Xây dựng kế toán trách nhiệm tại công ty TNHH MTV xây dựng bình phước

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp. HCM










NGUYN THANH BÌNH







XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY TNHH MTV XÂY DNG BÌNH PHC


LUN VN THC S KINH T

Tp. H Chí Minh - Nm 2014






B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp. HCM






NGUYN THANH BÌNH





XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY TNHH MTV XÂY DNG BÌNH PHC

Chuyên ngành : K TOÁN
Mã s : 60340301

LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC : PGS.TS PHM VN DC





Tp. H Chí Minh - Nm 2014
LI CAM OAN

Tác gi lun vn xin cam đoan toàn b ni dung đ tài : “XÂY DNG K
TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY TNHH MT THÀNH VIÊN XÂY
DNG BÌNH PHC” là công trình nghiên cu ca riêng tác gi, không có s
tham gia ca bt k tác gi nào khác. Tôi xin cam đoan v tính xác thc và hp lý
ca mi thông tin đc trình bày trong lun vn.

Tác gi

Nguyn Thanh Bình




Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt

Danh mc các bng
Danh mc các s đ
PHN M U 1
Chng 1. C s lý lun v k toán trách nhim trong doanh nghip 4
1.1. S hình thành k toán trách nhim 4
1.1.1 K toán trách nhim vi k toán qun tr 4
1.1.2 S hình thành k toán trách nhim 4
1.2 Khái nim, vai trò và đi tng s dng thông tin k toán trách nhim 5
1.2.1 Khái nim k toán trách nhim 5
1.2.2 Vai trò ca k toán trách nhim 7
1.2.3 i tng s dng thông tin k toán trách nhim 8
1.3 Quy trình thc hin k toán trách nhim 8
1.3.1 Bc 1. Phân cp qun lý 9
1.3.2 Bc 2. Xác đnh các trung tâm trách nhim 10
1.3.2.1 Trung tâm chi phí 10
1.3.2.2 Trung tâm doanh thu 11
1.3.2.3 Trung tâm li nhun 12
1.3.2.4 Trung tâm đu t 12
1.3.3 Bc 3. Xác đnh các ch tiêu đ lp báo cáo trách nhim 13
1.3.3.1 Ch tiêu đánh giá trung tâm chi phí 13
1.3.3.2 Ch tiêu đánh giá trung tâm doanh thu 13
1.3.3.3 Ch tiêu đánh giá trung tâm li nhun 14
1.3.3.4 Ch tiêu đánh giá trung tâm đu t 14

1.3.4 Bc 4. Lp báo cáo trách nhim ca các trung tâm trách nhim 16
1.3.4.1 Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí 17



1.3.4.2 Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu 17

1.3.4.3 Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun 18
1.3.4.4 Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t 19
1.3.5 Bc 5. ánh giá hot đng ca các trung tâm qua các ch tiêu 20
1.3.5.1 i vi trung tâm chi phí 21
1.3.5.2 i vi trung tâm doanh thu 21
1.3.5.3 i vi trung tâm li nhun 21
1.3.5.4 i vi trung tâm đu t 21
1.4 Mt s ni dung liên quan đn k toán trách nhim 25
1.4.1 Nhn din và phân loi chi phí kinh doanh 25
1.4.2 D toán cho các trung tâm trách nhim 25
1.4.3 nh giá sn phm, dch v chuyn giao ni b 25
1.4.4 Phân b chi phí cho các trung tâm trách nhim 25
1.4.5 Mi quan h chi phí – khi lng – li nhun 26
Kt lun chng 1 27
CHNG 2. ÁNH GIÁ CÔNG TÁC K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY TNHH MT THÀNH VIÊN XÂY DNG BÌNH PHC 28
2.1 S hình thành và phát trin ca Công ty 28
2.1.1 Quá trình hình thành 28
2.1.2 V pháp nhân Công ty 28
2.1.3 Mc tiêu hot đng ca Công ty 29
2.1.4 Phng hng phát trin 29
2.1.5 Thun li và khó khn 29
2.1.5.1 Thun li 29
2.1.5.2 Khó khn 29
2.2 Công tác t chc hot đng kinh doanh 29
2.2.1 T chc b máy hot đng ca Công ty 30
2.2.2 Chc nng, nhim v ca các b phn 32
2.2.2.1 Lãnh đo Công ty 32
2.2.2.2 Kim soát viên 32
2.2.2.3 Các phòng ban 32

2.2.2.4 Các đn v trc thuc 33
2.2.3 T chc công tác k toán 34
2.2.3.1 T chc b máy k toán 34
2.2.3.2 Vn dng ch đ k toán 35
2.2.4 ánh giá chung hot đng ca Công ty 37
2.2.4.1 B phn phòng ban 37
2.2.4.2 B phn sn xut 38
2.2.4.3 B phn tiêu th 39
2.2.4.4 ánh giá chung 40
2.3 ánh giá công tác k toán trách nhim ti Công ty TNHH Mt thành viên Xây
dng Bình Phc 41
2.3.1 Thc hin kho sát 41
2.3.1.1 Mc tiêu kho sát 41
2.3.1.2 Ni dung kho sát 41
2.3.1.3 Câu hi kho sát 41
2.3.1.4 Kt qu kho sát 41
2.3.2 ánh giá thc hin quy trình k toán trách nhim 45
2.3.2.1 V phân cp qun lý 45
2.3.2.2 V xác đnh các trung tâm trách nhim 46
2.3.2.3 Xác đnh các ch tiêu đ lp báo cáo trách nhim 52
2.3.2.4 Lp báo cáo trách nhim ca các trung tâm trách nhim 52
2.3.2.5 ánh giá hot đng ca các trung tâm qua các ch tiêu 53
Kt lun chng 2 54
CHNG 3. XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY
TNHH MT THÀNH VIÊN XÂY DNG BÌNH PHC 55
3.1 Quan đim v xây dng k toán trách nhim 55
3.1.1 Xây dng k toán trách nhim phi phù hp vi đnh hng mô hình hot

đng ca Công ty 55
3.1.2 Xây dng k toán trách nhim phi phù hp vi điu kin hot đng ca
đn v nhm đm bo hiu qu kinh t, kp thi cung cp thông tin phc v cho
công tác qun lý 55



3.1.3 Xây dng k toán trách nhim phi đm bo hài hòa li ích gia Công ty
và các b phn, ni dung báo cáo trách nhim thng nht vi các báo cáo chung ca
Công ty 56
3.2 Xây dng quy trình thc hin k toán trách nhim 57
3.2.1 Bc 1. Phân cp qun lý 57
3.2.2 Bc 2. Xác đnh các trung tâm trách nhim 58
3.2.3 Bc 3. Xác đnh các ch tiêu đ lp báo cáo trách nhim 59
3.2.4 Bc 4. Lp báo cáo ca các trung tâm trách nhim 60
3.2.5 Bc 5. ánh giá hot đng ca các trung tâm qua các ch tiêu 61
3.3 Xây dng k toán trách nhim ti Công ty 62
3.3.1 Trung tâm chi phí 63
3.3.1.1 Mc tiêu 63
3.3.1.2 Ni dung 63
3.3.1.3 Báo cáo trách nhim 63
3.3.1.4 Ch tiêu đánh giá và vic đánh giá hot đng qua các ch tiêu 66
3.3.2 Trung tâm doanh thu 66
3.3.2.1 Mc tiêu 66
3.3.2.2 Ni dung 67
3.3.2.3 Báo cáo trách nhim 67
3.3.2.4 Ch tiêu đánh giá và vic đánh giá hot đng qua các ch tiêu 68
3.3.3 Trung tâm li nhun 69
3.3.3.1 Mc tiêu 69
3.3.3.2 Ni dung 69

3.3.3.3 Báo cáo trách nhim 69
3.3.3.4 Ch tiêu đánh giá và vic đánh giá hot đng qua các ch tiêu 70
3.3.4 Trung tâm đu t 71
3.3.4.1 Mc tiêu 71
3.3.4.2 Ni dung 71
3.3.4.3 Báo cáo trách nhim 71
3.3.4.4 Ch tiêu đánh giá và vic đánh giá hot đng qua các ch tiêu 72
3.4 Gii pháp thc hin 73



3.4.1 Nâng cao nhn thc ca nhà qun lý trong vic xây dng k toán trách
nhim ti Công ty 73
3.4.2 T chc b máy k toán phù hp 74
3.4.3 ào to ngun nhân lc thc hin k toán trách nhim 74
3.4.4 ng dng công ngh thông tin trong xây dng k toán 75
3.4.5 Phát huy vai trò ca kim soát viên 75
Kt lun chng 3 76
KT LUN 77
Tài liu tham kho
Ph lc

DANH MC CÁC CH VIT TT

- CB.CNV : Cán b công nhân viên
- CG TCC : C gii thi công cu đng

- VT : n v tính
- KT&CB : Khai thác và ch bin
- KTKS : Khai thác khoáng sn

- SXKD : Sn xut kinh doanh.
- TNHH : Trách nhim hu hn.
- UBND : y Ban Nhân Dân.
- XN : Xí nghip



DANH MC CÁC BNG

Bng 1.1 Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí d toán

Bng 1.2 Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu
Bng 1.3 Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun
Bng 1.4 Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t
Bng 2.1 Tng hp kt qu kho sát tình hình t chc công tác k toán trách nhim
ti Công ty TNHH mt thành viên Xây dng Bình Phc.
Bng 2.2 Giá thành k hoch đn v sn phm đá xây dng – ph lc 1.
Bng 2.
3 D toán chi phí xây dng – ph lc 1.
Bng 2.4 Báo cáo tình hình thc hin k hoch SXKD ca Công ty.
Bng 2.
5 Báo cáo tng kt công tác nm 2011, phng hng nhim v SXKD nm
2012 – ph lc 1.
Bng 2.
6 K hoch tài chính nm 2012 - ph lc 1.
Bng 3.1 Báo cáo bin đng chi phí xây dng - ph lc 2
Bng 3.2 D toán chi phí nguyên vt liu trc tip - ph lc 2
Bng 3.3 D toán chi phí nhân công trc tip - ph lc 2
Bng 3.4 D toán chi phí sn xut chung - ph lc 2
Bng 3.5a D toán chi phí bán hàng - ph lc 2
Bng 3.5b D toán chi phí qun lý - ph lc 2
Bng 3.6 D toán doanh thu - ph lc 2
Bng 3.7 D toán sn xut - ph lc 2
Bng 3.8 Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí đnh mc
Bng 3.9 Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí d toán - ph lc 2
Bng 3.10 Báo cáo bin đng chi phí nguyên vt liu trc tip - ph lc 2
Bng 3.11 Báo cáo bin đng chi phí nhân công trc tip - ph lc 2
Bng 3.12 Báo cáo phân tích bin đng bin phí sn xut chung - ph lc 2
Bng 3.13 Báo cáo bin đng đnh phí sn xut chung - ph lc 2
Bng 3.14 Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu
Bng 3.15 D toán kt qu kinh doanh - ph lc 2

Bng 3.16 Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun
Bng 3.17 Báo cáo phân tích tình hình thc hin k hoch li nhun - ph lc 2
Bng 3.18 D toán hiu qu s dng vn đu t - ph lc 2
Bng 3.19 Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t
Bng 3.20 Báo cáo phân tích hiu qu s dng vn đu t - ph lc 2

DANH MC CÁC S 

S đ 1.1 Quy trình thc hin k toán trách nhim
S đ 1.2 S đ các trung tâm trách nhim trong doanh nghip
S đ 2.1 S đ t chc b máy hot đng Công ty TNHH MTV Xây dng Bình
Phc
S đ 2.2 S đ t chc b máy k toán
S đ 2.3 S đ t chc h thng s sách k toán
S đ 2.4 S đ b phn phòng ban
S đ 2.5 S đ b phn sn xut
S đ 2.6 S đ b phn tiêu th




1

PHN M U
1. Lý do chn đ tài
Vi xu th hi nhp kinh t quc t và thng mi hóa toàn cu, Vit Nam đang
có nhiu bin đi ln trong quá trình hi nhp vi nn kinh t th gii. S thành công ca
mt doanh nghip đóng góp rt nhiu cho s phát trin kinh t đt nc.  doanh nghip
thành công ph thuc rt nhiu vào các quyt đnh ca nhà qun tr.
Mt trong nhng yu t giúp nhà qun tr thành công trong chin lc kinh doanh,
chính xác khi ra các quyt đnh đó là phi có đ thông tin và đánh giá đc thành qu
hot đng ca các b phn, kim soát đc doanh thu, chi phí và li nhun đ đt đc
mc tiêu chung ca doanh nghip.

K toán qun tr doanh nghip là mt b phn cu thành quan trng ca h công c
qun lý kinh t, tài chính và có vai trò qun lý, điu hành và kim soát các hot đng kinh
t, tài chính trong doanh nghip đng thi cung cp thông tin đ thc hin mc tiêu qun
tr doanh nghip nhm đt đc hiu qu cao nht. K toán qun tr s dng h thng k
toán trách nhim đ phân loi cu trúc t chc thành các trung tâm trách nhim, trên c
s đó đánh giá kt qu ca tng b phn da trên trách nhim đc giao cho b phn đó.
Bình Phc là mt tnh đc tách ra t tnh Sông Bé c, luôn c gng phn đu
theo kp tc đ phát trin ca các tnh khác trong khu vc min ông Nam B. Công ty
trách nhim hu hn mt thành viên Xây dng Bình Phc là mt trong s các doanh
nghip 100% vn nhà nc trc thuc UBND tnh Bình Phc hot đng trong nhiu
ngành ngh kinh doanh nhng hiu qu mang li cha cao do cha quan tâm đu t đn
k toán qun tr, đn công tác k toán trách nhim nên vic đánh giá trách nhim và thành
qu hot đng ca các b phn cha chính xác.
Vic đánh giá và xác đnh trách nhim ca t chc cng nh cá nhân trong thc
hin nhim v đc giao đang là vn đ mang tính thi s trong nc nói chung và Bình
Phc nói riêng. Tuy nhiên, s am hiu và mc đ vn dng ni dung k toán trách
nhim trong doanh nghip hin nay rt ít và còn nhiu hn ch, do vy hiu qu hot
đng ca doanh nghip cha đc nâng cao.


2


 đánh giá đúng đn, chính xác trách nhim và thành qu hot đng ca các b
phn cn trin khai thc hin k toán trách nhim, mt công c hu ích giúp doanh
nghip nâng cao hiu qu kinh doanh, đang thc s là yêu cu cn thit và cp bách, đó là
lý do bn thân chn đ tài : “Xây dng k toán trách nhim ti Công ty trách nhim hu
hn mt thành viên Xây dng Bình Phc”.
2. Tng quan tình hình nghiên cu v k toán trách nhim :
Cho đn nay có các công trình nghiên cu v k toán trách nhim nh sau :

 Khánh Ly, 2010. Các gii pháp hoàn thin h thng k toán trách nhim ti
Tng Công ty u t phát trin đô th và khu công nghip Vit Nam. Lun vn Thc s.
Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh.
Trn Th Vinh, 2011. Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công ty C
phn tp đoàn Vina. Lun vn Thc s. Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh.
Bùi Th Bích Liên, 2012. Xây dng k toán trách nhim ti Tng Công ty Vn hóa
Sài Gòn – Công ty TNHH mt thành viên. Lun vn Thc s. Trng i hc Kinh t
Thành ph H Chí Minh.
Các lun vn đã h thng nhng lý lun c bn v k toán trách nhim, xác đnh
đc đim và ni dung t chc k toán trách nhim trong các doanh nghip, t đó đánh giá
nhng mt đt đc và nhng mt còn hn ch trong công tác t chc k toán trách
nhim ti các doanh nghip.
Tuy nhiên, các lun vn trên dng li  vic xây dng mô hình qun lý và đánh giá
vic thc hin ca các cp qun tr trong công ty vn t nhân, cha xây dng đc các
bc và kt ni các bc thành mt quy trình thc hin k toán trách nhim nên vic
đánh giá, xác đnh trách nhim ca các b phn cha đc rõ ràng.

3. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
Thông qua vic nghiên cu, h thng hóa các lý lun liên quan đn k toán trách
nhim trong doanh nghip, tác gi vn dng đ tìm hiu thc trng k toán trách nhim
ti Công ty trách nhim hu hn mt thành viên Xây dng Bình Phc nhm tìm ra
nhng u đim, nhc đim trong công tác đánh giá trách nhim qun lý ti Công ty.


3

ng thi đ xut các gii pháp đ xây dng k toán trách nhim theo đc thù ca
Công ty, giúp nhà qun tr Công ty đánh giá đúng trách nhim và thành qu ca tng cp
qun lý trong vic hng ti mc tiêu chung ca t chc.
4. i tng, phm vi nghiên cu ca lun vn :

i tng nghiên cu ca đ tài là k toán trách nhim ti Công ty TNHH mt
thành viên xây dng Bình Phc.
Phm vi nghiên cu là lý lun v k toán trách nhim  doanh nghip, tình hình
thc hin công tác k toán trách nhim ti Công ty TNHH mt thành viên xây dng Bình
Phc da trên s liu thu thp đc và đnh hng phát trin ca đn v.
5. Phng pháp nghiên cu :
Lun vn đc thc hin da trên phng pháp nghiên cu: phng pháp thng
kê, phng pháp kho sát, phân tích s liu thc t đ làm sáng t vn đ nghiên cu.
Ngoài ra, lun vn còn s dng phng pháp h thng hóa nhng vn đ lý lun đ vn
dng vào tình hình thc t nhm tìm hiu và đánh giá mt cách khách quan và chính xác.
6. óng góp mi ca đ tài :
Trên c s kin thc đã hc và tài liu tham kho, đ tài đã thit k và xây dng
đc các bc thc hin ca k toán trách nhim đng thi liên kt các bc thành mt
quy trình thc hin nhm thun li cho doanh nghip trong vic xây dng, vn dng k
toán trách nhim cng nh thun li cho vic đánh giá, xác đnh trách nhim ca các b
phn trong t chc.

7. Kt cu ca lun vn:
Ngoài phn m đu, kt lun, tài liu tham kho và ph lc danh mc, lun vn
gm có 3 chng :
Chng 1: C s lý lun v k toán trách nhim trong doanh nghip.
Chng 2: ánh giá công tác k toán trách nhim ti Công ty TNHH mt thành
viên Xây dng Bình Phc.
Chng 3: Xây dng k toán trách nhim ti Công ty TNHH mt thành viên Xây
dng Bình Phc.




4

CHNG 1
C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM
TRONG DOANH NGHIP
1.1. S hình thành k toán trách nhim
1.1.1 K toán trách nhim vi k toán qun tr
K toán trách nhim là mt ni dung quan trng ca k toán qun tr, là mt lnh
vc còn khá mi m và cha đc áp dng ph bin ti các doanh nghip Vit Nam.
Trên th gii, càng ngày k toán trách nhim càng có vai trò và v trí quan trng trong
qun lý  các doanh nghip. Quá trình hình thành k toán trách nhim gn lin vi quá
trình hình thành và phát trin ca k toán qun tr.
K toán trách nhim s dng các ni dung c bn nht ca k toán qun tr, t
khâu lp d toán, phân tích thc t đn đánh giá kt qu thc hin so vi d toán cho hot
đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Có th nói k toán trách nhim là ht nhân
trong h thng kim soát các b phn qun tr ca nhà doanh nghip :
- Th nht, quá trình lp k hoch gm ngân sách và các k hoch dài hn. Quá
trình này s dng đ thit lp các ch tiêu k hoch nhm đánh giá quá trình thc hin.
- Th hai, k toán trách nhim thit lp các trung tâm trách nhim. Trung tâm trách
nhim chu trách nhim tài chính và tác đng đn hiu qu hot đng ca tng cá nhân
trong t chc.
- Th ba, k toán trách nhim s dng các kin thc ca k toán qun tr nh cách
phân loi chi phí : theo ng x chi phí có bin phí, đnh phí hay phân loi theo chi phí
kim soát đc và không kim soát đc; đánh giá trách nhim qun tr b phn thông
qua các ch tiêu s dng trong các báo cáo b phn.
K toán trách nhim là mt b phn ca k toán qun tr, k toán trách nhim xut
phát t c s phân quyn qun lý ca nhà qun tr, đi sâu nghiên cu lp các báo cáo
trách nhim qun tr b phn trong doanh nghip.
1.1.2 S hình thành k toán trách nhim
K toán trách nhim đc hình thành xut phát t yêu cu qun lý ca mi t
chc, mi doanh nghip có phân cp qun lý. Vic đánh giá trách nhim thc s có hiu

5

qu hay không ph thuc vào cách thc t chc kinh doanh và mc đ v quan đim
phân quyn ca t chc.
Các nhà qun tr ti tng cp qun lý hoàn toàn ch đng trong vic ra quyt đnh
và đánh giá kt qu thc hin tuy nhiên trên thc t hot đng ca doanh nghip rt khó
xác đnh đc trách nhim ca các cp qun lý do thông tin cung cp cha đy đ và
cha đúng yêu cu; nhng tn ti, hn ch khó xác đnh đc nguyên nhân và cha đc
x lý, gii quyt dt đim dn đn hot đng sn xut kinh doanh kém phát trin và b
đình tr.
Khi vic phân cp qun lý trong t chc đc chú trng hn thì các b phn trong
t chc đc phân quyn thông qua vic y quyn, gn li ích vi trách nhim thc hin
nhim v đc giao. Lúc này, ngoài vic hoàn thành nhim v đc giao, các cp qun lý
còn phi chú trng nhiu hn đn hiu qu kinh doanh và hng đn yêu cu ca t chc.
Do vy, có s liên kt gia các b phn trong t chc nhm đm bo hoàn thành mc tiêu
ca b phn đc giao và đm bo đc mc tiêu chung ca t chc.
 đt đc cn phi có mt công c đánh giá trách nhim mt cách khách quan
và đáng tin cy. Vic hình thành k toán trách nhim đã giúp các đn v trong vic đánh
giá đúng trách nhim qun lý và kt qu hot đng ca tng b phn nhm đt đc mc
tiêu chung ca t chc.
1.2. Khái nim, vai trò và đi tng s dng thông tin k toán trách nhim
1.2.1 Khái nim k toán trách nhim
K toán trách nhim đc thc hin thông qua vic lp k hoch, kim soát và
đánh giá hiu qu vic thc hin k hoch ca các b phn da trên trách nhim đc
giao ca các b phn đó.
K toán trách nhim đc trình bày theo nhiu quan đim khác nhau ca nhiu tác
gi trên khp th gii.
K toán trách nhim đc đ cp đu tiên  M nm 1950 trong tác phm “Basic

Organization Planning to tie in with Responsibility Accounting” ca Ailman, H.B.1950
.
Theo nhóm tác gi A. A. Atkinson, R. D. Banker, R.S Kaplan và S. M. Young thì
“K toán trách nhim là mt h thng k toán thu thp, tng hp và báo cáo các d liu
k toán có liên quan đn trách nhim ca tng nhà qun lý riêng bit trong mt t chc,


6

thông qua các báo cáo liên quan đn chi phí thu thp và các s liu hot đng bi tng
khu vc trách nhim hoc đn v trong t chc”.
Ngoài ra, qua các thông tin đc cung cp bi k toán trách nhim s đánh giá
trách nhim và thành qu ca mi nhà qun lý  khía cnh mà h có quyn quyt đnh.
H thng k toán này to ra các báo cáo đc phân đnh rõ ràng gia đi tng có th
kim soát và đi tng không th kim soát.
Theo ý kin James R. Martin “K toán trách nhim là h thng k toán cung cp
thông tin v kt qu, hiu qu hot đng ca các b phn, các đn v trong mt doanh
nghip. ó là công c đo lng, đánh giá hot đng ca nhng b phn liên quan đn du
t, li nhun, doanh thu, chi phí mà mi b phn có quyn kim soát và chu trách nhim
tng ng”.
 đây, tác gi mun nhn mnh đn khía cnh  các t chc ln có s đa dng v
ngành ngh hot đng, vic phân quyn trách nhim qun lý  nhiu cp bc là mt yêu
cu cp thit và đ đánh giá trách nhim v kt qu và hiu qu s dng ngun lc ca
các b phn trong doanh nghip s đc thông qua h thng k toán trách nhim, mi nhà
qun lý ch nên chu trách nhim  nhng lnh vc mà h kim soát đc.
Theo nhóm tác gi D. F. Hawkins, V. G. Narayanan, J. Cohen, M. Jurgens thì “K
toán trách nhim là mt h thng to ra nhng thông tin tài chính và phi tài chính có liên
quan, v nhng hot đng thc t và đc lp k hoch ca nhng trung tâm trách nhim
trong mt công ty”.
Vi hai giáo s B. Venkatrathnam và Raji Reddy – Asso thì “K toán trách nhim

là h thng ca nhà qun lý đc da trên nhng nguyên tc v y quyn và xác đnh
trách nhim”. Theo đó, k toán trách nhim là mt phng pháp đo lng, đánh giá biu
hin ca nhng khu vc khác nhau ca mt t chc.
Qua nhiu quan đim v khái nim k toán trách nhim, có th hiu rõ hn v k
toán trách nhim qua các đim chung nh sau :
- Mt là, k toán trách nhim là mt b phn cu thành ni dung ca k toán qun
tr, là h thng thông tin đc tp hp, lp báo cáo qua đó kim tra các quá trình hot
đng, đánh giá kt qu và hiu qu vic thc hin nhim v  tng b phn trong mt t


7

chc có phân quyn mt cách c th và rõ ràng đi vi nhng quy trình nghip v khác
nhau.
- Hai là, k toán trách nhim là mt h thng thông tin chính thc trong phm vi
h thng kim soát ca lãnh đo mt doanh nghip. Các h thng này s dng các thông
tin tài chính và thông tin phi tài chính đc thit k phù hp và có liên quan đn quá trình
thc hin trách nhim qun lý ca tng cp qun lý khác nhau trong mt doanh nghip
qua đó đánh giá đc kt qu hot đng ca tng cá nhân trong b phn doanh nghip.
- Ba là, k toán trách nhim là phng pháp k toán thu thp, ghi nhn, báo cáo và
đo lng kt qu hot đng ca tng b phn đ đánh giá thành qu ca tng b phn
nhm kim soát hot đng và chi phí ca các b phn trong t chc, phi hp gia các b
phn hng đn vic thc hin mc tiêu chung.
T nhng ni dung trên, có th rút ra khái nim v k toán trách nhim nh sau :
K toán trách nhim là h thng thu thp, x lý và truyn đt thông tin có th kim
soát theo phm vi trách nhim ca tng nhà qun tr nhm đt đc mc tiêu chung ca
t chc.
1.2.2 Vai trò ca k toán trách nhim
K toán trách nhim mang li rt nhiu li ích, giúp nhà qun lý cp cao có thêm
thi gian đ lp các k hoch dài hn, có điu kin tt hn cho vic đánh giá trách nhim

ca tng cp qun lý, đánh giá thành qu ca các b phn thông qua các công c, báo cáo
thành qu ca mi b phn trong t chc.
K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng t chc và
điu hành doanh nghip qua vic xác đnh các trung tâm trách nhim, xây dng các ch
tiêu đánh giá vic thc hin trách nhim qun lý ti các b phn giúp cho nhà qun tr
điu hành hot đng sn xut kinh doanh đt hiu qu nht.
K toán trách nhim cung cp thông tin h tr cho vic thc hin chc nng kim
soát tài chính và kim soát qun lý. Thông qua vic t chc k toán trách nhim, nhà
qun tr s nhn đc thông tin tài chính v vn, doanh thu, chi phí, li nhun mt cách
kp thi, h tr cho công tác điu hành doanh nghip.
K toán trách nhim giúp đnh hng hot đng ca toàn doanh nghip theo mc
tiêu chung ca đn v. Thông qua vic phân cp đánh giá trách nhim hot đng  tng


8

cp qun tr s khuyn khích các b phn, các cp qun lý ch đng sáng to trong vic
thc hin k hoch đc giao.
1.2.3 i tng s dng thông tin k toán trách nhim
Thông tin k toán trách nhim là mt b phn thông tin quan trng ca k toán
qun tr, do vy đi tng s dng thông tin k toán trách nhim gm :
- i vi nhà qun tr cp cao : K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic
thc hin chc nng t chc và điu hành ca doanh nghip.
- i vi nhà qun tr cp trung : K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic
thc hin chc nng kim soát tài chính và kim soát qun lý. Thông qua k toán trách
nhim, nhà qun tr có th phân tích, đánh giá chi phí, doanh thu và li nhun thc hin
ca tng b phn.
- i vi nhà qun tr cp thp : K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý
hng đn mc tiêu chung ca t chc, giúp ch đng trong gii quyt công vic, tip
cn thông tin, thích ng nhanh nhy vi mi thay đi ca th trng qua đó phát hin

nhân t mi nhm thun li cho vic đào to và bi dng đi ng k cn.
1.3 Quy trình thc hin k toán trách nhim
Quy trình thc hin k toán trách nhim gm 5 bc nh sau :
S đ 1.1 Quy trình thc hin k toán trách nhim










(Quy trình do tác gi nghiên cu và phát trin trên c s kin thc đã hc
và tài liu tham kho).
Phân cp qun lý

Xác đnh các trung tâm trách nhim

Xác đnh các ch tiêu đ lp báo cáo trách nhim

Lp báo cáo ca các trung tâm trách nhim

ánh giá hot đng ca các trung tâm qua các ch tiêu



9

1.3.1 Bc 1. Phân cp qun lý
Cn c vào quyn hn ca nhà qun tr cp cao, cn c vào tình hình thc t 
doanh nghip, chc nng nhim v, điu kin ngun lc con ngi và tài chính, nhà qun
tr cp cao phân quyn trách nhim cho các b phn và cá nhân nhà qun tr b phn.
Các nhà qun tr nhn thy rng k toán trách nhim ch phát huy tác dng và hot
đng có hiu qu nht trong nhng t chc thc hin s phân cp qun lý. Hu ht các t
chc có qui mô ln đu thc hin phân cp qun lý. S phân cp qun lý xy ra khi các
đn v và các b phn trong t chc đc trao quyn t do trong vic ra quyt đnh.
Phân cp qun lý chính là s phân chia, chuyn giao quyn lc qun lý t cp trên
xung cp di đ điu hành các công vic thng xuyên ti b phn mà h qun lý đng
thi đ gim bt khi lng công vic cho cp trên do không phi trc tip gii quyt
nhng công vic mang tính s v hàng ngày. Vic phân cp phi gn trách nhim vi
quyn hn rõ ràng và đm bo tính thng nht t cp trên xung cp di.
Hin nay, vic phân cp qun lý thc s là mt yêu cu cn thit và mang li hiu
qu trong điu hành ti các doanh nghip vì :
(1). Nhà qun lý các b phn và thành viên các b phn trong doanh nghip có
kinh nghim điu hành trong lnh vc h qun lý, giúp cho hot đng sn xut kinh
doanh ti b phn đt đc hiu qu cao nht.
(2). Tit kim thi gian cho nhà qun tr cp cao do gim bt vic gii quyt nhiu
vn đ xy ra hàng ngày đ tp trung hn vào vic phát trin chin lc kinh doanh, ra
quyt đnh qun tr  mc đ cao hn, phi hp các hot đng ca t chc d dàng hn.
(3). Vic cho phép nhà qun lý các b phn t chu trách nhim v các quyt đnh
ca mình trong điu hành các cp qun lý giúp h trng thành hn, sn sàng đáp ng
đc yêu cu ngày càng cao, phù hp vi đnh hng phát trin ca doanh nghip.
(4) Khuyn khích s nng đng, n lc và sáng to ca các thành viên trong t
chc vì khi tng thêm trách nhim và s y quyn trong công vic s làm gia tng đng
lc và s quan tâm đ nhà qun lý các cp hoàn thành tt công vic đc giao. Bên cnh
đó, to ra môi trng thi đua lành mnh gia các cá nhân, các đn v và khuyn khích h
đt đc mc tiêu chung.
Tuy nhiên, vic phân cp qun lý cng có mt s hn ch :

10

(1). Các nhà qun lý thng có xu hng tp trung vào hoàn thành công vic ca
b phn mình qun lý, hn là hng đn mc tiêu chung ca t chc.

(2). Các nhà qun lý có th không chú ý đn nhng tác đng do công vic ca b
phn mình làm nh hng đn các b phn khác trong t chc.

(3). Lãng phí ngun lc hoc trùng lp công vic.
1.3.2 Bc 2. Xác đnh các trung tâm trách nhim
Khi phân cp qun lý, các nhà qun tr đc phân quyn trách nhim phù hp vi
c cu b máy t chc. Nhà qun tr xác đnh các trung tâm trách nhim và giao quyn
trách nhim cho ngi đng đu trung tâm.
 điu hành hot đng sn xut kinh doanh đt hiu qu, các nhà qun lý phi
thng xuyên kim tra, đánh giá, phân tích đc mc đ thc hin k hoch, mc tiêu đ
ra ca các b phn trong b máy ca doanh nghip. K toán trách nhim là mt phng
pháp phân chia cu trúc ca mt t chc thành nhng trung tâm trách nhim khác nhau
đ đo lng biu hin, kt qu hot đng ca chúng qua đó đánh giá đc trách nhim
ca tng cp qun tr khác nhau, do vy hình thành đc các trung tâm trách nhim.
Trung tâm trách nhim là mt chc nng hay mt b phn trong doanh nghip, đt
di s lãnh đo ca mt nhà qun tr hoc mt cp qun lý, chu trách nhim trc tip
vi kt qu ca b phn đó theo đúng đnh hng, mc tiêu chung ca doanh nghip.
Trong mt doanh nghip, có các trung tâm trách nhim đó là : Trung tâm chi phí,
trung tâm doanh thu, trung tâm li nhun và trung tâm đu t.
1.3.2.1 Trung tâm chi phí
Là trung tâm trách nhim mc tiêu kim soát chi phí kinh doanh th hin phm vi
c bn ca h thng xác đnh chi phí, là đim xut phát ca các hot đng nh: Lp d
toán chi phí, phân loi chi phí thc t phát sinh, so sánh chi phí thc t vi đnh mc chi

phí tiêu chun. Trung tâm chi phí gn lin vi cp qun lý mang tính cht tác nghip, trc
tip to ra sn phm, dch v, hoc gián tip phc v kinh doanh. Theo đó, ngi qun lý
ch chu trách nhim hoc ch có quyn kim soát đi vi chi phí phát sinh  b phn
mình, không có quyn kim soát đi vi doanh thu tiêu th và đu t vn. Trung tâm chi
phí đc chia thành hai loi :


11

- Trung tâm chi phí đnh mc : Là trung tâm chi phí mà đu ra có th xác đnh và
lng hóa bng tin trên c s đã bit lng đu vào cn thit cho mt đn v sn phm 
đu ra.  trung tâm chi phí đnh mc, ch tiêu chi phí tính cho mt đn v là yu t c
bn đ xác đnh tng chi phí đnh mc. Ngi qun lý trung tâm chi phí đnh mc có
trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh đ vn đm bo k hoch sn xut và k
hoch chi phí tính cho tng đn v sn phm và tính cho toàn b. H chu trách nhim v
tính hiu qu trong công vic ca trung tâm.
Ngi qun lý trung tâm chi phí đnh mc không quyt đnh giá bán ca đu ra, do
đó h cng không chu trách nhim v doanh thu hay li nhun. Tuy nhiên, nu đu ra
không đáp ng đc yêu cu v cht lng hoc thi hn thì trung tâm chi phí s gây nh
hng tiêu cc đn kt qu hot đng ca các b phn khác trong đn v. Do đó, cn phi
đa ra các tiêu chun v cht lng và thi hn đi vi các trung tâm chi phí đnh mc.
Trung tâm chi phí đnh mc thng xây dng ti cp qun tr c s hay các b
phn trc tip sn xut.
- Trung tâm chi phí d toán : Là trung tâm mà đu ra không th lng hóa bng
tin hoc hu nh không có mi quan h cht ch gia đu vào và đu ra. Do đó, khó có
th đánh giá đc tính hiu qu ca trung tâm này mà ch có th đánh giá đc tính hu
hiu khi so sánh đu ra vi mc đích phi đt đc. Các ví d v loi trung tâm này là b
phn qun lý hành chính, b phn nghiên cu và phát trin…
Vic đánh giá trung tâm chi phí d toán ch yu da vào đi chiu gia ngân sách
và chi phí thc t. Phng pháp này có nhiu hn ch, vì vy ngi đánh giá phi da

nhiu vào s xét đoán không theo nhng khuôn mu đnh sn mà da trên nhng kinh
nghim và hiu bit ca mình.
1.3.2.2 Trung tâm doanh thu
Là trung tâm trách nhim mc tiêu kim soát doanh thu mà đu ra có th lng
hóa bng tin nhng đu vào thì không đc lng hóa tng ng và nhà qun tr ch
chu trách nhim v doanh thu, không chu trách nhim v các chi phí không thuc b
phn mình cng nh li nhun và vn đu t.  trung tâm doanh thu, nhà qun tr điu
hành hot đng ca trung tâm sao cho có th mang li doanh thu nhiu nht cho t chc.


12

Trung tâm này thng đc phân đnh cho các cp qun lý cp trung hay c s là
các ca hàng, chi nhánh tiêu th…
Tuy nhiên, khi xác đnh các ch tiêu đánh giá doanh thu thng phi hp vi vic
xem xét hiu qu tng lên ca li nhun. Ví d, vic áp dng các chng trình khuyn
mi có th làm doanh thu tng lên nhng phi xem xét đn mc đ gia tng ca chi phí có
làm li nhun gim sút đi không.
1.3.2.3 Trung tâm li nhun
Là trung tâm trách nhim mc tiêu ch yu kim soát li nhun, c đu vào và đu
ra đu đc lng hóa bng tin di dng chi phí và doanh thu, kt qu hot đng ca
trung tâm đc đánh giá bng ch tiêu li nhun, ngha là chênh lch gia doanh thu và
chi phí. Nhà qun tr các trung tâm này phi chu trách nhim v kt qu sn xut và tiêu
th ca trung tâm. Do vy, nhà qun tr đc quyn quyt đnh v nhng vn đ nh đnh
giá, sn lng sn xut, ngun cung cp, c cu hàng bán,… sao cho đt đc mc li
nhun ti u. Tuy nhiên,  trung tâm li nhun nhà qun lý không đc quyt đnh v
vn đ đu t, thí d mua sm các tài sn dài hn hay đu t ra các hot đng khác.
Trung tâm li nhun thng do các nhà qun lý cp trung chu trách nhim điu
hành, nh các công ty ph thuc, các chi nhánh,…
1.3.2.4 Trung tâm đu t

Là trung tâm trách nhim mc tiêu ch yu kim soát vn đu t, không nhng có
th lng hóa bng tin đu vào và đu ra mà c lng hóa đu t vào trung tâm na.
Trong trung tâm này, nhà qun tr ngoài vic phi chu trách nhim vi chi phí, doanh
thu, li nhun ca trung tâm còn phi chu trách nhim vi vn đu t và kh nng huy
đng các ngun tài tr. Trung tâm đu t là s m rng ca trung tâm li nhun, trong đó
li nhun đc đánh giá bng cách so sánh vi tài sn hay giá tr đu t vào trung tâm.
Các thông tin đánh giá ca trung tâm đu t phi phn ánh : Thông tin tng hp
hot đng sn xut kinh doanh ti doanh nghip (doanh thu, chi phí, li nhun và hiu
qu s dng vn đu t ti doanh nghip). Ngoài ra, còn có các thông tin phi tài chính
khác có nh hng đn các quyt đnh đu t ca doanh nghip.
Trung tâm đu t thng gn vi nhà qun lý cp cao ti doanh nghip. Ví d nh:
Hi đng thành viên, tng giám đc công ty.


13


1.3.3 Bc 3. Xác đnh các ch tiêu đ lp báo cáo trách nhim
Vic xác đnh các ch tiêu đ lp các báo cáo trách nhim là bc tip theo ca k
toán trách nhim. Các tiêu chí đánh giá ch yu da trên mc tiêu hot đng ca doanh
nghip, các ri ro trong hot đng SXKD mà nhà qun lý không kim soát đc. Các ch
tiêu đánh giá thng đc xây dng kt hp gia hai ch tiêu tài chính và ch tiêu phi tài
chính, đc thu thp bên trong hay bên ngoài h thng thông tin k toán.
1.3.3.1 Ch tiêu đánh giá trung tâm chi phí
* Ch tiêu đánh giá :
- Mc chênh lch chi phí = Chi phí thc t - Chi phí d toán.
Trong đó :
Bin đng v lng = (Lng thc t - Lng d toán) x Giá d toán
Bin đng v giá = (Giá thc t - Giá d toán) x Lng thc t
- T l chênh lch =

Mc chênh lch
%

Chi phí k gc


- T l chi phí / doanh thu
* Yêu cu đánh giá :
- Mc đ thc hin chi phí so vi đnh mc hoc d toán.
- Mi tng quan gia chi phí và doanh thu (v giá tr, v s lng …)
- Kh nng kim soát và điu chnh gim các yu t làm tng chi phí.
- Xác đnh nguyên nhân làm tng, gim chi phí theo các khon mc chi phí.
1.3.3.2 Ch tiêu đánh giá trung tâm doanh thu
* Ch tiêu đánh giá :
- Mc chênh lch doanh thu = Doanh thu thc t - Doanh thu d toán
- T sut li nhun trên doanh thu (ROS) :
T sut li nhun trên doanh thu
(ROS)
=
Li nhun
%
Doanh thu

- Tc đ tng doanh thu.
* Yêu cu đánh giá :