Hoàn thiện mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ đối với khách hàng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP hàng hải việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



TRN TH NGC HU




HOÀN THIN MÔ HÌNH
XP HNG TÍN DNG NI B I VI
KHÁCH HÀNG DOANH NGHIP TI
NGÂN HÀNG TMCP HÀNG HI VIT NAM



LUN VN THC S KINH T




TP.H CHÍ MINH – NM 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


TRN TH NGC HU

HOÀN THIN MÔ HÌNH
XP HNG TÍN DNG NI B I VI
KHÁCH HÀNG DOANH NGHIP TI
NGÂN HÀNG TMCP HÀNG HI VIT NAM



Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã s : 60340201

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS.TRN HUY HOÀNG

TP.H CHÍ MINH – NM 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn “Hoàn thin mô hình xp hng tín dng ni b
đi vi Khách hàng doanh nghip ti Ngân hàng TMCP Hàng hi Vit Nam”
là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu trong đ tài này đc thu thp và
s dng mt cách trung thc. Kt qu nghiên cu đc trình bày trong lun vn này
không sao chép ca bt c lun vn nào khác và cng cha đc trình bày hay công
b  bt c công trình nghiên cu nào khác trc đây.
Tác gi chân thành cm n s tn tình hng dn ca PGS.TS Trn Huy
Hoàng. Tác gi cng chân thành cm n các nhà nghiên cu, các nhà qun tr ca
Ngân hàng TMCP Hàng hi Vit Nam và các nhà qun tr ca các ngân hàng thng
mi cùng các t chc kim toán trong nc có nêu tên trong đ tài nghiên cu này

đã giúp đ tác gi trong vic tip cn các tài liu nghiên cu.

Hc viên


Trn Th Ngc Hu
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG BIU
DANH MC BIU , HÌNH V
PHN M U 1
CHNG 1: NHNG VN  C BN V XP HNG TÍN DNG
DOANH NGHIP 4
1.1 Tng quan v xp hng tín dng doanh nghip 4
1.1.1 Khái nim xp hng tín dng doanh nghip 4
1.1.2 i tung ca xp hng tín dng doanh nghip 5
1.1.3 Tm quan trng ca xp hng tín dng doanh nghip 6
1.1.3.1 i vi các doanh nghip đc xp hng 6
1.1.3.2 i vi ngân hàng 6
1.1.3.3 i vi chính ph, th trng tài chính và nn kinh t 7
1.1.4 H thng thang đo xp hng tín dng doanh nghip 7
1.1.5 Các phng pháp xp hng tín dng 9
1.1.5.1 Phng pháp chuyên gia 9
1.1.5.2 Mô hình toán hc 10
1.1.5.3 Phng pháp kt hp 11
1.1.6 Quy trình xp hng tín dng 11
1.2 Mt s mô hình xp hng tín dng trên th gii và ti Vit Nam 12

1.2.1 Mt s mô hình áp dng trên th gii 12
1.2.1.1 Mô hình đim s tín dng doanh nghip – ch s Z ca Edward
I.Altman 12
1.2.1.2 H thng xp hng tín dng doanh nghip ca Fitch 14
1.2.1.3 Mng n ron thn kinh 16
1.2.2 Mt s mô hình xp hng tín dng doanh nghip ti Vit Nam 17
1.2.2.1 H thng xp hng tín nhim ca CIC 17
1.2.2.2 H thng xp hng tín dng ca BIDV 17
1.2.2.3 H thng xp hng tín dng ca Vietinbank 19
1.2.3 Nhng bài hc kinh nghim cho XHTD doanh nghip đi vi các
TCTD ti Vit Nam 21
KT LUN CHNG 1 22
CHNG 2: THC TRNG MÔ HÌNH XP HNG TÍN DNG DOANH
NGHIP NI B TI NGÂN HÀNG THNG MI C PHN HÀNG HI
VIT NAM 23
2.1 Tng quan v Ngân hàng TMCP Hàng hi Vit Nam (Maritime Bank) 23
2.1.1 Quá trình hình thành và phát trin ca Maritime Bank 23
2.1.2 Khái quát kt qu hot đng kinh doanh ca Maritime Bank t 2011-
2013 và k hoch hot đng kinh doanh nm 2014 25
2.1.2.1 Tình hình huy đng vn 25
2.1.2.2 Hot đng tín dng 26
2.1.2.3 K hoch hot đng kinh doanh 2014 27
2.1.3 Chính sách cp tín dng ca Maritime Bank trong thi gian qua 28
2.2 Mô hình xp hng tín dng doanh nghip ti Maritime Bank 29
2.2.1 Khái quát v mô hình xp hng tín dng doanh nghip ca Maritime
Bank 29
2.2.2 Vai trò ca mô hình xp hng tín dng ni b ti Maritime Bank 30
2.2.3 Nguyên tc chm đim tín dng 31
2.2.4 S dng kt qu chm đim xp hng tín dng 32
2.2.5 Mô hình xp hng tín dng donh nghip ti Maritime Bank 33

2.2.6 ánh giá h thng xp hng tín dng doanh nghip ca Maritime Bank
39
2.2.6.1 Nhng kt qu đt đc 39
2.2.6.2 Nhng hn ch tn ti cn khc phc 42
2.2.6.3 Nguyên nhân ca nhng hn ch 43
KT LUN CHNG 2 44
CHNG 3: GII PHÁP,  XUT HOÀN THIN MÔ HÌNH XP HNG
TÍN DNG NI B I VI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIP TI NGÂN
HÀNG TMCP HÀNG HI VIT NAM 45
3.1 Gii pháp hoàn thin h thng xp hng tín dng doanh nghip ti
Maritime Bank 45
3.1.1 i vi Maritime Bank 45
3.1.1.1 T chc và kim tra cht ch công tác xp hng tín dng 45
3.1.1.2 Thu thp, thm đnh và lu tr thông tin đi vi khách hàng doanh
nghip 45
3.1.1.3 Ban hành vn bn quy đnh, hng dn c th công tác chm đim
xp hng Khách hàng và các bin pháp đm bo tính tuân th 45
3.1.1.4 Kim tra đánh giá, cp nht công tác xp hng Khách hàng 46
3.1.1.5 Các bin pháp h tr khác 46
3.1.2 i vi c quan Nhà Nc 49
3.1.2.1 Kin ngh B tài chính hoàn thin chun mc k toán Vit Nam 49
3.1.2.2 Kin ngh Tng cc thng kê v xây dng các ch tiêu tài chính trung
bình ngành 49
3.1.2.3 Kin ngh Ngân hàng Nhà nc nâng cao cht lng thông tin ca
Trung tâm thông tin tín dng (CIC) 50
3.1.2.4 Hng dn ca Ngân hàng Nhà nc v mô hình xp hng tín dng
doanh nghip 51
3.1.2.5 Kin ngh Ngân hàng Nhà nc tng cng thanh tra, giám sát công
tác XHTD doanh nghip trên toàn h thng Ngân hàng thng mi 53
3.1.2.6 Kin ngh chính ph to môi trng cho hot đng xp hng tín dng

phát trin 53
3.2  xut ng dng mô hình Logistic vào mô hình xp hng tín dng doanh
nghip ti Maritime Bank 54
3.2.1 Mc tiêu xây dng h thng xp hng tín dng ti Maritime Bank 54
3.2.2 La chn mô hình 54
3.2.3 Chn mu và mô t mu 55
3.2.4 La chn bin s 56
3.2.5 B ch tiêu phi tài chính ca Ernst&Young 58
3.2.6 ng dng hi quy Logistic 58
3.2.6.1 Mô hình hi quy đc xây dng 59
3.2.6.2 ng dng vào thc t - kim đnh mô hình 59
3.2.6.3 Xây dng mô hình xp hng tín dng bng cách kt hp mô hình
chuyên gia (b ch tiêu phi tài chính ca Ernst&Young) và mô hình hi quy
Logistic 63
3.2.6.4 ánh giá mô hình xp hng tín dng và hng nghiên cu tip theo
64
KT LUN CHNG 3 65
KT LUN 66
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC T VIT TT

BIDV : Ngân hàng u t và Phát trin Vit Nam
CIC : Trung tâm thông tin tín dng
CTCP : Công ty c phn
DN : Doanh nghip
HC : i hi đng c đông
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi

TMCP : Thng mi c phn
Vietinbank : Ngân hàng TMCP Công thng Vit Nam
XHTD : Xp hng tín dng



DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 1.1 : Bng so sánh thang đo XHTD ca 3 t chc xp hng ln trên th

gii
Bng 1.2 : Bng so sánh u nhc đim ca ph
ng pháp chuyên gia và mô
hình toán hc
Bng 1.3 : T trng ch tiêu tài chính phân theo quy mô doanh nghi
p ca
Vietinbank
Bng 1.4 : Trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính XHTD doanh nghi
p
ca Vietinbank
Bng 2.1 : K hoch hot đng kinh doanh 2014
Bng 2.2 : Phân hng ti Maritime Bank
Bng 3.1 : Thang đim và trng s các ch tiêu ch
m đim xp hng doanh
nghip theo quyt đnh 57/2002/Q-NHNN
Bng 3.2 : H thng ký hiu xp hng doanh nghip theo quyt đnh 57/2002/Q-
NHNN
Bng 3.3 : Tng quan b tài chính ca EY
Bng 3.4 Phân hng các ch tiêu phi tài chính

DANH MC BIU , HÌNH V

Hình 2.1: C cu t chc ca Maritime Bank
Hình 2.2: Tình hình huy đng vn t 2011 đn 2013
Hình 2.3: S lng Khách hàng huy đng t 2011 đn 2013
Hình 2.4: Tình hình cho vay t 2011 đn 2013
1

PHN M U

1. Lý do chn đ tài
Ngân hàng thng mi là đnh ch tài chính trung gian thc hin nghip v
kinh doanh tin t và cung ng các dch v tài chính. Ti Vit Nam thu nhp c
bn ca các Ngân hàng thng mi vn ch yu t hot đng tín dng mc dù thi
gian gn đây, thu nhp t mng dch v  mt s ngân hàng có tng lên đáng k.
Mt trong nhng bin pháp qun tr ri ro tín dng ca các ngân hàng là Chm
đim và Xp hng tín dng ni b nhm đnh giá cho vay và đa ra các quyt đnh
v qun tr ri ro tín dng cng nh vic trích lp d phòng ri ro ca khon vay.
Vì vy, vic hiu rõ c ch và cách thc vn hành đ kim soát mô hình có ý
ngha rt ln đi vi các cp qun tr ca ngân hàng.
Vì vy, cng nh mt s ngân hàng thng mi khác  Vit Nam, Ngân
hàng thng mi c phn (TMCP) Hàng hi Vit Nam (Maritime Bank) đã xây
dng và trin khai mô hình xp hng tín dng ni b trên toàn h thng t nm
2009. Tuy nhiên, vic đánh giá và cho đim mt cách ch quan và đôi khi là do
thiu chuyên môn ca các đn v kinh doanh trong xp hng khách hàng khin cho
cht lng ca mô hình thc s b nh hng, cha mang li kt qu cao và không
thc hin đc vai trò cn thit ca nó. iu này đã làm nh hng đn cht lng
tín dng và gia tng ri ro cho Ngân hàng. Vì nhng lý do đó, tôi xin chn đ tài
lun vn “Hoàn thin mô hình xp hng tín dng ni b đi vi Khách hàng

doanh nghip ti Ngân hàng TMCP Hàng hi Vit Nam” làm lun vn nghiên
cu.
2. Mc tiêu nghiên cu
Tìm hiu tng quan v XHTD DN, cng nh mt s h thng XHTD trên
th gii và ti Vit Nam.
Gii thiu tng quan, tìm hiu và phân tích u nhc đim, kt qu đt
đc và nhng hn ch còn tn ti trong mô hình XHTD ca Maritime Bank.
2

Khuyn ngh mt s gii pháp và đ xut ng dng mô hình Logistic đ
hoàn thin mô hình XHTD đi vi Khách hàng doanh nghip ti Maritime Bank.
3. Phm vi và đi tng nghiên cu
Trong khuôn kh ca đ tài, phm v nghiên cu là nhóm Khách hàng
doanh nghip (đc bit chn nhóm Khách hàng đin hình là nhóm ngành vn ti
bin) ti Ngân hàng Thng mi c phn Hàng hi Vit Nam trong 5 nm (2009 –
2013).
i tng nghiên cu là h thng xp hng tín dng doanh nghip ca mt
s Ngân hàng thng mi, các t chc xp hng nói chung và Maritime Bank nói
riêng.
4. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp phân tích s liu đnh tính đ làm rõ thc
trng h thng xp hng tín dng ni b hin nay và bng cách s dng phng
pháp so sánh vi các tiêu chun đánh giá ph bin trên th trng xp hng tín
dng quc t và trong nc, qua đó, nghiên cu đ đa tra nhn đnh, đ xut gii
pháp hoàn thin mô hình xp hng tín dng cho Maritime Bank.
Lun vn s dng kt hp phng pháp nghiên cu đnh tính và đnh
lng. Phng pháp đnh tính bao gm kho sát, nghiên cu, thng kê, mô t các
nghiên cu ca các chuyên gia, phng pháp đnh lng nghiên cu thc nghim
thông qua các bin và s dng phng pháp chn mu ngu nhiên đ xây dng b
d liu đu vào cho mô hình Logistic.

Phng pháp kim đnh Cronbach’s Anpha và phân tích khám phá EFA
đc s dng đ sàng lc các thang đo. Phn mm SPSS đc vn dng đ x lý
d liu trong lun vn.
5. Ý ngha thc tin đ tài
Lun vn trình bày s cn thit ca vic hoàn thin mô hình xp hng tín
dng ni b hin ti ca Maritime Bank. Kt qu ca đ tài này có th áp dng
vào thc tin vì Maritime Bank đang trong quá trình hoàn thin quy trình, chính
3

sách tín dng, trong đó xp hng tín dng khách hàng doanh nghip là mt trong
nhng công c nhm qun tr ri ro tín dng cho nên cn đc nâng cp, đi mi.
6. Kt cu đ tài
Ni dung đc chia làm 3 chng vi ni dung và trình t nh sau:
Chng 1: Nhng vn đ c bn v xp hng tín dng doanh nghip.
Chng 2: Thc trng mô hình xp hng tín dng doanh nghip ni b ti
Ngân hàng Thng mi c phn Hàng hi Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp, đ xut hoàn thin mô hình xp hng tín dng ni b
đi vi Khách hàng doanh nghip ti Ngân hàng TMCP Hàng hi Vit Nam.

4

CHNG 1: NHNG VN  C BN V XP HNG TÍN
DNG DOANH NGHIP

1.1 Tng quan v xp hng tín dng doanh nghip
1.1.1 Khái nim xp hng tín dng doanh nghip
Thut ng xp hng tín dng (XHTD – Credit Ratings) đã xut hin ln đu
tiên vào nm 1909 khi Công ty John Moody’s ca M tin hành nghiên cu, phân
tích và công b bng xp hng đu tiên cho các trái phiu đng st ca 250 công ty
ti M. Cho đn ngày nay Moody’s vn là mt t chc xp hng tín nhim hàng đu

th gii. Không ch có Moody’s, trên th gii đã ra đi nhiu t chc xp hng ni
ting khác nh Standard & Poor, Fitch’s…cho đn nm 1960 thì xp hng tín nhim
đa tr thành mt hot đng ph bin  các nc phát trin.
Theo đó, Moody’s đnh ngha “XHTD là nhng ý kin đánh giá v cht
lng tín dng và kh nng thanh toán n đúng hn ca ch th đi vay trong sut
thi gian tn ti ca khon n da trên nhng phân tích tín dng c bn và biu
hin thông qua h thng ký hiu Aaa đn C”.
Theo Standard & Poor thì “XHTD là nhng ý kin đánh giá v ri ro tín
dng, kh nng và s sn sàng thanh toán các ngha v tài chính mt cách đy đ và
đúng hn ca mt ch th phát hành, nh mt doanh nghip, mt chính ph hoc
mt y ban nhân dân. XHTD cng đ cp đn cht lng tín dng ca mt khon
n riêng l, nh mt trái phiu doanh nghip hoc mt trái phiu ca chính quyn
đa phng, và xác sut tng đi mà khon phát hành đó có th v n”.
Nh vy v đnh ngha, mi t chc tài chính đnh ngha “XHTD” khác
nhau, nhng ni dung ct lõi đu bao hàm ý kin đánh giá cht lng tín dng hay
kh nng tr n gc và lãi vay ca khách hàng khi đn hn trong tng lai da vào
tình hình tài chính ca h trong quá kh và hin ti, tính kh thi ca d án, uy tín
trong quan h tín dng, môi trng kinh doanh. Hay nói cách khác, XHTD khách
hàng cng chính là xp hng mc đ tín nhim ca khách hàng đó.
H thng XHTD ni b là t hp các quy trình phân loi khách hàng theo
5

ngành ngh, quy mô, tính cht s hu, b ch tiêu tài chính và b ch tiêu phi tài
chính đ chm đim khách hàng.
1.1.2 i tung ca xp hng tín dng doanh nghip
H thng XHTD tip cn đn tt c các yu t có liên quan đn ri ro tín
dng, các NHTM không s dng kt qu XHTD nhm th hin giá tr ca ngi đi
vay mà đn thun là đa ra ý kin hin ti da trên các nhân t ri ro, t đó có
chính sách tín dng và gii hn cho vay phù hp.
Xp hng ngi đi vay ch yu d báo nguy c v n theo ba cp đ c bn

là nguy him, cnh báo và an toàn da trên xác sut không tr đc n PD
(Probability of Default). C s ca xác sut này là d liu v các khon n quá kh
trong vòng 5 nm trc đó ca khách hàng, gm các khon n đã tr, khon n
trong hn và khon n không thu hi đc. D liu đc phân theo ba nhóm:
Nhóm d liu tài chính liên quan đn các h s tài chính ca khách hàng cng nh
các đánh giá ca các t chc xp hng; nhóm d liu đnh tính phi tài chính liên
quan đn trình đ qun lý, kh nng nghiên cu và phát trin sn phm mi, các d
liu v kh nng tng trng ca ngành; Và nhóm d liu mang tính cnh báo liên
quan đn các hin tng báo hiu kh nng không tr đc n tình hình s d tin
gi, hn mc thu chi. Các nhóm d liu này đc đa vào mt mô hình đnh sn
đ x lý. ó có th là mô hình tuyn tính, mô hình probit và thng đc xây
dng bi các t chc t vn chuyên nghip.
Xp hng khon vay da trên c s xp hng ngi vay và các yu t bao
gm tài sn đm bo, thi hn cho vay, tng mc d n ti các t chc tín dng,
nng lc tài chính. Ri ro ca khon vay đc đo lng bng xác sut ri ro d kin
EL (Expected Loss). Xác xut này đc tính theo công thc EL = PD x EAD x
LGD. Trong đó, EAD (Exposure at Default) là tng d n ca khách hàng ti thi
đim khách hàng không tr đc n ), LGD (Loss Given Default) là t trng tn
tht c tính.
6

1.1.3 Tm quan trng ca xp hng tín dng doanh nghip
1.1.3.1 i vi các doanh nghip đc xp hng
Các doanh nghip s dng XHTD nhm bit rõ tình trng hot đng kinh
doanh thc t ca mình, trin vng phát trin trong tng lai, cng nh nhng ri ro
có th gp phi. Trên c s đó, đ ra các k hoch điu chnh chin lc trong hot
đng kinh doanh nhm nâng cao hiu qu hay kh nng cnh tranh.
Trong trng hp doanh nghip phát hành c phiu ra công chúng ln đu, c
phn hóa thì kt qu ca XHTD là c s đ xây dng giá tr ca doanh nghip và giá
tr ca mi c phn phát hành. ng thi, XHTD là c s cho phép các doanh nghip

so sánh v th cnh tranh ca mình và các doanh nghip khác.
XHTD giúp DN m rng th trng vn trong và ngoài nc và gim bt s
ph thuc vào các khon cp tín dng ca ngân hàng. XHTD là c s đ đánh giá
nng lc ca DN, to s bình đng, cnh tranh hn trong hot đng huy đng vn ca
DN. XHTD cao cng là các yu t giúp các DN duy trì s n đnh ca ngun vn tài
tr cho DN, có nhiu c hi tip cn ngun vn vi lãi sut hoc các điu kin u đãi
t ngân hàng…, ngun vn cng đc chuyn giao đn DN tt đ thúc đy các DN
này tip tc phát trin
1.1.3.2 i vi ngân hàng
XHTD là c s đ đánh giá kh nng tr n ca đi tng có nhu cu cp tín
dng góp phn phc v cho vic ra quyt đnh cp tín dng (Cp hay không cp tín
dng, xác đnh hn mc tín dng, thi hn, mc lãi sut, bin pháp bo đm tin
vay…), t đó xây dng chính sách khách hàng cho tng nhóm khách hàng da trên
kt qu XHTD (bao gm chính sách tín dng, lãi sut, yêu cu v tài sn đm bo,
các loi phí…). ng thi, XHTD cng h tr cho công tác qun lý tín dng, hn
ch, ngn nga ri ro tín dng và làm cn c đ ngân hàng phân loi n, tính toán
trích lp d phòng ri ro vi mc tiêu cui cùng là ti đa hóa li nhun ngân hàng,
nâng cao hiu qu hot đng ca ngân hàng và góp phn bo v s n đnh ca h
thng ngân hàng.
7

1.1.3.3 i vi chính ph, th trng tài chính và nn kinh t
Thông tin XHTD doanh nghip s giúp cho các c quan qun lý nhà nc
đánh giá đc đi tng qun lý ca mình, có c s thông tin đ so sánh theo ngành
kinh t, lnh vc hot đng ca các DN. Là c s giúp các c quan qun lý nhà nc
đa ra nhng gii pháp thích hp nht đ thúc đy s phát trin và hot đng ca các
doanh nghip trong ngành kinh t nói riêng và toàn b nn kinh t nói chung nhm
bo đm mt môi trng kinh t hot đng lành mnh.
Thông tin XHTD doanh nghip s giúp chính ph có th xác đnh đc hiu
nng qun tr, hiu qu kinh doanh ca các doanh nghip nhà nc. Trên c s đó,

chính ph có th quyt đnh c phn hóa, sáp nhp hay gii th doanh nghip, đy
nhanh tin trình c phn hóa doanh nghip.
i vi NHNN, qua thông tin t XHTD DN, NHNN có th bit đc mc đ
ri ro theo tng ngành, vùng kinh t, loi hình doanh nghip, t đó có chính sách tin
t, tín dng thích hp, thanh tra giám sát các TCTD.
Bên cnh đó, XHTD làm cho th trng tài chính minh bch hn, to điu kin
cho vic huy đng vn trên th trng tài chính đc thc hin d dàng và thun li
hn, m rng kh nng tip cn vi th trng tín dng, gim chi phí tín dng, gim
n quá hn, n xu…nâng cao hiu qu ca nn kinh t và có th góp phn tích cc
vào tng trng kinh t.
1.1.4 H thng thang đo xp hng tín dng doanh nghip
Các t chc xp hng s dng h thng thang đo phân loi tín dng vi các
ch cái làm biu tng chính, nhm cung cp mt bng tiêu chun phc v cho
vic đánh giá và so sánh ri ro tín dng tng đi ca các đi tng xp hng. Mc
dù các ký hiu c th khác nhau, nhng nhìn chung h thng xp hng ca các t
chc này đu mô t kh nng tr n t mc cao nht (cc k mnh m) đn mc thp
nht (v n các ngha v tài chính).
H thng thang đo XHTD gm mt s loi ph bin là: thang đo phân loi
dài hn, thang đo phân loi ngn hn và thang đo phân loi tn tht c tính (LGD).
8

Bng 1.1: Bng so sánh thang đo XHTD ca 3 t chc xp hng ln
trên th gii
Cp đ
Fitch S&P Moody’s Chât
lng
tín
dng
LT
1

M STM
2
LTM STM LTM STM
Cp đ
đu t
3

AAA F1+ AAA A-1+ Aaa P-1
Hoàn
ho
AA+
AA
AA-
F1+
AA+
AA
AA-
A-1+
Aa1
Aa2
Aa3
P-1 Rt cao
A+
A
A-
F1+
F1
F2
A+
A

A-
A-1
A-2
A1
A2
A3
P-2 Cao
BBB+
BBB
F2
F3
BBB+
BBB
A-2
A-3
Baa1
Baa2
P-2 Tt
BBB- F3 BBB- A-3 Baa3 P-3 Khá
Cp đ
4
đu c
BB+ B BB+ B Ba1
5
NP
Trung
bình
BB
BB-
B

BB
BB-
B
Ba2
Ba3
NP Thp
B+
B
B-
B
B+
B
B-
B
B1
B2
B3
NP
Khá
thp

1
Dài hn (Long –term)
2
Ngn hn (Short – term)
3
Mô t các đi tng xp hng có kh nng thanh toán tt và cht lng tín dng cao
4
Mô t các đi tng xp hng có th hoàn tr n vay nhng ri ro tín dng gia tng dn khi phi đi mt vi
các điu kin kinh doanh và tài chính bt li. Thut ng “ Cp đ đu t” và “ Cp đ đu c” đc hình

thành t thói quen ca th trng, và không hàm ý bt k khuyn ngh đu t nào
5
Không có phm cht tt (Not Prime)
9

Cp đ
Fitch S&P Moody’s Chât
lng
tín
dng
LT
1
M STM
2
LTM STM LTM STM
CCC C
CCC+
CCC
CCC-
C
Caa1
Caa2
Caa3
NP Rt thp
CC
C
C
CC
C
C Ca NP

Gn nh
v n
RD/D RD/D SD/D C NP V n
Ngun: Fitch 2013, S&P 2013, Moody’s 2013
1.1.5 Các phng pháp xp hng tín dng
Phn này s thng kê li các phng pháp XHTD đã và đang đc áp dng,
phát trin trên th gii. T đó, ti các ngân hàng vi nhng đc thù và điu kin
riêng có th la chn, phi hp đ áp dng vào thc tin phù hp nht.
1.1.5.1 Phng pháp chuyên gia
Phng pháp chuyên gia là da trên nhng kinh nghim đã đc đúc kt ca
các chuyên gia v mi liên h gia kh nng thanh toán n ca đi tng xp hng
và các nhân t nh hng đn nó. Kinh ngip tích ly có đc t:
- Nhng quan sát và tri nghim thc t mang tính ch quan;
- Phng đoán mi tng quan gia kh nng tr n và các nhân t nh hng;
- Các kin thc kinh t liên quan.
- Không ch nhng nhân t liên quan ti kh nng thanh toán n đc xác đnh
bng kinh nghim, mà mc đ tng quan ca chúng trong toán b đánh giá
cng đc xây dng da trên kinh nghim ch quan. Các chuyên gia s thu
thp thông tin trong các báo cáo ca doanh nghip, thông tin th trng,
thông tin t phng vn và tho lun vi ban qun tr doanh nghip. Sau đó s
dng nhng thông tin này đ đánh giá tình trng ht đng, chính sách và
chin lc qun tr ri ro,… t đó đa ra mc XHTD cui cùng. Kt qu xp
10

hng s phn ánh kh nng thc hin các cam kt hoàn tr n đi vi ngnaa
hàng và có thuc mc đ ri ro trong phm vi mà ngân hàng có th chp
nhn.
1.1.5.2 Mô hình toán hc
Các t chc xp hng hu nh tp trung vào các d liu đnh lng đ đa và
các mô hình toán hc. Thông qua mô hình, t chc xp hng có th đánh giá nng

lc tài chính, kh nng sinh li, kh nng tr n…ca đi tng xp hng. Thông
tin ch yu đc ly t các báo cáo tài chính.
ã có rt nhiu mô hình đc các nhà kinh t xây dng, đ cp và sau nhiu
nm, nhiu nghiên cu đã kt lun mô hình c lng và d báo da trên phng
pháp lân cn gn nht K (K-nearest neighbor) và mng noron thn kinh (neural
network) tt hn mô hình da trên MDA (Muliple Disciminant Analysis) hay hi
quy Logistic. Nhng do lân cn gn nht K và mng noron thn kinh đòi hi d liu
đu vào ln, ti thiu thng t 500 quan sát tr lên, các phng pháp này cng rât
phc tp và cha đc áp dng ti h thng ngân hàng thng mi  nc ta.
c đim chính: vic la chn nhân t có nh hng đn kh nng tr n
ca doanh nghip và trng s ca chúng đc tin hành xác đnh mt cách khách
quan t b d liu thc nghim.
Bng 1.2: Bng so sánh u nhc đim ca phng pháp chuyên gia và mô
hình toán hc
Phng pháp

u đim Nhc đim
Phng pháp
chuyên gia
Phng pháp cho phép
tn dng đc kinh
nghim và tri thc
chuyên sâu ca các
chuyên gia.
Kt qu đánh giá mang tính ch quan
cao, ph thuc cách thc x lý thông tin
ca mi chuyên gia.
Quyt đnh có đc t phng pháp
đánh giá có th thay đi t ngi này
sang ngi khác nên khó tranh lun và

truyn th.
Không th gii quyt vi s lng ln
11

Phng pháp

u đim Nhc đim
đi tng cn đánh giá hoc phi duy
trì mt h thng chuyên gia, chuyên
viên phân tích chi phí cao.
Mô hình toán
hc
n gin và d dàng
cho ngi s dng khi
mô hình đc ng dng
vào trong tin hc.
Có th loi b khía cnh
ch quan trong kt qu
đnh giá khi vic XHTD
ch da trên c s đnh
lng.
Nu cht lng b d liu thc nghim
không tt có th nh hng ln đn kt
qu xp hng.
Khi áp dng phng pháp này, trong
mt s mô hình phi tha mãn các gi
thuyt đa ra nên đó li chính là nhng
hn ch. Bi nu các gi thuyt ca mô
hình không đc tha mãn thì kt qu
xp hng có th không đáng tin cy.

1.1.5.3 Phng pháp kt hp
T các u nhc đim ca 2 phng pháp đc đ cp  trên, cho thy
không có phng pháp nào hoàn ho, mi phng pháp phù hp trong tng trng
hp c th và tng ng vi tng ch tiêu đánh giá c th. Vì vy, đ phát huy u
đim và hn ch nhc đim ca tng phng pháp, ngi ta kt hp hai phng
pháp trên đc gi là phng pháp kt hp.
Các mô hình thng kê toán hc th hin sc mnh trong đánh giá d liu
đnh lng, nhng hu ht nhng mô hình này không th thc hin đc vi d liu
đnh tính. D liu đnh tính đc đánh giá tt bng mô hình chuyên gia. Vic kt
hp kt qu đu ra ca các mô hình to thành mô hình XHTD ti u.
1.1.6 Quy trình xp hng tín dng
Có nhiu quy trình xp hng khác nhau, tùy thuc vào tng đi tng hay
mc đích xp hng. Trong phm vi bài lun vn này ch đ cp đn vic các ngân
hàng tin hành XHTD cho đi tng khách hàng doanh nghip, vi mc đích là cp
tín dng. Quy trình  dng khái quát đc th hin nh sau:
12

1.2 Mt s mô hình xp hng tín dng trên th gii và ti Vit Nam
1.2.1 Mt s mô hình áp dng trên th gii
1.2.1.1 Mô hình đim s tín dng doanh nghip – ch s Z ca Edward
I.Altman
Các ch s tài chính riêng bit thng đc s dng trong chm đim XHTD
không th d báo chính xác xu hng kh nng xy ra khó khn v tài chính ca
doanh nghip vì ph thuc vào nhn thc riêng ca tng ngi.
Nhm tng cng tính d báo nguy c v n ca doanh nghip trong các mô
hình chm đim XHTD, các NHTM có th s dng nhng mô hình d báo nhiu
bin s. Có nhiu phng pháp d báo nguy c v n ca doanh nghip đã đc
xây dng và công b. Tuy nhiên, ít có phng pháp đc kim tra k lng và chp
nhn rng rãi nh hàm thng kê Z-score ca Altman.
Thu thp thông tin v đi tng cn
đc xp hng:
- T khách hàng
- T thông tin khác: phng tin
thông tin đi chúng, công ty xp
hng…
- Kim tra kt qu có đm bo
tính khách quan, chính xác đáng
tin cy hay không
- Phê duyt kt qu xp hng
Công b kt qu
- S dng kt qu đa ra quyt đnh
- Rà soát đnh k và điu chnh
thông tin đu vào hoc mô hình

xp hng nu có
Phân tích thông tin:
- La chn phng pháp thích
hp
- Phân tích đnh tính và hoc
- Phân tích đnh lng
13

Mô hình đim s tín dng phân bit nhiu bin s do Altman (1981) phát
trin đu tiên. Sau đó đc Steele (1984), Morris (1997) và các nhà nghiên cu
khác phát trin thêm. Dng tng quát ca mô hình là Z=c+c
i
r
i
(Trong đó : c là hng
s, r
i
là các t sut tài chính và ch tiêu phi tài chính đc s dng nh nhng bin
s, c
i
là các h s ca mi bin s trong mô hình).
Mô hình đim s d báo nguy c v n ca doanh nghip đc Altman xây
dng áp dng cho doanh nghip c phn thuc ngành sn xut nh sau:
Z = 1,2X
1
+ 1,4X
2
+ 3,3X
3
+ 0,6X

4
+ 0,999X
5
.
Nu Z >2,99 là khu vc an toàn; 1,8 < Z < 2,99 là khu vc cnh báo có nguy
c v n; Z < 1,8 là khu vc nguy him có nguy c v n cao. Trong đó: X
1
=
大代貸鐸宅
鐸代
:
o lng t trng tài sn lu đng ròng ca doanh nghip trong tng tài sn.
- CA - CL là vn lu đng.
- X
2
=
琢醍
鐸代
: o lng kh nng sinh li.
- X
3
=
醍鐸袋瀧択
鐸代
: ây là h s quan trng nht. Li hun là mc tiêu hàng đu và là
đng lc xác đnh s sng còn ca doanh nghip. Lãi vay đc cng vào vì
chi phí này cng th hin kh nng to thu nhp ca doanh nghip.
- X
4
=

托諾
鐸宅
: Cho bit kh nng chu đng ca doanh nghip đi vi nhng st
gim trong giá tr tài sn.
- X5

=
託宅
鐸代
: Cho bit kh nng to doanh thu ca tài sn. Cn lu ý rng các h
s ln hn 3:1 có th làm sai lch kt qu d báo vì doanh nghip đang s
dng quá ít vn ch s hu trong mi tng quan vi doanh thu đt đc.
i vi doanh nghip cha c phn hóa thuc ngành sn xut thì
Z' = 0,717X
1
+ 0,847X
2
+ 3,107X
3
+ 0,42X
4
+ 0,998X
5
.
 Z’>2,9 là khu vc an toàn;
 1,23 < Z' < 2,9 là khu van toàn; hóa thuc n v23 < Z;
 Z' <1,23 là khu và khu nguy him có nguy c v n cao.
Các bin s X
1
, X

2
, X
3
, X
5
tính nh trên, riêng X
4
=
台諾
鐸宅

14

i vi các doanh nghip không thuc ngành sn xut, do s khác nhau khá
ln ca X
5
gia các ngành, nên X
5
đã đc b ra. Công thc tính ch s Z" nh sau:
Z" = 6,56X
1
+ 3,26X
2
+ 6,72X
3
+ 1,05X
4
.
 Nu Z" > 2,6 là khu vc an toàn;
 1,1 < Z" < 2,6 là khu vc cnh báo có nguy c v n;

 Z" <1,1 là khu vc nguy him có nguy c v n cao.
Các bin s X
1
, X
2
, X
3
tính nh trên, riêng X
4
nu doanh nghip đã c phn
thì tính theo công thc X
4
=
托諾
鐸宅
; nu doanh nghip cha c phn thì X
4
=
台諾
鐸宅
.
Ch s Z (Hoc Z' và Z") càng cao, thì ngi vay có xác sut v n càng
thp.  tng đc ch s này cn phi nâng cao nng lc qun tr, rà soát đ gim
nhng tài sn không hot đng, tit kim chi phí, xây dng thng hiu. ó chính
là s kt hp gián tip nhiu yu t tài chính và phi tài chính trong mô hình mi to
đc ch s an toàn. Cn lu ý trng hp doanh nghip ghi tng vn ch s hu
đng thi ghi tng n phi thu hoc tng khon đu t dài hnđiu này làm tng ch
s Z nên cn điu chnh s liu bt thng trc khi tính toán các ch tiêu.
1.2.1.2 H thng xp hng tín dng doanh nghip ca Fitch
Cng nh S&P, Fitch cng s dng c phân tích đnh tính và đnh lng đ

đánh giá ri ro tài chính và ri ro kinh doanh ca bên đi vay. Fitch đánh giá kh
nng bên đi vay có th tr khon n đúng hn hay không, và xem xét c trong
tng quan so sánh vi các công ty trong ngành, trong nn kinh t. Fitch s s dng
d liu lch s ít nht 5 nm đ đánh giá, cùng vi các d báo hot đng tng lai
ca công ty cng nh ca chính Fitch, và bao gm c vic so sánh vi các công ty
cùng ngành. Sau đó s tin hành phân tích đ nhy đ đánh giá kh nng thích ng
đi vi các thay đi trong môi trng kinh doanh.
Mt yu t quan trng nh hng đn xp hng tín nhim ca Fitch là s linh
hot v tài chính (financial flexibility), tc là kh nng to tin t hot đng kinh
doanh.
15

Phân tích đnh tính
6
gm có phân tích ri ro ngành, môi trng kinh doanh,
v th ca doanh nghip trong ngành, nng lc ca ban qun tr, phân tích k toán.
Phân tích đnh lng: Trong phân tích đnh lng, Fitch nhn mnh đn
thc đo dòng tin ca thu nhp, các khon đm bo (coverage) và đòn by. Dòng
tin t hot đng kinh doanh cung cp cho doanh nghip s đm bo ri ro tín dng
nhiu hn là t ngun tài tr bên ngoài. Và Fitch quan tâm ti phân tích xu hng
ca mt nhóm các t s hn vic phân tích bt k mt t s riêng l nào.
C th trong phân tích các t s tài chính, Fitch quan tâm ti vic phân tích
các nhóm t s hn là phân tích riêng l tng t s. Fitch s dng đa dng thc đo
v đinh lng nh dòng tin, thu nhp, đòn by và các khon đm bo n đ đánh giá
ri ro tín dng. Dòng tin t hot đng kinh doanh cung cp cho doanh nghip s
đm bo ri ro tín dng nhiu hn ngun tài tr bên ngoài.

-
6
Ri ro ngành: Fitch xp hng tín nhim các doanh nghip trong bi cnh chung ca ngành mà nó hot đng.

Nhng ngành tng trng thp, cnh tranh  mc cao, đòi hi vn ln, có tính chu k hay không n đnh thì ri ro
vn có s ln hn các ngành n đnh vi ít đi th cnh tranh, rào cn gia nhp ngành cao, nhu cu có th d báo d
dàng.
- Môi trng kinh doanh: Fitch kho sát t m nhng ri ro và c hi có th tác đng đn ngành t s thay đi tp
quán tiêu dùng, dân s, khoa hc k thut Ví d, kt cu dân s ngày càng già đi cho thy mt s st gim trong
trin vng ngành bán l và mt s gia tng trin vng ca ngành dch v tài chính.
- V th công ty: mt vài nhân t tác đng đn nng lc cnh tranh ca doanh nghip nh v th ca doanh nghip
trên th trng, s xut hin các sn phm thay th, kh nng mc c vi ngi mua và ngi bán.  duy trì v th
ca các công ty phi da vào s đa dng hóa sn phm, bán hàng tri đu khp các khu vc, đa dng hóa khách
hàng và ngun cung ng, qun lý tt chi phí sn xut
- V nng lc ca ban qun tr: các đánh giá v cht lng qun tr thng mang tính ch quan do đây là mt yu
t đnh tính. Nên ngi ta thng thông qua các ch tiêu tài chính đ làm thc đo nng lc ban qun tr, điu này
s khách quan và d so sánh hn. Fitch cng đánh giá thành tích ca ban qun tr thông qua kh nng to ra s hài
hòa v mi mt trong doanh nghip, duy t hiu qu hot đng kinh doanh và cng c v th công ty trên th
trng.
- V k toán: mc tiêu ca phân tích k toán là nghiên cu chính sách k toán nh nguyên l k toán, phng
pháp đnh giá hàng tn kho, phng pháp khu hao, nhn din thu nhp, cách x l tài sn vô hnh và k toán ngoài
bng. Sau đó điu chnh và tnh bày li báo cáo tài chính ca doanh nghip đ có th so sánh vi các công ty khác,
tránh xy ra tình trng khác bit v chính sách k toán.