì vic xác đnh mc tiêu chi tiêu chi tiêu đó
chính là xác đnh chi phí trc tip hay gián tip. Ví d, chi tiêu tip khách đ qung
bá sn phm s đc xp vào chi phí bán hàng mc dù do qun lý t chc.
1.2.2 Trung tâm doanh thu (Revenue Centers)
Trung tâm doanh thu là trung tâm trách nhim mà các nhà qun tr ca nó ch
đc quyn ra quyt đnh đi vi doanh thu phát sinh trong b phn đó tc là ch
chu trách nhim vi doanh thu cn to ra, không chu trách nhim vi li nhun và
vn đu t. Ví d: các b phn bán hàng, chi nhánh tiêu th, khu vc tiêu th, ca
11



hàng tiêu th, nhóm sn phm,ầ ca mt công ty là trung tâm doanh thu.
Và trung tâm doanh thu phi có chính sách bán hàng, không ch da trên tình
hình th trng mà còn da trên giá thành, chi phí và các mc tiêu lâu dài ca công

ty.
Thành qu ca trung tâm doanh thu thng đc đánh giá bng vic so sánh
doanh thu thc t vi doanh thu d toán và phân tích chênh lch phát sinh.
1.2.3ăTrungătơmăliănhună(Profit Centers)
Trung tâm li nhun là trung tâm trách nhim mà các nhà qun tr ca nó ch
đc quyn ra quyt đnh đi vi li nhun đt đc trong b phn đó, hoc là ch
chu trách nhim vi kt qu sn xut và tiêu th ca trung tâm.
Do li nhun bng doanh thu tr chi phí, nên các nhà qun tr ca trung tâm
li nhun có trách nhim c v doanh thu và chi phí phát sinh  b phn đó.
Thông thng, ti mt doanh nghip thng có mt hoc nhiu trung tâm li
nhun do có nhiu trung tâm chi phí và trung tâm doanh thu. Ví d: đi vi công ty
nh nhà qun tr ti trung tâm này là ban giám đc quyt đnh; đi vi nhng công
ty ln là công ty ph thuc, các chi nhánh.
Tóm li, nhà qun tr đc quyt đnh v nhng vn đ đnh giá, marketing,
sn lng sn xut, ngun cung cp, c cu bán hàng,ầBên cnh đó, nhà qun tr
còn đc quyn quyt đnh c vn đ qun lý và s dng mt s vn ca t chc,
cùng vi nhim v to ra li nhun t vic s dng hiu qu ngun vn đó.
Thành qu ca các trung tâm li nhun thng đc đánh giá bng vic so
sánh các d liu trên báo cáo kt qu hot đng kinh doanh thc t vi các d liu
trên báo cáo kt qu hot đng kinh doanh d toán tng th và d toán linh hot.
1.2.4ăTrungătơmăđuătă(Investment Centers)
Trung tâm đu t là trung tâm trách nhim mà các nhà qun tr ca nó ch
đc quyn ra quyt đnh đi vi li nhun và vn đu t trong b phn đó; hoc là
ch chu trách nhim vi chi phí, doanh thu, li nhun ca trung tâm, còn phi chu
trách nhim vi vn đu t và kh nng huy đng các ngun tài tr.
Do vy, nhà qun tr ca trung tâm đu t đc quyn ra các quyt đnh v
vn đu t và s dng vn lu đng. c xp vào loi trung tâm đu t là Hi
12

đng qun tr, các công ty con đc lp, hoc khu vc kinh doanh ca mt tng công
ty/tp đoàn,ầ
Tuy nhiên, trong thc t do các đc đim ca h thng trách nhim và lng
quyn hn mà nhà qun lý cp cao trao cho các nhà qun lý cp di. S phân quyn
trong mt t chc mt phn tùy thuc vào môi trng ca t chc và mt phn tùy
thuc vào quan đim ca qun tr cp cao và phong cách qun lý. Vì vy, không d
dàng xác đnh chính xác các đc đim ca mt h thng k toán trách nhim ca mt
t chc.
Nh vy, đ có th phân loi các b phn, đn v trong t chc vào các loi
trung tâm trách nhim hp lý nht, thì nên ch cn c vào cu trúc t chc b máy
sn xut mà cn c chính sách phân quyn trong t chc tc là cn c vào nhim v
chính ca b phn, đn v đó.
Thành qu các trung tâm đu t thng đc đánh giá bng vic s dng các
thc đo: t l hoàn vn đu t (ROI) và li nhun còn li (RI).
1.3ăánhăgiáăthƠnhăquăcaăcácătrungătơmătráchănhim theo quan đim truyn
thng:
Khi thit k các trung tâm trách nhim phi xut phát t quan đim nhìn
nhn toàn b t chc là mt trung tâm đu t. Bt k mt doanh nghip nào cng
hng ti mc tiêu phi đt đc mt mc li nhun tho đáng t hot đng sn
xut kinh doanh đ đáp ng nhu cu đu t và tái đu t, cng nh các nhu cu
cn thit khác v tin mt cho s tng trng ca doanh nghip.  đo lng mc
li nhun này k toán qun tr s dng ch tiêu t l li nhun trc thu và tr lãi
trên giá tr tài sn bình quân trong k. Công thc nh sau:

T l li nhun trc thu và tr
tin lãi/Tài sn bình quân
=
Li nhun trc thu và tr tin lãi
Giá tr tài sn bình quân

13



Li nhun là phn còn li ca doanh thu sau khi đã tr đi tng chi phí. Khi
xét chi phí theo mi quan h vi mc hot đng thì tng chi phí đc phân đnh
thành đnh phí và bin phí, ta có:
Li nhun = Doanh thu – nh phí – Bin phí
Doanh thu là tích ca giá bán vi lng bán; bin phí là tích ca bin phí
đn v vi s lng bán. (nh phí thì không ph thuc vào lng bán mt khi mc
tiêu th đó còn nm trong phm vi phù hp). Vy công thc trên có th vit li nh
sau:
Li nhun = (Giá x lng bán) – nh phí – (Bin phí đn v x lng bán)
Nh vy, t l li nhun trc thu và tr lãi / giá tr bình quân chu nh
hng kt hp ca nm nhân t: (1) giá, (2) lng bán (th hin bng s lng hàng
bán hoc dch v cung cp), (3) bin phí đn v, (4) đnh phí và (5) giá tr tài sn.
1.3.1 Trung tâm chi phí
Thành qu qun lý ca các nhà qun tr  các trung tâm chi phí đc đánh
giá qua báo báo đc lp cho tng trung tâm chi phí riêng bit.
Vi trung tâm chi phí, vic đo lng, đánh giá thành qu, trách nhim trung
tâm chi phí gn lin vi đo lng, đánh giá các ch tiêu kt qu, hiu qu.
Trung tâm chi phí tiêu chun: nhà qun tr có trách nhim điu hành hot
đng sn xut  trung tâm sao cho đt đc k hoch sn xut đc giao, đng thi
đm bo chi phí thc t phát sinh không đc vt quá chi phí tiêu chun. Do vy,
khi đánh giá kt qu ca trung tâm chi phí tiêu chun, k toán qun tr s đánh giá
hai ni dung:
- Có hoàn thành nhim v đc giao v sn lng sn xut hay không?
- Chi phí thc t phát sinh có vt quá đnh mc tiêu chun hay không?
Trung tâm chi phí d toán: nhà qun tr trung tâm chi phí tùy ý có trách
nhim điu hành hot đng sn xut  trung tâm, sao cho hoàn thành nhim v

đc giao đng thi đm bo chi phí thc t phát sinh không vt qua chi phí d
toán. Do vy, khi đánh giá thành qu ca trung tâm chi phí tùy ý, k toán qun tr
cng s đánh giá hai ni dung:
14



- Có hoàn thành nhim v đc giao hay không?
- Chi phí thc t phát sinh có vt quá chi phí d toán hay không?
Nh vy, tiêu thc đc s dng đ đánh giá thành qu ca các trung tâm chi
phí là:
- So sánh chi phí thc t vi chi phí d toán và phân tích các chênh lch phát
sinh
- T l chi phí trên doanh thu
Trong đó:
Chi phí = Bin phí + nh phí
T l chi phí trên doanh thu = (Chi phí / Doanh thu) x 100%
1.3.2 Trung tâm doanh thu
Trách nhim ca nhà qun tr  trung tâm doanh thu là t chc hot đng
tiêu th sn phm dch v sao cho đt đc doanh thu trong k nhiu nht ca b
phn do mình kim soát. Theo đó, nhà qun tr s đi chiu doanh thu thc t đt
đc so vi doanh thu d toán ca b phn, xem xét tình hình thc hin d toán
tiêu th, trên c s đó phân tích sai bit doanh thu do nh hng ca các nhân t có
liên quan nh đn giá, khi lng tiêu th và c cu sn phm tiêu th.
Nh vy, tiêu thc đc s dng đ đánh giá thành qu ca các trung tâm doanh
thu là:
- Tng doanh thu
- T l li nhun trên doanh thu
- So sánh doanh thu thc t vi doanh thu d toán và phân tích các chênh lch
phát sinh

Trong đó:
Doanh thu = S lng sn phm tiêu th x n giá bán
T l li nhun gp (s d đm phí) trên doanh thu = [Li nhun gp b phn
bán hàng (S d đm phí b phn bán hàng) / Doanh thu] x 100%
1.3.3 Trungătơmăliănhun
Nu nh trung tâm chi phí có trách nhim đm bo chi phí phát sinh phù