Sở hữu chéo tác động đến hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

B

GIÁO

DC

VÀ

ÀO

TO

TRNG

I

HC

KINH

T

TP.

H

CHÍ

MINH

___________________






NGUYN TH QUNH DIM




S HU CHÉO TỄCăNGăN HOTăNG
CA CỄCăNGÂNăHĨNGăTHNGăMI
VIT NAM



L
UN

VN
TH
C

S
K
IN
H T

TP.

H

CHÍ

MINH,

NM

2014



B

GIÁO

DC

VÀ

ÀO

TO

TRNG

I

HC

KINH

T

TP.

H

CHÍ

MINH


___________________



NGUYN TH QUNH DIM


S HU CHÉO TỄCăNGăN HOTăNG

CA CỄCăNGÂNăHĨNGăTHNGăMI
VIT NAM



Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201


L
UN

VN
TH
C

S
K
IN
H T


Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. LÊ TH LANH




TP.

H

CHÍ

MINH,

NM

2014

LI

CAM

OAN

Tôi

xin

cam

đoan

lun

vn

này

hoàn

toàn

do

tôi

thc

hin.

Các

đon

trích

dn

và

s

liu

s

dng

trong

lun

vn

là

trung

thc

và

đu

đc

dn

ngun

tài

liu

tham

kho đy

đ.

Tác

gi

lun

vn







Nguyn

Th Qunh Dim

MC LC


TRANG PH BÌA

LI CAM OAN

MC LC

DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH

LI M U

1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. i tng và phm vi nghiên cu 2
4. Phng pháp nghiên cu 3
5. Kt cu ca lun vn 3
CHNGă1: KHUNG LÝ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CUăTRCăÂY
1.1. nhănghaăs hu chéo 4
1.1.1. S hu chéo trên th gii 4

1.1.2. S hu chéo  Vit Nam 5
1.1.3. Nhng li ích và ri ro ca s hu chéo 11
1.1.3.1 Mt s li ích ca s hu chéo 11

1.1.3.2 Mt s ri ro ca s hu chéo 13
1.2. Nguyên nhân hình thành s hu chéo trong hotăđng ca h thng
ngơnăhƠngăthngămi 18
1.2.1.Môi trng quc gia 18

1.2.2.Môi trng ni b ngành ngân hàng 20

1.2.3.Môi trng th trng và áp lc cnh tranh 21

1.3. S huăchéoătácăđngăđn hotăđng caăcácăngơnăhƠngăthngămi 22

1.3.1. Tác đng tích cc 23
1.3.1.1. S hu chéo giúp n đnh c cu s hu và qun tr trong
NHTM 23
1.3.1.2. S hu chéo giúp nâng cao tim lc v vn, công ngh và kinh
nghim qun lý ca NHTM 24
1.3.1.3. S hu chéo tng

cng

s

nht

quán

trong

chin

lc

qun

tr,

tm

nhìn,

s

mnh

và

đnh

hng

phát

trin

ca NHTM 24

1.3.1.4. S hu chéo giúp

NHTM

gia

tng

u

th

trong

hot

đng

mua

bán

và

sáp

nhp

cng

nh

tránh

đc

s

thâu

tóm

thù

đch

t

các

th

lc bên
ngoài 25
1.3.2. Tác đng tiêu cc 25
1.3.2.1. Các

quy

đnh

v

đm

bo

an

toàn

hot

đng

ngân

hàng

cha

đc tuân

th

nghiêm

ngt

thông

qua

s hu chéo 26
1.3.2.2. S hu chéo làm

suy

gim

nng

lc

qun

tr

ca NHTM 27
1.3.2.3. S hu chéo làm

lng

đon

c

s

h

tng

h

thng

tài

chính,
làm gim cnh tranh 28
1.4. Kinh nghim thc tin trên th gii
30

1.4.1. Nht Bn
30
1.4.2. Hàn Quc
32
1.4.3. c
33
1.4.4. Bài hc kinh nghim cho Vit Nam
34
KT LUNăCHNGă1
35
CHNGă 2:
THC TRNG S HU CHÉO TRONG HOTă NG
CA H THNG NHTM VIT NAM
2.1 Thc trng hotăđng h thng NHTM Vit Nam quaăcácănm
36

2.1.1.
S lng các ngân hàng thng mi quá nhiu nhng cht lng bt
cp
36

2.1.2. Quy mô vn điu l và vn ch s hu thp so vi quy mô tng tài sn
và tín dng 38

2.1.3.
Huy đng vn tng trng nhng c cu vn không hp lý và ngun
vn không
n 42

2.1.4.
T l n xu cao nhng không phi  mc đáng báo đng
43

2.1.5.
Kh nng sinh li gim và có du hiu không bn vng
47

2.1.6.
Nng lc qun tr yu
48

2.2 Thc trng s hu chéo trong hotăđng h thng NHTM Vit Nam . 49

2.2.1.
S hình thành và gia tng s hu chéo ngân hàng ti Vit Nam
49

2.2.2.
Tình hình s hu chéo gia NHTM Nhà nc ti các ngân hàng liên doanh

49
2.2.3.
Tình hình s hu chéo gia
các c

đông

chin

lc

ti

NHTM

Nhà

nc

và

NHTM

C
phn
51
2.2.4.

Tình hình s hu chéo gia các
NHTM

Nhà

nc

và

NHTM

C
phn
. 51
2.2.5.
Tình hình s hu chéo ln nhau gia các
NHTM

C
phn
56
2.2.6.
Tình hình s hu chéo gia các
NHTM

C
phn bi các doanh nghip
nhà nc
62
2.2.7.

Tình hình s hu chéo gia các
NHTM

C
phn bi các cá nhân và nhóm
c đông
65
KT LUNăCHNGă2: 66

CHNGă3ă:
TỄCăNG CA S HUăCHÉOăN HOTăNG CA
H THNG NHTM VIT NAM HIN NAY
3.1 Tácăđng tích cc ca s huăchéoăđn hotăđng ca ca ngân hàng
thngămi Vit Nam
67

3.1.1
S hu chéo s h tr ngun vn cho hot đng đu t, sn xut kinh
doanh, to điu kin trao đi kinh nghim, ngun nhân lc, tài chính, công ngh
gia các đi tác
67

3.1.2
Giúp các ngân hàng tng vn đáp ng theo yêu cu ca Chính ph
68

3.1.3
S hu chéo giúp hot đng mua bán sát nhp ngân hàng phát trin
68

3.2 Tácăđng tiêu cc ca s huăchéoăđn hotăđng ca ca ngân hàng
thngămi Vit Nam
69

3.2.1
S hu chéo làm vô hiu hóa các quy đnh an toàn ca ngân hàng
69

3.2.1.1
Vô hiu hóa quy đnh v vn pháp đnh ca các NHTM
70
3.2.1.2
Vô hiu hóa quy đnh v t l an toàn vn ti thiu (CAR)
71
3.2.1.3
Vô hiu hóa quy đnh v gii hn tín dng
72
3.2.1.4
Vô hiu hóa quy đnh tách bch hot đng ngân hàng đu t ra
khi hot đng ca ngân hàng thng
mi 73
3.2.1.5
Vô hiu hóa các gii hn góp vn, mua c phn
73
3.2.1.6
Vô hiu hóa quy đnh v báo cáo cht lng tín dng và trích d
phòng ri ro
74
3.2.2
Ri ro thâu tóm đi vi hot đng ngân hàng

74

3.2.3
Tim n ri ro h thng
75

3.2.4
N xu
76

3.2.5
S

hu

chéo

làm

lng

đon

c

s

h

tng

ca

h

thng

tài

chính, gim cnh
tranh
76

3.2.6
S

hu

chéo

làm

suy

yu

nng

lc

qun

tr

ca

các

NHTM
78

3.3 ánhăgiáăv nhngătácăđng ca s huăchéoăđn hotăđng ca các
ngơnăhƠngăthngămi Vit Nam hin nay
80

3.3.1. ánh giá v nhng tác đng tích cc 80

3.3.2. ánh giá v nhng tác đng tiêu cc 80

KT LUNăCHNGă3:ă 83

CHNGă4:
MT S KIN NGH
4.1
Xóa b s huă nhƠă nc, s hu ca các tpă đoƠn,ă DNNNă trongă cácă
NHTM
84

4.2
Thc

hin

tái

cu

trúc

DNNN

song

song

vi

gii

quyt

vn

đ

SHC
85

4.3 Tái cu trúc thông qua hotăđng mua bán và sáp nhp 86

4.4
Hoàn thinăcácăquyăđnh v đm bo an toàn hotăđng ngân hàng Vit
Nam
87

4.4.1
Giám sát vn ngân hàng cn cn c vào h s an toàn vn ti thiu thay vì
mc vn t có tuyt đi ti thiu
87

4.4.2
Nhanh chóng hoàn thin các t l đm bo an toàn mi theo quy đnh ca
Lut Các TCTD 2010, tinh thn ca Basel II, hng đn Basel III
87
4.4.3
Kim toán vn đ xác đnh li vn t có
90

4.4.4
nh ngha li khái nim ngi có liên quan
90

4.4.5
Quy đnh v công b thông tin
90

4.4.6
m bo tuân th trit đ các quy đnh và nâng cao hiu lc ch tài
95

4.4.7
M rng quyn giám sát các c đông s hu ngân hàng
95

4.5 i vi các NHTMCP thì tin hành thoái vnăđ ct b dn s hu
chéo 96

4.6
T
ng

cng

hot

đng

thanh

tra,

giám

sát

ngân

hàng 96

KT LUNăCHNGă4: 96

KT LUN 98
TÀI LIU THAM KHO
DANH

MC

CÁC

KÝ

HIU,

CH

VIT

TT





T

vit

tt

Ting

Anh



Ting

Vit


CAR



Capital

Aquedacy

Ratio



H

s

an

toàn

vn



DN



Doanh

nghip


DNNN




Doanh

nghip

Nhà

nc



HQT

Hi

đng

Qun

tr



HTTC




H

thng

tài

chính



M&A

Mergers

and

acquisitions


Mua

bán

và

sáp

nhp



NH



Ngân

hàng

NHLD



Ngân

hàng

Liên

doanh


NHNN




Ngân

hàng

Nhà

nc



NHTM

Ngân

hàng

Thng

mi


NHTMCP




Ngân

hàng

Thng

mi

C

phn

NHTMNN




Ngân

hàng

Thng

mi

Nhà

nc



TCTD




T

chc

Tín

dng



TTCK



Th

trng

chng

khoán


SHC


S hu chéo


VND




ng

Vit

Nam




DANH

MC

CÁC

HÌNH

V,



TH


Hình 1.1: SHC gia NHTMNN và DNNN 7
Hình 1.2: SHC gia 2 NHTM 8
Hình 1.3: SHC gia NH – doanh nghip 10
Hình 2.1: C cu huy đng và cho vay ca các loi hình ngân hàng  Vit Nam
38
Hình 2.2:
Các ngân hàng không tng đ vn pháp đnh cui 2010
39

Hình 2.3:
Vn điu l ca các NHTM Vit Nam
39
Hình 2.4:
Tng trng tng tài sn ca các nhóm t chc tín dng nm 2013
41
Hình 2.6:
Tình hình n xu các ngân hàng đn ht nm 2013
44
Hình 2.6: C

cu

s

hu

ca

NHTMNN 55
Hình 2.7: S hu chéo

gia

ACB

–

Eximbank

–

Sacombank 58
Hình 2.8: Cu

trúc

s

hu

ca

ba

ngân

hàng

hp

nht 61
Hình 2.9: S hu chéo

gia

các

NHTM

và

gia

DNNN

và

NHTM 64
Hình 2.10: Vn

phòng

Thành

y

Thành

ph

H

Chí

Minh

s

hu

NHTM 65











1

LI M U
1. LÝ DO CHNă TÀI
H thng NHTM Vit Nam đư có nhng phát trin vt bc c v s
lng các ngân hàng ln v tng mc tín dng trong nhng nm va qua. S
NHTM tính đn 31/12/2013 là 35 ngân hàng, t l tín dng trên GDP đư tng t
35% nm 2000 lên 125% nm 2013. S phát trin này đư góp phn to ln cho s
phát trin ca nn kinh t Vit Nam trong thi gian gn đây.
Vi tc đ tng trng quy mô nhanh chóng ca h thng NHTM trong
nhng nm gn đây, cu trúc s hu trong ngân hàng tr nên nhp nhng vi s
đu t liên kt gia các NHTM nhà nc và NHTMCP. Quan h s hu này ban
đu hình thành ch yu h tr cho vic phát trin nghip v ngân hàng ca các
NHTMCP trong giai đon mi thành lp cng nh trong giai đon khng hong
1997-1998. Tuy nhiên, vi thi gian và nhng nh hng ca s suy thoái kinh
t, h thng ngân hàng Vit Nam đư l rõ nhng l hng v qun tr gây ra nhng
hu qu to ln. L hng đó chính là tình trng “s hu chéo” ngân hàng.

V c bn, s hu chéo là mt thuc tính kinh t khách quan đư xut hin
trong quá trình phát trin ti nhiu nn kinh t trên th gii. Bên cnh nhng tác
đng tích cc nht đnh đi vi s lành mnh trong hot đng ca h thng
NHTM, th hin  vic to ra c cu c đông và qun tr n đnh, nâng cao tim
lc v vn, công ngh và kinh nghim qun lý cho các ngân hàng thì s hu chéo
đang là nguyên nhân ca mt s nh hng tiêu cc đn s an toàn và lành mnh
trong hot đng ca h thng ngân hàng Vit Nam nh: Khin kh nng chng
đ ri ro ca ngân hàng không đc đánh giá đúng mc, làm gia tng vic cho
vay thiu kim soát và khin các quy đnh v d phòng, phân loi n tr nên sai
lch. i vi quá trình tái c cu các ngân hàng Vit Nam hin nay, s hu chéo
là mt trong nhng vn đ cn quan tâm x lỦ hàng đu, đc bit là đi vi công
tác gii quyt n xu cng nh tng cng minh bch hot đng ca h thng
ngân hàng.

2

Ti Vit Nam, s hu chéo, đu t chéo trong h thng TCTD đang có xu
hng din bin phc tp, tim n ri ro và nh hng đn an toàn hot đng ca
tng Ngân hàng nói riêng cng nh toàn h thng Ngân hàng thng mi nói
chung, gây cn tr nht đnh đn quá trình c cu li h thng các Ngân hàng
thng mi. Chính vì vy, nghiên cu v tác đng ca s hu chéo đn hot
đng ca h thng NHTM Vit Nam hin nay là mt vn đ cp thit.
T nhng trn tr mun tìm hiu v tác đng ca s hu chéo đn đn hot
đng ca các NHTM Vit Nam hin nay trong bi cnh Vit Nam thc hin các
cam kt m ca th trng và s bùng n ca cu trúc s hu chéo, tác gi đư
mnh dn chn đ tài nghiên cu “S hu chéo tác đng đn hot đng ca các
Ngân hàng thng mi Vit Nam” làm lun vn tt nghip.
2. MC TIÊU NGHIÊN CU
Lun vn đt ra ba nhóm mc tiêu:
 Làm rõ c s lý thuyt v SHC và tác đng ca SHC đn hot đng ca h

thng NHTM.
 Làm rõ nguyên nhân, thc trng, cng nh s tác đng ca s hu chéo
đn hot đng ca các NHTM Vit Nam hin nay trong bi cnh Vit Nam thc
hin các cam kt m ca th trng và s bùng n ca cu trúc s hu chéo.
  xut mt s kin ngh nhm hn ch tác đng tiêu cc ca s hu chéo
đn hot đng h thng NHTM Vit Nam trong bi cnh hin nay.
3. IăTNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
 Lun vn nghiên cu trên các NHTM Vit Nam trong đó tp trung vào
các NHTMCP, NHTMNN, và mt s t chc tài chính phi ngân hàng đ phân
tích đánh giá thc trng, nguyên nhân cng nh nhng tác đng ca SHC trong
hot đng ca h thng NHTM trong giai đon 2006 - 2013.
 S hu chéo trong h thng ngân hàng là mt vn đ rt quan trng
đng thi rt nhy cm  Vit Nam, lun vn ch yu s dng trên các ngun
s liu và thông tin chính thc bao gm các báo cáo ca ngân hàng và doanh

3

nghip (báo cáo tài chính, báo cáo thng niên, bn cáo bch, các báo cáo qun
tr…) d liu thng kê, s liu lch s (d liu tín dng,
d liu giao dch c
phiu…) đc công b bi các c quan qun lỦ nhà nc (nh Chính ph,
NHNN, B Tài chính, y ban Chng khoán Nhà nc…) các t chc tín dng,
doanh nghip, công ty chng khoán, và mt s phng tin truyn thông đáng
tin cy. u đim ca các ngun thông tin chính thc này là chúng có th kim
chng đc. Tuy nhiên nhc đim ca chúng là chúng không nht thit phn
nh mt cách đy đ và trung thc tình trng s hu chéo trong h thng ngân
hàng ca Vit Nam vn d rt đa dng và phc tp. Tuy nhiên, nhng thông tin
này cung cp nhng ch báo (và cnh báo) đ đ nhn din và phân tích bn
cht vn đ s hu chéo trên c s đó đa ra nhng khuyn ngh chính sách hp
lý.

4. PHNGăPHỄPăNGHIểNăCU
Phng pháp nghiên cu ch yu ca lun vn là phân tích, tng hp, thng
kê, mô t, so sánh, đi chiu trên c s các thông tin và d liu thu nhp đc v
s hu chéo cng nh tác đng tiêu cc ca SHC đn các NHTM Vit Nam
trong giai đon 2007-2013
5. KT CU CA LUNăVN
Ngoài
phn
m đu, kt lun, mc

lc,

danh

mc

tài

liu

tham

kho

và

danh mc

các

bng

biu,

hình

v,

lun

vn

gm

ba

chng:


Chng 1:
Khung lý thuyt v s hu chéo tác đng đn hot đng ca
các NHTM;
 Chng 2: Thc trng s hu chéo trong hot đng h thng Ngân hàng
thng mi Vit Nam


Chng 3:
S hu chéo tác đng đn hot đng ca các Ngân hàng
thng mi Vit Nam hin nay.

 Chng 4: Mt s kin ngh đ hn ch tác đng tiêu cc ca s hu
chéo tác đng đn hot đng ca h thng NHTM Vit Nam hin nay;


4

CHNGă1
KHUNG LÝ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CUăTRCăÂY
1.1. NHăNGHAăS HU CHÉO
1.1.1. S hu chéo
t
rê
n

th
 gii
S
 hu chéo đc đnh ngha là doanh nghip
A

s
 hu doanh nghip
B và ngc li doanh nghip B
s
 hu doanh nghip
A
.
A
lbe
r

to
O
netti và
A
le
ss
ia
P
i
s
oni
(
2009
)
đnh ngha
s
 hu chéo 

c là vic các công ty, thuc
lnh vc công nghip và tài chính, nm gi lâu dài c phn ca nhau. Theo
S
che
r

(
2001
)
,
s
 hu chéo 

N
ht Bn thng đc hiu là vic hai hoc nhiu
công ty nm gi c phn ca nhau.
Quan h s hu chéo gia NH và DN có  nhiu nc trên th gii và đc
đúc kt nhiu nht ti

c và
N
ht Bn. T
r
ái li,
NH
 các quc gia nh
A
nh và
M
 phn nhiu theo đnh
h
ng th trng nên quan h s hu chéo không ph
bin.
Lp l
u
n ng h cho
r
ng
SH
C gia
NH
và
DN

làm gim bt cân xng
thông tin, qua đó
NH
có th h t
r
 tt hn cho doanh nghip.
A
lbe
r
to
O
netti
và
A
le
ss
ia
P
i
s
oni
(
2009
)
cho
r
ng
SH
C gia
NH

, công ty bo him và các
DN

ln và mi quan h gn gi, liên kt gia thành viên hi đng qun t
r
 ca các
công ty khác nhau là đc đim chính ca mi q
u
an h
NH

-

DN


c.
M
ô hình
t
r
uyn thng này đư h t
r
 dn dt
s
 thành công ca quá t
r
ình công nghip hóa



c, góp phn to nên mt nn tng công nghip n đnh.
Q
uan h
s hu
chéo
vi các
NH
đm bo cho các
DN

s
 n đnh v
s
 hu cùng tính liên tc
t
r
ong qun t
r
 doanh nghip.

ng thi
s hu chéo
cho phép
NH
nm gi
quyn lc quan t
r
ng t
r
ong các

DN
t đó to nên cho
NH
mng li các mi
quan h cá nhân, không phi luôn minh bch, vi mt
s
 nht đnh các nhà điu
hành ca các công ty khác nhau.
Tuy n
h
iên
A
lbe
r
to
O
netti và
A
le
ss
ia
P
i
s
oni
(
2009
)
cng ch
r

a
r
ng, do nh
hng ca tin t
r
ình toàn cu hóa, đang hình thành mt xu hng hot đng

5

theo đnh hng th t
r
ng ca các
NH


c.
X
u hng t
r
uyn thng kim
s
oát
DN
thông qua
s
 hu chéo, mc dù đang gi vai t
r
ò ln, theo xu th đang dn
gim đi tm quan t
r

ng.
Nghiên cu v s hu chéo  Nht Bn có mt s đc thù. Các công ty 
Nht Bn thng thit lp quan h cht ch vi mt NH (gi là “main bank”).
Các NH này cho vay và mua c phn ca các doanh nghip. Scher (2001) cho
thy hai lý do ca vic tn ti s hu chéo gia NH và DN là duy trì mi quan
h kinh doanh n đnh và duy t
r
ì yêu cu đ vn.
M
ô hình “main bank” đã
đóng mt vai t
r
ò nht đnh t
r
ong s thnh vng ca kinh t Nht Bn k t sau
Chin tranh th gii 2. Tuy nhiên nghiên cu ca Scher cng cho thy mô hình
“main bank” không còn phù hp t nhng nm 1990 do đư góp phn to nên hu
qu xu cho nn kinh t Nht Bn. C th, do các NH không nhng thc hin
không tt vai trò giám sát các DN liên quan mà còn cp mt lng tín dng ln,
kém cht lng cho các DN này. Hu qu là các NH chu nhng khon n xu
ln và b suy gim vn ch s hu. Thêm vào đó, vic gim giá c phiu ca các
DN liên quan mà NH nm gi s nh hng đn t l CAR ca các NH theo
Hip c Basel. Sau nhng n lc tái cu trúc tài chính sau khng hong, mc
đ SHC trong các NH Nht Bn đã gim.
Cuc khng hong tài chính châu Á 1997-1998 cng đư cho thy tác đng
tiêu cc ca SHC ti các quc gia ông Á và là mt trong nhng nguyên nhân
dn đn n xu NH và sp đ tài chính. Claessens, Djankov và Lang (1999) đư
xác đnh rõ mi quan h s hu ti các DN ln  châu Á vi các nghiên cu tình
hung v s hu chéo. Các DN s hu gia đình ln  châu Á đu nm quyn
kim soát các NHTM đ có th s dng các NH tài tr cho các d án ca mình

và các công ty có liên quan, đi ngc li tinh thn các quy đnh nhm bo đm
an toàn hot đng.
1.1.2. S hu chéo  Vit Nam
Gn vi phm vi nghiên cu ca lun vn, s hu chéo trong h thng
ngân hàng Vit Nam đc xác đnh là s hu hai chiu gia NH-NH, gia DN-

6

NH, gia nhóm c đông và ngân hàng. nh ngha này có th đc coi là s hu
chéo mt cách t
r
c tip, nhng
s
 hu chéo có th tn ti mt cách gián tip.
N
u mt nhà đu t hoc mt nhóm các nhà đu t hay mt doanh nghip
s
 hu
c ngân hàng
A
và ngân hàng B thì thc cht ngân hàng
A
và ngân hàng B là
s

hu chéo c

a nhau.
Theo báo cáo kinh t v mô 2012 ca y ban kinh t Quc hi, trong h
thng ngân hàng Vit Nam hin nay, đang tn ti 6 hình thc s hu chéo. Bao

gm: (i) S hu ca các NHTM nhà nc (NHTMNN) và NHTM nc ngoài ti
các ngân hàng liên doanh; (ii) C đông chin lc nc ngoài ti các NHTM – c
nhà nc ln c phn; (iii) C đông ti các NHTM là các công ty qun lý qu;
(iv) S hu ca các NHTMNN ti các NHTM; (v) S hu ln nhau gia các
NHTMCP; (vi) S hu NHTMCP bi các tp đoàn, tng công ty nhà nc và t
nhân. Ba nhóm s hu chéo đu trên có tính tích cc vì các mi quan h này ch
yu hng đn vic tng cng thúc đy hot đng thng mi gia các Vit
Nam và quc t, nâng cao nng lc qun tr và thúc đy vic s dng vn mt
cách có hiu qu. Ba nhóm sau thng b chi phi bi các c đông ln ca các
NHTMCP, các NHTMNN có th nh hng đn các ngân hàng thuc nhóm sau
trong vic cung cp vn và tài tr thng mi cho các doanh nghip thành viên,
NHTM có c đông ln là các doanh nghip, rt có th các NHTM này tr thành
sân sau, chuyên huy đng vn t dân đ tài tr cho các d án ca doanh nghip
c đông…Vic s hu chéo gia các ngân hàng cng to điu kin đ cho các
doanh nghip s hu ngân hàng có th d dàng vay vn t các ngân hàng có quan
h s hu chéo khác.
Ba hình thc s hu chéo sau đc khái quát và minh ha bng ba s đ s
hu đ s dng làm khung phân tích thc trng. ó là SHC gia NHTMNN và
DNNN, gia các NHTMCP và gia DN và NH.



7



S
H
C
gi


a
N
HTM
NN
và
DNNN




C
HÍNH

PH





B Tài chính
NHNN





S
 hu
S

 hu
Q
un lý

Tái
cp
vn

DNNN

Cho vay ch đnh
NH
T
MNN



Cho vay quan h
G
iám
s
át


Ngun:
Nguyn c Mu
(2012)
Hì
nh
1.1:

SH
C gia
NH
T
MNN
và
DNNN

Hình 1.1 minh ha vic DNNN và các NHTMNN có cùng ch s hu. iu
này s to xung đt trong các quyt đnh ca Chính ph trong vic giám sát hot
đng ca NHTMNN. Mt mt NHTMNN phi tuân th khung giám sát đ đm
bo an toàn hot đng. Mt khác, NHTMNN phi chu s ch đo ca Chính ph
trong vic cho vay các d án ca các DNNN.
Là ch s hu ca NH, Chính ph phi góp đ vn cho NHTMNN nhm
đáp ng quy đnh v an toàn vn. Tuy nhiên NHNN, mt c quan ca Chính ph,
li là ngi giám sát vic thc hin tuân th quy đnh này.
Tình hung thng gp v vic NHTMNN không tuân th khung giám sát
liên quan đn quy đnh v d n tín dng ti đa cp cho mt khách hàng. Thc t
cho thy nhng khon cho vay, đu t ca NHTMNN vào DNNN vt t l va
nêu s đc trình lên Chính ph và thng đc phê duyt. Khung giám sát
trong trng hp này không có nhiu hiu lc. Vì thc hin theo ch đo nên các

8

khon cp tín dng ch đnh cho DNNN s to đng c cho NHTMN không báo
cáo đy đ v n xu liên quan đn các khon vay ca DNNN.
S hu chéo gia NHTMNN và DNNN cng làm vô hiu hoá quy đnh ca
khung giám sát v thanh khon. Bi vì NHTMNN luôn có mt tâm lý  li ln
(moral hazard) khi bit rng nu mt thanh khon NHTMNN s luôn đc Chính
ph ch đo NHNN cho vay tái cp vn đ gii cu.

Vic không tuân th khung giám sát ca NHTMNN đ li hu qu sau cùng
là Chính ph phi dùng tin đóng thu ca dân, nhng ngi u quyn cho Chính
ph, gii cu các NHTMNN.

S
H
C
gi

a các
N
HTM
C
P
V
 mt lý thuyt,
SH
C gia các
NH
T
M
C
P
đc minh ho bng
H
ình 1.2.

C

đông

ln
Cho

vay




S

C

đông

thiu
hu

s


C

đông

thiu

s

Ngân

hàng

A
S

hu
N
gân hàng B


Giám

Ngi

gi

tin
sát

Tái
Ngi

gi

tin

cp

vn


NHNN



Ngun:

Nguyn c Mu
(2012)
Hì
nh
1.2:
SH
C gia hai
NH
T
M

Phân tích v SHC gia NH A và NH B cho thy tác đng tiêu cc gây nên
tn tht cho các c đông thiu s, ngi gi tin và cho toàn xã hi.
Mt hoc mt nhóm c đông s hu c phn chi phi NH A yêu cu NH A
góp vn hoc mua c phn ln ca NH B. Do nm c phn ln  NH B, NH A có

9

th c ngi vào hi đng qun tr (HQT) hay h tr nhân s cao cp tham gia
điu hành. Do mi quan h cht ch gia c đông ca NH A và NH B, xut hin
các hành đng ri ro. NH B cho vay hoc mua c phn ca các công ty do c

đông ln ca NH A s hu hoc có liên quan.
Bng s hu chéo, các NHTM đư không vi phm các quy đnh v các hn
ch nhm bo đm an toàn hot đng ca NHTM. ó là các quy đnh v nhng
trng hp không đc cp tín dng, hn ch cp tín dng, gii hn cp tín dng
và quy đnh v gii hn góp vn, mua c phn.
ng thi, theo l trình tng vn điu l ca các NH theo quy đnh Ngh
đnh 141 ca Chính ph, c đông ca NH A có th vay vn t NH B đ góp vn
vào NH mình đang s hu. Vic đi vay đ góp vn vào các NHTM làm cho
khung giám sát v vn t có ti thiu mt hiu lc. Vì vic làm này nu xy ra
ph bin s to nên vic tng vn o trong toàn h thng NH. Các NHTM đư tng
vn điu l nhng nng lc tài chính không đc nâng cao tng ng nh mc
tiêu đt ra ca chính sách.
Tn tht, thit hi ca các hot đng lách lut trên s ln lt đc phân
tích sau đây. NH A đu t mua c phn ca NH khác không vì li ích ca c
đông mà vì li ích ca các c đông ln ca NH A làm thit hi đn các c đông
thiu s ca NH. NH B thc hin hành đng ri ro là cho vay, đu t do quan h
hoc ch đnh. Khi ri ro xy ra, khon cho vay hay đu t b l, gây mt vn.
NH B khó khn v thanh khon. Mc đ thit hi ca các khon cho vay hay đu
t ngày càng ln, NH B s mt thanh khon. Do Chính ph không mun đ các
NH phá sn, NHNN s phi tái cp vn cho NH B.

S
H
C
gi

a các
N
H và
d

oa
nh

n
g
h
i
p

S hu chéo gia NHTMCP và DN đc minh ha ti Hình 1.3
Vic s hu mt DN đang nm c phn ln ti NH C giúp cho c đông ln
ca DN D hoc DN có liên quan ca c đông này có th nhn đc khon vay,
đu t t NH C không trái vi quy đnh ca pháp lut. Trng hp c đông này
trc tip nm c phn ca NH, các quyt đnh cho vay hay đu t ca NH C s
không thc hin đc hoc b hn ch, giám sát cht ch.

10

Thêm vào đó vi khon tín dng đc cp bi NH mà mình s hu, c đông
có th dùng vn vay đ góp vn li vào chính NH hoc vào NH khác. Vic này
to nên vic tng vn o t
r
ong h thng
NH
.

C

đông

ln
Cho

vay





S hu





Doanh

nghip

D
S

hu
Ngân

hàng

C

Giám

sát

Tái

cp

vn



NHNN



Ngun:

Nguyn c Mu (2012)
Hì
nh
1.3:
SH
C gia
NH
– doanh nghip

Hình 1.1, Hình 1.2 và Hình 1.3 đư minh ha v mt lý thuyt cách thc các

NHTM, bng SHC, lách qua các quy đnh ca khung giám sát. Nh vy v mt lý
thuyt SHC s giúp:
- NHTM tng vn o, vô hiu hóa các quy đnh v vn pháp đnh ca các
NHTM;
- NHTM cp vn cho ngi có liên quan, t đó vô hiu hóa quy đnh v gii
hn tín dng;
- NHTM vn có th tham gia đu t chng khoán vì vy vô hiu hóa quy đnh
gii hn đu t, góp vn c phn nhm tách bch hot đng NH đu t ra khi
hot đng ca NH thng mi;
- NHTM có th chuyn các khon n xu thành tài sn có khác thông qua vic
chuyn n xu sang các công ty con, công ty liên kt. T đó vô hiu hóa quy đnh
v báo cáo cht lng tín dng và trích d phòng ri ro.

11

1.1.3. Nhng li ích và ri ro ca s hu chéo
Cng nh nhiu hin tng kinh t khác, s hu chéo t nó không tt
không xu. Nói cách khác, s hu chéo cha đng c nhng li ích và ri ro.
Tùy thuc vào mc đ và hoàn cnh - chng hn nh môi trng qun tr bên
trong và môi trng điu tit bên ngoài doanh nghip - mà mt s mt tt
(hay
mt xu) ca s hu chéo ni lên. Tm gác li ch đ v mc đ và hoàn cnh
ca s hu chéo, mc này ch
phân tích nhng li ích và ri ro chính ca s hu
chéo.
1.1.3.1 Mt s li ích ca s hu chéo
Th nht, s hu chéo giúp to ra và duy trì ngun tài tr tài chính n
đnh cho các doanh nghip, đng thi bn thân các doanh nghip này li đóng
vai trò nh mt khách hàng n đnh và tim nng cho chính ngân hàng. Khi các
doanh nghip trong liên kt s hu cn ngun tài tr cho nhu cu phát trin các

ngân hàng đóng vai trò nh mt cng tài chính đáp ng cho không ch nhu cu
vn dài hn mà c nhu cu vn lu đng và thanh khon ca doanh nghip. Các
ngân hàng cng có đc khách hàng n đnh nh đó giúp n đnh ngun thu
nhp ca mình. Hn na, do đng thi là ch s hu doanh nghip nên ri ro tín
dng mà doanh nghip này gp phi s nh hng đn ngân hàng không ch
trong vai trò ch n mà còn là ch s hu. Chính vì vy, có kh nng là ngân
hàng s tng cng trách nhim giám sát ca mình đi vi hot đng ca doanh
nghip.
Th hai, s hu chéo giúp gim bt tình trng bt cân xng thông tin gia
ngân hàng vi các doanh nghip qua đó tng cng chc nng giám sát ca ngân
hàng và gim đc chi phí giao dch cho nn
kinh t. Trong vai trò là ngi s
hu, ngân hàng có th nm bt đc các thông tin v t chc và qun tr cng
nh hiu qu tài chính ln nhng ri ro mà doanh nghip gp phi. iu này
giúp
ngân hàng gim đc đáng k tình trng bt cân xng thông tin trong hot
đng tín dng ca mình. Các chi phí cho vic thu thp và x lý thông tin ca

12

doanh nghip đi vi ngân hàng s gim đi qua đó có th giúp gim đc chi phí
tài tr cho doanh nghip. Tuy nhiên đây cng chính là mt trái ca s hu chéo
khi các li ích này ch đc phân phi cho nhng ch th tham gia trong liên kt
s hu chéo mà to ra các phí tn cho nhng ch th khác bên ngoài h thng.
Phn ri ro ca s hu chéo s phân tích k hn mt trái ca vn đ này.
Th ba, s hu chéo giúp to ra đc mt ngun lc dùng chung nh
ngun vn, khách hàng, và
qun tr, nh đó giúp làm tng tính kinh t theo quy
mô (economy of scale) và tính kinh t theo phm vi (economy of scope) cho
nhng đi tác trong liên kt s hu. Các đi tác này có th tn dng ca nhau

hoc chia s cho nhau nhng li ích hoc li th chung nhm gim chi phí trung
bình và duy trì sc cnh tranh ca khi. Chng hn nh chia s ngun thông tin
khách hàng cho nhau hoc giúp gii thiu và bán chéo sn phm ca nhau. Do có
li ích chung nên s hu chng chéo cng giúp tht cht mi quan h gia các
đi tác kinh doanh, gim thiu các tác đng tiêu cc bt ngun t nhng cú sc
bên ngoài hoc trong bi cnh kinh t v mô thay đi đt ngt gây bt li cho
hot đng kinh doanh.
Th t, s hu chéo có tim nng to ra các mt xích trong các liên kt
sn xut nh chui giá tr
(value chain), công nghip ph tr và cm ngành
(cluster). Bi vì nh có s ràng buc v mt phân phi mà các đi tác mi có
đng c phân công sn xut và phân chia giá tr. Nu các liên kt s hu
này không cht ch làm cho s phân phi li ích không hài hòa các đi tác s
có khuynh hng co cm vào nhng lnh vc có t sut li nhun cao hoc
nhng ngành đang có nhng đc quyn u đưi ca nhà nc, trong khi b qua
các lnh vc có sut sinh li thp hoc sinh li cao nhng quá ri ro.
Th nm, s hu chéo giúp tng cng sc mnh ca toàn khi qua đó
gim nguy c b thâu tóm mt cách thù đch ca các nhóm khác. S b sung
chin lc cho nhau ca các thành viên trong liên kt s hu giúp loi tr đc
s can thip t bên ngoài giúp duy trì đc mt cu trúc s hu n đnh, hn
ch các mu thun hay tranh chp không mong mun đn t bên ngoài. Các

13

doanh nghip t đó có th la chn đc các chính sách có tính trung lp hn
theo đui các mc tiêu kinh doanh đư xác đnh. Theo Adams (1999), mc đích
chính ca h thng s hu chéo có l là đ nhm chng li nguy c b thâu tóm
thù đch bi các nhóm đi th cnh tranh.

Th sáu, s hu chéo có th giúp làm vô hiu hóa mt s quy đnh ca

chính ph, chng hn nh các quy đnh v giám sát ngân hàng, nh đó mang li
các li ích cc b cho nhóm s hu nhng không nht thit là li ích chung cho
c nn kinh t. Tuy nhiên, nu các quy đnh ca chính ph là vô lý hoc
có tính áp ch (repressive) thì vic làm vô hiu hóa các quy đnh này không ch
mang li li ích cho nhóm s hu mà còn có th cho c mt b phn rng hn
ca nn kinh t nu nhìn  góc đ hiu qu kinh t.
Nh vy, s hu chéo bn thân nó có th mang li mt s li ích nht đnh.
Tuy nhiên, nhng li ích ca s hu chéo đc ch ra ch yu là nhng li ích
mà  đó ch có các đi tác trong liên kt s hu mi có. Trong khi đó nhng li
ích mà s hu chéo mang li cho c nn kinh t li rt hn ch hoc không rõ
ràng. Trong trng hp ca nc Nht, s hu chéo li giúp h tr tích cc cho
chính sách công nghip thp niên 1950-1970. Tuy nhiên, s thành công này còn
tùy thuc vào các chính sách ca Chính ph đt trong bi cnh công nghip hóa
ca nc Nht. Ngoài ra, trong nhiu trng hp, s hu chéo có th mang đn
nhng ri ro và phí tn cho các thc th t bên ngoài và làm tn hi đn môi
trng cnh tranh ca c nn kinh t. Phn di đây s ch ra mt s ri ro ca
tình trng s hu chéo này.
1.1.3.2. Mt s ri ro ca s hu chéo
Th nht, s hu chéo có th giúp tng cng kh nng giám sát nh phn
phân tích li ích s hu chéo  trên đư ch ra nhng bn thân nó cng có th
đc to ra đ b qua vai trò giám sát này. Các giao dch ni b thng không
đc đánh giá mt cách cn trng và thng thì nhng ràng buc s
b b qua hoc b xem nh. iu này là ht sc nguy him đi vi h thng ngân
hàng khi quyt đnh s hu chéo gia các t chc tín dng và tp đoàn kinh t ti

14

Vit Nam
cp vn cho đi tác thuc nhóm s hu ca mình. Hot đng ca
các ngân hàng đc bit là hot

đng tín dng, luôn b ràng buc bi nhiu tiêu
chun kht khe. Ngân hàng trung ng thng đa ra các yêu cu và chun mc
giám sát, t kim soát ni b cho đn thanh tra và giám sát t bên ngoài.
Tuy nhiên, tình trng s hu chéo có th làm cho ngân hàng b qua đc
các tiêu chun giám sát tng nh là rt cht ch này, chng hn nh các tiêu
chun và điu kin cp tín dng cho khách
hàng thuc nhóm s hu. Ri ro này
nu xy ra không ch nh hng đn tính lành mnh tài chính ca bn thân tng
ngân hàng mà còn là ri ro ca c h thng tài chính cng nh nguy c bóp
nght cnh tranh ca nn kinh t.
Th hai, s hu chéo có th làm phát sinh các giao dch bt hp lý, các
giao dch có tính cht phi th trng, các giao dch không da trên quan h giá
c, bóp méo vic s dng ngun lc hiu qu. Các ngun lc đc chuyn giao
ni b không mang tính cht th trng có nguy c làm phát sinh tn tht cho
các ch th khác, chng hn nh vn đ chuyn giá và s st gim ngun thu
thu tim nng ca chính ph. Trong quan h tín dng vi ngân hàng, s hu
chéo giúp các doanh nghip có quan h s hu vi ngân hàng có th d dàng tìm
kim các ngun tài tr chéo đ đo n, làm cho vic đánh giá cht lng tín dng
và n xu ca ngân hàng tr nên khó khn hn.
Th ba, tình trng s hu chéo vi vic to ra các lá chn phòng th t bên
ngoài và nhng li ích cc b ca nhóm s hu có th làm gim mc đ minh
bch thông tin, bao gm c thông tin hot đng, thông tin qun tr và thông tin
tài chính. Tác đng ca nó chính là làm suy yu sc cnh tranh ca
nn kinh t,
không to đng lc cho s đi mi và sáng to, tip tc theo đui các chin
lc kinh
doanh lc hu nuôi dng các Ủ tng ti và bo v các li ích cc b.
H qu là có th s làm cho các nhà đu t bên ngooài e ngi v mt môi trng
kinh doanh thiu minh bch, gim đng lc thu hút vn đu t vào nhng ngành
và lnh vc vn đang b phi nhim bi các cn bnh này.

Th t, s hu chéo có th s làm nh hng tiêu cc đn môi trng

15

qun tr doanh nghip. Các quyt đnh có tính đc đoán thng xut hin, làm
thui cht các Ủ tng đc lp, trong khi các ý
tng thiu s li thng b b
qua. Các quyt đnh đc đoán này thng xut phát t mt vài nhóm li ích nào
đó trong doanh nghip, chng hn nh nhóm thành viên hi đng qun tr,
nhóm thành viên ban điu hành, hoc nhóm c đông ln khác trong công ty.
Ri ro là các quyt đnh này thng đc thông qua mà không cn đc lng
nghe, không có phn bin không đt đc li ích chung cho toàn th c đông
công ty đc bit là các c đông thiu s. V lâu dài, li ích ca các c đông thiu
s thng b gt ra ngoài rìa ca các quyt đnh qun tr doanh nghip. Adams
(1999) cho rng s
hu chéo s bo v v trí quyn lc ca mt nhóm nhà qun
tr nht đnh, nhng ngi mà quyn lc đc thit lp da vào quyn s hu
m rng và vic thu hút các quyn biu quyt ca các c đông y nhim, nhm
dành đc quyn kim soát v tay nhóm c đông mình.
Th nm, s hu chéo có th giúp tng cng s h tr ln nhau gia các
đi tác trong liên kt s hu nhng trong nhiu chng mc thì nó li to ra s
ph thuc ln nhau. S ph thuc có th làm cho các đi tác không có nhiu
đng lc phát trin, gim tính nng đng và sáng to, và không thích cnh
tranh. iu này dn đn h qu là nng sut gim tng chi phí tng giá thành ca
sn phm và gim sc cnh tranh ca nn kinh t. S ph thuc cng to ra sc ì
ln khi nhà cung cp chm ci tin công ngh, mu mã và cht lng sn phm,
trong khi nhà phân phi li không đa dng hóa đc ngun cung cp.
Th sáu, s hu chéo không phi là cách thc giúp đa dng hóa đc ri
ro nhm ngn nga ri ro phi h thng. Ngc li, s hu chéo li to ra các

mt xích mà t đó các ri ro đc thù đc chuyn ti nhanh hn đn c h
thng. Nói khác đi các tác đng dây chuyn là rt khó tránh khi nu nh có mt
mt xích trong chui s hu gp trc trc.
Th by, s hu chéo có kh nng làm bin dng giá tr doanh nghip dn
đn các quyt đnh đu t (đnh giá M&A) không đúng. S hu chéo còn giúp
làm gia tng vn o trong doanh nghip, khin cho vic đánh giá nng lc tài