HOÀN THIỆN THỦ TỤC ĐÁNH GIÁ VÀ ĐỐI PHÓ RỦI RO TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP LỚN TẠI VIỆT NAM

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HăCHệăMINH
o0o




NGUYNăVITăTHỌNG





HOĨNăTHINăTHăTCăỄNHăGIỄăVĨăIăPHịăRIăROă
TRONGăKIMăTOỄNăBỄOăCỄOăTĨIăCHệNHăTI
CỄCăCỌNGăTYăKIMăTOỄNăCăLPăLNăTIăVITăNAM





LUNăVN THCăSăKINHăT

ThƠnhăphăHăChíăMinhă- Nmă2014



BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HăCHệăMINH
o0o

NGUYNăVITăTHỌNG



HOĨNăTHINăTHăTCăỄNHăGIỄăVĨăIăPHịăRIăROă
TRONGăKIMăTOỄNăBỄOăCỄOăTĨIăCHệNHăTI
CỄCăCỌNGăTYăKIMăTOỄNăCăLPăLNăTIăVITăNAM

NgƠnh:ăKătoán
Mưăs:ă60340301


LUNăVNăTHCăSăKINHăT


Ngiăhngădnăkhoaăhc:ăPGS.TSăTrnăThăGiangăTơn















ThƠnhăphăHăChíăMinhă- Nmă2014



LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy lƠ công trình nghiên cu khoa hc ca riêng tôi. Các

phơn tích, s liu vƠ kt qu nêu trong lun vn lƠ hoƠn toƠn trung thc vƠ có ngun
gc rõ rƠng.

Tác gi lun vn


Nguyn Vit Thông











MCăLC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các và hình vƠ bng biu
Danh mc các ph lc
Danh mc các kỦ hiu, ch vit tt
LI M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V TH TC ÁNH GIÁ VÀ I PHÓ RI RO
TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHệNH 6
1.1 Lch s hình thƠnh vƠ phát trin v đánh giá vƠ đi phó ri ro 6
1.1.1 Giai đon s khai 6

1.1.2 Giai đon hình thƠnh 7
1.1.3 Giai đon phát trin 8
1.1.4 Giai đon hin đi 8
1.2 nh ngha vƠ s cn thit đánh giá vƠ đi phó ri ro 10
1.2.1 nh ngha ri ro 10
1.2.1.1 Theo trng phái truyn thng 10
1.2.1.2 Theo trng phái trung hòa 11
1.2.2 nh ngha ri ro trong kim toán 11
1.2.3 Các loi ri ro trong kim toán 12
1.2.3.1 Ri ro tim tàng 12
1.2.3.2 Ri ro kim soát 14
1.2.3.3 Ri ro phát hin 15
1.2.3.4 Ri ro có sai sót trng yu 17

1.2.3.5 Ri ro kinh doanh vƠ ri ro đáng k 17
1.2.4 Mi quan h gia các loi ri ro - mô hình ri ro kim toán 18
1.2.5 nh ngha đánh giá vƠ đi phó vi ri ro 20
1.2.6 S cn thit ca vic đánh giá vƠ đi phó ri ro 20
1.3 Các nghiên cu v nh hng ca vic đánh giá vƠ đi phó ri ro đn cht
lng km toán 22
1.3.1 Nghiên cu v vic áp dng mô hình ri ro kim toán da vƠo ri ro kinh
doanh (Aasmund Eilifsen, W. Robert KnecheL and Philip Waliage ậ 2001) 22
1.3.2 nh hng ca đánh giá ri ro kinh doanh đn vic lp k hoch kim toán
(Shelton, Sandra Waller, Koehn, Jo Lynne, Sinason, David ậ 2009) 22
1.3.3 Vn dng mô hình ri ro kinh doanh trong kim toán bi các công ty ngoƠi
Big 4 (Joost P. Van Buuren, Christopher Koch, Niels van Nieuw Amerongen, and
Arnold Wright - 2012) 23
1.3.4 Ri ro kinh doanh vƠ ri ro kim toán lƠ mt mô hình tích hp thông qua kim
chng thc nghim (Adam M. Vitalis ậ 2012) 24
1.4 ánh giá ri ro theo yêu cu chun mc kim toán quc t hin hƠnh 24

1.4.1 Lch s ra đi vƠ phát trin chun mc kim toán quc t v ri ro vƠ đánh giá
ri ro 24
1.4.2 Yêu cu ca chun mc kim toán quc t liên quan đánh giá vƠ đi phó ri ro
hin hƠnh. 26
1.4.2.1 Chun mc kim toán quc t s 200 - Mc tiêu tng th ca kim toán viên
đc lp vƠ thc hin cuc kim toán theo chun mc kim toán quc t. 26
1.4.2.2 Chun mc kim toán quc t s 240 - Trách nhim ca kim toán viên liên
quan đn gian ln trong quá trình kim toán báo cáo tƠi chính. 27

1.4.2.3 Chun mc kim toán quc t s 315 - Xác đnh vƠ đánh giá ri ro có sai sót
trng yu thông qua hiu bit v đn v đc kim toán vƠ môi trng ca đn v 28
1.4.2.4 Chun mc kim toán quc t s 330 - Bin pháp x lỦ ca kim toán viên
đi vi ri ro đư đánh giá 29
KT LUN CHNG 1 31
CHNG 2: THC TRNG TH TC ÁNH GIÁ VÀ I PHÓ VI RI RO
TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHệNH TI CÁC CÔNG TY KIM
TOÁN C LP LN  VIT NAM 32
2.1 Tng quan v các công ty kim toán đc lp ln ti Vit Nam 32
2.1.1 Quá trình hình thƠnh vƠ phát trin kim toán đc lp ti Vit Nam 32
2.1.2 Hi kim toán viên hƠnh ngh Vit Nam (VACPA) 34
2.1.3 Tng quan v công ty kim toán đc lp ln ti Vit Nam 36
2.1.3.1 Tiêu thc phơn loi quy mô ca công ty kim toán ti Vit Nam 36
2.1.3.2 Doanh thu vƠ c cu doanh thu 39
2.1.3.3 S lng vƠ đi tng khách hƠng 39
2.1.3.4 S lng nhơn viên chuyên nghip 40
2.1.3.5 Chính sách tuyn dng vƠ đƠo to vƠ nhơn viên 40
2.1.3.6 S đa dng ca dch v cung cp 41
2.2. Thc trng các quy đnh hin hƠnh liên quan đn đánh giá ri ro 41
2.2.1 C s pháp lỦ cho hot đng kim toán đc lp ca Vit Nam 41
2.2.2 Các quy đnh hin hƠnh liên quan đn đánh giá vƠ đi phó vi ri ro trong h

thng chun mc kim toán Vit Nam 42
2.3 Thc trng th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro trong kim toán báo cáo tƠi
chính ti các công ty kim toán đc lp ln  Vit Nam 44

2.3.1 Phng pháp kho sát 44
2.3.2 i tng kho sát 45
2.3.3 Phơn tích kt qu kho sát thông qua phng pháp thng kê mô t 45
2.3.3.1 Tng hp kt qu kho sát theo tng cơu hi 45
2.3.3.2 Tng hp kt qu kho sát theo tng công ty kim toán 55
2.3.4 Phơn tích kt qu kho sát bng cách xác đnh h s tng quan vƠ kim đnh
tham s trung bình hai mu đc lp bng th nghim t-test 58
2.3.4.1 Xác đnh h s tng quan 58
2.3.4.2 Kim đnh tham s trung bình hai mu đc lp bng th nghim t-test 59
2.4 ánh giá chung v thc trng đánh giá ri ro trong các công ty kim toán đc
lp ln ti Vit Nam. 62
2.4.1 Nhng kt qu đt đc trong vic thc hin th tc đánh giá vƠ đi phó vi
ri ro kim toán 62
2.4.2 Nhng hn ch, tn ti trong công tác đánh giá vƠ đi phó vi ri ro kim toán63
KT LUN CHNG 2 68
CHNG 3: GII PHÁP HOÀN THIN TH TC ÁNH GIÁ VÀ I PHÓ
VI RI RO TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHệNH TI CÁC CÔNG
TY KIM TOÁN C LP LN TI VIT NAM 69
3.1 Các quan đim hoƠn thin th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro 69
3.2 Nhóm gii pháp v phía công ty kim toán 70
3.2.1 Tng cng s dng phng pháp tip cn theo mô hình ri ro kinh doanh đi
vi vic đánh giá ri ro kim toán 70
3.2.2 Ban hƠnh các vn bn hng dn v th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro
kim toán theo mô hình ri ro kinh doanh 71

3.2.3 Tng cng tho lun gia các thƠnh viên trong nhóm kim toán vƠ thông báo

ni dung cuc hp mt cách đy đ cho các kim toán viên không tham gia 73
3.2.4 Tng cng vic xem xét ri ro do gian ln vƠ tin hƠnh th tc kim toán đi
vi gian ln trong quy trình kim toán 74
3.2.5 Chú trng vic đánh giá ri ro kim soát 75
3.2.6 Tng giá phí kim toán 76
3.2.7 Tr thƠnh thƠnh viên ca các hưng kim toán quc t 77
3.2.8 Thit k quy trình soát xét h s kim toán mt cách cht ch 78
3.2.9 Chú trng vic duy trì đi ng kim toán viên vƠ đƠo to nhơn s kim toán
cht lng cao 80
3.3 Nhóm gii pháp v phía NhƠ nc vƠ Hi ngh nghip 81
3.3.1 HoƠn thin h thng chun mc kim toán Vit Nam 81
3.3.2 Ban hƠnh các chng trình kim toán mu cp nht theo chun mc kim toán
Vit Nam 82
3.3.3 T chc các chng trình đƠo to cht lng vƠ cp nht kin thc cho các
kim toán viên 83
3.4 Gii pháp v phía khách hƠng đc kim toán 83
KT LUN CHNG 3 85
KT LUN 86
DANH MC CÁC TÀI LIU THAM KHO 88
PH LC 90

DANHăMCăCỄCăHỊNHăVĨăBNGăBIU
Hình 1.1: Tip cn kim toán theo mô hình ri ro kinh doanh
Hình 1.2: Ma trn ri ro
Hình 1.3: Mô hình s lc v đánh giá ri ro theo ISA 315
Bng 2.1: Tiêu chí chm đim đ phơn loi các công ty kim toán đc lp Vit Nam
Bng 2.2: Kt qu kho sát vic đánh giá khách hƠng theo vn bn hng dn v
quy trình chp nhn, duy trì khách hƠng ca công ty kim toán
Bng 2.3: Kt qu kho sát s tham gia ca thƠnh viên Ban giám đc trong vic
đánh giá ri ro chp nhn hp đng kim toán

Bng 2.4: Kt qu kho sát vic tin hƠnh cuc hp vi Ch nhim vƠ thƠnh viên
Ban giám đc ph trách cuc kim toán đ đánh giá ri ro trong giai đon lp k
hoch
Bng 2.5: Kt qu kho sát vic thông báo các thông tin cn thit cho các kim toán
viên không tham gia cuc hp
Bng 2.6: Kt qu kho sát vic tìm hiu các yu t v môi trng hot đng bên
ngoƠi nh hng đn công ty theo yêu cu ca chun mc kim toán
Bng 2.7: Kt qu kho sát vic tìm hiu v các thƠnh phn ca kim soát ni b
ca kim toán viên
Bng 2.8: Kt qu kho sát vic nhn dng vƠ đánh giá ri ro  cp đ báo cáo tƠi
chính
Bng 2.9: Kt qu kho sát vic nhn dng vƠ đánh giá ri ro có sai lch trng yu 
cp đ c s dn liu đi vi nhng tƠi khon vƠ thuyt minh quan trng
Bng 2.10: Kt qu kho sát vic xem xét các yu t có th dn đn gian ln cho
vic lp báo cáo tƠi chính gian ln vƠ bin th tƠi sn trong quá trình đánh giá ri ro

Bng 2.11: Kt qu kho sát vic xác lp chin lc kim toán da vƠo các ri ro đư
nhn dng, bao gm: xác lp mc trng yu, quyt đnh lch trình vƠ nhóm kim
toán viên tham gia vƠ các vn đ khác có liên quan nh kim toán ni b, các
chuyên gia, dch v thuê ngoƠi
Bng 2.12: Kt qu kho sát vic thc hin các th nghim kim soát trong giai
đon hin ti khi kim toán viên d đnh tin cy vƠo các kim soát đi vi mt ri
ro mƠ kim toán viên xác đnh lƠ ri ro đáng k
Bng 2.13: Kt qu kho sát vic cơn nhc điu chnh ni dung, lch trình hoc
phm vi d kin ca các th nghim c bn cho giai đon còn li khi phát hin các
sai sót không mong đi trong quá trình tin hƠnh kim toán
Bng 2.14: Kt qu kho sát vic tin hƠnh th nghim chi tit khi mc đ ri ro
tim tƠng do sai sót lƠ đáng k hoc ri ro có sai lch trng yu lƠ cao hoc có ri ro
do gian ln
Bng 2.15: Kt qu kho sát vic đánh giá ri ro trong giai đon hoƠn thƠnh kim

toán da trên các th tc kim toán đư đc thc hin vƠ bng chng kim toán đư
thu thp
Bng 2.16: im s cho tng cơu tr li tng ng ca kim toán viên
Bng 2.17: Kt qu kho sát tng hp bng phn mm Excel
Bng 2.18: H s tng quan gia các ch tiêu nghiên cu vi s đim cht lng
Bng 2.19: Các ch tiêu phơn loi nhóm nghiên cu
Bng 2.20: Kt qu phơn tích bng kim đnh tham s trung bình hai mu đc lp

DANHăMCăCÁC PHăLC
Ph lc 1: Danh sách 10 công ty kim toán đc lp ln trong mu kho sát
Ph lc 2: Danh sách 30 kim toán viên  10 công ty kim toán đc lp ln trong
mu kho sát
Ph lc 3: Kt qu chm đim quy mô 147 công ty kim toán da trên báo cáo tng
kt ca VACPA nm 2012
Ph lc 4: C cu doanh thu, s lng KTV, s lng nhơn viên có chng ch KTV
nm 2012 ca các công ty kim toán theo quy mô
Ph lc 5: D liu kho sát tng hp dùng cho phơn tích
Ph lc 6: H s tng quan gia các yu t vi cht lng th tc đánh giá vƠ đi
phó vi ri ro
Ph lc 7: Kim đnh s khác bit gia các yu t tác đng ti cht lng th tc
đánh giá vƠ đi phó vi ri ro
Ph lc 8: Phiu kho sát v th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro ti các công ty kim
toán đc lp ln ti vit nam
Ph lc 9: Tng hp kt qu kho sát v th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro ti các
công ty kim toán đc lp ln ti vit nam
Ph Lc 10: Mô hình ca các hưng kim toán quc t


DANHăSỄCHăCỄCăKụăHIU,ăCHăVITăTT
AICPA: y ban kim toán Hoa k

BCTC: Báo cáo tài chính
HTKSNB: H thng kim soát ni b
IAASB: y ban quc t v kim toán vƠ dch v đm bo
IAG: Nguyên tc ch đo kim toán quc t
IAPC: y ban thc hƠnh kim toán quc t
IFAC: Liên đoƠn k toán quc t
ISA: Chun mc kim toán quc t
KTV: Kim toán viên
SAS: Chun mc kim toán Hoa k
VACPA: Hi kim toán viên hƠnh ngh Vit Nam
VSA: Chun mc kim toán Vit Nam

1

LIăMăU
1.ăTínhăcpăthităcaăđătƠi
ánh giá vƠ đi phó vi ri ro kim toán lƠ mt giai đon quan trng trong quy
trình kim toán, giúp các công ty kim toán xơy dng k hoch vƠ thc hin kim
toán mt cách hu hiu vƠ hiu qu. Vic xác đnh đúng đn các ri ro có sai lch
trong yu trên báo cáo tài chính s giúp kim toán viên tp trung ngun lc đ đi
phó vi ri ro. T đó, va tit kim thi gian, nhơn lc mƠ vn đm bo đc cht
lng ca cuc kim toán.
Do tm quan trng ca th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro, các chun mc
kim toán liên quan đn vic đánh giá ri ro đư nhiu ln đc cp nht vƠ sa đi
đ phù hp vi tình hình kinh t thay đi không ngng. NgƠy 6 tháng 12 nm 2012,
B TƠi Chính đư ban hƠnh 37 chun mc kim toán mi trong đó chun mc kim
toán VSA 315 liên quan đn vic đánh giá ri ro kim toán vƠ nhìn chung đư có
nhiu thay đi đáng k. Các chun mc đc ban hƠnh trong đt nƠy có hiu lc
cho các cuc kim toán mƠ báo cáo tƠi chính phát hƠnh t ngƠy 1 tháng 1 nm 2014
tr đi.

Tuy nhiên, trong thc t hin nay, vic đánh giá vƠ đi phó vi ri ro  các công
ty kim toán vn cha hoƠn thin, do đơy lƠ mt công vic khó vƠ đòi hi s xét
đoán rt ln ca kim toán viên. Hin nay, mt s công ty kim toán ln lƠ thƠnh
viên ca các hãng kim toán trên th gii đư đi mi cách tip cn kim toán theo
ri ro kinh doanh ca khách hƠng khi đánh giá v ri ro kim toán, thay vì cách
đánh giá truyn thng da trên các đánh giá ri ro  trng thái tnh. ơy lƠ cách tip
cn hiu qu, vì ri ro kinh doanh lƠ mt nhơn t quan trng tác đng đn vic đánh
giá ri ro tim tƠng vƠ ri ro kim soát, qua đó tác đng đn bn cht, thi gian vƠ
phm vi ca công vic kim toán. Tuy nhiên, do đc đim ca tng công ty kim
toán, vic thit lp th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro có s khác bit gia các
công ty vi nhau vƠ đi vi chun mc kim toán. NgoƠi ra, vì nhiu lỦ do mƠ trên
thc t, vic thc hin đánh giá ri ro  các công ty ln vn cha tuơn th theo quy
2

trình mà chính các công ty đó đư đ ra nh do eo hp v thi gian, thiu nhơn s,
kin thc kim toán viên không ttầ
n thi đim hin ti, các chun mc kim toán mi đư có hiu lc, tuy nhiên
thc t cho thy vic áp dng các chun mc mi vƠo thc t vn còn nhiu bt cp
ngay c trong các công ty kim toán ln, là nhng công ty đi đu trong ngƠnh kim
toán. Vi các bt cp nh nêu trên, ngi vit chn đ tƠi: “HoƠn thin th tc đánh
giá vƠ đi phó ri ro trong kim toán báo cáo tƠi chính ti các công ty kim toán đc
lp ln ti Vit Nam” lƠm đ tƠi Lun vn Thc s ca mình
2.ăTìnhăhìnhănghiênăcu
Khá nhiu nghiên cu trên th gii đư ch ra vic đánh giá và đi phó vi ri ro
theo mô hình ri ro kinh doanh giúp nơng cao cht lng kim toán, chng hn nh:
Vn dng mô hình ri ro kinh doanh trong kim toán bi các công ty ngoài Big 4
(Joost P. Van Buuren, Christopher Koch, Niels van Nieuw Amerongen, and Arnold
Wright - 2012). Nghiên cu nƠy đư ch ra tính hu hiu vƠ hiu qu ca cuc kim
toán khi áp dng mô hình ri ro kinh doanh vƠ các vn đ s gp phi khi áp dng
mô hình này.

Tích hp ri ro kinh doanh vƠo trong mô hình đánh giá ri ro kim toán (Adam
M. Vitalis ậ 2012). Nghiên cu cho thy vic ng dng ri do kinh doanh trong
đánh giá ri ro kim toán có rt nhiu mt tích cc.
nh hng ca đánh giá ri ro kinh doanh đn vic lp k hoch kim toán
(Shelton, Sandra Waller, Koehn, Jo Lynne, Sinason, David ậ 2009). Nghiên cu
nƠy xem xét nh hng ca đánh giá ri ro kinh doanh đn vic xác đnh các khon
mc trng yu trong báo cáo tƠi chính vƠ các th tc kim toán liên quan khi lp k
hoach kim toán. Bên cnh đó, nghiên cu cng đánh giá mc đ mƠ ri ro kinh
doanh nh hng đn đánh giá ca kim toán viên v kh nng sai sót trng yu
trong báo cáo tài chính.
3

Nghiên cu v vic áp dng mô hình ri ro kim toán da vƠo ri ro kinh doanh
(Aasmund Eilifsen, W. Robert KnecheL and Philip Waliage ậ 2001). BƠi vit đánh
giá v s nh hng ca mô hình ri ro kinh doanh đn cuc kim toán trong thc
t.
Ti Vit Nam, t khi chun mc mi đc ban hành, đã có các lun vn nghiên
cu v vic “ánh giá th tc đánh giá và đi phó ri ro ti các công ty kim toán
đc lp va và nh ti Vit Nam” tiêu biu nh:
Lun vn thc s kinh t: “HoƠn thin th tc đánh giá ri ro nhm nâng cao cht
lng ca cuc kim toán báo cáo tài chính ti các công ty kim toán đc lp va vƠ
nh ti Vit Nam” ca Nguyn Th Thùy Linh đc thc hin nm 2013, lun vn
thc s kinh t “Hoàn thin th tc đánh giá và đi phó ri ro trong kim toán báo
cáo tài chính ti các công ty kim toán đc lp va và nh ti Vit Nam” ca Dng
Ngc Thng Duyên cng đc thc hin trong nm 2013. Trong các đ tài này,
các tác gi đã trình bày thc trng ca th tc đánh giá ri ro trong bi cnh chun
mc mi cha có hiu lc. T nhng thc trng đó, các tác gi đã đa ra nhng gii
pháp cho các c quan qun lý nhà nc, hi kim toán viên hành ngh Vit Nam và
các công ty kim toán va và nh ti Vit Nam.
3. i tng, phm vi nghiên cu

i tng: các công ty kim toán đc lp ln hot đng  Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: đ tài ch nghiên cu và đánh các th tc đánh giá vƠ đi
phó vi ri ro trong kim toán báo cáo tài chính ca các công ty kim toán đc lp
ln.
4. Câu hi và mc tiêu nghiên cu
Liu có s khác bit trong th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro gia các công ty
kim toán quy mô ln ti Vit Nam lƠ thƠnh viên ca các hưng kim toán quc t và
các công ty kim toán quy mô ln ti Vit Nam không lƠ thƠnh viên ca các hưng
kim toán quc t hay không?
4

Liu có s khác bit trong th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro gia các công ty
kim toán quy mô ln ti Vit Nam có giá phí kim toán cao vƠ các công ty kim
toán quy mô ln ti Vit Nam có giá phí kim toán thp hay không?
Các hn ch trong th tc th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro ti các công ty kim
toán đc lp ln ti Vit Nam là gì và gii pháp đ hoàn thin?
 xut gii pháp nhm hoàn thin th tc đánh giá ri ro vƠ đi phó vi ri ro
trong quy trình kim toán báo cáo tài chính ti các công ty kim toán đc lp ln ti
Vit Nam.
5. Phng pháp nghiên cu
S dng phng pháp đnh lng nh sau:
Phng pháp gi bng câu hi kho sát nhm thu thp thông tin thc t và đánh
giá thc trng ti 10 công ty kim toán đc lp ln ti Vit Nam, ti mi công ty s
tin hƠnh kho sát 3 kim toán viên. i tng kho sát là các Ch nhim vƠ
Trng nhóm kim toán trc tip tin hành đánh giá ri ro cho tng khách hàng.
Kt qu kho sát đc phơn tích da trên ba phng pháp: thng kê mô t; xác
đnh h s tng quan và kim đnh tham s trung bình hai mu (hai mu đc lp)
bng th nghim t-test.
6. im mi caăđătƠi
i tng nghiên cu ca đ tài là các công ty kim toán đc lp ln ti Vit

Nam vƠ da trên các chun mc kim toán mi có hiu lc t ngày 1/1/2014.  tƠi
phát hin các hn ch trong quy trình đánh giá vƠ đi phó ri ro ti các công ty kim
toán đc lp ln ti Vit Nam, nguyên nhân vƠ các gii pháp c th nhm hoƠn thin
quy trình đánh giá vƠ đi phó vi ri ro.
7. Kt cu đ tài
NgoƠi phn m đu vƠ kt lun, đ tƠi gm có 3 chng:
5

Chng 1: Tng quan v th tc đánh giá vƠ đi phó ri ro trong kim toán báo cáo
tài chính.
Chng 2: Thc trng đánh giá vƠ đi phó vi ri ro trong kim toán báo cáo tƠi
chính ti các công ty kim toán đc lp ln  Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp hoƠn thin th tc đánh giá vƠ đi phó vi ri ro trong kim
toán báo cáo tƠi chính ti các công ty kim toán đc lp ln ti Vit Nam.
6

CHNGă 1:ăTNGă QUANă VăTHăTCă ỄNHăGIỄă VĨăIăPHịă RIă
ROăTRONGăKIMăTOỄNăBỄOăCỄOăTĨIăCHệNH
1.1 LchăsăhìnhăthƠnhăvƠăphátătrinăvăđánhăgiáăvƠăđiăphóăriăro
Hot đng kim toán đư có lch s phát trin lơu dƠi vƠ gn lin vi quá trình
phát trin kinh t, xư hi ca loƠi ngi. Cùng vi s phát trin đó, vic đánh giá vƠ
đi phó ri ro trong cuc kim toán báo cáo tƠi chính cng đư không ngng thay đi
đ có th phù hp vi môi trng kinh doanh ca các công ty vn ngƠy cƠng phc
tp. Da trên phng thc tip cn kim toán qua tng thi kì, đánh giá vƠ đi phó
vi ri ro trong kim toán có th chia thƠnh các giai đon chính nh sau:
 Giai đon s khai vi phng thc tip cn chi tit.
 Giai đon hình thƠnh vi phng thc tip cn theo chu trình nghip v.
 Giai đon phát trin vi phng thc tip cn theo mô hình ri ro tài chính.
 Giai đon hin đi vi phng thc tip cn theo mô hình ri ro kinh doanh.
1.1.1 Ảiai đon s khai

T thi trung c, kim toán đư ra đi nhm kim tra v tính chính xác ca thông
tin tài chính vƠ phát hin gian ln, sai sót. Trong giai đon nƠy, loi hình kim toán
ch yu lƠ kim toán tuơn th do các kim toán viên ca nhƠ nc vƠ kim toán
viên ni b thc hin. Cho đn khi có s ra đi ca công ty c phn, cng nh do s
m rng quy mô ca các công ty, nên dn dn đư dn đn s tách ri gia quyn s
hu ca các c đông vƠ chc nng điu hƠnh ca các nhƠ qun lỦ. T đó đư xut
hin nhu cu kim tra ca các ch s hu đ chng li s gian ln ca các nhƠ qun
lỦ ln nhng ngi lƠm công, vì th kim toán đc lp đư đc ra đi vƠo th k 18
đ đáp ng cho nhu cu nƠy.
Trong giai đon nƠy chin lc tip cn ca kim toán phát trin theo phng
thc tip cn chi tit. Theo phng thc nƠy, mi khon mc trên báo cáo tƠi chính
đc kim tra, so sánh vi nhng bút toán trên s vƠ bng chng thu thp đc.
ơy cng đc xem lƠ phng thc tip cn c bn nht cho cuc kim toán, vƠ
7

thng đc hiu lƠ “cuc kim toán kim tra chng t” bi vì nhng bút toán trên
s sách s đc kim tra vƠ đi chiu vi nhng chng t liên quan.
Phng thc tip cn chi tit s không giúp đt mc tiêu kim toán nu sai phm
ca đn v din ra theo hng khai thiu, chng hn nhng đn v không ghi nhn
doanh thu hoc chuyn doanh thu ca niên đ sang niên đ sau. Bên cnh đó,
phng thc nƠy lƠm kim toán viên mt rt nhiu thi gian vƠ công sc do phi
kim tra tt c các khon mc mƠ không quan tơm đn h thng kim soát ni b
hay đánh giá ri ro. n nay, phng thc nƠy vn đc s dng khi kim toán cho
các công ty nh, có h thng kim soát ni b yu kém.
1.1.2 Ảiai đon hình thành
u th k 20, nn kinh t th gii phát trin ngƠy cƠng mnh m vi s xut
hin ca hƠng triu nhƠ đu t chng khoán. Vì th, trong khi mc đích ca kim
toán ca nhƠ nc vƠ kim toán ni b không có s thay đi đáng k, kim toán đc
lp báo cáo tƠi chính t mc đích phát hin sai phm đư chuyn sang mc đích mi
lƠ nhn xét v mc đ trung thc vƠ hp lỦ ca các báo cáo tƠi chính, vƠ lúc nƠy kt

qu kim toán ch yu phc v cho các bên th ba đ giúp h đánh giá v đ tin cy
ca báo cáo tƠi chính.
 đt đc mc đích trên, thông qua quá trình nghiên cu vƠ hot đng thc
tin, dn dn nhng t chc ngh nghip, các t chc kim toán đc lp vƠ kim
toán viên đư hình thành nên nhng phng thc kim tra mi. ó lƠ vic xơy dng
vƠ phát trin ca k thut ly mu và đánh giá h thng kim soát ni b. Nói cách
khác, vi s hiu bit vƠ vn dng kim soát ni b, chin lc tip cn ca kim
toán đư chuyn t tip cn chi tit sang tip cn theo chu trình nghip v.
Phng thc tip cn theo chu trình nghip v giúp đt mc tiêu hn ch thc
hin quá nhiu th tc kim toán. Theo phng thc tip cn này, kim toán viên s
tìm hiu h thng kim soát ni b, xác đnh ri ro kim soát đ t đó xác đnh
phm vi ca th nghim c bn. Khi tìm hiu kim soát ni b, kim toán viên
8

thng da vƠo các chu trình hot đng ca đn v nh: chu trình bán hƠng vƠ thu
tin, mua hƠng vƠ phi trầ
Vi phng thúc tip cn nƠy, các bng cơu hi v kim soát ni b đc thit
k cho tng chu trình nghip v s giúp kim toán viên tng cng kh nng phát
hin gian ln vƠ sai sót tim tƠng trong công ty. Kim toán viên cng s đa ra các
góp Ủ cho nhƠ qun lỦ da trên kt qu quan sát vƠ kim tra các th tc kim soát
ca công ty.
1.1.3 Ảiai đon phát trin
Phng thc tip cn theo mô hình ri ro tƠi chính đc s dng t nhng nm
1980 vƠ có các đc đim lƠ:
 Phi lp k hoch mt cách có h thng nên đòi hi kim toán viên phi có
nhng hiu bit chung v hot đng kinh doanh ca khách hƠng.
 ánh giá h thng kim soát ni b di góc đ kinh doanh.
 Th tc phơn tích đc áp dng trong mi giai đon ca cuc kim toán đ
xác đnh xem xu hng vƠ mi quan h tƠi chính vƠ hot đng có hp lỦ hay không.
Cách tip cn nƠy đòi hi kim toán viên phi xem xét mt cách thn trng

nhng vn đ v ri ro vƠ trng yu trong quá trình chun b chng trình kim toán
cho tng chu trình nghip v ca công ty. Chng trình kim toán phi nhn mnh
vƠo nhng khu vc có ri ro cao vƠ các khon mc trng yu trong cuc kim toán.
Nh vy, cuc kim toán s hiu qu v mt chi phí vƠ tha mưn yêu cu ca chun
mc ngh nghip vƠ quy đnh ca pháp lut.
1.1.4 Ảiai đon hin đi
n cui th k 20, phng thc tip cn theo mô hình ri ro tƠi chính đc
nơng cp bng cách tp trung nhiu hn vƠo ri ro kinh doanh hay ri ro mang tính
cht chin lc mƠ khách hƠng đang gp phi. Tc lƠ kim toán viên phi hiu các
ri ro kinh doanh chin lc bên cnh nhng hiu bit v ri ro tác đng đn vic
9

x lỦ vƠ ghi chép các nghip v. Phng thc nƠy đc áp dng nhiu ti các công
ty kim toán ln.
Mt khái nim hoƠn chnh vn cha đc đa ra nhng nhng nguyên tc chính
đư đc thit lp. Ri ro kinh doanh chin lc lúc nƠy đc đnh ngha lƠ ri ro mƠ
mc tiêu kinh doanh ca mt công ty không đt đc do các nhơn t, các sc ép bên
trong và bên ngoài công ty. Xét cho cùng đó lƠ các ri ro liên quan đn kh nng to
ra li nhun vƠ kh nng sng còn ca công ty.
 xem xét các ri ro kinh doanh chin lc ca công ty, kim toán viên cn có
nhng hiu bit v chin lc kinh doanh và v k hoch ca công ty nhm đi phó
vi nhng thay đi trong môi trng kinh doanh. Tp trung tìm hiu các ri ro kinh
doanh chin lc ca công ty dn đn vic tip cn kim toán mt cách h thng vƠ
mang tính chin lc hn. Kim toán viên s dng nhng hiu bit ca h v ngƠnh
ngh, v khách hƠng đ đm bo thc hin mt cuc kim toán hu hiu vƠ hiu
qu.
Bên cnh đó, kim toán viên s không tp trung vƠo các nghip v thng xuyên
da trên gi đnh rng các nghip v nƠy đc kim soát cht ch bi h thng kim
soát ni b vƠ ít có kh nng xy ra sai sót. Thay vƠo đó, s tp trung vƠo các
nghip v bt thng, nhng c tính k toán vƠ đánh giá ca các nhƠ qun lỦ vì

đơy lƠ nhng vn đ có th to nên sai lch trng yu trong báo cáo tƠi chính. ơy
lƠ phng thc tip cn kim toán “t trên xung”, bt đu bng ri ro kinh doanh
vƠ kt thúc  báo cáo tƠi chính. Mô hình nƠy đc th hin  hình 1.1 bên di.






10


















Hình 1.1 Tip cn kim toán theo mô hình ri ro kinh doanh
1.2ănhănghaăvƠăsăcnăthităđánhăgiáăvƠăđiăphóăriăro

1.2.1 nh ngha ri ro
nh ngha v ri ro rt đa dng vƠ phong phú, cho đn nay có th chia thƠnh hai
trng phái ln lƠ trng phái truyn thng (hay còn gi lƠ trng phái tiêu cc) vƠ
trng phái trung hòa.
1.2.1.1 Theo trng phái truyn thng
Theo trng phái truyn thng, ri ro đc xem lƠ s không may, s tn tht, s
mt mát, nguy himầ Theo T đin ting Vit, “ri ro lƠ điu không lƠnh, không
tt, bt ng xy đn”. Theo t đin Oxford: “ri ro lƠ kh nng gp nguy him hoc
b đau đn, thit hi”. Mt s các khái nim tng t đc đa ra nh: “ri ro lƠ s
ánh giá ri ro kinh doanh chin lc
ánh giá ri ro có sai lch trng yu
trên báo cáo tài chính
Ri ro
kim toán
Các nhơn t nh hng đn
ri ro kim soát
Các nhơn t nh hng
đn ri ro tim tƠng
ánh giá ri ro có sai lch trng yu
trên báo cáo tài chính
Ri ro
tim tƠng
Ri ro
kim soát
Ri ro
phát hin
11

bt trc, gơy ra mt mát, h hi” hay “ri ro lƠ yu t liên quan đn nguy him, s
khó khn hoc điu không chc chn”.

Nh vy, nhìn chung, theo quan đim nƠy, ri ro đc xem lƠ s không may
mn, s tn tht mt mát, nguy him, điu không lƠnh, điu không tt, bt ng xy
đn, là s tn tht v tƠi sn hay lƠ s gim sút li nhun thc t so vi li nhun d
kin. Ri ro còn đc hiu lƠ nhng bt trc ngoƠi Ủ mun xy ra trong quá trình
kinh doanh, sn xut ca công ty, tác đng xu đn s tn ti vƠ phát trin ca mt
công ty.
1.2.1.2 Theo trng phái trung hòa
Theo trng phái trung hòa ta có mt s đnh ngha nh sau: “ri ro lƠ s bt trc
có th đo lng đc” (Frank Knight) hoc “ri ro lƠ s bt trc có liên quan đn
vic xut hin nhng bin c không mong đi” (Alan Willett) hay “ri ro lƠ mt
tng hp nhng ngu nhiên có th đo lng đc bng xác sut” (Irving Preffer).
Theo trng phái nƠy, ri ro lƠ điu không mong mun xy ra ngoƠi tm kim
soát ca con ngi. Ri ro mang đn thit hi, tuy nhiên cng mang đn c hi. ơy
lƠ cách nhìn nhn ri ro mt cách khách quan hn. Trong đó, ri ro đc xem là s
sai lch gia giá tr thc t vƠ giá tr k vng; sai lch cƠng ln, ri ro cƠng nhiu.
1.2.2 nh ngha ri ro trong kim toán
Ngh nghip kim toán luôn đi mt ri ro, ri ro có th đn t bên trong vƠ cng
có th đn t bên ngoƠi. VSA 200 đnh ngha “Ri ro kim toán lƠ ri ro do kim
toán viên đa ra Ủ kin kim toán không phù hp khi báo cáo tƠi chính đư đc
kim toán còn cha đng sai sót trng yu. Ri ro kim toán lƠ h qu ca ri ro có
sai sót trng yu (gm ri ro tim tƠng, ri ro kim soát) vƠ ri ro phát hin”
Cn phơn bit ri ro kim toán vi ri ro kinh doanh. Xét v bn cht, ri ro kinh
doanh lƠ nhng ri ro trong hot đng kinh doanh ca mt công ty.
i vi các công ty kim toán, ri ro kinh doanh lƠ loi ri ro xy ra khi công ty
kim toán chu tn tht v mt tƠi chính hoc tn hi ti danh ting ngh nghip ca
12

công ty do vic phát hƠnh báo cáo tài chính đc kim toán. Chng hn, công ty
kim toán b khách hƠng (hoc bên th ba khác) kin hay c quan chc nng (nh
y ban chng khoán) cho rng kt qu ca cuc kim toán không phù hp. iu

này gây tn hi đn kt qu kinh doanh và nh hng danh ting ca công ty kim
toán.
1.2.3ăCácăloiăriăroătrongăkimătoán
 qun tr ri ro kim toán, ngi ta s dng mô hình ri ro kim toán. Mô hình
nƠy lƠ s phơn tích ri ro kim toán nh lƠ kt qu ca các ri ro có th có trong quá
trình kim toán báo cáo tƠi chính bao gm ri ro tim tƠng, ri ro kim soát vƠ ri ro
phát hin.
1.2.3.1 Ri ro tim tàng
Ri ro tim tƠng: “lƠ ri ro tim n, vn có, do kh nng c s dn liu ca mt
nhóm giao dch, s d tƠi khon hay thông tin thuyt minh có th cha đng sai sót
trng yu, khi xét riêng l hay tng hp li, trc khi xem xét đn bt k kim soát
nƠo có liên quan”. (VSA 200 – on 13C)
Mt s c s dn liu vƠ các nhóm giao dch, s d tƠi khon, thông tin thuyt
minh liên quan có ri ro tim tƠng  mc đ cao hn so vi các c s dn liu vƠ
các nhóm giao dch, s d tƠi khon, thông tin thuyt minh khác. Ví d, ri ro tim
tàng là cao hn đi vi các phép tính phc tp hoc các tƠi khon phn ánh s liu
đc hình thƠnh t các c tính k toán không chc chn. Nhng yu t t bên
ngoƠi lƠm tng ri ro kinh doanh cng có th lƠm tng ri ro tim tƠng. Ví d, s
phát trin ca khoa hc vƠ công ngh có th lƠm mt sn phm nƠo đó tr nên li
thi, dn đn hƠng tn kho trên s k toán b phn ánh cao hn giá tr thc t. Các
yu t bên trong đn v đc kim toán vƠ môi trng ca đn v có liên quan đn
mt s hoc tt c các nhóm giao dch, s d tƠi khon, thông tin thuyt minh cng
có th nh hng đn ri ro tim tƠng liên quan đn mt c s dn liu c th, ví d
trng hp không có đ ngun vn ngn hn hoc s suy thoái ca ngƠnh ngh s
dn đn tht bi trong kinh doanh.
13

Kim toán viên không to ra vƠ cng không kim soát ri ro tim tƠng mƠ h ch
đánh giá chúng. Vic đánh giá ri ro tim tƠng có th đc thc hin t nhiu
ngun khác nhau nh t cuc kim toán nm trc hay t nhng tìm hiu v ngƠnh

ngh kinh doanh, chính sách k toán, tƠi chính ca khách th kim toán. ánh giá
ri ro tim tƠng có Ủ ngha rt quan trng vì trên c s đó kim toán viên d kin
nhng công vic, th tc kim toán s đc thc hin đi vi các khon mc,
nghip v trng yu trên Báo cáo tƠi chính.
Kim toán viên phi da vƠo vic xét đoán chuyên môn ca mình đ đánh giá ri
ro tim tƠng. Khi tìm hiu v mc tiêu, chin lc cng nh ri ro liên quan có th
dn đn ri ro có sai sót trng yu ca báo cáo tƠi chính ca đn v, kim toán viên
có th cn quan tơm đn nhng vn đ nh:
 S phát trin ngƠnh ngh (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan nh: đn
v không có đ tim lc v con ngi cng nh nng lc chuyên môn đ thích ng
vi nhng thay đi trong ngƠnh mình đang hot đng);
 Sn phm hoc dch v mi (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan nh:
trách nhim đi vi sn phm tng lên);
 M rng phm vi tim tƠng (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan nh:
c tính nhu cu th trng không chính xác);
 Nhng yêu cu mi v k toán (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan
nh: thc hin không đy đ, không đúng nhng yêu cu mi v k toán hoc chi
phí thc hin tng thêm);
 Nhng quy đnh pháp lỦ (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan nh: trách
nhim tuơn th pháp lut s tng lên);
 Nhng yêu cu v tƠi chính ca đn v trong thi đim hin ti vƠ trong
tng lai (có th dn đn ri ro tim tƠng liên quan nh: mt ngun tƠi tr vn do
đn v không đáp ng đc nhng yêu cu);