Tác động của thị trường quyền gây ô nhiễm và giải pháp tài chính phát triển thị trường quyền gây ô nhiễm ở việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
oOo







Nguyn K Thúy Anh



TÁC NG CA TH TRNG QUYN GÂY Ô NHIM
VÀ GII PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIN TH TRNG
QUYN GÂY Ô NHIM  VIT NAM








LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh - Nm 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
oOo






Nguyn K Thúy Anh


TÁC NG CA TH TRNG QUYN GÂY Ô NHIM
VÀ GII PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIN TH TRNG
QUYN GÂY Ô NHIM  VIT NAM



Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60340201

LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
TS. PHM QUC HÙNG



TP. H Chí Minh - Nm 2014

LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu nêu
trong lun vn là trung thc, có ngun gc rõ ràng và cha tng đc ai công b trong bt k công
trình nghiên cu nào khác.
TÁC GI LUN VN

MC LC
Trang ph bìa Trang
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc bng biu
Danh mc hình v, đ th
CHNG I: GII THIU CHUNG 1
1.1. Lý do chn đ tài 1
1.2.Mc tiêu nghiên cu 8
1.3. Phng pháp nghiên cu 9
1.4. Kt cu ca lun vn 9
CHNG II: TNG QUAN LÝ THUYT 10
2.1. Ngoi tác tiêu cc đi vi môi trng 10
2.2. nh lý Coase 12
2.2.1. Mc ô nhim ti u đt đc cân bng xã hi 12
2.2.2. nh lý Coase 16
2.3. Khái quát v quyn ô nhim và mua bán quyn ô nhim 17
2.4. Th trng mua bán quyn gây ô nhim 22
2.4.1. iu kin vn dng th trng mua bán quyn gây ô nhim 22
2.4.2. Phân tích cân bng th trng mua bán quyn gây ô nhim 22
2.4.2.1. Quy c ký hiu 23
2.4.2.2. Phân tích li nhun ca các doanh nghip tham gia th trng ô nhim 24
2.4.3. Hiu qu ca th trng mua bán quyn gây ô nhim trong vic gim thi ô nhim và
trong sn xut 26
CHNG III: THC TRNG VN  Ô NHIM MÔI TRNG VÀ TH
TRNG QUYN GÂY Ô NHIM TI VIT NAM 29

3.1. Thc trng ô nhim môi trng ti Vit Nam hin nay 29
3.2. Thc trng ô nhim môi trng nc và x lý vn đ này ti Vit Nam hin nay 33
3.2.1. Thc trng ô nhim môi trng nc ti Vit Nam hin nay 33
3.2.2. Thc trng x lý ô nhim môi trng nc ti Vit Nam hin nay 39
3.3. Thc trng mua bán quyn gây ô nhim môi trng ti Vit Nam hin nay 44
CHNG IV: PHÂN TÍCH TÁC NG CA TH TRNG QUYN GÂY Ô
NHIM TRONG VIC X LÝ VN  Ô NHIM MÔI TRNG TI VIT
NAM 47
4.1. D liu và phân tích d liu v vic s dng th trng mua bán quyn gây ô nhim đ x
lý vn đ ô nhim 47
4.1.1. Sn lng cân bng ca doanh nghip trc và sau khi doanh nghip đu t chi phí x
lý ô nhim môi trng và phúc li xã hi đt đc 48
4.1.1.1. Phng trình đng cung sn phm thy sn 48
4.1.1.2. Phng trình đng cu sn phm thy sn 57
4.1.2. Phng trình đng chi phí sn xut sn phm thy sn 70
4.1.2.1. Phng trình đng chi phí sn xut sn phm thy sn trc khi lp đt h thng x
lý nc thi ô nhim (nm 2010) 71
4.1.2.2. Phng trình đng chi phí sn xut sn phm thy sn sau khi lp đt h thng x lý
nc thi ô nhim (nm 2011) 74
4.1.3. Sn lng cân bng ca sn phm thy sn trc và sau khi lp đt h thng x lý nc
thi ô nhim 78
4.2. Phân tích li nhun doanh nghip 79
CHNG V: GII PHÁP TÀI CHÍNH NHM PHÁT TRIN TH TRNG
QUYN GÂY Ô NHIM  VIT NAM 88

Kt lun 91
Tài liu tham kho
Ph lc

1
CHNG I: GII THIU CHUNG
1.1. Lụ DO CHN  TÀI:
Thc t đư chng minh, trong tng giai đon phát trin ca xư hi, vai trò ca
môi trng cng đc th hin theo tng cách khác nhau.  thi kì s khai nguyên
thy, khi con ngi ch yu ch bit sn bt, hái lm nhng sn phm có sn trong t
nhiên thì con ngi gn nh hoàn toàn b t nhiên chi phi và cuc sng ph thuc
phn ln vào môi trng t nhiên. Khi xư hi phát trin hn, đc bit là khi khoa hc
k thut đt đc nhiu bc tin ln thì con ngi đư tng bc khai thác t nhiên
phc v cho nhu cu ca mình. Nhiu ngành ngh ra đi t nhng điu kin t nhiên
nh nông nghip, lâm nghip, khai thác khoáng sn , đng thi có nhng ngành ít ph
thuc t nhiên hn cng xut hin nh đin t, may mc Tuy nhiên, dù  bt k thi
k nào thì môi trng sng đư và đang tr thành mt trong nhng vn đ đc quan
tâm nht và cng là mt trong nhng thách thc ln nht ca nhân loi. Trn đng đt
khng khip, vi cng đ mnh 9 đ rích te, xy ra ngày 26/12/2004  Indonesia, xy
ra nhng cn sóng thn cc mnh, tàn phá vùng phía tây đo Xu-ma-tra (Indonesia) và

nhiu nc Châu Á khác, cp đi sinh mng ca hn 280.000 ngi, đư cho thy vn
đ môi trng sng có quan h mt thit vi nhng vn đ toàn cu, mà đ gii quyt
đc chúng, cn phi có s hp lc ca tt c các dân tc, các quc gia và vùng lưnh
th trên toàn th gii.
Hin nay, nhân loi đang phi đi mt vi nhiu vn đ môi trng rt bc xúc
và nan gii nh nn cn kit các ngun tài nguyên đt, nc, tài nguyên khoáng sn,
đng, thc vt, nhiên liu (du m, khí đt…) do s phát trin ca nn sn xut xư hi,
s khai thác không ngng các ngun tài nguyên thiên nhiên phc v nhu cu ngày càng
tng ca con ngi; nn ô nhim nng n môi trng sng, ô nhim phóng x, ô nhim
ting n… S ô nhim ca môi trng sng đư dn đn nhng him ha sinh thái tim
2
tàng, mà hu qu ca chúng cha th nào lng trc đc, trong đó, đc bit nguy
him và nan gii là các hin tng nh hiu ng nhà kính, l thng tng ôzôn, ma
axít, sa mc hoá, s gim dn đ đa dng sinh hc v.v… làm bin đi các điu kin
thiên nhiên trên trái đt theo chiu hng tiêu cc đi vi s sng. Mt trong nhng
bin đi sinh thái nguy him nht là s bin đi ca khí hu nh s tng lên nhit đ
trung bình ca trái đt, theo d đoán vào gia th k XXI là t 1,5
0
C đn 4,5
0
C. Bên
cnh đó nhng tai bin ca thiên nhiên nh đng đt, núi la, bưo, l, hn hán, … ngày
càng xy ra dày đc hn. Ngoài nhóm vn đ tfh ba con ngi không th có kh nng
điu chnh và phòng tránh, hai nhóm vn đ th nht và th hai ch yu là do con
ngi gây ra. Do vy, con ngi cn có trách nhim trong vic tìm cách khc phc và
ngn chn hu qu, nu không thm ho s không ch là môi trng t nhiên b tàn
phá, mà hn th, còn xoá sch nhng gì mà loài ngi đư dày công xây dng trong
hàng chc nghìn nm qua, k c s sng ca bn thân con ngi trên trái đt.
Tuy hin nay môi trng toàn cu đư đc ci thin nhng cha đáng k và tip
tc tr nên ti t. c bit vn đ này  Vit Nam ngày càng trm trng hn. Mt vn

đ nóng bng, gây bc xúc trong d lun xư hi c nc hin nay là tình trng ô nhim
môi trng sinh thái do các hot đng sn xut và sinh hot ca con ngi gây ra. Vn
đ này ngày càng đe do trc tip đn s phát trin kinh t - xư hi bn vng, s tn
ti, phát trin ca các th h hin ti và tng lai. Gii quyt vn đ ô nhim môi
trng trong thi k đy mnh công nghip hoá, hin đi hoá không ch là đòi hi cp
thit đi vi các cp qun lỦ, các doanh nghip mà đó còn là trách nhim ca c h
thng chính tr và ca toàn xư hi.
Trong nhng nm đu thc hin đng li đi mi, vì tp trung u tiên phát
trin kinh t và cng mt phn do nhn thc hn ch nên vic gn phát trin kinh t vi
bo v môi trng cha chú trng đúng mc dn đn tình trng gây ô nhim môi
trng din ra ph bin và ngày càng nghiêm trng. Hin nay Vit Nam đang đi din
3
vi nhiu vn đ môi trng bc bách cn đc gii quyt nh nguy c mt rng và tài
nguyên rng đang đe do c nc; s suy thoái nhanh ca cht lng đt và din tích
đt canh tác theo đu ngi, vic s dng lưng phí tài nguyên đt đang tip din; tài
nguyên bin, đc bit là tài nguyên sinh vt bin  ven b đư b suy gim đáng k, môi
trng bin bt đu b ô nhim, trc ht do du m; tài nguyên khoáng sn, tài
nguyên nc, tài nguyên sinh vt, các h sinh thái v.v đang đc s dng không hp
lỦ, dn đn s cn kit và làm nghèo tài nguyên thiên nhiên; ô nhim môi trng nc,
không khí và đt đư xut hin  nhiu ni, nhiu lúc đn mc trm trng, nhiu vn đ
v v sinh môi trng phc tp đư phát sinh  các khu vc thành th, nông thôn; vic
gia tng quá nhanh dân s c nc, s phân b không đng đu và không hp lỦ lc
lng lao đng gia các vùng và các ngành khai thác tài nguyên là nhng vn đ phc
tp nht đi vi môi trng.
i tng gây ô nhim môi trng ch yu là hot đng sn xut ca nhà máy
trong các khu công nghip, hot đng làng ngh và sinh hot ti các đô th ln. Theo
Báo cáo ca B Tài nguyên và Môi trng, tính đn ht nm 2008, c nc có khong
trên 200 khu công nghip. Ngoài ra, còn có hàng trm cm, đim công nghip đc U
ban nhân dân các tnh, thành ph trc thuc Trung ng quyt đnh thành lp. Theo
báo cáo giám sát ca U ban khoa hc, công ngh và môi trng ca Quc hi, t l

các khu công nghip có h thng x lỦ nc thi tp trung  mt s đa phng rt
thp, có ni ch đt 15 - 20%, nh Bà Ra - Vng Tàu, Vnh Phúc. Mt s khu công
nghip có xây dng h thng x lỦ nc thi tp trung nhng hu nh không vn hành
vì đ gim chi phí. Bình quân mi ngày, các khu, cm, đim công nghip thi ra
khong 30.000 tn cht thi rn, lng, khí và cht thi đc hi khác. Nhìn chung, hu
ht các khu, cm, đim công nghip trên c nc cha đáp ng đc nhng tiêu chun
v môi trng theo quy đnh. Thc trng đó làm cho môi trng sinh thái  mt s đa
phng b ô nhim nghiêm trng. Cng đng dân c, nht là các cng đng dân c lân
4
cn vi các khu công nghip, đang phi đi mt vi thm ho v môi trng. H phi
sng chung vi khói bi, ung nc t ngun ô nhim cht thi công nghip T đó,
gây bt bình, dn đn nhng phn ng, đu tranh quyt lit ca ngi dân đi vi
nhng hot đng gây ô nhim môi trng, có khi bùng phát thành các xung đt xư hi
gay gt.
Vì vy vic nhanh chóng thc hin các hành đng nhm ngn chn và làm gim
bt vn đ ô nhim môi trng là ht sc cn thit. Các nhà nghiên cu đư cho thy có
rt nhiu bin pháp đc đ xut, trong đó có các công c kinh t ht sc quan trng
đi vi nn kinh t hàng hoá nhiu thành phn, vn hành theo c ch th trng. Các
công c kinh t đc s dng nhm tác đng ti các chi phí và li ích trong mi hot
đng sn xut kinh doanh ca các t chc, cá nhân, đm bo gii quyt hài hoà mi
quan h gia phát trin kinh t và bo v môi trng, điu chnh các quan h li ích
kinh t gia nhà nc vi các t chc cá nhân hoc gia các t chc, cá nhân vi nhau,
ngoài ra còn to kh nng nâng cao Ủ thc trách nhim ca các t chc, cá nhân t
nguyn điu chnh các hành vi ca mình theo hng thân thin, hu ích đi vi môi
trng thông qua vic khuyn khích quá trình đi mi trang thit b k thut, đa các
công ngh tiên tin, đc bit là đa các công ngh sch vào sn xut.
Mt s công c bao gm:
1. Thu tài nguyên:
Là loi thu đánh vào các hot đng sn xut kinh doanh trong lnh vc khai
thác và s dng các ngun tài nguyên thiên nhiên. Mc đích ch yu ca thu tài

nguyên là hn ch các nhu cu không cp thit trong vic s dng tài nguyên thiên
nhiên, hn ch các tn tht, lưng phí các ngun tài nguyên trong quá trình khai thác và
s dng chúng, to ngun thu cho ngân sách nhà nc
5
Hn ch ca thu tài nguyên: thu tài nguyên có nhiu loi khác nhau; đi tng
đ tính thu cng rt đa dng, phc tp; s phân b ca các ngun tài nguyên trên các
đa bàn có đc đim rt khác nhau nên mc tính thu cng khác nhau. i vi nhng
hot đng càng gây nhiu tn tht v tài nguyên, gây ô nhim và suy thoái môi trng
càng nghiêm trng thì càng phi chu thu cao. Do đó thu tài nguyên khuyn khích
thúc đy các doanh nghip đu t trang thit b, k thut hin đi, đi mi công ngh
sn xut và nâng cao nng lc qun lỦ nhm làm gim tn tht tài nguyên, gim đc
mc thu phi np vào ngân sách nhà nc
Thu bo v môi trng là công c kinh t quan trng, không ch có vai trò tng
ngun thu cho ngân sách nhà nc, mà còn có tác dng hn ch ti đa các tác đng gây
ô nhim môi trng. Thu bo v môi trng nhm hai mc đích là khuyn khích
ngi gây ô nhim phi tích cc tìm kim các gii pháp nhm gim thiu các cht thi
gây ô nhim môi trng, đng thi tng ngun thu cho ngân sách nhà nc. S dng
công c thu này có nhiu u vit trong lnh vc bo v và qun lỦ môi trng.
Vic s dng các công c thu trong lnh vc qun lỦ môi trng thng có
hiu qu cao hn nhiu so vi s dng các bin pháp hành chính, kim soát …và vi
tính linh hot trong s dng, các công c thu còn có tác dng khuyn khích các t
chc, cá nhân tìm kim các gii pháp tích cc làm gim thiu mc thu phi np vào
ngân sách nhà nc. Song, vic thu hai loi thu trên còn nhiu hn ch nh khó xác
đnh sn lng tính thu và mc giá tính thu cha công bng; doanh nghip cha khai
báo đy đ các thông tin cn thit; cha hch toán đy đ sn lng khai thác hoc kê
khai không trung thc dn đn vic xác đnh giá bán các loi sn phm không chính
xác làm cho s thu phi np ít hn s tài nguyên đư khai thác; c quan thu cng ch
mi dng li  vic s dng s liu các doanh nghip t kê khai nên không nm ht
thc t hot đng ca các doanh nghip, c s khai thác tài nguyên; ngày càng nhiu
các doanh nghip trn, tránh vic kê khai và np các loi thu này, thu ô nhim không

6
cn c vào lng cht thi gây ô nhim thi vào môi trng nên không khuyn khích
các doanh nghip tìm kim gii pháp tt hn đ x lỦ hay loi b cht thi. T đó dn
đn thc trang hin nay là s tin thu đc t các loi thu chng thm vào đâu so vi
nhng gì mt đi do vic khai thác, s dng tài nguyên; các doanh nghip, cá nhân khai
thác tài nguyên thu đc li nhun cao, còn cuc sng ca nhân dân b nh hng
nghiêm trng do ô nhim môi trng và lo lng cho s mt an toàn  nhng khu vc
khai thác tài nguyên. T nhng lp lun trên cho ta thy cn có mt công c kinh t
khác đ vic qun lỦ tình hình khai thác và s dng tài nguyên gây ô nhim môi trng
đc thc hin tt hn, tránh đc vic tht thu thu ca nhà nc cng nh đ cao
tính t giác ca doanh nghip trong vic đu t mua sm máy móc thit b nhm x lỦ
cht thi, bo v môi trng.
2. t cc và hoàn tr:
Là bin pháp nhm ràng buc trách nhim ca các t chc, cá nhân trong quá
trình khai thác và s dng các ngun tài nguyên môi trng. Mi đi tng trong sn
xut kinh doanh hoc tiêu dùng các loi sn phm có kh nng gây ô nhim môi trng
phi np vào qu bo v môi trng mt khon tin đt cc nht đnh đ đm bo s
cam kt trong sn xut kinh doanh hoc tiêu dùng không vi phm các qui đnh v bo
v môi trng. Nu ht thi gian cam kt mà h thc hin đúng các qui đnh v bo v
môi trng thì s tin đt cc s đc hoàn tr; còn nu vi phm cam kt thì s tin đt
cc s không đc tr li và s xung vào qu bo v môi trng.
Hn ch ca phng thc này là vic xác đnh không đúng mc đt cc. Các
mc đt cc thp s không to ra đng c đ mnh cho vic qun lỦ và bo v môi
trng vì các doanh nghip sn sàng b khon tin đt cc đó đ sn xut khi lng
ln sn phm có to ra cht thi gây ô nhim vì mc đích li nhun. Ngc li các mc
7
đt cc quá cao s dn đn làm cn tr s phát trin, không khuyn khích các doanh
nghip tham gia hot đng sn xut.
3. Quyn gây ô nhim:
Theo lỦ thuyt Ronal Coase: Trong c ch th trng, đ hn ch ô nhim cn

gii quyt mi quan h gia các ch th vi nhau mà không cn đn s can thip ca
nhà nc và mt trong nhng bin pháp là phân đnh quyn s hu. T Nghiên cu các
ngun lc cho tng lai (Easton, T. (Ed) 2008) do nhà xut bn McGraw-Hill phát
hành cho thy s thành công trong vic ct gim khí thi gây hiu ng nhà kính khi
chính ph n đnh mc gây ô nhim và cho phép giao dch các đnh mc này, t l
gim ô nhim môi trng  các nc phát trin rt đáng k (t 20% tr lên) trong kt
qu nghiên cu.
Nhng bài hc kinh nghim ca các quc gia trên th gii nh Nht Bn và
phn ln các nc thuc liên minh châu Âu đư cho thy trong quá trình phát trin ca
đt nc cn phi có s kt hp hài hoà gia qun lỦ nhà nc v kinh t xư hi vi
qun lỦ môi trng, qun lỦ lng cht thi đc hi t các ch th. Singapore nc
phát trin công nghip mi đư rút ra bài hc đ ci to môi trng phi phát huy Ủ thc
và vai trò ca tt c các ch th trong xư hi, đc bit là các ch th trc tip gây tác
đng mnh đn ô nhim môi trng. Có th nói qun lỦ môi trng phi kt hp hài
hoà các loi li ích, phi tin hành trên c s nhng đòi hi ca các qui lut khách
quan, quy lut th trng, đm bo tính tit kim và hiu qu. Khi giao quyn ch đng
cho các ch th gây ô nhim s tng cng hiu qu s dng các ngun tài nguyên, đy
mnh các hot đng sn xut kinh doanh, bo v môi trng sng, đy mnh vic trin
khai nghiên cu ng dng tin b khoa hc k thut, đa công ngh mi vào sn xut.

8
1.2. Mc tiêu nghiên cu:
Trong bài nghiên cu v “Mc phân b ti u cho vic mua bán quyn gây ô
nhim và tác đng ca cu trúc th trng”, tác gi Dafna M. Disegni Eshel đư trích
dn li ca phát ngôn viên Nhà Trng Marcy Viana rng ni đ gii quyt ô nhim là
th trng ch không phi chính ph và Tng thng Bush xây dng k hoch s dng
kh nng thu li nhun t các khon tín dng ô nhim đ khuyn khích các công ty đu
t nhiu hn vào công ngh mi v môi trng. ng thi ông Eshel cng khng đnh
đ chính sách khuyn khích gim sn xut hàng hoá có gây ra cht thi nh hng đn
môi trng có hiu qu thì vic phân phi quyn gây ô nhim môi trng là mt trong

nhng yu t quan trng do nó có tính đn tác đng ca th trng, k c th trng đc
quyn và th trng cnh tranh hoàn ho (Eshel, 2005). Khi nghiên cu v “Cách t
chc th trng mua bán quyn gây ô nhim”, tác gi John O. Ledyard và tác gi
Kristin Szakaly-Moore cng cho thy vic s dng th trng mua bán quyn gây ô
nhim thì hoàn toàn có li trong c th trng cnh tranh và th trng đc quyn vì
cu trúc th trng giúp ci thin hiu qu Paretto và tái phân phi li ích ca xư hi.
Do đó vic nghiên cu v th trng mua bán quyn gây ô nhim - mt th trng đư
đc áp dng ti nhiu nc trên th gii – là mt vn đ cn thit và rt đáng đc
quan tâm xem xét ti Vit Nam (John O. Ledyard và Kristin Szakaly-Moore, 1993).
Vi nhng lỦ do trên, đ tài đt ra các mc tiêu nghiên cu sau:
Mt là phân tích tác đng ca th trng mua bán quyn gây ô nhim đn vic
x lỦ vn đ ô nhim môi trng ti Vit Nam.
Hai là đ xut các gii pháp tài chính ch yu nhm phát trin th trng quyn
gây ô nhim  Vit Nam.

9
1.3. Phng pháp nghiên cu:
 tài này đc thu thp d liu bng hai cách:
1. Thu thp các d liu th cp: Thng kê s liu v doanh thu, chi phí, sn
lng ca các doanh nghip trên trang thông tin chng khoán và s liu v lng cht
thi ô nhim trên trang thông tin đin t ca Tng cc môi trng Vit Nam.
2. Thu thp các d liu s cp: Thc hin phiu kho sát thông tin doanh nghip
ti các doanh nghip liên quan.
 tài s dng phng pháp hi quy tuyn tính thông thng đ x lỦ d liu
sau khi thu thp đc.
1.4. Kt cu ca lun vn:
 tài này gm có 05 chng:
Chng I: Gii thiu chung
Chng II: Tng quan lỦ thuyt
Chng III: Thc trng vn đ ô nhim môi trng và th trng quyn gây ô

nhim ti Vit Nam
Chng IV: Phân tích tác đng ca th trng quyn gây ô nhim trong vic x
lỦ vn đ ô nhim môi trng ti Vit Nam
Chng V: Gii pháp tài chính nhm phát trin th trng quyn gây ô nhim 
Vit Nam

10
CHNG II: TNG QUAN Lụ THUYT
2.1. NGOI TỄC TIÊU CC I VI MỌI TRNG:
Ngoi tác tiêu cc đi vi môi trng do các doanh nghip hot đng sn xut
gây ra đc minh ha thông qua hình 2.1:
P H MSC
I E MPC
G F
MEC
B MR
O
Q
0
Q
1
Q
Hình 2.1.  th minh ho ngoi tác tiêu cc
Phn ln các hot đng sn xut gây ngoi ng tiêu cc đn môi trng thông
qua vic thi các cht thi gây ô nhim hoc còn đc hiu là vic to ra các sn phm
ph gây ô nhim môi trng, làm cho môi trng tr thành đc hi, mt cân bng sinh
thái trong khu vc hot đng. i vi các doanh nghip gây ngoi ng tiêu cc thì
đng chi phí biên t nhân (MPC) luôn nm di đng chi phí biên ca xư hi
(MSC).  chênh lch gia hai loi chi phí này là chi phí ngoi tác biên (MEC). iu
đó có ngha là:

MSC = MPC + MEC = dPC/dQ + dEC/dQ = P
Trong đó:
11
P: giá c th trng;
PC: chi phí t nhân; dPC/dQ: đo hàm PC theo sn lng Q
EC: chi phí ngoi tác tiêu cc; dEC/dQ: đo hàm EC theo sn
lng Q
Vi MR là đng doanh thu biên ca doanh nghip, S là din tích các hình, ta
có:
1. im E là đim cân bng vi hiu qu xã hi, Q
0
là sn lng đm bo ti
đa hoá li ích xư hi, khi đó:
Tng chi phí xư hi (TC
0
) là: TC
0
= MSC.Q
0
= S(OBEQ
0
)
Tng doanh thu (TR
0
) là: TR
0
= MR.Q
0
= S(OIEQ
0

)
Tng li ích đt đc ca xư hi là:
TB
0
= TR
0
– TC
0
= MR.Q
0
- MSC.Q
0
= S(IEB)
2. im F là đim cân bng vi hiu qu ca doanh nghip, Q
1
là sn lng
đm bo ti đa hoá li ích ca doanh nghip, khi đó:
Tng chi phí xư hi (TC
1
) là: TC
1
= MSC.Q
1
= S(OBHQ
1
)
Tng doanh thu (TR
1
) là: TR
1

= MR.Q
1
= S(OIEFQ
1
)
Tng li ích đt đc ca xã hi (TB
1
) là:
TB
1
= TR
1
– TC
1
= MR.Q
1
- MSC.Q
1
= S(IEB) –S(EFH)
So sánh li ích ti đim F và ti đim E ta có:
12
TB
1
– TB
0
= S(IEB) – S(EFH) – S(IEB) = - S(EFH) < 0 => TB
1
< TB
0

Nh vy khi tng sn lng t Q
0
đn Q
1
, li ích xư hi b gim xung bng
din tích tam giác EFH hay nói cách khác tn tht xư hi do doanh nghip gây ra chính
là đ ln hình EFH khi doanh nghip vn mun sn xut mc sn lng ti Q
1
. iu
đó có ngha là sn lng càng tng thì đ ln hình EFH càng ln, tn tht xư hi càng
ln; đng thi, nu chi phí biên t nhân (MPC) càng thp thì din tích tam giác EFH
cng m rng và do đó tn tht xư hi cng càng tng. T đó cho thy tn tht mà xã
hi phi gánh chu li chính là phn li nhun tng thêm ca doanh nghip. áng lỦ ra
doanh nghip phi gánh chu toàn b chi phí khi gia tng sn lng nhng li đy mt
phn chi phí ca mình cho xư hi và đây cng chính là nguyên nhân khuyn khích các
doanh nghip gây ô nhim môi trng hn. Nói cách khác đ gia tng phúc li xư hi
cn áp dng các bin pháp kéo gim sn lng ca doanh nghip t Q
1
v Q
0
.
2.2. NH Lụ COASE:
2.2.1. Mc ô nhim ti u đt đc cơn bng xƣ hi:
Ti mc sn lng cân bng, đng chi phí biên (MC), doanh thu biên (MR) và
đng li ích biên t nhân (MNPB) nh trong hình 2.2:

13
P
MC
M N MR = P (hình 2.2a)

O Q
1
Q
P

MNPB = P – MC (hình 2.2b)


O Q
1
Q
Hình 2.2: ng li ích biên t nhân MNPB
Theo lỦ thuyt xác đnh li ích biên t nhân, ta có:
MNPB = MR - MC
Gi s nghiên cu trong điu kin th trng cnh tranh hoàn ho thì:
MR = P
Nên:
14
MNPB = P - MC
Khi cha tính đn chi phí gim thi, đ ti đa hoá li nhun, ngi sn xut s
sn xut ti đa ti Q
1
vì  đó tng li nhun ln nht chính là toàn b din tích nm
di đng MNPB.

Hot đng sn xut hàng hoá s to ra các sn phm ph gây ô nhim môi
trng, vì vy khi có sn xut thì s có ô nhim, khi sn xut đt mc cân bng Q
0
thì
mc ô nhim ti u đt đc cân bng xư hi s là W
0
nh hình 2.3a và hình 2.3b:
P

H MSC
I E MPC
G F
MEC
B MR

O

Q0

Q1 Q

O W
0
W
1
Lng thi (W)
Hình 2.3a: Mc ô nhim ti u đt đc cân bng xã hi đi vi mt ngành
Bên cnh đó, ta có:
MSC = MPC + MEC
Áp dng điu kin cân bng xư hi:

15
MSC = MB ti mc sn lng Q
0
tng ng vi mc ô nhim
W
0
P

A
MNPB = P - MC MEC

B



O Q
0
Q

O W
0
Lng thi (W)

Hình 2.3b:Mc ô nhim ti u đt đc cân bng xã hi đi vi mt doanh nghip
Trong th trng cnh tranh hoàn ho, ta có điu kin ti đa hoá li ích xư hi:
P = MSC
Suy ra:
MNPB = P - MPC = MPC + MEC - MPC = MEC
T công thc trên cho thy nn kinh t s đt đc hiu qu Pareto khi có mt
s đánh đi gia sn xut hàng hoá và vic ô nhim môi trng theo quan h t l

nghch vi nhau. ng thi giá c hàng hóa đư phn ánh đ chi phí xư hi ca vic sn
xut, bao gm c chi phí t nhân và chi phí ngoi tác.
Vì MNPB = MEC nên ti mc Q
0
và W
0
li nhun ca hot đng sn xut cng
đt đc ti đa theo quan đim xư hi.
16
2.2.2. nh lỦ Coase:
nh lỦ Coase phát biu rng: Khi các bên ngi gây ô nhim và ngi gánh
chu hu qu ô nhim có th mc c mà không phi chi phí gì thêm và đ làm cho c
hai bên cùng có li, c ch th trng s làm cho hot đng chng ô nhim tr nên có
hiu qu bt k quyn tài sn đc n đnh nh th nào.
Xét v mt kinh t, phân tích theo mô hình lỦ tng ca đnh lỦ Coase là mt Ủ
tng tt, nó th hin đc quy lut c bn ca kinh t th trng là quy lut cung cu
và th hin tính hiu qu Pareto trong hot đng kinh t. Tuy vy, tính kh thi trong
thc tin không cao vì 4 lỦ do c bn sau đây:
- Vic vn dng mô hình mc c ô nhim ch đúng trong trng hp th trng
cnh tranh, đi vi hoàn cnh th trng không cnh tranh thì không th thc hin
đc.
- Thông thng các quyn tài sn đc n đnh không rõ ràng đc bit là đi vi
nhng loi tài sn s hu chung.
- Vic mc c thành công hay tan v ph thuc rt ln vào vic thông tin có
chính xác không, vic giám sát có tn kém không. Khi mc c thì c hai bên đu tin
rng mình có th và phi đc li nhiu hn do đó mi bên đu gi thái đ cng rn
khi mc c hoc mi bên đu có thin chí nhng đu không xác đnh đc nên cng
rn đn mc nào hoc là không xác đnh đc phn li ca mình là bao nhiêu nên đa
cao đ khi b thit hi và chc rng bên kia phi nhng b. Thái đ đó gi là thái đ
chin lc và là nguyên nhân ca mi s tht bi khi mc c.

- Chi phí giao dch thng rt ln và thng đ lên vai ngi không có quyn
tài sn. Trong trng hp mc c tn kém nhiu v thi gian và chi phí, có khi phn
tn kém còn ln hn phn li ích nhn đc thì quá trình mc c ít khi xy ra. Trong
17
trng hp các ngoi tác là tình trng ô nhim nghiêm trng phi gii quyt thì buc
phi nh đn vai trò ca chính ph.

2.3. KHỄI QUỄT V QUYN Ọ NHIM VÀ MUA BỄN QUYN Ọ NHIM:
Nm 1968, nhà kinh t hc ngi Canađa là Dales ln đu tiên đa ra đ ngh v
mt c ch trong đó mt s lng nht đnh "quyn gây ô nhim" (bng vi mc ô
nhim mà xư hi mong mun) có th đc mua đi bán li gia nhng ngi gây ô
nhim (John Dales, 1968).
Quyn gây ô nhim là loi giy phép do c quan nhà nc có thm quyn cp,
cho phép doanh nghip đc thi mt lng cht thi nht đnh trong mt khong thi
gian nht đnh. Nhà nc xác đnh tng lng cht gây ô nhim ti đa có th cho phép
thi vào môi trng, sau đó phân b cho các doanh nghip có sn xut ra các sn phm
ph gây ô nhim môi trng bng cách phát hành nhng giy phép thi gi là quyn
gây ô nhim và chính thc công nhn quyn đc thi mt lng cht gây ô nhim
nht đnh vào môi trng trong mt giai đon xác đnh cho các doanh nghip.
Khi có mc phân b quyn gây ô nhim ban đu, doanh nghip gây ô nhim có
quyn mua và bán quyn gây ô nhim, trong đó ngi bán là các doanh nghip s hu
quyn gây ô nhim và ngi mua là các doanh nghip cn quyn gây ô nhim đ x
các loi cht thi. Doanh nghip ch đc phép thi trong s lng giy phép mình có.
Nhng vì có th mua bán trao đi quyn nên doanh nghip nào mun thi nhiu hn s
phi mua thêm quyn t nhng doanh nghip không có nhu cu s dng. Ngc li
doanh nghip nào có kh nng gim thi tt có tha ra mt s quyn và đc quyn
bán s quyn tha đó. H có th linh hot chn la gii pháp gim thiu mc phát thi
cht gây ô nhim vi chi phí thp nht nh mua quyn gây ô nhim đ đc phép thi
18
cht gây ô nhim vào môi trng hoc đu t x lỦ ô nhim đ đt tiêu chun cho

phép. Ngha là nhng ngi gây ô nhim mà chi phí x lỦ ô nhim thp hn so vi chi
phí mua quyn gây ô nhim s bán li quyn gây ô nhim cho nhng ngi gây ô
nhim có mc chi phí cho x lỦ ô nhim cao hn. Nh vy, s khác nhau v chi phí
đu t x lỦ ô nhim s thúc đy quá trình mua bán quyn gây ô nhim. Thông qua
mua bán, c ngi bán và ngi mua quyn gây ô nhim đu có th đt đc li nhun
và gim đc chi phí đu t cho mc đích bo v môi trng, đm bo đc cht
lng môi trng.
 thc hin công c này nhà nc phi xác đnh đc mc thi mà môi trng
có th chp nhn đc phù hp vi ch tiêu môi trng  mt vùng hay khu vc c th,
đm bo đ các cht thi vào môi trng không vt quá tiêu chun cho phép đ trên
c s đó phát hành giy phép. Vic mua bán quyn gây ô nhim ch có th thc hin
đc khi tng lng cht thi cho phép thp hn lng cht thi mà các doanh nghip
trong vùng mun thi. Khi đó s to nên s khan him v quyn đc thi và làm cho
quyn gây ô nhim có giá trên th trng. iu này là hoàn toàn phù hp vi thc t
hin nay khi hu nh tt c các doanh nghip sn xut đu mong mun sn xut ra
ngày càng nhiu hàng hóa nhng li ít quan tâm đn vn đ x lỦ cht thi do to ra
các sn phm ph gây ô nhim môi trng. Vì vy vic nghiên cu v mua bán quyn
gây ô nhim là rt cn thit cho xư hi hin nay.
Ví d đn gin v mua bán quyn gây ô nhim:
"Quyn gây ô nhim" ca các doanh nghip s đc ghi nhn bng các "giy
phép x thi" do c quan qun lỦ môi trng ban hành. Gi s c quan qun lỦ môi
trng xác đnh tng mc ô nhim cho phép là 100 đn v, h s phát hành 100 giy
phép, mi giy phép tng đng quyn đc thi 1 đn v ô nhim. Doanh nghip ch
đc phép thi trong phm vi s lng giy phép mình có. Nu doanh nghip làm phát
19
sinh cht thi vt ngoài s lng giy phép đn v mình đc cp s chu mt khon
pht đ ln do nhà nc quy đnh đ np vào qu bo v môi trng nhm bù đp cho
nhng thit hi môi trng đư gây ra.
Nhng vì có th mua bán, trao đi giy phép nên doanh nghip nào mun thi
nhiu hn s phi mua thêm giy phép t nhng doanh nghip không có nhu cu s

dng. Ngc li doanh nghip nào có kh nng gim thi tt có th tha ra mt s giy
phép và đc bán s giy phép tha đó.
Theo lỦ thuyt doanh nghip nên bán giy phép khi chi phí gim ô nhim cn
biên ca h thp hn giá giy phép và ngc li, nên mua giy phép nu chi phí này
cao hn giá giy phép. Nh vy đng chi phí gim thi cn biên thc t tr thành
đng cu đi vi giy phép gây ô nhim. ng lc ca th trng giy phép chính là
vic c ngi mua và ngi bán giy phép đu có li; đng thi tng chi phí gim thi
ca toàn xư hi s gim xung.
Ví d, có hai doanh nghip A và B trong quá trình sn xut đư thi ra SO
2
gây ô
nhim môi trng. Mc thi hin ti ca mi doanh nghip là 60 tn, nh vy tng
lng thi mà môi trng phi chu ti là 120 tn. Vi mc thi nêu trên đư vt quá
gii hn ô nhim cho phép vì mc ô nhim ti u ch có th là 60 tn, trc thc t đó
Nhà nc quyt đnh s phân phi cho mi doanh nghip 30 giy phép, tng ng vi
quyn đc thi 30 tn cht thi, nu thi vt quá quy đnh cho phép thì doanh nghip
s b np pht và cn mua thêm mt lng quyn gây ô nhim đ chng minh cho
quyn phát thi ca mình. Ngc li khi doanh nghip sn xut ra mt lng thi nh
hn 30 tn thì doanh nghip vn còn d mt s quyn gây ô nhim. Do đó, sau khi các
doanh nghip có quyn gây ô nhim trong tay s phát sinh nhu cu mua, bán quyn và
nu nhà nc cho phép thì các doanh nghip đc quyn trao đi mua bán các quyn
gây ô nhim này. Vic mua bán giy phép gia A và B din ra sau đó khi 2 doanh