Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại việt nam

B
 GIÁO DC V
À ÀO T
O

TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH










TRNG TUN ANH






CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT
NG KINH DOANH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG
MI VIT NAM

LUN VN THC S KINH T













TP. H Chí Minh – nm 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




TRNG TUN ANH




CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT
NG KINH DOANH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG

MI VIT NAM
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60340201



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS PHM VN NNG



TP. H Chí Minh – nm 2014

LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi
Các s liu, kt qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai công
b trong bt k công trình nào khác.
Tác gi lun vn

MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc t vit tt

Danh mc bng và biu đ
M U 1
1. S CN THIT CA  TÀI: 1
2. MC TIÊU NGHIÊN CU 2
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU 2
4. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 3
5. Ý NGHA THC TIN CA  TÀI 3
6. NI DUNG CA NGHIÊN CU 4
Chng 1 - TNG QUAN V CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT
NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI 5

1.1 KHÁI NIM HIU QU HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG
THNG MI. 5
1.2 CÁC CH TIÊU ÁNH GIÁ HIU QU HOT NG KINH DOANH CA
NGÂN HÀNG THNG MI 5
1.2.1 T sut sinh li trên tng tài sn (ROA – Returns On Assets) 6
1.2.2 T sut sinh li trên vn ch s hu (Returns On Equity) 6
1.3 CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT NG KINH
DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI 7
1.3.1 Nhân t khách quan 7
1.3.2 Nhân t ch quan 8
1.4 MÔ HÌNH PHÂN TÍCH CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU
HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI 10
1.4.1 Các mô hình phân tích trong các nghiên cu trc đây 15
1.4.2 La chn mô hình nghiên cu: 15
Kt lun chng 1 19
Chng 2 -THC TRNG CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT NG
KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM 20
2.1. GII THIU H THNG NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM. 20
2.2. THC TRNG HOT NG KINH DOANH CA CÁC NGÂN HÀNG

THNG MI VIT NAM. 23
2.2.1. Hot đng huy đng vn: 23
2.2.2. Hot đng cp tín dng: 24
2.2.3. Hot đng đu t: 27
2.2.4. Hot đng kinh doanh vàng, ngoi t: 29
2.2.5. Kinh doanh sn phm, dch v khác: 32
2.3. THC TRNG HIU QU HOT NG KINH DOANH CA CÁC NGÂN
HÀNG THNG MI VIT NAM T 2007-2013. 33
2.4. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT NG
KINH DOANH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM. 36
2.5. PHNG PHÁP THU THP, X LÝ S LIU VÀ LÝ GII KT QU
NGHIÊN CU 41
2.5.1. Phng pháp thu thp s liu 41
2.5.2. Phng pháp x lý s liu 41
2.5.2.1. Thng kê mô t d liu 41
2.5.2.2. Kim tra hin tng đa cng tuyn 42
2.5.2.3. Kim đnh t tng quan 42
2.5.2.4. ánh giá đ phù hp ca phng trình hi quy 42
2.5.3. Lý gii kt qu nghiên cu 43
2.6. KT QU NGHIÊN CU 43
2.6.1. KT QU NGHIÊN CU GIAI ON 2004-2008 43
2.6.1.1. Thng kê mô t các bin đc lp và bin ph thuc trong giai đon 2004-2008 43
2.6.1.2. Phân tích tng quan gia các bin 44
2.6.1.3. Kt qu nghiên cu 45
2.6.1.4. Kim đnh gi thuyt nghiên cu 46
2.6.2. KT QU NGHIÊN CU GIAI ON 2009-2013 53
2.6.2.1. Thng kê mô t bin ph thuc và các bin đc lp giai đon 2009-2013 53
2.6.2.2. Phân tích tng quan gia các bin 53
2.6.2.3. Kt qu nghiên cu 54
2.6.2.4. Kim đnh gi thuyt nghiên cu 55

2.6.2.5. Lý gii kt qu nghiên cu 57
Kt lun chng 2 67
Chng 3 - GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU HOT NG KINH DOANH CÁC NGÂN
HÀNG THNG MI VIT NAM 69
3.1. NH HNG PHÁT TRIN CA H THNG NHTM VIT NAM N NM
2020 65
3.1.1 nh hng phát trin chung: 65
3.1.2 nh hng nâng cao hiu qu hot đng các Ngân hàng Thng mi đn nm 2020: 67
3.2. GII PHÁP NHM NÂNG CAO HIU QU HOT NG CA CÁC NHTM
VIT NAM 65
3.2.1. Nâng cao nng lc tài chính ca các ngân hàng 71
3.2.2. Gii pháp nhm nâng cao hiu qu s dng vn huy đng 72
3.2.3. Gii pháp nhm nâng cao hiu qu hot đng tín dng 72
3.2.4. Gii pháp ci thin hiu qu hot đng ca các NHTM nhà nc 74
3.2.5. Gii pháp qun lý ri ro tín dng 75
3.3. KIN NGH NHM NÂNG CAO HIU QU HOT NG CA CÁC
NHTM VIT NAM 76
3.3.1. i vi Chính ph: 76
3.3.2. i vi Ngân hàng nhà nc: 77
Kt lun chng 3 76
KT LUN 77

DANH MC T VIT TT
T vit tt Nguyên ngha
CIC Credit Information Center (Trung tâm thông tin tín dng)
DEA Data Development Analysis (Phng pháp phân tích bao d liu)
NHNN Ngân hàng nhà nc
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTMCP Ngân hàng thng mi c phn
NHTMNN Ngân hàng thng mi nhà nc

OLS Ordinary Least Square (Bình phng ti thiu)
TCTD T chc tín dng
TNDN Thu nhp doanh nghip

DANH MC BNG VÀ BIU 
 BNG
Bng 2.1: Mt s ch tiêu hot đng ca các NHTM Vit Nam có hot đng đu t ra
nc ngoài (tính đn 31/12/2012)
Bng 2.2: Danh sách các NHTM đc phép kinh doanh vàng ming
Bng 2.3: Li nhun t hot đng kinh doanh ngoi t và vàng ca 09 NHTM
Bng 2.4. Gii thiu các bin đc lp đc s dng trong mô hình
Bng 2.5. Ma trn tng quan gia bin ph thuc và các bin đc lp trong giai đon
2004-2008
Bng 2.6. Kt qu x lý phng trình hi quy giai đon 1 2004-2008
Bng 2.7. Kt qu x lý phng trình hi quy giai đon 2004-2008 sau khi loi bin
DEPOSITS
Bng 2.8. Thng kê mô t các bin đc lp và bin ph thuc trong giai đon 2009-
2013
Bng 2.9. Ma trn tng quan gia bin ph thuc và các bin đc lp trong giai đon
2009-2013
Bng 2.11. Kt qu x lý phng trình hi quy trong giai đon 2009-2013
Bng 1.12. Kt qu x lý phng trình hi quy giai đon 2009-2013 sau khi loi bin
GDP
 BIU 
Biu đ 2.1: Tng trng huy đng vn giai đon 2005-2011
Biu đ 2.2: Tng trng tín dng t 2000 đn nm 2010
Biu đ 2.3: D n tín dng ngân hàng và tng trng tín dng (ct phi: % so vi
cùng k nm trc)
Biu đ 2.4: Tng trng tín dng 2013 ca mt s Ngân hàng
Biu đ 2.5 : Tng trng li nhun mt s NHTM giai đon 2008-2010

Biu đ 2.6 Tc đ tng quy mô tng tài sn (SIZE) và tc đ tng ROA
Biu đ 2.7. T l vn ch s hu trên tng tài sn (EQUITY) và ROA (trc phi) ca
15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2004 đn nm 2008.
Biu đ 2.8. T l d n tín dng trên tng tài sn (LOAN) và ROA (trc phi) ca 15
NHTM trong mu nghiên cu t nm 2004 đn nm 2008
Biu đ 2.9. Tc đ tng t l d phòng ri ro tín dng trên tng d n (RISK) và tc
đ tng ROA (trc phi) ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2004 đn nm
2008
Biu đ 2.10. Tình hình bin đng lm phát và ROA (trc phi) ca 15 NHTM trong
mu nghiên cu t nm 2004 đn nm 2008
Biu đ 2.11. Tc đ tng quy mô tng tài sn, li nhun sau thu và ROA (trc phi)
ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2009 đn 2013
Biu đ 2.12. Tc đ tng quy mô vn ch s hu, li nhun sau thu và ROA (trc
phi) ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2009 đn 2013
Biu đ 2.13. Tc đ tng quy mô d n tín dng, li nhun sau thu và ROA (trc
phi) ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2009 đn 2013
Biu đ 2.14. T l vn huy đng trên tng tài sn (DEPOSITS) và ROA (trc phi)
ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2009 đn 2013
Biu đ 2.15. T l d phòng ri ro tín dng trên tng d n (RISK) và ROA (trc
phi) ca 15 NHTM trong mu nghiên cu t nm 2009 đn 2013
Biu đ 2.16. T l lm phát (CPI) và ROA (trc phi) ca 15 NHTM trong mu
nghiên cu t nm 2009 đn 2013

1

M U

1. S CN THIT CA  TÀI:
Các đnh ch tài chính, đc bit là các ngân hàng thng mi luôn luôn đóng
vai trò rt quan trng trong s phát trin kinh t ca mt quc gia. H thng NHTM

 Vit Nam trong nhng nm qua đã có nhng tng trng vt bc c v s lng
và quy mô hot đng. Hu ht các NHTM đu phát trin mng li hot đng rng
khp, s lng đn v kinh doanh và nhân s ca các NHTM liên tc tng trng
cùng vi s tng trng v quy mô ca các hot đng kinh doanh truyn thng là
cho vay và huy đng vn. Vi vic đu t mnh vào công ngh, có s vt cht và
đang dng hoá các sn phm dch v, các NHTM cng đang tng bc nâng t
trng thu nhp t mng hot đng dch v ngày càng cao trong c cu tng thu
nhp. S phát trin mnh m ca các NHTM cùng vi s gia nhp ca các Ngân
hàng nc ngoài theo xu hng hi nhp quc t và t do hóa tài chính ngày mt
mnh m  Vit Nam đã làm cho cnh tranh gia các ngân hàng ngày càng tr nên
khc lit hn. Bên cnh nhng bc phát trin mnh m, trong vòng nm nm gn
đây ngành Ngân hàng cng đã bc l nhng yu kém nh cht lng tài sn thp, t
l n xu cao, thanh khon yu, li nhun st gim… T đây, vn đ v cnh tranh
và hiu qu hot đng đc đt ra nh mt tiêu chí quan trng đ đánh giá nng lc
kinh doanh và tính bn vng ca mt ngân hàng. Trong nghiên cu v hiu qu hot
đng ca các NHTM  Vit Nam, điu cn thit và quan trng là nhn din nhng
nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca h. Vic làm này s h tr cho các
cp qun lý Nhà nc trong vic xem xét và ban hành khung chính sách hp lý,
đng thi giúp nhng nhà qun tr ngân hàng có cái nhìn khách quan, chân thc v
tình hình hot đng ca ngân hàng đ có chin lc kinh doanh đúng đn, cng nh
h tr các nhà đu t trong vic ra quyt đnh.
Xut phát t thc tin trên, vi mong mun ng dng kin thc đã hc và b
sung thêm hiu bit ca mình, tôi quyt đnh chn đ tài “Các nhân t nh hng
2

đn hiu qu hot đng kinh doanh ca các ngân hàng thng mi Vit Nam” làm
đ tài nghiên cu trong lun vn tt nghip ca mình.
2. MC TIÊU NGHIÊN CU
Thông qua vic phân tích hot đng ca các Ngân hàng thng mi Vit
Nam và xem xét nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng kinh doanh ngân

hàng bng phng pháp đnh lng, bài nghiên cu hng đn mc tiêu tng quát
là đa ra các nhóm gii pháp giúp gia tng hiu qu hot đng ca các NHTM Vit
Nam.  đt đc mc tiêu đó, bài nghiên cu s ln lt thông qua các mc tiêu
c th sau:
- Tng hp c s lý thuyt v hiu qu hot đng ca các Ngân hàng thng
mi.
- Xây dng mô hình nghiên cu, s dng mô hình đ nhn din nhng nhân t
có nh hng hiu qu hot đng ca các NHTM Vit Nam và chiu hng nh
hng ca các nhân t đó.
-  xut các gii pháp và kin ngh nhm nâng cao hiu qu hot đng cho h
thng NHTM Vit Nam.
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu: Nghiên cu nhng nhân t nh hng đn hiu qu
hot đng ca các NHTM Vit Nam. Nhng nhân t tác đng lên hiu qu hot
đng đc nghiên cu trong bài bao gm nhng nhân t vi mô và v mô. Chiu
hng và mc đ tác đng ca nhng nhân t này s đc phân tích thông qua mô
hình đnh lng.
Phm vi nghiên cu:
- V mt không gian: Bài vit tp trung nghiên cu 03 NHTMNN và 12
NHTMCP hot đng ti Vit Nam.
- V mt thi gian: Ngun d liu đc thu thp kéo dài trong khong thi
gian 10 nm t nm 2004 đn nm 2013. Tác gi chia thành khong thi gian trc
khi xy ra khng hong kinh t (2004-2008) và sau khi xy ra khng hong kinh t
(2009-2013) nhm đánh giá riêng bit tác đng ca cuc khng hong nu có.
3

4. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Nghiên cu đnh tính: Tác gi s dng phng pháp tng hp, phng pháp
so sánh, lp bng biu, v đ th, biu đ đ phân tích đánh giá ni dung cn nghiên
cu. Ngoài ra, đ hng đn h tr tt cho phng pháp đnh lng thì tác gi còn

s dng phng pháp thng kê mô t.
Nghiên cu đnh lng: S dng mô hình hi quy bi đ xác đnh nhng
nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca các NHTM Vit Nam.
Mô hình đ xut trong nghiên cu có dng nh sau:

Trong đó:
- Y là bin ph thuc đ đánh giá hiu qu hot đng ca NHTM.
- Bin đc lp đc chia thành hai nhóm:
là nhng bin thuc nhóm vi mô
và
là nhng bin thuc nhóm v mô nh hng đn hiu qu hot đng ca ngân
hàng.
- t đi din cho nm nghiên cu )
- C là h s t do
- là sai s ca mô hình
Mô hình đc k tha ý tng ca các nghiên cu đi trc, có điu chnh đ
phù hp vi tình hình thc t ti Vit Nam. Các s liu v
đc thu thp t Báo
cáo tài chính, Báo cáo thng niên ca các NHTM Vit Nam trong giai đon t
nm 2004 đn nm 2013 đc công b công khai trên website ca các NHTM. Có
tt c 15 NHTM đc chn đ nghiên cu, bao gm 03 NHTMNN và 12
NHTMCP. Các s liu v
đc ly t website ca Tng cc Thng kê. Công c
đc s dng đ x lý s liu trong mô hình là phn mm Eview 6.
5. Ý NGHA THC TIN CA  TÀI
V mt lý thuyt: Nghiên cu đã h thng hóa nhng lý lun chung v hiu
qu hot đng, các ch tiêu đánh giá hiu qu hot đng và nhng nhân t nh
4

hng đn hiu qu hot đng ca các Ngân hàng thng mi trên th gii và ti

Vit Nam. Bên cnh đó, thông qua mô hình đnh lng, nghiên cu đã xác đnh
đc chiu hng và mc đ tác đng ca mt s nhân t tác đng đn hiu qu
hot đng ca các NHTM ti Vit Nam trong khong thi gian trc khi xy ra
khng hong kinh t th gii (2004-2008) và sau khi xy ra khng hong kinh t th
gii (2009-2013).
V mt thc tin:
- i vi các c quan qun lý nhà nc: Kt qu nghiên cu ch rõ chiu
hng và mc đ tác đng ca nhng nhân t đn hiu qu hot đng ca các
NHTM Vit Nam. Kt qu ca nghiên cu này có th là mt tài liu tham kho tt
cho các c quan qun lý nhà nc trong qun lý Nhà nc v ngành ngân hàng Vit
Nam trong bi cnh nn kinh t nói chung và ngành ngân hàng Vit Nam đang phi
đi mt vi nhiu khó khn.
- i vi nhng nhà qun tr ngân hàng: kt qu ca nghiên cu này có th là
mt tài liu tham kho tt khi quyt đnh các vn đ v chic lc, la chn các
nhân t ch yu liên quan đn li th, bt li th, môi trng bên trong, bên ngoài
đ có nhng chic lc la chn khác nhau trc khi đi đn quyt đnh la chn
chin lc cui cùng, giúp ngân hàng duy trì đc hot đng kinh doanh, phát trin
n đnh và bn vng.
- Ngoài ra, nghiên cu này có th là tài liu tham kho cho nhng ai quan tâm
đn đ tài hiu qu hot đng ca các NHTM v phng pháp lun, v cách xây
dng mô hình cng nh kt qu ca nghiên cu.
6. NI DUNG CA NGHIÊN CU
- M đu.
- Chng 1. Tng quan v các nhân t nh hng đn hiu qu hot đng
kinh doanh ca Ngân hàng thng mi.
- Chng 2. Thc trng các nhân t nh hng đn hiu qu hot đng kinh
doanh ca Ngân hàng Thng mi Vit Nam.
- Chng 3. Gii pháp nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh các Ngân
hàng Thng mi Vit Nam.
5

CHNG 1. TNG QUAN V CÁC NHÂN T NH HNG N HIU
QU HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI

1.1 KHÁI NIM HIU QU HOT NG KINH DOANH CA NGÂN
HÀNG THNG MI.
Hiu qu nói chung là phép so sánh dùng đ ch mi quan h gia kt qu
thc hin các mc tiêu hot đng ca ch th và chi phí mà ch th b ra đ có kt
qu đó trong nhng điu kin nht đnh.
Trong lnh vc tài chính – ngân hàng, hiu qu hot đng đc đnh ngha
theo nhiu quan đim khác nhau. Theo Antonio, Ludger và Vito (2006) thì “Hiu
qu là phép so sánh gia đu vào và đu ra hay gia li nhun và chi phí. Vi cùng
đu vào cho trc, hot đng nào to ra đu ra ln hn s là hot đng hiu qu
hn”. Trong khi đó, theo T đin Toán kinh t, Thng kê, kinh t lng Anh – Vit
(PGS.TS Nguyn Khc Minh, 2004), hiu qu là “mc đ thành công mà các doanh
nghip hoc các ngân hàng đt đc trong vic phân b các đu vào có th s dng
và các đu ra mà h sn xut, đáp ng mc tiêu đã đnh trc”.
Nh vy, có th hiu hiu qu hot đng ca NHTM có th đc hiu theo
ba hng: (1) ti thiu hóa chi phí, tc là s dng ít các yu t đu vào nht nh
vn, c s vt cht, lao đng…đ to ra thu nhp, (2) gi nguyên đu vào nhng
to ra lng đu ra nhiu hn, (3) s dng nhiu yu t đu vào hn nhng lng
đu ra đc to ra tng nhanh hn so vi tc đ tng đu vào. H thng NHTM
đóng vai trò quan trng trong nn kinh t, do đó hiu qu hot đng ngân hàng là
mt trong nhng vn đ luôn đc quan tâm. Các ngân hàng phi thng xuyên đi
mt vi yêu cu nâng cao hiu qu hot đng nhm cng c tim lc tài chính và an
toàn hot đng trong nn kinh t m hin nay.
1.2 CÁC CH TIÊU ÁNH GIÁ HIU QU HOT NG KINH DOANH
CA NGÂN HÀNG THNG MI
Các h s tài chính là công c ph bin nht đ đánh giá hiu qu hot đng
ca ngân hàng thng mi. ây là phng pháp tng đi đn gin, các s liu tính

6

toán có sn trên các báo cáo tài chính đc công b công khai ca các ngân hàng,
giúp ngi s dng có cái nhìn trc quan v hiu qu hot đng, đng thi cho phép
phân tích và so sánh gia các ngân hàng vi nhau cng nh phân tích s bin đng
ca hiu qu hot đng theo thi gian. Có nhiu h s tài chính thng đc s
dng đ phn ánh hiu qu hot đng ngân hàng trên nhiu khía cnh khác nhau.
Trong bài vit này, tác gi ch đ cp đn bn h s tài chính đc s dng ph bin
nht là ROA, ROE và NIM. Các h s này phn ánh rõ nét hiu qu ca vic s
dng các yu t đu vào đ to ra li nhun ca NHTM.
1.2.1 T sut sinh li trên tng tài sn (ROA – Returns On Assets)
Ch tiêu này phn ánh mt đng tài sn khi đa vào s dng s to ra đc
bao nhiêu đng li nhun, không phân bit tài sn đó đn t ngun nào. ROA s
chu tác đng ca hiu qu tit kim chi phí và hiu qu tit kim vn. Mt ngân
hàng có t l ROA cao hn đc đánh giá là hot đng hiu qu hn, có kh nng
qun lý tt chi phí, có chin lc đu t đúng đn do đó mang li li nhun cao.
Ngc li, t s ROA thp có th do ban qun tr ngân hàng đã không kim soát tt
chi phí trong quá trình hot đng làm li nhun suy gim, hoc ngân hàng quá chú
trng vn đ an toàn hot đng, ngi đi mt ri ro nên danh mc đu t không
mang li li nhun cao. ROA là ch tiêu đc s dng đ đánh giá tác đng ca đòn
by tài chính nhm ra quyt đnh huy đng vn.
Hin ti có nhiu quan đim khác nhau trong vic tính toán ROA nh sau:



Vi

1.2.2 T sut sinh li trên vn ch s hu (Returns On Equity)
7

ây là ch tiêu rt đc các nhà đu t và c đông quan tâm, vì nó cho bit
mt đng vn do ch s hu b ra s mang li đc bao nhiêu đng li nhun sau
khi thc hin ngha v vi ch n và vi nhà nc. ROE đc tính bng công thc:

ROE va liên quan đn chi phí lãi vay, va liên quan đn chi phí thu thu
nhp doanh nghip, do đó nó đc xem là ch tiêu tng hp phn ánh hiu qu s
dng vn ch s hu di tác đng ca đòn by tài chính.
T sut li nhun biên (NIM – Net Interest Margin):

ây là ch tiêu đo lng kh nng to li nhun ca ngân hàng khi s dng
mt đng tài sn có sinh li. T l NIM cao cho thy ngân hàng đc tài tr bi
ngun vn có chi phí thp, đng thi có kh nng qun lý cht ch nhng tài sn có
sinh li, s dng nhng tài sn này mt cách hp lý đ mang li li nhun. Ngc
li, t s NIM thp cho thy nhng tài sn có kh nng mang li li nhun cao ca
ngân hàng đang b lãng phí và ngân hàng đang gp khó khn trong vic to ra li
nhun. Tuy nhiên điu đó không có ngha là ch da vào NIM là đ đ đánh giá hiu
qu hot đng ca mt ngân hàng. NIM ch chú trng đn thu nhp lãi và chi phí lãi
mà b qua các khon thu nhp ngoài lãi, chi phí hot đng, chi phí d phòng ri ro
tín dng…do đó không th phn ánh toàn din kh nng sinh li ca ngân hàng.
1.3 CÁC NHÂN T NH HNG N HIU QU HOT NG KINH
DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI
1.3.1 Nhân t v mô
1.3.1.1 Môi trng kinh t, chính tr, xã hi
Kinh doanh ngân hàng là mt lnh vc nhy cm, bi nó liên quan trc tip
đn nhiu ch th khác nhau trong nn kinh t. Bt k mt s bin đng nào trong
nn kinh t đu có th gây nh hng đn hot đng ngân hàng. Nu tình hình kinh
t, chính tr, xã hi n đnh thì tình hình sn xut, kinh doanh ca các cá nhân,
doanh nghip s din ra bình thng, hot đng ngân hàng nh đó cng din ra
8

suôn s. Khi nn kinh t tng trng nhanh, tình hình hot đng kinh doanh thun
li, nhu cu vay vn tng cao, kh nng hoàn tr cng đc đm bo nên các ngân
hàng s có điu kin thun li đ m rng quy mô tín dng, tng kh nng sinh li.
Ngc li, khi nn kinh t suy gim, hot đng sn xut kinh doanh ca các ch th
gp nhiu khó khn thì h có xu hng thu hp sn xut, kh nng tr n suy gim,
các khon n xu tng khin kh nng sinh li ca các NHTM b nh hng theo
hng tiêu cc.
1.3.1.2 Môi trng pháp lý
Môi trng pháp lý đóng mt vai trò rt quan trng trong vic điu hành hot
đng ca nn kinh t, do đó nó cng có nh hng nht đnh đn hiu qu hot
đng ca NHTM. Nu mt h thng lut pháp đc xây dng phù hp vi yêu cu
phát trin kinh t và đc chp hành nghiêm chnh s kích thích nn kinh t vn
hành n đnh, tác đng tích cc lên quá trình sn xut kinh doanh và qua đó làm gia
tng hiu qu hot đng ca NHTM. Ngc li, khi môi trng pháp lý cha hoàn
thin, thng xuyên thay đi tht thng s khin ngân hàng và các ch th khác
không kp thay đi đ thích nghi, do đó gây ri ro, tr ngi cho các hot đng ca
ngân hàng.
1.3.2 Nhân t vi mô
1.3.2.1 Nng lc tài chính
Khi nói v nng lc tài chính ca mt NHTM trc tiên phi nhc đn quy
mô vn.  đm bo hot đng, ngân hàng s dng đng thi nhiu ngun vn
khác nhau nh vn huy đng, vn vay, vn ch s hu…Trong đó, vn ch s hu
tuy chim t trng nh nhng li đóng vai trò cc k quan trng trong hot đng
ngân hàng. ây là ngun vn n đnh nht và có xu hng tng trong quá trình hot
đng, có th s dng vi k hn dài mà không phi hoàn tr, do đó nó chính là nn
tng cho s tng trng bn vng ca ngân hàng. Hn na, vn ch s hu còn
quyt đnh quy mô hot đng ca ngân hàng, bi đây là cn c đ xác đnh các gii
hn hot đng nh gii hn huy đng vn, gii hn cho vay, gii hn đu t vào tài
sn c đnh… ng thi, vn ch s hu s to uy tín và duy trì nim tin ca công
9

chúng đi vi ngân hàng. Mt ngân hàng có vn ch s hu ln s có kh nng cao
hn trong vic m rng quy mô hot đng, đm bo bù đp đc nhng thit hi
phát sinh khi xy ra ri ro, phát huy đc li th kinh t nh quy mô, do đó nh
hng rt ln đn hiu qu hot đng ca NHTM.
Nng lc tài chính còn đc th hin qua quy mô và cht lng tài sn có
ca ngân hàng.  đm bo an toàn hot đng, mt ngân hàng thng mi phi cân
đi gia giá tr ca tài sn có có thanh khon cao vi giá tr tài sn n đ tránh mt
kh nng thanh toán dn đn nguy c phá sn. Tuy nhiên nhng tài sn có thanh
khon cao thng mang li li nhun thp, do đó nu mt ngân hàng quá chú trng
đn d tr thanh khon s làm gim kh nng sinh li, ngc li nu chp nhn ri
ro cao, thanh khon thp đ đu t vào các tài sn có t sut sinh li cao s d khin
ngân hàng mt kh nng thanh toán. Tt c nhng điu này nh hng trc tip đn
kt qu hot đng ca ngân hàng.
Mt khía cnh khác ca nng lc tài chính cn đc nhc đn là kh nng
ngân hàng có th ch đng ng phó vi các ri ro xy ra, đc th hin qua các qu
d phòng ca ngân hàng. Mt ngân hàng trích lp d phòng đy đ s có kh nng
ng phó linh hot trc nhng ri ro, có đ kh nng bù đp nhng tn tht do ri
ro gây ra mà không làm tn hi đn các hot đng kinh doanh khác ca ngân hàng.
1.3.2.2 Nng lc qun tr điu hành
Công tác qun tr, điu hành đóng vai trò quan trng trong vic đnh hng
hot đng kinh doanh ngân hàng theo đúng chin lc đã đt ra. Nng lc qun tr
điu hành th hin  trình đ ca ban qun tr và kh nng ca h trong vic ch
đo, thc hin thành công nhng k hoch kinh doanh ca ngân hàng, cng nh kh
nng ng phó tt trc nhng din bin ca th trng. Bên cnh đó, mt b máy
qun tr đc đánh giá là có nng lc cao khi h có th s dng nhng yu t đu
vào mt cách tit kim nht đ to ra nhiu yu t đu ra nht. Mt ngân hàng đc
điu hành bi nhng nhà qun tr gii s gim thiu đc chi phí nhng vn có th
mang li li nhun cao, tng kh nng cnh tranh và đm bo hot đng an toàn.
1.3.2.3 C s h tng

10

C s h tng bao gm các tr s, máy móc, trang thit b, h thng công
ngh thông tin. C s h tng đy đ, hin đi s to điu kin thun li đ ngân
hàng phát trin n đnh. Vic ng dng nhng thành tu khoa hc công ngh hin
đi s giúp ngân hàng tit kim đc thi gian và chi phí, to cm giác thoi mái, an
tâm và tin tng cho khách hàng khi giao dch ti ngân hàng, nh đó gia tng hiu
qu hot đng và kh nng cnh tranh. c bit, h thng công ngh thông tin là
điu mà các ngân hàng trong thi gian gn đây chú trng đu t.
1.3.2.4 Cht lng ngun nhân lc
Nhân t con ngi đóng mt vai trò cc k quan trng trong vic quyt đnh
hiu qu hot đng ca ngân hàng thng mi. Ngun nhân lc có trình đ chuyên
môn, đo đc ngh nghip tt s giúp ngân hàng thu hút đc nhng khách hàng
trung thành, gim thiu ri ro trong quá trình kinh doanh. Mt ngân hàng có đi ng
nhân viên gii s giúp tng kh nng thc hin thành công các mc tiêu, chin lc,
k hoch kinh doanh cng nh có kh nng ng phó tt vi bin đng th trng,
nâng cao li th cnh tranh, đm bo an toàn, lành mnh và hiu qu trong hot
đng ngân hàng. Tuy nhiên, khi ngun nhân lc cht lng cao khan him, các
ngân hàng buc phi tng chi phí đ tìm kim ngun nhân lc phù hp hoc gi li
nhng lao đng có thâm niên kinh nghim, do đó làm chi phí hot đng tng lên
nhng cht lng, nng sut hot đng có th không tng tng ng, chính vì vy
nh hng tiêu cc đn hiu qu hot đng ca ngân hàng.
1.4 MÔ HÌNH PHÂN TÍCH CÁC NHÂN T NH HNG N HIU
QU HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI
1.4.1 Các mô hình phân tích trong các nghiên cu trc đây:
Nghiên cu hiu qu hot đng ca Ngân hàng thng mi là mt ch đ
luôn nhn đc nhiu s chú ý ca các chuyên gia c trong và ngoài nc. Tài liu
gn đây nht mà tác gi tìm đc là bài nghiên cu ca Dr. Aremu và cng s
(2013). Nhóm tác gi s dng d liu chui thi gian cùng vi mô hình hi quy
Cointegration và Error Correction đ phân tích nhng nhân t vi mô và v mô tác

đng đn hiu qu hot đng ca các ngân hàng c trong ngn hn và dài hn ti
11

Nigeria t nm 1980 đn nm 2010. Có tt c 12 bin đc lp đc đa vào nghiên
cu trong mi mô hình, còn bin ph thuc là các t sut sinh li ROA, ROE và
NIM. Kt qu nghiên cu cho thy mi bin đc lp khác nhau s tác đng lên bin
ph thuc khác nhau. Tuy nhiên có th rút ra kt lun tng quát rng các bin th
hin quy mô ngân hàng và hiu qu tit kim chi phí không có ý ngha quyt đnh
đn các t sut sinh li. Các bin th hin ri ro tín dng và mc đ an toàn vn đu
th hin mi tng quan âm vi li nhun ngân hàng c trong ngn hn và dài hn.
Bin th hin ri ro thanh khon ch nh hng đn li nhun ngân hàng trong ngn
hn, trong khi bin th hin hiu qu s dng lao đng ch có tác đng trong dài
hn. Trong s các bin v mô đc nghiên cu thì ch có tc đ tng cung tin là
thc s có nh hng đn hiu qu hot đng ca ngân hàng.
Khác vi nhóm tác gi trên, Imad Z. Ramadan, Qais A. Kilani và Thair A.
Kaddumi (2011) s dng d liu đc thu thp t 10 NHTM trong khong thi gian
2001-2010 và mô hình hi quy Pooled OLS đ nghiên cu nhng nhân t nh
hng đn hiu qu hot đng ca các ngân hàng ti Jordan. Nhóm tác gi s dng
mô hình hi quy vi tác đng c đnh (fixed effects regression model) đ nghiên
cu s khác nhau gia nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca mi
ngân hàng. Bin ph thuc đc s dng đ nghiên cu là ROA và ROE. Các bin
đc lp đc chia thành 3 nhóm: nhóm bin liên quan đn tng ngân hàng c th (t
l vn ch s hu trên tng ngun vn, t l d n tín dng trên tng ngun vn, d
phòng ri ro tín dng, quy mô ngân hàng, chi phí hot đng), nhóm bin th hin
môi trng cnh tranh (t trng tng tài sn ca ba ngân hàng ln nht trong tng
tài sn ca c h thng ngân hàng, t l tng tài sn ca h thng ngân hàng trên
GDP) và nhóm bin v mô (GDP và t l lm phát). Nhóm bin đu tiên đc đa
vào mô hình trc, sau đó tng nhóm bin đc lp còn li ln lt đc b sung
thêm. Sau mi ln đa thêm bin, h s đu tng lên và đt mc cao nht khi tt
c các bin cùng chy trong mô hình. Kt qu rút ra là s kt hp cùng lúc 3 nhóm

bin trên s gii thích tt nht cho s bin đng ca ROA và ROE.
12

Tng t nh nghiên cu ca Ramadan, Kilani và Kaddumi, nhóm tác gi
Panayiotis P. Athanasoglou, Matthaios D. Delis và Christos K. Staikouras (2006)
cng s dng 3 nhóm bin đc lp đ nghiên cu nhng nhân t nh hng đn
hiu qu hot đng ca các NHTM ti 7 nc vùng ông Nam Âu (Albania,
Bosnia-Herzegovina, Bulgaria, Croatia, FYROM, Romania và Serbia-Montenegro)
trong khong thi gian t nm 1998 đn nm 2002. Các tác gi s dng mô hình hi
quy theo phng pháp bình phng ti thiu và xem xét tác đng ca c nh hng
c đnh (fixed effects) ln nh hng ngu nhiên (random effects) đn các t sut
sinh li ROA và ROE. Thêm vào đó, do có s khác nhau v môi trng hot đng
ca 7 nc trên, nhóm tác gi s dng thêm bin gi đ đánh giá nh hng ca
tng quc gia (country effects) và nh hng ca thi gian (time effects) đn các
bin ph thuc đang xét. Kt qu cho thy các bin liên quan đn cu trúc vn, quy
mô ngân hàng, t l lm phát có mi tng quan dng đn t sut sinh li, trong
khi các bin th hin ri ro tín dng, chi phí hot đng và môi trng cnh tranh li
có mi tng quan âm. Các bin GDP hay ri ro thanh khon không có ý ngha
thng kê. Nhóm tác gi còn kt lun rng đi vi các ngân hàng nc ngoài thì
nhân t cu trúc vn đóng vai trò quan trng hn trong vic to ra li nhun.
Mt nghiên cu v ch đ tng t là nghiên cu ca Anna P. I. Vong và
Hoi Si Chan (2006) v nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca h
thng NHTM ti Macao vi s liu đc thu thp t nm NHTM trong khon thi
gian 15 nm (1993-2007). Bin ph thuc đc s dng cng là ROA. Ngoài 2
nhóm bin đc lp thng thy, nhóm tác gi b sung nhóm bin mô t cu trúc h
thng tài chính vi hai bin là ch s Lerner Monopoly Index và t trng tng tài
sn ca h thng ngân hàng trong GDP. Thông qua mô hình, nhóm tác gi chng
minh đc rng các ngân hàng vi quy mô vn ch s hu ln s có kh nng sinh
li cao hn. Các bin chi phí thu trên li nhun, th phn, ri ro tín dng và d n
tín dng trên tng tài sn phn ánh mi tng quan âm vi t sut sinh li. Trong s

các bin thuc nhóm v mô, ch có t l lm phát là thc s có nh hng đn ROA.
13

Các bin còn li, k c các bin thuc nhóm cu trúc h thng tài chính đu không
cho thy nh hng đáng k trong mô hình này.
Mt hng nghiên cu khác v hiu qu hot đng ca Ngân hàng là mô
hình S-C-P (Structure – Conduct – Performance) – mô hình da trên lý thuyt t
chc công nghip. Trong mô hình này, ngi ta xem xét liu nhng khác bit v
cu trúc s gii thích nhng khác bit v hành vi (Conduct) ca các doanh nghip v
các phng din giá c, chin lc đu t, các hình thc liên kt, hp tác, và tác
đng ca cu trúc – hành vi đn hiu nng hot đng (Performance) ca các doanh
nghip. Tính nhân qu ca mô hình S-C-P gi ý rng ch cn điu chnh các cu trúc
t chc ca th trng đ đt đc nhng hiu nng mi.
Ti M, kt qu nghiên cu theo mô hình SCP cho thy mc đ cnh tranh
trên th trng chu s nh hng ca mc đ tp trung ngành (s lng các doang
nghip và s phân chia th phn). Mt ngành có mc đ tp trung càng cao doanh
nghip càng có c hi thc thi sc mnh th trng, tìm kim li nhun siêu ngch,
đng thi s cu kt càng d xy ra.
Ti Trung Quc, t kt qu nghiên cu ca Scherer (1980), Chien-Shun
Chen và Hui-Tzu Shih (2004) đã tin hành kim chng liu mô hình S-C-P có ý
ngha trong ngành ngân hàng ca Trung Quc, mu nghiên cu gm 5 ngân hàng c
phn trong giai đon t 1995 đn 2001. Kt qu kim nghim ca hai ông cho thy,
cùng vi các điu kin c bn thay đi (m ca nn kinh t, thay đi trong quy đnh
pháp lut ca chính ph, s gia nhp ngành ca các đi th đn t nc ngoài, s
thay đi th trng lao đng,… đã góp phn làm thay đi môi trng kinh doanh),
mô hình kinh doanh ca các ngân hàng cng thay đi.
Ti Vit Nam, mô hình S-C-P ln đu tiên đc ng dng đ nghiên cu v
hiu nng ca ngành Ngân hàng ti Vit Nam bi Tin s Trng Quang Thông và
các cng s vào nm 2010. Nghiên cu ca TS Thông và cng s đc phát trin t
các mô hình nghiên cu thc nghim ti M và Trung Quc đ phân tích các quan

h gia cu trúc, hành vi và hiu nng ca h thng NHTM Vit Nam, đc chia
thành bn nhóm chính là các ngân hàng thng mi c phn, các ngân hàng liên
14

doanh, các ngân hàng thng mi nhà nc và các chi nhánh ngân hàng nc ngoài.
Nhóm nghiên cu đã s dng bng cân đi tng hp t 1999-2009 phân chia theo
nhóm các ngân hàng trên đa bàn thành ph H Chí Minh. Bn nhóm ngân hàng
đc xét trong nghiên cu ca TS Thông và cng s cho thy, đa phn hiu nng
ROA ca các ngân hàng có tính tng đng khá cao mc dù xét v cht lng phát
trin ca tng h thng ngân hàng vn có s khác bit. C th, gia ngân hàng liên
doanh – ngân hàng c phn, chi nhánh ngân hàng nc ngoài không có s khác bit
đáng k v ROA, hoc gia ngân hàng thng mi nhà nc – ngân hàng thng
mi c phn – chi nhánh ngân hàng nc ngoài cng không có s khác bit đáng k
v ROA. Ch có s khác bit ROA gia nhóm ngân hàng liên doanh và ngân hàng
quc doanh, trong đó ngân hàng liên doanh th hin s phát trin hiu qu (ROA
cao) và s n đnh cao. Và ngc li, ngân hàng thng mi nhà nc kém hiu qu
hn so vi ngân hàng liên doanh và kém n đnh hn.
Tóm li, sau khi tng hp các nghiên cu trong và ngoài nc liên quan đn
vic phân tích nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca NHTM, tác gi
rút ra mt s kinh nghim đ ng dng vào nghiên cu ca mình nh sau:
 Ch tiêu đc s dng ph bin đ đánh giá hiu qu hot đng ca NHTM
là các t sut sinh li nh ROA, ROE, NIM.
 Các bin đc lp s dng trong nghiên cu thng đc chia thành nhiu
nhóm nh nhóm các bin s vi mô, nhóm các bin liên quan đn môi trng cnh
tranh và nhóm các bin v mô. Các bin c th trong tng nhóm nhìn chung là
tng t nhau, tuy nhiên trong tng nghiên cu c th các tác gi s chn nhng
bin phù hp hoc b sung thêm nhng bin mi. Vic phân chia thành tng nhóm
s rt có ích trong vic đánh giá tác đng ca mi nhóm đn hiu qu hot đng ca
ngân hàng, t đó đ xut các bin pháp đúng đn và phù hp.
 Mô hình hi quy tuyn tính theo phng pháp bình phng ti thiu là mô

hình đc s dng ph bin nht và đc đánh giá là phù hp nht đ nghiên cu
nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ca NHTM.
1.4.2 La chn mô hình nghiên cu:
15

Mc tiêu ca mô hình này là nhm nhn din, xác đnh chiu hng
và mc đ tác đng ca nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng
ca h thng NHTM Vit Nam. Mô hình đc k tha nhng nghiên cu
trc đây đã đc gii thiu trong chng 1. Tuy nhiên, các bin đc lp và
bin ph thuc đc tác gi chn lc đ phù hp vi tình hình thc t Vit
Nam và da trên ngun s liu đáng tin cy có th thu thp đc, bao gm
nhóm nhân t vi mô th hin đc trng ca tng ngân hàng và nhóm bin s
v mô.
1.4.2.1 La chn bin ph thuc
ROA (Returns On Asset) là mt trong nhng ch tiêu ph bin nht
đc s dng đ đánh giá hiu qu hot đng ca ngân hàng. ây cng là
bin ph thuc đc s dng trong hu ht các nghiên cu nhm xác đnh
nhng nhân t nh hng đn hiu qu hot đng ngân hàng mà tác gi đã
gii thiu trong chng 1. Tác gi la chn bin ROA thay vì ROE (Returns
On Equity) bi theo nghiên cu ca IMF (2009) thì vic phân tích ROE s
b qua tác đng ca đòn by tài chính cng nh nhng ri ro đi kèm vi nó.
Do đó, ch tiêu ROE không đc chn.
1.4.2.2 La chn bin đc lp
Theo kinh nghim t nhng nghiên cu trc đây, các nhà nghiên cu
thng chia các bin đc lp thành nhiu nhóm nh nhóm bin th hin đc
trng ca tng ngân hàng (nhóm bin vi mô), nhóm bin mô t môi trng
ngành hay nhóm bin th hin nhng nhân t v mô đ đánh giá tác đng c
th ca tng nhóm đn hiu qu hot đng ca NHTM, t đó đ xut các gii
pháp hp lý. Các bin c th trong tng nhóm cng thay đi tùy quan đim
nghiên cu. Tuy nhiên, do vic thu thp s liu v môi trng ngành ti Vit

Nam gp nhiu khó khn nên tác gi quyt đnh không đa nhóm bin này
vào mô hình. iu này s làm cho mc đ gii thích s bin đng ROA ca
mô hình gim xung (
gim), tuy nhiên nó không nh hng quá ln đn
kt qu nghiên cu. Nh vy, mô hình ch gm hai nhóm bin đc lp là
16

nhóm bin vi mô và nhóm bin v mô. S liu mô t các bin trong hai nhóm
này có th d dàng thu thp t nhng ngun s liu uy tín, chính thng nh
t báo cáo tài chính ca các ngân hàng thng mi, t báo cáo ca Ngân
hàng Nhà nc hay t c s d liu ca Tng cc Thng kê…, nhm đm
bo tính tin cy ca mô hình.
- Nhóm bin th hin đc trng ca tng ngân hàng (nhóm bin vi mô):
Qua các nghiên cu trc đây, có th thy các bin thuc nhóm này gn
nh tng t nhau. Da trên kinh nghim t nhng ngi đi trc, tác
gi quyt đnh chn ra 6 bin đc lp đ đánh giá tác đng ca chúng ti
hiu qu hot đng ca NHTM. Các bin s đc mô t nh sau:
 SIZE: ây là bin th hin quy mô ngân hàng, đc tính bng
logarit t nhiên ca tng tài sn ti ngân hàng đang nghiên cu. Rõ
ràng là quy mô tng tài sn ca mt ngân hàng tác đng rt ln
đn tt c các hot đng ca ngân hàng, t nhn tin gi, cho vay
đn đu t, mua sm tài sn c đnh…, t đó nh hng đn kh
nng sinh li ca ngân hàng. Bin này đc s dng rt ph bin 
hu ht các nghiên cu v hiu qu hot đng ca NHTM.
 EQUITY: ây là bin th hin mc đ an toàn vn ca ngân hàng,
đc tính bng công thc
ti ngân hàng
đang nghiên cu. Vn ch s hu là ngun vn đu tiên phi có
khi thành lp mt ngân hàng, và tng t nh tng tài sn, vn ch
s hu cng tác đng đáng k lên li nhun. Không ch vy, vn

ch s hu còn là ch tiêu rt đc các nhà đu t và các c quan
qun lý quan tâm bi nó th hin s an toàn trong hot đng kinh
doanh cng nh uy tín ca ngân hàng. Do đó đây cng là mt bin
không th b qua trong các nghiên cu v hiu qu hot đng ca
NHTM.