Nghiên cứu mối quan hệ giữa chi tiêu chính phủ và thâm hụt thương mại ở Việt Nam và của một số quốc gia mở rộng

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH



HUNH NHTăKHNG





NGHIÊN CU MI QUAN H GIA CHI TIÊU
CHÍNH PH VÀ THÂM HTăTHNGăMI  VIT
NAM VÀ CA MT S QUC GIA M RNG




LUNăVNăTHCăSăKINHăT






TP. H CHÍ MINH - NMă2015
B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH

HUNH NHTăKHNG





NGHIÊN CU MI QUAN H GIA CHI TIÊU
CHÍNH PH VÀ THÂM HT THNGăMI  VIT
NAM VÀ CA MT S QUC GIA M RNG



Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201



LUNăVNăTHCăSăKINHăT





Ngiăhng dn khoa hc: TS. NGUYN TN HOÀNG

TP. H CHÍ MINH - NMă2015


LI CAM OAN

Tôiăxinăcamăđoanălunăvnănày là công trình nghiên cu ca chính cá nhân tôi. Ni
dungăđcăđúcăkt t quá trình hc tp và các kt qu nghiên cu thc tin trong
thi gian qua. S liu s dng là trung thc và có ngun gc trích dn rõ ràng. Lun
vnă đc thc hină di s hng dn khoa hc ca T.S Nguyn Tn Hoàng –
GingăviênăTrngăi Hc Kinh T Thành Ph H Chí Minh.

Tp.H Chí Minh, ngày 12 tháng 05 nmă2015
Hc viên


Hunh NhtăKhng

MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH V,ă TH
TÓM TT 1
CHNGă1. GII THIU 2
1.1. t vnăđ 2
1.2. Mc tiêu nghiên cu 4
1.3. Câu hi nghiên cu 4
1.4. Phngăphápănghiênăcu 5
1.5. Phm vi nghiên cu 5
1.6. ụănghaăthc tin caăđ tài 5
1.7. Cu trúc lunăvn 6
CHNGă2. KHUNG LÝ THUYT VÀ CÁC KT QU NGHIÊN CU
TRCă ỂYă V MI QUAN H GIA CHI TIÊU CHÍNH PH VÀ
THÂM HTăTHNGăMI 7
2.1. Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi 7
2.1.1. Bin lun v quan h nhân qu mt chiu t chi tiêu chính ph đn cán cân
thngămi 9
2.1.1.1. Lý thuyt Keynes 10
2.1.1.2. Lý thuyt IS – LM và Mundel – Fleming 11


2.1.1.3. Phngăphápăhp th 13
2.1.2. Gi thuyt cán cân mu dch mc tiêu 14
2.1.3. Gi thuyt cân bng ca Ricardo 14
2.1.4. Gi thuyt v mi quan h hai chiu 16

2.2. Nhng bng chng thc nghim v mi quan h gia chi tiêu chính ph và
thâm htăthngămi 16
2.2.1. Các nghiên cu h tr gi thuyt quan h nhân qu mt chiu t chi tiêu
chính ph đn thâm htăthng mi 16
2.2.1.1. Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi 16
2.2.1.2. Mi quan h t thâm htăngânăsáchăđnăcánăcânăthngămi, h tr gi
thuyt thâm ht kép 20
2.2.2. Các nghiên cu h tr gi thuyt cán cân mu dch mc tiêu 22
2.2.3. Các nghiên cu h tr gi thuyt cân bng Ricardo 24
2.2.4. Các nghiên cu h tr gi thuyt v mi quan h nhân qu hai chiu 26
CHNGă3. PHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 31
3.1. Mi quan h nhân qu Granger gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngă
mi 31
3.2. Kimăđnh phi nhân qu Granger tuynătínhătheoăphngăphápăbootstrapăca
Hacker và Hatemi-J (2006) da trên kimăđnh Toda – Yamamoto (1995) 32
3.3. Kimăđnh quan h nhân qu daătrênăphngăphápămin tn s (frequency
domain causality test) 38
3.4. D liu nghiên cu 39
3.4.1. D liu Vit Nam 39
3.4.2. D liuănc ngoài 41


CHNGă4. NI DUNG VÀ KT QU NGHIÊN CU 43
4.1. Kimăđnh tính dng ca các bin 43
4.2. Kimă đnh nhân qu theoă phngă phápă bootstrapă ca Hacker và Hatemi-J
(2006) da trên kimăđnh Toda – Yamamoto (1995) 45
4.3. Kt qu kimă đnhă theoă phngă phápă min tn s (frequency domain
causality test) 52
4.4. Phân tích kt qu kimăđnh 54
4.5. M rng kimăđnh thc nghim  mt s quc gia 59

CHNGă5. KT LUN CHUNG 63
TÀI LIU THAM KHO
PH LC















DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
Bootstrap: Phngăphápăly mu có hoàn li
BD: bin thâm ht ngân sách
BOP: Cán cân thanh toán quc t
EX: bin t giá hi đoái
EU: Liên minh Châu Âu
FDI:ăuătătrc tipănc ngoài
GDP: Tng sn phm quc ni
GE: bin chi tiêu chính ph
GFS: Thng kê tài chính chính ph ca IMF
IFS: Thng kê tài chính quc t ca IMF
INF: bin lm phát

IR: bin lãi sut
OECD : T chc hp tác và phát trin kinh t
TAX: bin ngân sách chính ph (thu)
TB: bin cán cân thngămi
TY: Toda – Yamamoto
VAR: T hi quy vector
VECM: Mô hình hiu chnh sai s
WTO: T chcăthngămi Th gii
Y: bin snălng quc gia
Nhóm SEACEN: bao gm Malaysia, Singapo, Thái Lan, Indonesia, Hàn Quc,
Myanmar, Nepan, Sri Lanka và Philippin


DANH MC BNG BIU
Bng 2.1: Tómăttăktăquăcaăcácănghiênăcuăthcănghimătrcăđâyăvămiăquană
hăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămi
Bngă4.1: KtăquăkimăđnhăADFăđiăviăcácăbin
Bngă4.2:ăKtăquăkimăđnhăDF_GLSăđiăviăcácăbin
Bngă4.3:ăKtăquăkimăđnhăPPăđiăviăcácăbin
Bng 4.4: Kt qu la chnăđ tr tiăuă(p)ăchoăcácăbin trong mô hình VAR
Bng 4.5: Kt qu kimăđnh phi nhân qu Granger theo TY tuyn tính
Bng 4.6a: Kimăđnh nhân qu daătrênăphngăphápămin tn s t chi tiêu chính
ph đn thâm htăthngămi
Bng 4.6b: Kimă đnh nhân qu daă trênă phngă phápă min tn s t thâm ht
thngămiăđn chi tiêu chính ph
Bngă4.7: Ktăquăkimăđnhătínhădngăcaăcácăbin
Bngă4.8: Tómăttăktăquăkimăđnhăthcănghimămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhă
phăvàăcánăcânăthngămiăăcác qucăgia đangăphátătrin

DANH MC HÌNH V,ă TH
Hìnhă1.1:ăTìnhăhìnhăcánăcânăthngămiăăVNăgiaiăđonă1994ă– 2013
Hìnhă2.1:ăBnămiăquanăhăcóăthăcóăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăcánăcânăthngămi
Hình 2.2: Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi theo mô
hình IS – LM và Mundel – Fleming (1962)
Hình 4.1: Kt qu xácăđnhăđ tr t Eviews
Hình 4.2: Kt qu călng mô hình VAR (6) ca bin chi tiêu chính ph và thâm
htăthngămi


1

TÓM TT
Nghiênăcuănàyăthcăhinăkimăđnhămiăquanăhănhânăquăgiaăchiătiêuăchính phă
vàăthâmăhtăthngămiăăVităNam,ădaătrênădăliuăđc thu thpătheo quý trong
giaiăđonătănmă1994ăđnă2013.ăThôngăquaăhaiăcáchătipăcnăkhácănhauălàăphngă
pháp bootstrapă caă Hackeră vàă Hatemi-J (2006) daă trênă kimă đnhă Toda –
Yamamoto (1995) và phngăphápăkimăđnh nhânăquătheo minătnăsă(frequencyă

domain causality test),ăchúngătôiăphátăhinăđcăbngăchngăthcănghimăvăsăhină
dinăcaămiăquanăh nhânăquătăchiătiêuăchínhăphăđn thâmăhtăthngămiăă
VităNam.ăKhácăviăphânătíchănhânăquăTodaă– Yamamoto,ăphngăphápăkimăđnhă
theoăminătnăsăchăraărngătnătiămiăquanăhănhânăquătăchiătiêuăchínhăphăđnă
thâmăhtăthngămiătrongăngnăhnămàăkhôngăxutăhinătrongătrungăvàădàiăhn.ă
Trongăkhiăđó,ăăchiuăngcăli,ăcăhaiăphngăphápănàyăđuăchoăthyăkhôngăcóăbtă
cănhânăquănàoătăthâmăhtăthngămiăđnăchiătiêuăchínhăph.ăKtăquănàyăngăhă
giăthuytăchoărngăcóătnătiămiăquanăhănhânăquămtăchiuătăchiătiêuăchínhăphă
đnă thâmă htă thngă mi. Vàă viă nhngă bngă chngă thcă nghimă đtă đcă đưă
chngăminhărngăcánăcânăthngămiăthâmăhtălàăcóăliênăquanăđnăsăgiaătngătrongă
chiătiêuăchínhăph.ăBênăcnhăđó,ăbàiănghiênăcuănàyăcngămărngăkimăđnhăthcă
nghimăămtăsăqucăgiaăvàăđưătìmăthyănhngăbngăchngămiăvămiăquanăhă
giaă chiă tiêuă chínhă phă vàă thâmă htă thngă mi,ă gópă phnă làmă rõă thêmă cácă giă
thuytăđưăvàăđangăđcăquanătâmăvămiăquanăhănày.







2

CHNGă1. GII THIU
1.1. t vnăđ
Trongănhngănmăgnăđây,ănnăkinhătăVităNamăvnăcònătnăđngănhiuăvnăđă
nanăgiiăcnăphiăcóăhngăxălỦăđătăđóăvcădyătìnhăhìnhăkinhătăqucăgia, căthă
đóălàănguyăcălmăphátăcaoăluônătimăn,ăhăthngăngânăhàngăyuăkémăvà tìnhătrng
thâmăhtăngânăsáchădoăchiătiêuăchínhăphăgiaătngăquaăcácănm,ăthâmăhtăthngă
miăkéoădài (theo hình 1.1)… Trong khi đó,ăviăxuăthătădoăhóaăthngămi, Vită

Nam đư trăthànhăthànhăviênăthă150ăcaăTăchcăThngămiăthăgii WTO vào
đuănmă2007ă(11/01/2007),ăcùngăviăsăkhngăhongăvàăbtănăcaănnăkinhătăthă
giiătrongănhngănmăgnăđâyăđưătácăđngămnhămăđnăth trngăxutănhpăkhu
caăVităNam.ăTìnhătrngănhpăsiêu ngàyăcàngăgiaătng và hăquălàăthâmăht cán
cân thngămi,ădchăv ăVităNamăkéoădàiăquaănhiuănmăliênătipăluônălàăvnăđă
đángăloă ngi.ăDoă cánă cânăthngă miăchimămtă phnăđángă kătrongăcánă cânătàiă
khonăvưngălaiănênăvicăcán cân thngămiăthâmăhtălà nguyênănhânăchínhădn đnă
thâmăhtătàiăkhonăvưngălai.ăHuăhtăcácănhàănghiênăcuăđuăchoărngăthâmăhtătàiă
khonăvưngălaiălnăvàăliênătcălàănguyênănhânăcaăsămtăcânăbngătrongăkinhătăvă
mô,ăvàăđiuănàyăcóănhăhngăkhôngănhăđnătinătrìnhăkinhătătrongădàiăhn.ăiuă
đángă luă Ủă làă să giaă tngă trongă chiă tiêuă chínhă phă nhanhă hnă să giaă tngă trongă
ngunăthuăthu,ădoăđóădnăđnăsăthâmăhtădaiădngăcaăcánăcânăngânăsách qua các
nm,ă điuă nàyă xută hină đngă thiă viă thâmă htă thngă mi.ă Vă lỦă thuyt,ă hină
tngănàyăđcăgiălàă“thâmăhtăkép”,ăxutăhinălnăđuătiênăăHoa Kăvàoănhngă
nmă1980,ăđánhăduăgiaiăđonăđngăUSDăbăđnhăgiáăcaoăvàămtăsăthayăđiăbtă
thngă trongă cánă cână muă dchă cngă nhă thâmă htă ngână sáchă caă M.ă Giă đnhă
thâmăhtăképăkhngăđnhărngămtăsăgiaătngătrongăthâmăhtăngânăsáchăsăgâyăraă
mtăsăgia tngătngătătrongăthâmăhtăcánăcânămuădch.



3

Hìnhă1.1:ăTìnhăhìnhăcánăcơnăthngămiăăVNăgiaiăđonă1994ă- 2013

Ngun: Tng hp ca tác gi t IFS
Trong các nghiênăcuăhànălâmătrcăđâyăăVităNamăvàăcătrênăthăgii,ăđưăcóănhiuă
nghiênăcuăvămiăquanăhăgiaăthâmăhtăngânăsáchăvàăthâmăhtăthngămi,ăvàăktă
quăđtăđcălàărtăđaădng. Mcădùăvy, chaăcó btăk nghiênăcu chuyênăbit nào
xem xét vămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămiăđiăviănnă

kinhătăVită Nam.ă Viă hngă nghiênăcuănày,ătaă cóă thă dădàngănhnăthyărngă
ngunăgcăcaăthâmăhtăthngămiăkhôngăchădoăngân sách băthâmăht, mà còn có
nhngănhânătăkhácătácăđng,ăcăth làănhngăthànhăphn ca cán cân ngân sách là
chiătiêuăchínhăphăvàăngunăthuăthu.ăTrongăkhiăthuălàămtăthànhăphnăkhóăcóăthă
thayăđiă thìăchiătiêuăchínhă phălàă mt nhână tăcóă mcăđăbinăđng ln. Doă đó,ă
ngoàiăvicăquanătâmăđnămiăquanăhăgiaăthâmăhtăthngămiăvàăthâmăhtăngână
sách, chúng ta cnăphiăluătâmăđnăvnăđănàyătheoămtăhngăkhácăđóălà:ăLiu chi
tiêuăchínhăph cóăbtăcămiăquanăhănhânăquănàoăviăthâmăhtăthngămiăhayă
không? Nuăcóăthìăđóălàămiăquanăhănhânăquămtăchiuăhayăhaiăchiu,ăđâyăcngălàă
vnăđăcnănghiênăcu,ătìmăhiu.ăVàăktăquăkimăđnhăthcănghimămiăquanăhă
(140,000.00)
(120,000.00)
(100,000.00)
(80,000.00)
(60,000.00)
(40,000.00)
(20,000.00)
-
20,000.00
40,000.00
60,000.00
80,000.00
1994Q1
1994Q4
1995Q3
1996Q2
1997Q1
1997Q4
1998Q3
1999Q2

2000Q1
2000Q4
2001Q3
2002Q2
2003Q1
2003Q4
2004Q3
2005Q2
2006Q1
2006Q4
2007Q3
2008Q2
2009Q1
2009Q4
2010Q3
2011Q2
2012Q1
2012Q4
2013Q3
C     VND
4

nàyăcngăsăđóngăgópăthêmăbngăchngămiăvămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhăphă
vàăthâmăhtăthngămi.
Nhnăthyăđcăvnăđănày,ătôiăchnăđătàiăắNghiênăcuămiăquanăhăgiaăchiă
tiêuăchínhăphăvƠăthơmăhtăthngămiăăVităNamăvƠăcaămtăsăqucăgiaămă
rng”ăđ làmălunăvnăttănghipăviămcătiêuăđaăraăcácăbngăchngăthcănghimă
vămiăquanăhănhânăquăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămiă Vită
Nam.ăNgoàiăra,ătrênăcăsăcácăbngăchngăthcănghimăđtăđc,ăcóăthătoănnă
tngălỦă lunăđă đaăraă mtăsă đăxutăciăthină cánăcână thngămiă ăVităNamă

trongăthiăgianăti.ăBênăcnhăđó,ăvicămărngănghiênăcuăămtăsăqucăgia cóănnă
kinhătăđangăphátătrin cngăđóngăgópăthêmăbngăchngăthcănghimăvămiăquană
hăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămi.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
DaătrênănhngănnătngălỦăthuytăvàăsădngăcácămôăhìnhăkinhătălngăđiăviă
chuiăthiăgianăđăthcăhinăkimăđnhăquanăhănhânăqu,ăthôngăquaăđóătìmăraăđcă
nhngăbngăchngăthcănghimăvămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtă
thngămiăăVităNamăvàăcaămtăsăqucăgiaămărng.
1.3. Câu hi nghiên cu
Liuăcóăhayăkhôngăsăhinădinăcaămiăquanăhănhânăquăgia chiătiêuăchínhăphă
và thâmăhtăthngămiăăVităNam,ătăđóăcóăthăgiiăthíchăđcăvnăđăchiătiêuă
chínhăphăngàyăcàngăgiaătngăvàăthâmăhtăthngămiăhinădinăăVităNamăthiă
gianăquaăchălàăhinătngămangătínhănguănhiênăhayăbiădoămiăquanăhănhânăquă
giaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămiăgâyăra?
Vàănuăcó tnătiămiăquanăhănhânăquăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngă
mi thìămiăquanăhăđóăsăđcăthăhinănhăthănào? Trênăcăsăđó mărng ra
nghiênăcuăđiăviămtăsăqucăgiaătrên thăgiiăcóănnăkinhătăđangăphátătrin?
5

1.4. Phngăphápănghiênăcu
ătàiăsădngăphngăphápătìmăkim,ătngăhp,ăspăxpăvàăphânătíchăcácăsăliuă
thăcp,ăcácălỦăthuytăcăbnăvàăcácănghiênăcuătrc,ăktăhpăviăvicăngădngă
cácămôăhìnhăkinhătălngăđiăviăchuiăthiăgian,ăcăthălàăphngăpháp bootstrap
caăHackerăvàăHatemi-J (2006) daătrênăkimăđnhă Toda – Yamamoto (1995) đă
xácăđnhămiăquanăhănhânăquăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămi,ă
đngă thiă să dngă phngă phápă phână tíchă theoă mină tnă s (frequency domain
causality test) đăxemăxétămiăquanăhănàyătrongătngăkhongăthiăgianăkhácănhau,
tăđó điăchiuăvàăđaăraăcácăbngăchngăthcănghimăăVităNam.
1.5. Phm vi nghiên cu
ătàiănghiênăcuăvàăkimăđnhăthcănghimăsătnătiăcaămiăquanăhănhânăquă

giaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămiăăVităNamătrongăgiaiăđonă1994ă–
2013,ăvicălaăchnăgiaiăđonănghiênăcuăphăthucăvàoăsăđyăđăvàătínhăxácăthcă
caădăliuă(dăliuăchiătiêuăchínhăphătrcănmă1994 khôngăcóăsn). Ngoài ra, bài
nghiênăcuăcngămărngăphmăviăthôngăquaăvicănghiênăcuămtăsăqucăgiaăcóă
nnăkinhătăđangăphátătrinătngătăVităNam,ănhmăcungăcpăthêmăbngăchngă
thcănghimăvăcácăgiăthuytăđangăđcătranhălunăliênăquanăđnămiăquanăhăgiaă
chi tiêu chínhăphăvàăthâmăhtăthngămi.
1.6. ụănghaăthc tin caăđ tài
ătàiănàyănghiênăcuămiăquanăhănhânăquăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtă
thngămiăăVităNam.ăKtăquăđtăđcăchoăthyărngăăncăta,ăchiătiêuăchínhă
phăcóătácăđngăđnăthâmăhtăthngă mi,ăvàăcăthălàătrongăngnăhn.ăDaătrênă
miăquanăhănày,ăchúngătaăcóăthăđaăraănhngăgiiăphápănhmăciăthinătìnhătrngă
thâmă htă cánă cână thngă miă kéoă dài.ă ă tàiă nàyă gópă phnă bă sungă thêmă bngă
chngăthcănghimăvàoăvicăxemăxétăđánhăgiáămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhăphă
vàăthâmăhtăthngămiăăcácăncătrênăthăgii.
6

1.7. Cu trúc lunăvn
ătài nàyăđcătrìnhăbàyăvi ktăcuăgmă5ăchngănhăsau:ăChngă1ăvaăđcă
trìnhăbàyăătrênălàăphnăgiiăthiuătngăquanăvăvnăđ,ămcătiêuăvàăphngăphápă
nghiên cu.ăChngă2ăsătrìnhăbàyătómăttăvăkhungălỦăthuytăvàătngăquanăcácăktă
quănghiênăcuătrcăđây.ăChngă3ăgiiăthiuăchiătităvăcácăphngăphápănghiênă
cuăvàăcáchăthcăthuăthp,ăxălỦăsăliuăđuăvàoăcnăthităchoămôăhình.ăNiădungăvàă
ktăquănghiênăcuăsăđcătrìnhăbàyăvàăphânătíchătrongăchngă4.ăVàăphnăktălună
chungăchoăbàiălunăvnăsăđcăthăhinătrongăchngă5.

7

CHNGă2. KHUNG LÝ THUYT VÀ CÁC KT QU
NGHIÊN CUăTRCăỂYăV MI QUAN H GIA CHI
TIÊU CHÍNH PH VÀ THÂM HTăTHNGăMI
2.1. Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi
QuaăcácănghiênăcuălỦăthuytălnăthcănghimăvămiăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhă
phăvàăthâmăhtăthngămiăănhiuăncătrênăthăgii,ăcóăth có 4 dngămiăquană
hăkhácănhauănhăsau:
 Mi quan h nhân qu mt chiu t chi tiêu chính ph đn thâm htăthngă
mi,ănghaălàămt s tngăhoc gim trong chi tiêu chính ph s làm nhăhngăđn
thâm htăthngămi (có th đc ci thin hoc thâm ht trm trngăhn).ăMt s
giaătngătrongăchiătiêuăchínhăph là nguyên nhân chính dnăđn thâm ht cán cân
ngânăsáchăquaăđóălàmătrm trngăthêmăcánăcânăthngămi,ăđiuănàyăliênăquanăđn
gi thuytă“thâmăhtăkép”.ăCóăhaiămôăhìnhăgii thích cho mi quan h này: theo mô
hình IS – LM và Mundel – Fleming, s giaătngătrongăchi tiêu chính ph gây ra mt
áp lc làmătng lãi sut, và lãi sut tng s tácăđngăđn dòng vn chy vào, t đóăs
to scă épă tngă giáă đng ni t, cui cùng dnă đn s giaă tngă trongă thâmă ht
thngămi. Ngoàiăra,ăchúngătaăcngăcóăth giái thích mi quan h này thông qua lý
thuyt ca Keynes vàăphngăphápăhp th daătrênăđng nht thc v s chênh
lch gia thu nhp quc gia và chi tiêu niăđa.
 Mi quan h nhân qu theo chiuăngc li t thâm htăthngămiăđn chi
tiêu chính ph cònăđc gi là gi thuyt cán cân mu dch mcătiêu.ăiu này xy
ta khi s suyăthoáiătrongăcánăcânăthngămiănhălàămt tín hiu ca s chng li

trongătngătrng kinh t, và chính ph s tngăchiătiêuăhoc gim thu đ kích thích
nn kinh t,ăđiu này có th dnăđn thâm ht ngân sách chính ph.ăiuănàyăđc
bităđúngăvi các nn kinh t nh, m,ăđangăphátătrin và ph thuc ln vào dòng
vnăđuătăncăngoàiă(đuătătrc tip hoc gián tipăncăngoài)ăđ tài tr cho s
phát trin kinh t. Nói cách khác, ngân sách quc gia s b nhăhng bi dòng vn
8

chy vào ln hocăthôngăquaătíchălyăn vàăđiu này cui cùng s dnăđn thâm ht
ngân sách chính ph.
 Mi quan h nhân qu hai chiu có th tn ti gia chi tiêu chính ph và cán
cânăthngămi. Trong khi chi tiêu chính ph giaătngăs dnăđn thâm ht ngân
sách dnăđn thâm ht cán cân mu dch, s tn ti ca thông tin phn hi có th to
ra mi quan h nhân qu trong c hai chiu. Mi quan h nhân qu này thông qua
hai kênh: mt kênh trc tip gia thâm ht ngân sách và thâm htăthngămi và
mt cách gián tip thông qua lãi sut và t giá hiăđoái.
 Chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi có th không liên quan vi nhau.
Chi tiêu chính ph không gây ra bt c thayăđi nào v lãi sut và t giá hiăđoái,ădoă
đóăkhôngănh hngăđn s mt cân bngătrongăcánăcânăthngămi, hay nói cách
khác chi tiêu chính ph và thâm htăthngămiăđc lpănhau.ăâyăđc gi là gi
thuyt cân bng Ricardo.ăiu này có th đc hiu rng s st gim tit kim khu
vc công do thâm ht ngân sách s đcăbùăđp bi s giaătngătngăng trong tit
kimătănhân.ăNghaălàăngi tiêu dùng tin rng s giaătngătrongăchiătiêuăchínhăph
(hoc gim thu) hôm nay vi kt qu là thâm ht ngân sách s dnăđn s giaătngă
thu trongătngălaiăđ phc v cho vnăđ chi tr n công;ădoăđó,ăh s tit kim
hômănayăđ chi tr tin thu trongătngălai.

9

Hình 2.1: Bn mi quan h có th có gia chi tiêu chính ph vƠăcánăcơnăthngă
mi

Ngun: Jui-Chuan Chang và Zao-Zhou Hsu (2009)
2.1.1. Bin lun v quan h nhân qu mt chiu t chi tiêu chính ph đn cán
cơnăthngămi
Miăquanăhăgiaăchiătiêuăchínhăphăvàăthâmăhtăthngămiăcóăthăđcăgiiăthíchă
thôngăquaănhiuăcáchătipăcnăkhácănhau.ăMtătrongăsăđóăkhôngăthăkhôngănhcă
đnălỦăthuytăcaăKeynes thông quaăđngănhtăthcătităkimă– đuăt.ăBênăcnhăđó,ă
mtăsăgiaătngătrongăchiătiêuăchínhăphălàănguyênănhânăchínhălàmăchoăthâmăhtă
ngânăsáchăgiaătng,ăđiuănàyăsăgâyăraăthâmăhtătrong cánăcânăthngămiănuăkhuă
vcătănhânăkhôngăsnălòngăgiaătngătităkim vàăchoăchínhăphăvayăkhonătităkimă
đó.ăKhiămtăqucăgiaăriăvàoătrngătháiăvaăthâmăhtăngânăsáchăvaăthâmăhtămuă
dchăđcăgiălàăthâmăhtăkép. iuănàyăcóăthăđcăgiiăthíchăthôngăquaămôăhìnhă
IS – LM và Mundel – Fleming. Cuiăcùngăchúngătaăcóăthăgiiăthíchămiăquanăhă
mtăchiuătăchiătiêuăchínhăphăđnăthâmăhtăthngămiăthôngăquaăphngăphápă
10

hpăthădaătrênăđngănht thcăvăsăchênhălchăgiaăthuănhpăqucăgiaăvàăchiătiêuă
niăđa.
2.1.1.1. Lý thuyt Keynes
Theo Keynes, ông cho rng mt s giaătngătrong chi tiêu chính ph (có th dnăđn
thâm ht ngân sách) s làmătngăthuănhp niăđa và tiêu dùng cho các khon hàng
hóa vn và dch v nhp khuă tngă lên, t đó gây nh hng xuă đn cán cân
thngămi.

Theoălpălunătàiăkhonăqucăgia,ăthu nhpăqucăgiaăđiăviămtănnăkinhătămă
đcăxácăđnhănhăsau:
Y = C + I + G + (X – M) (1)
Trongăđó,ăYălàătngăsnăphmăqucăni,ăYăđcătínhăbngătngăcaăchiătiêuătiêuă
dùngăkhuăvcătănhân CăviătngăchiăđuătăniăđaăcaăkhuăvcătănhânăI;ăchiătiêuă
chínhăph Găvàăcánăcânăthngămiăđcăđiăđinăbiă(X - M);ătrongăđó X,ăMălnă
ltălàăxut,ănhpăkhuăhàngăhóaăvàădchăv.
Ngoàiăra,ătngăsnăphmăqucăniăcngăcóăthăđcătrìnhăbàyăbngăcáchăsădngă
cáchătipăcnăliênăquanăđnăthu nhpănhăsau:
Y = C + S + T (2)
Trongăphngătrìnhă(2),ăSăvàăTălnăltăđiădinăchoătităkimăvàăthuăthuăbiăchínhă
ph.ăChúngătaăcóăthăcânăbngăhaiăphngătrìnhă(1)ăvàă(2)ănhăsau:
C + I + G + (X – M) = C + S + T (3)
Tăphngătrìnhă(3)ăătrên,ăsauăkhiăthcăhinăcácăphépătoánăđnăginăchúngătaăs
đcăphngătrìnhă(4)ănhădiăđây:
(X – M) = (S – I) + (T – G) (4)
Phngătrìnhă(4)ăhàmăỦărngătităkimăcaăchínhăphăvàăkhuăvcătănhânăsăquytă
đnhăđnăcáchăthc mtăcânăbngăthngămiă trongănnăkinhăt.ă Mtăsăgiaătngă
11

trong chiăđuătăcaăkhuăvcătănhânăhoc mtăsăgiaătngătrongăchiătiêuăchínhăphă
săgâyăraăthâmăhtăthngămiătrongănnăkinhăt.ă
2.1.1.2. Lý thuyt IS ậ LM và Mundel ậ Fleming
Trongămtănnăkinhătăm,ămtăsăgiaătngătrongăchiătiêuăchínhăphăsăcóătácăđngă
tíchăccălênătngăcuăvàălàmădchăchuynăđngăcongăIS.ăSădchăchuynănàyăsădnă
đnămtăsăgiaătngătrongămcălưiăsutăcânăbng.ăLưiăsutăcaoăsăthuăhútădòngăvnă
ròngătă ncăngoàiăchuyn v,ăđiuănàyăsă gâyătácăđngăkhôngănhă đnăcánăcână
thngămiădoăđngăniătăbăđnhăgiáăcao trongăngăcnhăcaă môăhìnhăMundel-
Fleming.ăLưiăsutătng,ăcuăniătătngăthúcăđyăđngăniătătngăgiáălàmăchoămcă
giáăđiăviăhàngăhóaănhpăkhuătrănênărăhnăvàăhàngăxutăkhuăđtăhn.ăVìăvyă

thâmăhtăthngămiăsălàăđiuăkhôngăthătránhăkhi.
Hình 2.2: Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi theo
mô hình IS ậ LM và Mundel ậ Fleming (1962)

ngăISăbiuădinăcácătpăhpăkhác nhauăcaălưiăsută(r)ăvàăthuănhpăqucăgiaă(Y)ă
màăăđóăthătrngăhàngăhóaăcânăbng.ăHăsăgcăâmăcaăđngăISăchoăthyărngălưiă
12

sutăthpăhnăsădnăđnămcăđuătăcaoăhnăvàăliênăđiăđnăthuănhpăqucăgiaăcaoă
hn.ăngăLMăthăhinăsăcânăbngătrongăth trngătinăt.ăngăBPădinătăcácă
ktăhpăkhácănhauăcaărăvàăYămàătiăđó,ăcánăcânăthanhătoánăcaăqucăgiaăđtătrngă
tháiăcânăbngăviămtămcătăgiáăhiăđoáiăchoătrc.ăCánăcânăthanhătoánăcânăbngă
khiămtămcăthâmăhtăthngămiăsăđcăbùăđpăbiămtădòngăvnăvàoătngăng.ă
ngăBPădcălênăbiăvìălưiăsutăcaoăhnăsăthu hútădòngăvnăvàoănhiuăhnă(hocă
dòngăvnăchyăraăítăhn)ăvàăphiăđcăbùăđpăliăviămcănhpăkhuăvàăthuănhpă
qucă giaă caoă hnă đă đmă boă cánă cână thanhă toánă cână bng.ă ă phíaă bênă tráiă caă
đngăBP,ăqucăgiaăcóăcánăcânăthanhătoánăthngădăvàăngcăliăăphíaăbênăphiăthă
hinăcánăcânăthanhătoánăthâmăht.ăMtăsăgimăgiáăhocăsăđnhăgiáăthpăđngăniă
tăsălàmăđngăBPădchăchuynăxungăvìăcánăcânăthngămiăđcăciăthin,ăvàăvìă
thămtămcălưiăsutăthpăhnăvàădòngăvnăvàoănhăhnă(hocădòngăvnăraălnăhn)ă
đcădòiăhiăđăgiăchoăcánăcânăthanhătoánăcânăbng.ăMcăkhác,ămtăsătngăgiáă
hocăđnhăgiáăcaoăđngăniătăsălàmăđngăBPădchăchuynălênătrên.
Hìnhătrênăchoăthyăbanăđuăqucăgiaăcóăsăcânăbngătrongăthătrngăhàngăhóa,ăthă
trngătinătăvàăcánăcânăthanhătoánătiăđimăE,ălàăgiaoăđimăcaăbaăđngăIS,ăLMă
vàăBP.ăGiăđnhărngămcăcânăbngăcaăthuănhpăqucăgiaă(Y)ătiăđimăEălàădiă
mcătoànădngălaoăđngăvàăqucăgiaăsădngăchínhăsáchătàiăkhóaămărngăđăgimă
thtănghip.ăChínhăsáchătàiăkhóaămărngă(săgiaătngătrongăchiătiêuăchínhăphăhocă
gimăthuăcóăthădnăđnăsăgiaătngăthâmăhtăngânăsáchăqucăgia)ăsălàmăđngăISă
dchăchuynăsangăphiăthànhăđngă


ctăđng LM ti 

, kt qu to ra mc thu
nhp quc gia (

 và lãi sut (

 caoăhn.ăDo đim 

nmătrênăđng BP nên
quc gia có s thngădăbênăngoàiănh dòng vn ngoi chyăvàoădiătácăđng ca
lãi sutătng.ăiu này gây ra s tngăgiáăcaăđng ni t, làm dch chuynăđng
BPălênătrênăthànhăđng 

. S tngăgiáăcaăđng ni t s làm xuăđiătìnhăhìnhă
cánăcânăthngămi ca qucăgia,ălàmăđng 

dch chuyn xung tr liăđn 

.
ng ni t tngăgiáăcngălàmăgim giá nhp khu (tính bngăđng ni t) và mc
giá chung ca quc gia. Vi mc giá niăđa thpăhnăvàămc cung tin c đnh,
đng LM s dch chuyn sang phiăđn 

(bng mt s giaătngătrongăcungătin
13

danhăngha).ăim cân bng cui cùng là 

,ălàăgiaoăđim caăbaăđng 


, 


và 

,ătheoăđóăxácăđnh lãi sut cân bng là 

và mc thu nhp quc gia cân bng
là 

.
CnăluăỦărng lãi sutătrongăncăđuătiênătngăt răđn 

vàăsauăđóăgimăngc li
xung 

.ăiu này dnăđn mt s tngăgiáăđng ni t (khiărătngălênă

), tipăđóă
li st gim mt phn khi 

gim xung thành 

.ă Hìnhă trênă cngă th hin rõ
khong tngăgiáăròng caăđng ni t. Vì vy, thâm ht ngân sách lnăhnăs gn
lin vi mt dòng vn vào lnă hnă vàă thâmă htă thngă miă cngă lnă hn.ă Tuyă
nhiên, mi quan h nàyăcngăph thuc vào mt s gi đnh lý thuyt. Vì vy, tin
trìnhăđng t thâm ht ngân sách dnăđn lãi sutătng,ăgâyăscăépătngăgiáăđng ni
t và cui cùng gây ra thâm htăthngămi. Trong thc t hin nay, tt nhiên tin

trình này có th khôngăđúngăvàăs có nhiuăquanăđimăkhácănhau,ănhngătrongăđiu
kinăbìnhăthng chúng ta k vng lp lunătrênăđc chp nhn.
2.1.1.3. Phngăphápăhp th
Phngăphápănàyăchúătrngăđnămiăquanăhăgiaăsnălngăqucăgiaă(Y)ăvàăsăhpă
thăcaăqucăgiaă(E),ătrongăđóăsăhpăthăqucăgiaăđcăđnhănghaălàămcăsădngă
hàngăhóaăđătiêuădùngăvàăđuătăcaăkhuăvcătăvàăcôngăcaămtănnăkinhăt.ăCánă
cânăthngămiă(TB)ăđcăxácăđnhădaăvàoăsăchênhălchăgiaăsnălngăvàăsăhpă
thăcaăqucăgia,ădoăđóăcánăcânăthngămiăđcăthăhinăquaăđngănhtăthcăsau:
TB = Y – E (5)
Tăphngătrìnhă(5)ătaăcóăthănhnăthy rng,ăcánăcânăthngămiăsăđcăciăthină
nuăthuănhpăqucăgiaătngănhiuăhnămcătngăcaăchiătiêuăniăđa. Tuyănhiên,ăă
mtăkhíaăcnhăkhác,ăchiătiêuăchínhăphălàămtăphnăcaăchiătiêuăniăđaăvàădoăđóăcánă
cânăthngămiăsăxuăđiănuăchiătiêuăchínhăphăgiaătng.ăChínhăvìăth, điăviămtă
nnăkinhătăchaăsădngăhtăngunălc, mtăchínhăsáchătàiăkhóaămărngăthôngăquaă
vicăgiaătngăchiătiêuăchínhăphăcóăthălàmăciăthinăcánăcânăthngămi doăđiuănàyă
làăđngălcăđ thuănhpăqucăgia (Y) tngănhiuăhnăsăhpăth qucăgiaă(A) trong
biăcnhăthcăhinăchínhăsách.
14

2.1.2. Gi thuyt cán cân mu dch mc tiêu
Giăthuytănàyăchoărngăcóămiăquanăhănhânăquămtăchiuătăcánăcânăthngămiă
đnăchiătiêu chínhăphăthôngăquaăcăchăthôngătinăphnăhi.ăNghaălàămtăsăthâmă
htătrongăcánăcânăthngămiăhàmăỦăsăsuyăgimăcaătngătrngăkinhătăniăđaă(doă
xutăkhuăgimănhngănhpăkhuătng).ăVìăvy,ăchínhăphăs thcăhinăchínhăsáchă
tàiăkhaămărngăthôngăquaăvic tngăchiătiêuăhocăgimăthuăđăhătrăvàăkích thích
nnăkinhăt,ăđiuănàyăsălàmăsuyăgimăcánăcânăngânăsáchăhocăcóăthădnăđnăthâmă
ht.
Cóăthăgiiăthíchărõăhnămiăquanăhănàyătheoăhaiălpălunăsau.ăThănht, mtădòngă
vnăvàoăsăgâyăápălcătngăgiáăđngăniăt,ăđngăniătătngăgiáăsălàmăxuăđiăcánă
cânăthngămiădoăxutăkhuăgim,ănhpăkhuătng.ăMcăkhác,ămtăcúăscăngoiă

sinhăvíădănhăcúăscăthăhiuăcaăngiătiêuădùngăcóăthădnăđnăsăstăgimăxută
khuăhocăsăgiaătngănhpăkhu.ăSăsuyăgimătrongăcánăcânăthngămiăphnăánhă
săthayăthăsnăxutăniăđaăbngăhàngănhpăkhuă(vìărăhnămtăcáchătngăđi),ă
điuănàyăsătácăđngătiêuăccăđnăsnălngătrongănc,ădnăđnăsăstăgimădoanhă
thuăthuăvàă cóă thă gâyăraă thâmă htă ngână sách.ă Thăhai,ăchínhă phă cóăthăđaă raă
nhngăkhuynăkhíchătàiăkhóaănhmăcă gngăgimănhătácăđngăcaăthâmăhtăcánă
cână muă dchă đnă snă lngă niă đa.ă Trongă trngă hpă này,ă thâmă htă cánă cână
thngămiăgâyăraămtăsăsuyăgimăkinhăt,ă theoăđóăcóăthălàmăgiaătngăchiătiêuă
chínhăphăhocăsăstăgimătrongădoanhăthuăthuăđăkíchăthíchănnăkinhăt.ăiuănàyă
hàmăỦărngăchiătiêuăchínhăphăkhôngăxácăđnhăthâmăhtăthngămi;ămàătráiăli,ăcóă
mtămiăquanăhănhânăquătheoăchiuăngcăliătăcánăcânăthngămiăđnăchiătiêuă
chínhăph.
2.1.3. Gi thuyt cân bng ca Ricardo
Theoă Ricardo,ă khôngă tnă tiă miă quană hă giaă chiă tiêuă ngână sáchă vàă thâmă htă
thngămi.ăMtăsăctăgimăthuăhocătngăchiătiêuăchínhăphă(cóăthălàmăgiaătngă
thâmăhtăngânăsách)ăsăkhôngătácăđngăđnătităkimăqucăgiaă(Barro,ă1989).ăSăstă
gimăcaătităkimăkhuăvcăcôngădoăthâmăhtăngânăsáchăgiaătngăsăđcăbùăđpă
15

hoànătoànăbiăsăgiaătngătngăngăcaătităkimătănhân.ăLỦăgiiăchoăđiuănàyăvìă
ngiădânănghărngăsăctăgimăthuăgâyăraăthâmăhtăngânăsáchăhômănayăsădnă
đnăsăgiaătngăthuătrongătngălaiăđăphcăvănăcông,ădoăđóăhăsătngătităkimă
đătrăchoăgánhănngăthuăgiaătngătrongătngălai.
Lý thuyt cân bngăRicardoăđt vnăđ v kh nngătácăđngăđn tng cu và cui
cùng là tài khon vãng lai ca các quytăđnh tài tr ngân sách chính ph. Lý thuyt
cho rng, vi mt mc chi tiêu chính ph đưăđnh, s thay th n cho thu s không
tácăđngăđn tng cu ln lãi sut. Gii thích cho lp lunănàyănhăsau:ătrongătìnhă
th hn hp ca ngân sách chính ph, vi mt mcăchiătiêuăkhôngăđi, mt s ct
gim thu hin ti hàm ý rng s có mt s giaătngăthu trongătngălai.ăVìăvy, do
s vayămn ca chính ph ch là trì hoãn thu đnătngălaiănênăngi tiêu dùng,

đng thiăcngălàăngi chu thu, hoàn toàn d đoánăđc s giaătngăthu trong
tngălai,ăs khôngăquanătâmăđn s ct gim thu hin ti, và kt qu làăgiaătngă
thu nhp kh dng. Bi th, nhng quytăđnh ngân sách tm thi caăngi tiêu
dùng s khôngăthayăđiădi các quytăđnh tài tr thâm ht ca chính ph;ăvàănhă
vy, khía cnh tiêu dùng không b nhăhng. Toàn b s giaătngătrongăthuănhp
kh dng to ra t s ct gim thu đuăđcăngi tiêu dùng tit kim.
Di gi thuyt cân bngăRicardo,ăngi tiêu dùng phn ng vi s ct gim thu
bng s giaătngătit kim. S  giaătngătit kimănàyăđcădùngăđ mua trái phiu
chính ph đc phát hành mi,ăđm boăchoăngi tiêu dùng có ngun tinăđ tr
khon thu giaă tngătrongătngă lai.ăVìăvy, chính do tit kimătă nhânăgiaătngă
tngă ng bng vi mc thâm ht ngân sách, tit kim quc gia không b nh
hng;ătheoăđóălưiăsutăcngăkhôngăthayăđi.ăHnăna, trong mt nn kinh t m,
thâm htăngânăsáchăkhôngătácăđngăđn cán cân tài khon vãng lai vì s giaătngă
trong tit kimătănhânăđ đ tránh nhu cu tài tr bên ngoài. Do vy, thâm ht ngân
sách không kích thích dòng vnăvàoăcngănhălàmăsuyăgim cán cân tài khon vãng
lai. Theo cách này, n công không nhăhngăđn ti sn khu vcătănhân,ăhayănóiă
cách khác ngi tiêu dùng không xem trái phiu chính ph nhătàiăsn ròng. Bi
16

th, vi mt mcăchiătiêuăđưăđnh, nuăđc tài tr bi n hoc thu thì thiăđim
ca thu khôngăcóătácăđngăđnătiêuădùngătănhân.
2.1.4. Gi thuyt v mi quan h hai chiu
Theo gi thuyt này, nuănhămt s giaătngătrongăchiătiêuăchínhăph s gây tác
đngătngălưiăsut niăđa, t đóălàmăchoăđng ni t tngăgiáătheoăvàădnăđn s xu
điătrongăcánăcânăthngămi; thì trái li, mt s st gimătrongăcánăcânăthngămi
cho thy s gim sút ca nn kinh t, và lúc này chính ph s tngăchiătiêuăhoc
gim thu đ kích thích nn kinh t,ădoăđóăcóăth gây ra s giaătngătrongăthâmăht
ngân sách. Bên cnhăđó,ăs st gim doanh thu thu do s thu hp sn xut niăđa
(doătngănhp khu,ăđu dnăđn thâm htăthngămi)ăcngăcóăth làm xuăđiăcánă
cân ngân sách chính ph.

2.2. Nhng bng chng thc nghim v mi quan h gia chi tiêu chính
ph và thâm htăthngămi
2.2.1. Các nghiên cu h tr gi thuyt quan h nhân qu mt chiu t chi
tiêu chính ph đn thâm htăthngămi
2.2.1.1. Mi quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi
Có rt nhiu gi thuyt trong quá kh gii thích v ngun gc thâm htăthngămi.
Mt trong s đóăđ cpăđn s tng/gim trong chi tiêu chính ph s tácăđngăđn
cánăcânăthngămi.ăAhmedă(1986,1987)ăđưăthc hin bài nghiên cu kho sát mi
quan h gia chi tiêu chính ph và thâm htăthngămi  Anh. Bài nghiên cu kt
lun rng nhăhng ca s giaătngătm thi trong chi tiêu chính ph lên thâm ht
thngămiăcóăcóătácăđng ln hnăsoăvi s giaătngălâuădàiătrongăsutăgiaiăđon
nghiên cu 1732 – 1830.ăTngăt, nghiên cu ca Yi (1993) cho thy rng chi tiêu
chính ph caoăhnăcngăđóngăvaiătrò đángăk làm xuăđiăcánăcânăthngămi ca
M trong nhngănmă1970ă– 1980 thông qua vic phân tích và s dng mô hình hai
quc gia ginăđn.