Các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình miền bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN TH HNG HNH


CÁC YU T NH HNG N CHI TIÊU CHO GIÁO
DC CA CÁC H GIA ÌNH MIN BC TRUNG B
VÀ DUYÊN HI MIN TRUNG


Chuyên ngành : Kinh t phát trin
Mã s : 60310105


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN HU DNG



TP. H Chí Minh – Nm 2014



LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn “Các yu t nh hng đn chi tiêu cho giáo dc

ca các h gia đình min Bc Trung b và Duyên hi min Trung” là nghiên cu
do chính tôi thc hin.
Tôi xin cam đoan các thông tin trích dn đu đã đc ch rõ ngun gc và có
đ chính xác cao trong phm vi hiu bit ca tôi. Các s liu, kt qu nêu trong lun
vn này là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt k công trình nào
khác.
Tôi xin chu trách nhim v nghiên cu ca mình.
Hc viên thc hin lun vn


Nguyn Th Hng Hnh



MC LC
TRANG BÌA PH
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC BNG BIU
DANH MC S  VÀ  TH
PHN M U 1
1. Lý do chn đ tài. 1
2. Mc tiêu nghiên cu. 3
3. i tng và phm vi nghiên cu. 3
4. Phng pháp nghiên cu. 4
5. Kt cu lun vn. 4
CHNG 1: C S LÝ THUYT VÀ THC TIN. 6
1.1 Lý thuyt v hành vi tiêu dùng. 6
1.1.1 nh ngha. 6
1.1.2 Lý thuyt v la chn tiêu dùng. 6

1.1.3 Lý thuyt v s tác đng ca thu nhp đn chi tiêu. 7
1.2 Lý thuyt đu t giáo dc. 10
1.3 Hành vi ra quyt đnh ca h gia đình. 11
1.4 Các nghiên cu liên quan. 12
1.4.1 Các nghiên cu ngoài nc. 12
1.4.2 Các nghiên cu trong nc. 14
1.5 Khung phân tích ca nghiên cu. 17
1.6 Tng quan v chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình Vit Nam. 18
CHNG 2: PHNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH. 23
2.1 Các mô hình nghiên cu lý thuyt. 23
2.2 Mô hình và d liu nghiên cu. 24
2.2.1 Mô hình nghiên cu. 24
2.2.2 D liu nghiên cu. 25
2.3 C s chn la các yu t có kh nng nh hng đn chi tiêu cho giáo dc ca
các h gia đình vùng Bc Trung b và Duyên hi min Trung. 26
2.3.1 Chi tiêu giáo dc ca các h. 26
2.3.2 Chi tiêu bình quân ca h gia đình. 26
2.3.3 Chi tiêu thc phm bình quân. 27
2.3.4 Chi tiêu y t. 28
2.3.5 Gii tính ca ch h. 28
2.3.6 Dân tc ca ch h. 29
2.3.7 Trình đ hc vn ca ch h. 29
2.3.8 Tui ca ch h. 29
2.3.9 Quy mô h gia đình. 30
2.3.10 Ni sinh sng ca h gia đình. 30
2.3.11 Gii tính ca tr. 31
CHNG 3: KT QU NGHIÊN CU. 34

3.1 Mô t đc đim h gia đình trong mu quan sát. 34
3.1.1 Trình đ hc vn ca ch h. 34
3.1.2 Tui ca ch h. 35
3.1.3 Quy mô h gia đình. 35
3.2 Tng quan v chi tiêu giáo dc ca các h gia đình. 36
3.2.1 Chi tiêu bình quân h gia đình. 36
3.2.2 Chi tiêu thc phm bình quân. 36
3.2.3 Chi tiêu y t. 37
3.2.4 Chi tiêu giáo dc ca h cho 3 cp hc. 38
3.2.5 Chi tiêu giáo dc phân theo gii tính ca ch h. 39
3.2.6 Chi tiêu giáo dc phân theo dân tc ca ch h. 40
3.2.7 Chi tiêu giáo dc phân theo ni sinh sng ca h gia đình. 41
3.2.8 Chi tiêu giáo dc phân theo gii tính ca tr. 41
3.3 Kt qu đnh lng các yu t nh hng đn chi tiêu giáo dc. 42
3.3.1 Các bc kim đnh và hi quy. 43
3.3.2 Gii thích kt qu ca mô hình hi quy. 45
3.3.2.1. Chi tiêu bình quân h gia đình. 46
3.3.2.2. Chi tiêu thc phm bình quân. 47
3.3.2.3. Chi tiêu y t. 47
3.3.2.4. Dân tc ca ch h. 48
3.3.2.5. Trình đ hc vn ca ch h. 48
3.3.2.6. Tui ca ch h. 49
3.3.2.7. Quy mô h gia đình. 49
3.3.2.8. Gii tính tr. 50
3.3.2.9. Ni sinh sng ca h gia đình. 50
KT LUN VÀ KHUYN NGH 51
4.1 Kt lun. 51
4.2 Các khuyn ngh. 53
4.3 Hn ch ca nghiên cu và hng nghiên cu mi. 57
TÀI LIU THAM KHO 58

PH LC 61




DANH MC BNG BIU

Bng 1.1: Tóm tt các nghiên cu có liên quan……………………………………14
Bng 1.2: Chi tiêu bình quân giáo dc ca các h gia đình  các vùng kinh t Vit
Nam qua các nm (đn v tính: 1.000đng)………………………………………19
Bng 1.3: T trng chi tiêu cho giáo dc trong tng chi tiêu  các vùng kinh t Vit
Nam (đn v tính: %)…………………………………………………………… 20
Bng 2.1: Thông tin ngun d liu đc trích lc cho vùng 3……………………25
Bng 2.2: Tóm tt đc đim các bin trong mô hình và k vng du …………32
Bng 3.1: Trình đ hc vn ca ch h phân theo cp hc ca tr (đn v tính:
lp)…………………………………………………………………………………34
Bng 3.2: Thng kê mô t quy mô h gia đình (đn v tính: ngi)………………35
Bng 3.3: Chi tiêu bình quân h gia đình phân theo cp hc ca tr (đn v tính:
1.000đng)…………………………………………………………………… ….36
Bng 3.4: Chi tiêu thc phm bình quân ca h phân theo cp hc ca tr (đn v
tính: 1.000đng)………………………………………………………… ……… 37
Bng 3.5: Chi tiêu cho y t phân theo cp hc ca tr (đn v tính:
1.000đng)…………………………………………………………………………37
Bng 3.6: Chi tiêu giáo dc cho phân theo cp hc ca tr (đn v tính: 1.000
đng)………………………………………………………………………………38
Bng 3.7: T trng chi tiêu cho giáo dc trong chi tiêu bình quân phân theo cp hc
ca tr (đn v tính: %)……………………………………………………………39
Bng 3.8: Chi tiêu trung bình cho giáo dc phân theo gii tính ch h (đn v tính:
1.000đng)…………………………………………………………………………39
Bng 3.9: Chi tiêu cho giáo dc phân theo dân tc ca ch h (đn v tính:

1.000đng)……………………………………………………………………… 40
Bng 3.10: Chi tiêu cho giáo dc phân theo khu vc sng ca h gia đình (đn v
tính: 1.000đng)……………………….………………………………………….41
Bng 3.11: Chi tiêu cho giáo dc phân theo gii tính ca tr (đn v tính:
1.000đng)………………………………………………………… …………….42



Bng 3.12: Kt qu hi quy bn mô hình…………………………………………44
Bng 3.13: Kt qu hi quy bn mô hình sau khi hiu chnh…………………….45



DANH MC S  VÀ  TH

Hình 1.1: ng tiêu dùng theo thu nhp……………………………………….… 8
Hình 1.2: ng cong Engel trong trng hp X là hàng thit yu…………….… 8
Hình 1.3: ng cong Engel trong trng hp X là hàng hóa xa x……………… 9
Hình 1.4: ng cong Engel đi vi X là hàng hóa cp thp………………… …10
Hình 1.5: Khung phân tích các nhóm nhân t nh hng đn chi tiêu giáo dc… 18
Hình 1.6: T trng chi tiêu cho giáo dc trong tng chi tiêu  các vùng kinh t Vit
Nam nm 2010 (đn v tính: %)……………………………… ………………….21
Hình 1.7: T trng chi tiêu cho giáo dc trong tng chi tiêu  các vùng kinh t Vit
Nam qua các nm (đn v tính: %).……………………………………………… 22
1


PHN M U
1. Lý do chn đ tài.
Ti các quc gia trên th gii, không ch trong giai đon hin nay mà  mi thi

đi giáo dc gi vai trò quan trng trong thúc đy phát trin xã hi, gim nghèo đói, và
là nhân t quan trng góp phn tng trng kinh t. Vit Nam cng nh các quc gia
khác đu xem giáo dc là quc sách hàng đu và luôn dành s đu t đc bit cho s
nghip phát trin giáo dc. Becker (1993) cho rng đi vi cá nhân thì vi nn tng
giáo dc tt s to ra li th cho cá nhân  nhiu mt trong cuc sng nh là tng nng
sut lao đng, kh nng tip cn vi công ngh, và là yu t nh hng đn mc thu
nhp cao hn.
Kinh t Vit Nam ngày càng phát trin, cùng vi đó là cht lng cuc sng ca
ngi dân ngày càng đc ci thin. ánh giá mc sng ca ngi dân, trc tiên cn
đánh giá các nhu cu thit yu nht ca đi sng nh n ung, giáo dc, y t…Trong
đó, chi tiêu cho giáo dc là mt trong nhng ch tiêu đc bit ca h gia đình vì nó
không mang li li ích trc mt và cho chính bn thân h nhng có tác dng v sau.
Khi mc sng ca ngi dân tng lên thì h gia đình không còn phi lo nhiu đn cái
n, cái mc thông thng, h hng đn nhng li ích cao hn là lo cho con cái. Nhiu
kt qu nghiên cu cho thy h gia đình càng quan tâm đn cht lng giáo dc ca
con em thì h càng chi tiêu cho nó nhiu hn, và xem đó nh mt khon đu t mang
li li ích trong tng lai. Vi ngun thu nhp nht đnh, h gia đình cng phi cân
nhc gia chi tiêu nh th nào cho các nhu cu cn thit trong cuc sng, bên cnh vic
chi tiêu giáo dc cho con em hc ti các bc hc khác nhau sao cho phù hp vi điu
kin và đc đim kinh t- xã hi ca tng h gia đình.
Trong nhng nm gn đây nc ta luôn chú trng vic nâng cao mc sng ca
ngi dân. Th hin qua vic c gng ci cách chính sách tin lng nhm đáp ng
nhu cu xã hi và phù hp vi nn kinh t đang phát trin nhanh. Theo s liu thng kê
t B Ni v, t nm 2003 đn nay, mc lng ti thiu chung cho ngi lao đng
2


trong khu vc hành chính s nghip đã điu chnh 8 ln t 210.000 đng/tháng lên đn
1.050.000 đng/tháng, vi mc tng gn 5 ln. Vic tng lng này phn nào đáp ng
mc chi tiêu ca các h gia đình. Nhng liu vic tng lng, tng chi tiêu này thì

ngi dân có tng chi tiêu cho giáo dc không và t l tng này so vi tng chi tiêu là
nh th nào?
Vit Nam là mt nc nông nghip, hn 69,05% dân s sng  nông thôn thng
có thu nhp thp (Tng Cc thng kê, 2010). Và trong nhng nm gn đây thì quá trình
đô th hóa càng nhanh làm cho dân thành th tng nhanh chóng dn đn thu nhp ca
ngi dân thành th tng nhanh t 24,12% (2000) tng lên 30,50% (2010) (Tng Cc
thng kê, 2010). S khác nhau v thu nhp ca các h gia đình nông thôn và thành th
đang là mi bn tâm ca chính ph. Tuy nhiên,  mc đ h gia đình thì t trng chi
tiêu cho giáo dc ca các h gia đình này cng là mt trong nhng vn đ cn đc
quan tâm đ có nhng chính sách giáo dc cho phù hp vi tng vùng, tng đa
phng.
Vùng Bc Trung B và Duyên hi min Trung có din tích t nhiên 90.790 km
2
,
chim 28% din tích t nhiên c nc và chia làm 2 tiu vùng: Bc Trung b gm có 6
tnh: Thanh Hoá, Ngh An, Hà Tnh, Qung Bình, Qung Tr, Tha Thiên-Hu và
Duyên hi min Trung gm 8 tnh: à Nng, Qung Nam, Qung Ngãi, Bình nh,
Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thun, Bình Thun. Dân s trung bình theo thng kê 2012
là 10,09 triu ngi, chim 11,39% dân s c nc (Tng Cc Thng kê). Kinh t vùng
này nhng nm qua ch yu da vào khai thác lâm nghip, thy sn và nông nghip,
nhng điu kin t nhiên li không đc thun li. Vi đa hình là dãi đt hp nht
Vit Nam đc to bi vùng núi cao phía tây, sn b bin  phía đông đã to nên
nhng con sông ngn và dc. Bên cnh đó, hu ht các cn bão vào Vit Nam tp trung
 vùng này đã to nên nhng cn l vét không ch nh hng đn hot đng sn sut
ca ngi dân mà còn tàn phá c s vt cht, h tng làm cho cuc sng ngi dân sau
nhng cn bão tr nên khánh kit. Vì nn cht phá rng ba bãi và đánh bt hi sn
3


không có quy hoch nên dù có rng vàng, bin bc thì cuc sng ca ngi dân vùng

này vn còn nhiu khó khn, tr mt s thành ph ln.Vy có phi vì cuc sng khó
khn mà ngi dân vùng này đu t cho con cái h đi hc nhiu hn hay ít hn các
vùng khác và t l chi tiêu cho giáo dc so vi các chi tiêu khác nh thc phm, y t
thì nh th nào?
Mc chi tiêu giáo dc cho con em trong h gia đình là mt ch s có th đi din
cho s quan tâm ca h v giáo dc cho tr. Các yu t kinh t-xã hi ca h gia đình,
đc đim ca tr nh hng đn quyt đnh chi tiêu giáo dc là mt vn đ cn quan
tâm xem xét và đánh giá, t đó k vng s cung cp thông tin hu ích cho nhng nhà
hoch đnh chính sách giáo dc nhm ci thin, nâng cao cht lng giáo dc.  tài
nghiên cu: “Các yu t nh hng đn chi tiêu giáo dc ca h gia đình Bc Trung
B và Duyên hi min Trung, Vit Nam” nhm góp phn làm sáng t vn đ trên.
2. Mc tiêu nghiên cu.
Mc tiêu chính ca đ tài là xác đnh các yu t kinh t - xã hi nh hng đn
chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình Bc Trung b và Duyên hi min Trung, Vit
Nam da trên c s phân tích thng kê và đnh lng s liu t b d liu điu tra mc
sng h gia đình Vit Nam (VHLSS) nm 2010 ca Tng Cc Thng kê.  đt đc
mc tiêu này, đ tài tp trung tìm câu tr li cho các câu hi nh sau:
- Các yu t kinh t - xã hi nào nh hng đn mc chi tiêu cho giáo dc ca
các h gia đình Bc Trung b và Duyên hi min Trung, Vit Nam?
- Khi chi tiêu ca h gia đình tng lên thì t l tng chi tiêu cho giáo dc nh th
nào và cp hc nào là b tác đng mnh nht?
- Chi tiêu lng thc thc phm và chi tiêu cho y t có nh hng đn đn chi
tiêu cho giáo dc ca h gia đình hay không?
3. i tng và phm vi nghiên cu.
i tng nghiên cu: các h gia đình min Bc Trung b và Duyên hi min
Trung, Vit Nam.
4


Phm vi nghiên cu: đ tài đc thc hin trong phm vi thi gian, không gian

nh sau: (i) V thi gian: nghiên cu mc chi tiêu cho giáo dc trong nm 2009 theo
b d liu kho sát mc sng h gia đình Vit Nam nm 2010. (ii) V không gian:
Trong khu vc Bc Trung b và Duyên hi min Trung, Vit Nam, t nông thôn đn
thành th.
4. Phng pháp nghiên cu.
C s d liu: đ tài s dng ngun s liu chính là d liu s cp t cuc kho
sát mc sng h gia đình Vit Nam nm 2010 ca Tng Cc Thng kê và ngun d
liu đc thu thp t Tng Cc Thng kê.
Phng pháp nghiên cu:  tài s dng kt hp hai phng pháp chính sau:
- Phng pháp thng kê mô t: dùng đ x lý, so sánh, tng hp các s liu và
đa ra nhng nhn xét c bn.
- Phng pháp phân tích đnh lng bng mô hình hi quy đa bin xác đnh các
nhân t tác đng đn mc chi tiêu cho giáo dc ca các h.
5. Kt cu lun vn.
Bài lun này gm có các chng nh: Phn m đu s gii thiu v lý do chn đ
tài, mc tiêu nghiên cu, đi tng và phm vi nghiên cu, phng pháp nghiên cu
và kt cu lun vn. Chng 1 – C s lý thuyt và thc tin s gii thiu v c s lý
lun làm nn tng cho bài nghiên cu và tóm tt các nghiên cu liên quan. Chng 2 –
Phng pháp và mô hình s trình bày các mô hình kinh t, s la chn mô hình ca tác
gi cho nghiên cu này, trình bày c s d liu và phân tích đ xác đnh các nhân t
nh hng đn chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình Bc Trung b và Duyên hi
min Trung. Chng 3 – Kt qu nghiên cu s trình bày kt qu ca mô hình và phân
tích kt qu. Chng 4 – Kt lun và khuyn ngh. Ni dung chng này s tóm lc
li nhng kt qu đáng chú ý ca đ tài và đc bit là kt qu phân tích đnh lng. T
đó s đa ra nhng kin ngh, hàm ý v chính sách v mc chi tiêu giáo dc ca h gia
5


đình. Ngoài ra, chng này cng nêu lên nhng hn ch ca đ tài và đ xut nhng
hng nghiên cu tip theo.

6


CHNG 1: C S LÝ THUYT VÀ THC TIN.
Trong chng này, tác gi s trình bày các c s lý thuyt dùng đ làm nn tng
cho các phân tích trong bài nghiên cu. Ngoài ra, ni dung trong chng cng trình
bày và phân tích mt s kt qu nghiên cu trong và ngoài nc liên quan mà tác gi
đã tham kho đ la chn các bin đa vào trong mô hình nghiên cu.
1.1 Lý thuyt v hành vi tiêu dùng.
1.1.1 nh ngha.
- Theo James F. Engel và các cng s (2005): “Hành vi tiêu dùng là toàn b
nhng hot đng liên quan trc tip ti quá trình tìm kim, thu thp, mua sm, s hu,
s dng, loi b sn phm/dch v. Nó bao gm c nhng quá trình ra quyt đnh din
ra trc, trong và sau hành đng đó”.
Qua đnh ngha trên, chúng ta có th hiu hành vi tiêu dùng là mt quá trình mà
mt cá nhân hay mt nhóm ngi la chn, mua sm, s dng sn phm/dch v nhm
tha mãn nhu cu hay c mun ca h. Quá trình này bao gm nhng suy ngh, cm
nhn, thái đ và các hành đng mua sm, s dng sn phm hay dch v.
1.1.2 Lý thuyt v la chn tiêu dùng.
Theo Mas-Colell và cng s (1995), lý thuyt tiêu dùng th hin nhng quyt
đnh la chn tiêu dùng mang tính cht duy lý ca ngi tiêu dùng cho các loi hàng
hóa. Trong điu kin ràng buc v ngân sách h gia đình, ngi tiêu dùng s la chn
r hàng hóa đm bo ti đa hóa mc hu dng ca mình.
Max u(x) vi điu kin p*x≤ I
Trong đó,
x=(x
1
, x
2,
…,x

n
) là r hàng hóa tiêu dùng và x
1
, x
2,
…,x
n
là các loi hàng hóa.
p=(p
1
, p
2,
…,p
n
) là giá ca r hàng hóa và p
1
, p
2,
…,p
n
là giá ca tng loi hàng hóa
trong r.
I: Ngân sách ca ngi tiêu dùng.
7


Vi mc giá p ca th trng và ngân sách I c đnh, ngi tiêu dùng la chn s
dng hàng hóa sao cho đt mc tha dng cao nht. Vn đ này đc thc hin da
trên mt s gi đnh c bn nh thông tin th trng hoàn ho, ngi tiêu dùng chp
nhn giá và giá ca hàng hóa có dng tuyn tính.

1.1.3 Lý thuyt v s tác đng ca thu nhp đn chi tiêu.
Vào th k XIX, mt nhà thng kê ngi c, Ernet Engel (1821-1896) đã thc
hin mt nghiên cu thc nghim v ngân sách gia đình đ đa ra kt lun v các mô
hình chi tiêu tiêu dùng, đó là chi phí cho các hàng hóa và dch v khác nhau ca các h
gia đình  nhng mc thu nhp khác nhau.
Theo nghiên cu ca Engel, khi thu nhp tng lên, t trng thu nhp chi cho các
hàng hóa thit yu nh thc phm thì gim và chi cho các hàng hóa xa x nh các hàng
hóa và dch v công nghip li tng. Hay nói cách khác, các gia đình nghèo thng
dành t trng tng đi ln trong thu nhp ca h cho các nhu cu cn thit, trong khi
các gia đình giàu li dành phn ln thu nhp cho các nhu cu xa x. S thay đi này
trong các mô hình chi tiêu tiêu dùng vi s gia tng thu nhp ca các h gia đình đc
gi là quy lut Engel.
 đn gin, ta s mô t và gii thích mi quan h gia thu nhp và s lng
hàng hóa thay cho chi tiêu và gi đnh là giá ca hàng hóa là không thay đi.
Gi đnh ban đu thu nhp là I
1
, giá các sn phm ln lut là P
x
và P
y
, đng ngân
sách tng ng là I
1
và đng đng ích là U
1
. im phi hp ti u là E(x
1
,y
1
) là tip

đim ca đng ngân sách và đng đng ích.
Nu thu nhp tng lên là I
2
, giá ca các sn phm không đi là P
x
và P
y
thì đng
ngân sách s là I
2
. im phi hp ti u mi là F(x
2
,y
2
) là tip đim ca đng ngân
sách vi đng đng ích U
2
. Ni các đim E, F ta s đc tiêu dùng theo thu nhp
(ICC).
ng tiêu dùng theo thu nhp là tp hp các phi đim ti u gia hai sn phm
khi thu nhp thay đi, giá ca sn phm không đi.
8

Hình 1.1: ng tiêu dùng theo thu nhp.
ng tiêu dùng – thu nhp ICC (Income-Consumption Curve): ng tiêu dùng
– thu nhp đi vi hàng hóa X cho bit lng hàng hóa X đc mua tng ng vi
tng mc thu nhp khi giá c các loi hàng hóa là không đi.








Hình 1.2: ng cong Engel trong trng hp X là hàng thit yu.
Nh vy, đng cong tiêu th - thu nhp (ICC) có th đc s dng đ gii thích
các mi quan h gia mc đ thu nhp ca ngi tiêu dùng vi s lng mua ca mt
mt hàng và đc gi là đng cong Engel.
I
2
/P
y

Y
X
I
1

/P
y

I
2
/P
x

I
1
/P
x

0
F
E
U
1
U
2
ICC
I
2

I
X
I
1

X

2
X
1
0
F
E
ICC
9


 dc ca đng cong Engel ICC nh hình 1.2 là I / X vi I vit tt ca s
thay đi trong thu nhp và X cho s thay đi trong lng cu ca hàng hóa X và t l
này s có du dng. iu quan trng cn lu ý là đ dc ca đng cong Engel trong
hình 1.2 tng lên khi thu nhp tng lên. iu này cho thy rng vi mi mc tng bng
nhau trong thu nhp, thì s lng hàng hóa mua s gim dn. Nh vy, đng cong
Engel trong trng hp X là hàng hóa thit yu thì s lng mua ca hàng hóa tng lên
cùng vi s gia tng thu nhp nhng vi tc đ gim dn.








Hình 1.3: ng cong Engel trong trng hp X là hàng hóa xa x.
Các đng cong Engel rút ra trong hình 1.3 có hng lên trên dc nhng là lõm.
iu này cho thy rng đ dc ca đng cong Engel (I / X) đang gim vi s gia
tng thu nhp. Ngha là, vi mi mc tng bng nhau trong thu nhp, thì s lng hàng
hóa mua s tng cao hn. Nh vy, trong trng hp này, s lng mua ca hàng hóa

tng lên cùng vi s gia tng thu nhp nhng vi tc đ nhanh hn. Hàng hóa nh vy
đc gi là xa x.





I
I
2

X
I
1

X
2
X
1
0
F
E
ICC
10

Hình 1.4: ng cong Engel đi vi X là hàng hóa cp thp.
i vi hàng hóa cp thp thì đ dc ca đng cong Engel có h s âm (hình
1.4), ngha là khi thu nhp tng lên thì ngi ta s gim chi tiêu cho hàng hóa này.
Nh vy, da vào hình dng ca đng Engel ca tng loi hàng hóa ta có th
bit đó là sn phm thit yu, sn phm xa x hay là sn phm cp thp.
1.2 Lý thuyt đu t giáo dc.
Lý thuyt vn con ngi liên quan đn giáo dc nh là mt s đu t đ ti đa
hóa cht lng cuc sng (Schultz, 1961, Becker, 1993). Vic đu t thêm cho giáo
dc s to ra li ích v mt nâng cao thu nhp trong tng lai đng thi đòi hi chi phí
trc tip và chi phí c hi vì không làm vic trong thi gian đi hc. Mi ngi s so
sánh nhng chi phí trc tip và chi phí c hi vi li ích trong tng lai ca vic đu t
cho đi hc. Vic đu t s tip tc min là t l biên li nhun cao hn chi phí bây gi
đã b ra. Vic đu t cho giáo dc s tng theo k vng li nhun đt đc trong tng
lai và gim theo chi phí đi hc.
Becker (1993) và Schultz (1961) nhn đnh hai đi tng có hc vn khác nhau
thng có nhng thu nhp khác nhau. T s khác bit trong thu nhp đó, cha m s có
I
2

X
I
1

X

1
X
2
0
F
E
ICC
I
11


nhng quyt đnh cho con cái đi hc trong bao nhiêu nm tùy thuc vào nhn thc ca
tng cha m đi vi thu nhp ca con cái h trong tng lai.
Các nhu cu hc tp ca tr em có th đc biu din nh là mt hàm ca tin
lng ca các thành viên h gia đình, chi phí cho giáo dc, thu nhp h gia đình cha
đc hng và mt tp hp các đc đim ca tr em, gia đình và th trng lao đng
đa phng.
Các gi đnh v s quan tâm ca cha m và ngun vn có gii hn to ra mi
quan h gia trình đ hc vn ca cha m và thu nhp ca h đn vic đu t giáo dc
cho tr. Cha m có hc vn cao s quan tâm nhiu đn phúc li ca con cái ca h
(Becker và Tomes, 1993). Giáo dc ca cha m có th đi din cho hành vi ca h đi
vi vic hc ca tr và các yu t giáo dc ca cha m có th phn ánh các khon đu
t cho tr em hc tiu hc. Giáo dc ca ngi m cng có th đi din cho thu nhp
c đnh, chi phí c hi ca m trong th trng lao đng và sn xut ca h gia đình.
1.3 Hành vi ra quyt đnh ca h gia đình.
Khi ra quyt đnh cho mt vn đ nào đó ca h gia đình thì liu đó là quyt đnh
ca ngi ch h hay ca tp th các thành viên trong h gia đình đó? Trong nghiên
cu ca Douglas (1983) v quá trình ra quyt đnh ca h gia đình thì quyt đnh này
đc xem xét bi các yu t sau:
- Quá trình này da trên ý kin ca mt s thành viên trong gia đình ch không

phi là ý kin riêng ca ch h và vic này đm bo ti đa li ích ca các thành viên
trong gia đình cng nh hn ch các quyt đnh gây bt li.
- Vic ra quyt đnh ca h gia đình còn b nh hng bi các yu t nh t vn
ca ngi bán hàng… hay các điu kin sng cng nh các môi trng kinh t - xã
hi, các chính sách quy đnh quyn và ngha v mà h gia đình đó b tác đng.
Vì th mà vic ra quyt đnh cho mt vn đ nào đó nói chung và cho vic chi
tiêu giáo dc hay thc phm nói riêng ca h gia đình cn xem xét nhiu nhân t t các
yu t bên trong h gia đình đn các yu t t bên ngoài xã hi.
12


1.4 Các nghiên cu liên quan.
1.4.1 Các nghiên cu ngoài nc.
Meng Zhao và Paul Glewwe (2007), nghiên cu các nhân t tác đng đn vic
nhp hc ca cá nhân trong h gia đình  min nông thôn  Trung Quc. Nghiên cu
này cho rng nhu cu cho s nm đi hc ca h gia đình là mt hàm các yu t nh
hng đn chi phí và li ích ca vic hc thêm gm bn nhóm: c tính cá nhân ca
tr (gii tính, tui, tình trng dinh dng), đc đim h gia đình (trình đ hc vn ca
cha và m, nhn thc v giáo dc gii tính ca cha và m, mong mun ca cha m v
trình đ đt đc ca tr, chi tiêu bình quân), đc đim công cng (khong cách t nhà
đn trng) và đc đim ca trng hc, giáo viên (hc phí, s phòng thí nghim khoa
hc, th vin, kinh nghim, lng ca giáo viên). Bài nghiên cu đã s dng hi quy
probit đ c lng s nm đi hc ca tr.
Kt qu ca nghiên cu này cho thy tình trng dinh dng ca tr và thu nhp
ca h gia đình có tác đng tích cc đn s nm hoàn thành đi hc ca tr em. Trình đ
giáo dc và thái đ đi vi giáo dc ca tr ca các bà m cng có tác đng mnh m.
Các phòng thí nghim khoa hc và kinh nghim ca giáo viên cng tác đng tích cc
đi vi vic hc ca tr.
Aysit Tansel (1999), nghiên cu này xem xét các yu t tác đng đn vic nhp
hc ca các bé trai và gái  Th Nh K. Mc đích ca nghiên cu này là kim tra các

yu t quyt đnh thành tu giáo dc  cp tiu hc, trung hc, ph thông và cao hn.
Bài nghiên cu đã s dng hi quy probit đ c lng s nm đi hc ca tr vi các
bc nh 0, 2, 5, 8, 11, 15 và nhiu nm hc hn. Trong đó, đi vi nhng ai không bit
ch thì nhn giá tr 0, bit ch mà không tt nghip  bt c trng nào thì có giá tr là
2, tt nghip cp tiu hc, trung hc, ph thông thì nhn giá tr 5, 8, 11 nm hc còn tt
nghip đi hc hoc cao hn thì có 15 hoc nhiu nm đi hc hn. Trong nghiên cu
này, tác gi đã s dng các yu t cá nhân và h gia đình nh thu nhp ca h gia đình,
giáo dc ca cha m, ngh nghip ca cha m, các yu t đc đim cng đng nh khu
13


vc nông thôn – thành th, khong cách đn các trung tâm tàu đin ngm, thành phn
lao đng đa phng, s di dân đ gii thích vic nhp hc ca các tr  Th Nh K.
Nghiên cu này đã s dng hai mô hình cho tng gii tính ca tr là trai hay gái đ gii
thích thêm nhng yu t trên tác đng ti bé trai và gái nh th nào.
Kt qu ca nghiên cu này cho thy  bc tiu hc thì t l nhp hc cao  c bé
trai và bé gái. Tuy nhiên  vùng ông Nam thì t l b hc ca bé gái nhiu hn. Và
ch mt na hc sinh tt nghip tiu hc đng ký hc trung hc. Bin thu nhp ca h
gia đình có tác đng tích cc đn vic đi hc ca tr và h s bin này  bé gái ln hn
mô hình ca bé trai. iu này cho thy giáo dc là hàng hóa thông thng. Bin s
nm đi hc ca cha m cng nh ngh nghip ca cha m có liên quan mnh m đn
thành tu hc tp ca tr và các bin này cng tác đng đn các bé gái mnh hn các
bé trai. S tác đng ca giáo dc cha m đi vi các bé gái thì tng dn  các cp hc
cao hn còn  các bé trai thì hu nh là không có thay đi. Bên cnh đó các h gia đình
 thành th thng cho con mình đi hc cao hn các h gia đình  nông thôn.
Tilak, Jandhyala B.G (2002), nghiên cu các yu t tác đng đn chi tiêu cho
giáo dc ca các h gia đình nông thôn  n . Theo đó, Tilak đã c lng chi tiêu
cho giáo dc cho đa tr ca các h gia đình nông thôn  n  ph thuc vào các yu
t nh thu nhp ca h, trình đ giáo dc và ngh nghip ca ch h, gii tính ca tr,
quy mô h gia đình, đng cp và tôn giáo ca h, các ch s phát trin ca làng xã ni

h gia đình sng và các khon tr cp. Kt qu cho thy thu nhp ca h gia đình có
tác đng tích cc đi vi chi tiêu cho giáo dc ca tr, quy mô h gia đình làm tng chi
tiêu h gia đình nhng mang tính gánh nng, tiêu cc. Các yu t còn li không có nh
hng hoc nh hng không đáng k đn chi tiêu cho giáo dc ca h.
Ngoài ra còn nhiu nghiên cu khác nh Mauldin và cng s (2001), nghiên cu
chi tiêu ca cha m đi vi giáo dc ca con cái vi kt qu s tin mà b m chi cho
vic hc ca con cái ph thuc vào thu nhp sau thu ca cha m, trình đ hc vn ca
cha m, tui ca cha m, ni sinh sng ca gia đình (nông thôn hay thành th). Hay
14


nghiên cu ca Qian và Smyth (2008) đã s dng hi quy Tobit đ đánh giá tác đng
ca thu nhp và các đc đim h gia đình đn nhu cu giáo dc. Kt qu ca nghiên
cu này là thu nhp ca h gia đình vn là nhân t có nh hng ln đn chi tiêu cho
giáo dc ca các h gia đình. Bên cnh đó, trình đ hc vn ca cha m và tính chuyên
nghip ca ngh nghip ca cha m cng có tác đng tích cc. H gia đình có nhiu tr
đn trng thì chi tiêu cho giáo dc càng nhiu. H gia đình sng  ven bin có xu
hng chi tiêu cho giáo dc khác vi các h  các vùng còn li.
1.4.2 Các nghiên cu trong nc.
Nghiên cu ca Trn Thanh Sn (2012), nghiên cu các nhân t nh hng đn
chi tiêu ca h gia đình cho giáo dc: nghiên cu  vùng ông Nam b, Vit Nam.
Nghiên cu này đã s dng b d liu VHLSS nm 2008 ca Tng Cc thng kê vi
phng pháp hi quy OLS đ xem xét các yu t tng chi tiêu, quy mô h, ni sinh
sng ca h, dân tc, gii tính, trình đ hc vn, tui ca ch h và các tr cp cho
giáo dc đn chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình vùng này.
Kt qu cho thy tng chi tiêu ca h gia đình, ni sinh sng ca h gia đình,
trình đ hc vn ca ch h, các khon tr cp cho giáo dc có nh hng tích cc đn
chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình.
Nghiên cu ca ào Th Yn Nhi (2013), đánh giá tác đng ca đc đim h gia
đình đn chi tiêu giáo dc trung hc ca các h gia đình Vit Nam. Nghiên cu này s

dng b d liu VHLSS (2010) và hi quy OLS c lng các yu t tác đng đn
giáo dc trung hc. Kt qu cho thy chi tiêu bình quân có tác đng tích cc đn chi
tiêu cho giáo dc nhng chi tiêu thc phm bình quân li có tác đng tiêu cc. Ngoài
ra các nhân t khác nh dân tc, trình đ hc vn, tui ca ch h, ni sinh sng ca
h gia đình đn có ý ngha.
Bng 1.1: Tóm tt các nghiên cu có liên quan.
Nghiên cu
Mô t nghiên cu
Kt qu nghiên cu
Nghiên cu các
- D liu nghiên cu là t điu tra
- Thu nhp ca h gia đình
15


nhân t tác đng
đn vic nhp
hc ca cá nhân
trong h gia
đình  min
nông thôn 
Trung Quc –
Meng Zhao và
Paul Glewwe
(2007)
Cam Túc ca tr em và gia đình
(GSCF), nm 2000 và 2004.
- Phng pháp nghiên cu: hi quy
Probit.
- Các bin gii thích: gii tính, tui,

trình đ dinh dng ca tr, trình đ
hc vn, thái đ v gii tính ca tr,
mong mun giáo dc ca tr ca cha
và m, chi tiêu bình quân đu ngi,
khong cách đn trng, hc phí,
phòng khoa hc, th vin, kinh
nghin, lng ca giáo viên.
càng tng thì s nm đi hc
ca tr càng cao.
- Trình đ hc vn và thái
đ đi vi giáo dc ca tr
ca các bà m có tác đng
mnh m.
- Phòng thí nghim khoa
hc và s nm kinh
nghim ca giáo viên có
tác đng tích cc đn s
nm đi hc ca tr
Nghiên cu này
xem xét các yu
t tác đng đn
vic nhp hc
ca các bé trai
và gái  Th
Nh K - Aysit
Tansel (1999)
- D liu nghiên cu t cuc điu tra
chi tiêu và thu nhp ca h gia đình
ca Vin thng kê nhà nc Th Nh
K nm 1994.

- Phng pháp nghiên cu: Hi quy
Probit hai mô hình riêng bit cho bé
trai và gái.
- Các bin trong nghiên cu: thu
nhp ca h gia đình, giáo dc ca
cha m, ngh nghip ca cha m,
khu vc nông thôn – thành th,
khong cách đn các trung tâm tàu
đin ngm, thành phn lao đng đa
phng, s di dân.
- Thu nhp ca h gia đình
có tác đng tích cc đn
thành tu hc tp nhng
tác đng đn bé gái mnh
hn.
- Trình đ hc vn ca cha
m cng có tác đng đn
s nm đi hc ca tr và
mnh dn khi các bé gái
hc  các cp cao hn.
- Tr  các khu vc thành
th thng có s nm đi
hc cao hn tr  các h
nông thôn.
Nghiên cu các
- D liu t cuc điu tra NCAER v
- Thu nhp là yu t quan
16

yu t tác đng
đn chi tiêu cho
giáo dc ca các
h gia đình
nông thôn  n
 - Tilak,
Jandhyala B.G
(2002)
s phát trin con ngi  khu vc
nông thôn n  nm 1994.
- Phng pháp nghiên cu: Hi quy
OLS.
- Các bin trong mô hình: Thu nhp
ca h, quy mô h, trình đ hc vn
và ngh nghip ca ch h, gii tính
ca tr, đng cp và tôn giáo ca h,
các ch s phát trin ni sinh sng
ca h, các khon tr cp.
trng có tác đng mnh m
đn chi tiêu cho giáo dc
ca các h gia đình.
- Trình đ hc vn ca ch
h, gii tính tr có tác
đng tích đn chi tiêu giáo
dc.
- Ngh nghip ca ch h
thì không có tác đng rõ
rt.
Nghiên cu chi
tiêu ca cha m

đi vi giáo dc
ca con cái
Mauldin và
cng s (2001)

- D liu ca nghiên cu t cuc
điu tra chi tiêu tiêu dùng nm 1996.
- Các nhân t trong mô hình gm thu
nhp sau thu, s tr em trong h,
trình đ hc vn ca b m, tui ca
b m, màu da, tình trng hôn nhân
ca cha m, khu vc đa lý và đc
đim ca đa bàn sinh sng.
S tin cha m chi tiêu cho
giáo dc ca con mình ph
thuc vào thu nhp sau
thu, trình đ hc vn và
tui ca cha m, ni sinh
sng ca gia đình.
Nghiên cu
đánh giá tác
đng ca thu
nhp và các đc
đim h gia
đình đn nhu
cu giáo dc -
Qian và Smyth
(2008)
- D liu nghiên cu t cuc điu tra
ca Công ty nghiên cu marketing

China Mainland  Trung Quc nm
2003.
- Các nhân t d đoán có tác đng
nh thu nhp h gia đình, ngh
nghip và trình đ hc vn ca cha
m, s tr trong h gia đình, ni sinh
sng ca h gia đình.
Kt qu nghiên cu cho
thy thu nhp ca h gia
đình, ngh nghip và trình
đ hc vn ca cha m, ni
sinh sng ca h gia đình
có tác đng đn nhu cu
giáo dc.
17


Các nhân t nh
hng đn chi
tiêu ca h gia
đình cho giáo
dc: nghiên cu
vùng ông Nam
b, Vit Nam -
Trn Thanh Sn
(2012).
- D liu nghiên cu t b d liu
Kho sát mc sng h gia đình Vit
Nam nm 2008, trích cho vùng ông
Nam b.

- Phng pháp nghiên cu: Hi quy
OLS.
- Các nhân t k vng tng chi tiêu,
quy mô h, ni sinh sng ca h,
dân tc, gii tính, trình đ hc vn,
tui ca ch h và các tr cp cho
giáo dc.
Kt qu nghiên cu cho
thy tng chi tiêu, ni sinh
sng ca h gia đình, trình
đ giáo dc ca cha m
cng nh các khon tr cp
cho giáo dc có nh hng
đn chi tiêu cho giáo dc
ca các h gia đình vùng
ông Nam b.
Nghiên cu
đánh giá tác
đng ca đc
đim h gia
đình đn chi
tiêu cho giáo
dc trung hc
ca các h gia
đình Vit Nam
– ào Th Yn
Nhi (2013)
- D liu nghiên cu t b VHLSS
nm 2010.
- Phng pháp nghiên cu: Hi quy

OLS.
- Các nhân t đc xem xét nh chi
tiêu bình quân, chi tiêu bình quân
thc phm, dân tc, giáo dc, tui
ca ch h, ni sinh sng ca h gia
đình, các vùng trong nc, nm
thành ph trc thuc Trung ng.
Riêng chi tiêu bình quân
thc phm có tác đng tiêu
cc đn chi tiêu cho giáo
dc, các bin còn li nh
chi tiêu bình quân, dân tc,
giáo dc và tui ca ch
h, ni sinh sng ca h có
tác đng tích cc đn chi
tiêu cho giáo dc trung hc
ca các h gia đình.

1.5 Khung phân tích ca nghiên cu.
Theo Aysit Tansel (1999) thì giáo dc là mt loi hàng hóa thông thng nên khi
chi tiêu cho giáo dc s chu tác đng ca chính h gia đình và các yu t khách quan
t bên ngoài. Hay các nghiên cu đn chi tiêu cho giáo dc ca Meng Zhao, Paul
18


Glewwe (2007), Tilak (2002) đu xem xét các nhóm các nhân t nh đc đim ca tr,
đc đim ca h gia đình, đc đim ni sinh sng và đc đim v trng lp.
Sau khi s lc lý thuyt và tham kho các nghiên cu có liên quan, tác gi da
vào s liu ca b d liu s dng cho nghiên cu này đ xây dng khung phân tích
xác đnh các yu t kinh t - xã hi có tác đng đn chi tiêu cho giáo dc cho tng cp

hc ca các h gia đình vùng Bc Trung b và Duyên hi min Trung nh sau:



ình







Hình 1.5: Khung phân tích các nhóm nhân t nh hng đn chi tiêu giáo
dc.
1.6 Tng quan v chi tiêu cho giáo dc ca các h gia đình Vit Nam.
Vit Nam là mt quc gia có truyn thng hiu hc, nên bên cnh các chính sách
khuyn khích giáo dc ca nhà nc, các h gia đình Vit Nam cng rt chú trng đn
nn tng giáo dc ca con cháu mình. Nu nh t l hc sinh đn trng là ch s th
hin nhu cu ca h gia đình v mt lng ca giáo dc thì chi tiêu cho vic đi hc th
hin nhu cu v cht (Decolalikar,1997).


c đim ca tr
c đim nhân khu h
gia đình
c đim kinh t ca h
gia đình
c đim khu vc sinh
sng h gia đình
Chi tiêu giáo dc cho

tng cp hc ca h gia
đình