Đầu tư trực tiếp nước ngoài và tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2000 - 2012

B GIÁO DC VÀ ÀO TO

TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
















PHM TH VÂN

UăTăTRC TIPăNC NGOÀI VÀ
TNGăTRNG KINH T VIT NAM
GIAIăON 2000 - 2012










LUNăVN THCăS KINH T

TP.H CHÍ MINH - NM 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO

TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH














PHM TH VÂN

UăTăTRC TIPăNC NGOÀI VÀ
TNGăTRNG KINH T VIT NAM
GIAIăON 2000 - 2012



Chuyên ngành: Kinh t phát trin

Mã ngành: 60310105






LUN VN THCăS KINH T





NGIăHNG DN KHOA HC
: TS. NGUYN HOÀNG BO

TP.H CHÍ MINH - NM 2014


LI CAM OAN








Tôi xin cam đoan rng đây là công trình nghiên cu ca tôi di s hng
dn tn tình ca ging viên hng dn. Các ni dung nghiên cu và kt qu trong đ
tài này là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt c công trình nghiên cu
khoa hc nào.

Nu có bt kì sai sót, gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhim trc
Hi đng cng nh kt qu lun vn ca mình.




TP.H Chí Minh, ngày 10 tháng 8 nm 2014
Tác gi

Phm Th Vân








MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH V,ă TH
CHNGăI:ăGII THIU 1
1.1. Lý do chnăđ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu ậ Câu hi nghiên cu 2
1.3. iătng và phm vi nghiên cu 3
1.4. Phngăphápănghiênăcu 3
1.5. Kt cu lunăvn 3
CHNGăII:ăCăS LÝ THUYT 5
2.1. Các lý thuyt v tngătrng 5
2.1.1. Các khái nim, quan nim tng trng kinh t 5
2.1.2. Mt s mô hình tng trng kinh t 6
2.1.2.1. Mô hình Harrod – Domar 6

2.1.2.2. Mô hình Solow – Swan 9
2.1.2.3. Mô hình tng trng ni sinh 11
2.2. Các lý thuyt v FDI 14
2.2.1. Khái nim v FDI 14
2.2.2. Mt s lý thuyt v FDI 15
2.2.2.1. Lý thuyt chit trung (The Eclectic Theory) hay mô hình OLI 15
2.2.2.2. Lý thuyt t chc công nghip 19
2.3. Các nghiên cu có liên quan 23
2.3.1. Các nghiên cu nc ngoài 24


2.3.2. Các nghiên cu trong nc 30
2.4. Khung phân tích 33
CHNGăIII:ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 35
3.1. Mô hình nghiên cu 35
3.2. D liu nghiên cu 35
3.3. Quyătrìnhăcălng mô hình VECM 35
3.3.1. Kim đnh tính dng đi vi chui d liu thông qua kim đnh nghim
đn v ADF (Agumented Dickey – Fuller) và la chn khong tr phù hp 36
3.3.2. Kim đnh đng liên kt 37
3.3.3. Mô hình vector hiu chnh sai s VECM(Vector error correction model) 38
3.3.4. Kim đnh mi quan h nhân qu Granger 39
CHNGăIV:ăKT QU NGHIÊN CU 41
4.1. Thc trngătngătrng kinh t vƠăđuătătrc tipănc ngoài ca Vit
Namăgiaiăđon 2000 ậ 2012 41
4.1.1. Tng trng ca nn kinh t Vit Nam 41
4.1.2. u t trc tip nc ngoài ca Vit Nam 43
4.2. Kt qu phân tích hi quy 47
4.2.1. Kim đnh nghim đn v 47
4.2.2. Chn các bin tr ti u trong mô hình 50

4.2.3. Kim đnh đng liên kt 51
4.2.4. Kim đnh nhân qu Granger 54
4.2.5. Mô hình VECM 55
4.2.6. Kim đnh s phù hp ca mô hình 57
4.2.7. Hàm phn ng xung 61
CHNGăV:ăKT LUN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH 63
5.1. Kt lun 63
5.2. Mt s đ xut và kin ngh gii pháp thu hút FDI 64


5.3. Hn ch ca nghiên cu 65
5.4. Gi ý cho các nghiên cu sau 65
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC T VIT TT
- ADF: Augmented Dickey – Fuller
- ADP: Ngân hàng phát trin Châu Á
- APEC: Din đàn hp tác kinh t Châu Á – Thái Bình Dng
- ASEAN: Hip hi các quc gia ông Nam Á
- ASEM: Din đàn hp tác Á Âu
- CSA: Li th quc gia
- DF: Dickey – Fuller
- FDI: Ngun vn đu t trc tip nc ngoài
- FPI: Ngun vn đu t gián tip nc ngoài.
- FSA: Li th riêng ca doanh nghip
- GDP: Tng sn phm quc ni
- GCNT: Giy chng nhn đu t
- GNP: Tng sn phn quc dân
- GOS: Tng cc thng kê Vit Nam
- I: u t
- IMF: Qu tin t quc t
- K: Vn; δ: δao đng
- εNE: Công ty đa quc gia
- R&D: Nghiên cu và phát trin
- S: Tit kim
- TFP: Nng sut nhân t tng hp
- USD: ng đôla ε

- WB: Ngân hàng th gii
- VECM (Vector Error Correction Model): Mô hình Vector hiu chnh sai s
- WTO: T chc thng mi th gii
- Y: Sn lng


DANH MC CÁC BNG
- Bng 2.1: Mt s nghiên cu thc nghim v mi quan h gia GDP và FDI
- Bng 4.1(a): Tóm tt kt qu kim đnh nghim đn v (chui gc)
- Bng 4.1 (b): Tóm tt kt qu kim đnh nghim đn v (chui sai phân bc).
- Bng 4.2: Bng đ tr ti u
- Bng 4.3: Tóm tt kt qu kim đnh đng liên kt
- Bng 4.4: Vector đng liên kt
- Bng 4.5: Nhân qu Granger
- Bng 4.6 (a): Kt qu mi quan h dài hn ca GDP và FDI
- Bng 4.6 (b): Kt qu mi quan h ngn hn ca GDP và FDI
- Bng 4.7: Kt qu kim đnh chun đoán s phù hp ca mô hình.

DANH MC CÁC HÌNH V
- Hình 2.1: Khung phân tích
- Hình 4.1:  th tc đ tng trng kinh t Vit Nam giai đon 2000 – 2012
- Hình 4.2: FDI Vit Nam giai đon 2000 – 2012
- Hình 4.3: Din bin dòng vn FDI vào Vit Nam giai đon 2000 – 2012
- Hình 4.4 (a):  th ca các bin  chui d liu gc
- Hình 4.4 (b):  th ca các bin khi ly sai phân bc 1
- Hình 4.5:  th phn d
- Hình 4.6: Biu đ phn ng đy ca GDP và FDI khi có các cú sc xy ra


















1

CHNGăI: GII THIU
1.1. Lý do chnăđ tài
Trong hn 10 nm qua, ngun vn đu t trc tip nc ngoài (FDI) đ vào Vit
Nam có s gia tng ln. Tc đ tng trng kinh t trung bình mi nm là 7%, giai
đon 2000-2005 là 7,51%, tc đ tng trng GDP bình quân thi k 2005 - 2010 đt
7% so vi k hoch đ ra là 7,5-8%, cao hn mc bình quân các nc trong khu vc.
n nm 2011, GDP đt 5,89%, 2012 đt 5,03%. (Tng cc thng kê 2013). Mc dù
GDP có gim so vi 2010 là do nhà nc u tiên kim ch lm phát đ khc phc tình
trng kinh t khó khn nhng mc tng trng trên vn là hp lý.
Thành tu trên đây là du hiu tt ca quá trình chuyn đi kinh t và là kt qu
ca các chính sách mà Vit Nam đư và đang thc hin trc nhng thay đi nhanh
chóng ca nn kinh t th gii, đc bit là xu th toàn cu hóa. Ngay t cui thp k 80,
Vit Nam đư thc hin ch trng hi nhp kinh t, bt đu bng vic thông qua Lut
đu t nc ngoài nm 1987, tin hành ký kt các hip đnh thng mi song phng
và đa phng. Vit Nam đư tr thành thành viên ca ASEAN t nm 1995, ca APEC
t nm 1998, tham gia din đàn kinh t Á – Âu (ASEε) nm 2001 và gia nhp WTO
nm 2007.
Bên cnh m ca cho thng mi, cng nh nhiu quc gia đang phát trin khác,
Vit Nam đư và đang tích cc ci thin môi trng đu t, trc ht là khung kh pháp
lut nhm thu hút vn đu t trc tip nc ngoài. Chính vì vy, đu t trc tip nc
ngoài (FDI) vào Vit Nam t nm 1988 đư đc xem nh là mt hin tng rt n
tng ca quá trình chuyn đi kinh t t nn kinh t k hoch hóa tp trung sang nn
kinh t th trng có s qun lý ca Nhà nc (Kokko et Al, 2003, trang 41-47). K t
khi chính sách ci cách đi mi đc thc hin vào nm 1986, dòng vn FDI vào Vit
Nam hàng nm đư tng lên đáng k t 80 triu USD nm 1988 lên 6569 triu USD nm
2

2011 và đn 2012 là 7168 triu USD. (Tng cc thng kê nm 2013). Trong giai đon
này, dòng vn FDI đư đóng mt vai trò rt quan trng, không ch trong vic cung cp

vn đu t mà còn trong vic thúc đy hot đng xut khu, cng nh gii thiu các k
nng lao đng và qun lý mi, chuyn giao công ngh, to ra c hi vic làm.
Mc dù Vit Nam đư đt đc mt s kt qu nht đnh, nhng nhiu ý kin cho
rng Vit Nam vn cha tn dng ti u các c hi thu hút FDI và cha ti đa hóa li
ích mà FDI mang li. iu này là do din bin bt thng v dòng vn FDI chy vào
Vit Nam, t l FDI thc hin so vi vn đng ký còn thp, FDI ch tp trung vào mt
s ngành, vùng kinh t trng đim, các d án FDI quy mô nh, công ngh đa phn có
ngun gc t Châu Á, đt mc trung bình. Vit Nam cha đc chn là đim đu t ca
nhiu công ty đa quc gia có tim nng ln v công ngh và sn sàng chuyn giao công
ngh và trí thc. Thc trng này đang là mt áp cnh tranh gay gt v thu hút FDI ca
các nc trong khu vc đt ra thách thc ln cho Vit Nam.
Tuy nhiên v mt lý thuyt cng nh thc t, vn còn nhiu tranh lun chng li
vai trò ca FDI trong vic phát trin kinh t quc gia. Dòng vn FDI có tác đng tích
cc hay tiêu cc đn tng trng kinh t, và nhng gì Chính ph nên làm đ thu hút và
s dng FDI hiu qu vn còn là mt vn đ tranh cưi đáng k (Longani & Razin,
2001).
Câu hi trng tâm ca nghiên cu là liu có tn ti mt liên kt hai chiu gia
FDI và tng trng kinh t  Vit Nam hay không?  tr li cho câu hi trên, tác gi
đư chn đ tài “u t trc tip nc ngoài và tng trng kinh t Vit Nam giai đon
2000 – β01β” làm lun vn tt nghip.
1.2. Mc tiêu nghiên cu ậ Câu hi nghiên cu
1.2.1. Mc tiêu nghiên cu
Hin nay có rt nhiu tác gi trong nc và ngoài nc nghiên cu mi quan h
gia FDI và GDP. Trong đó, có rt nhiu ý kin trái ngc nhau v mi quan h hai
3

chiu gia hai bin này. Vì vy tác gi thc hin nghiên cu thông qua vic s dng mô
hình đnh lng VECε đ xác đnh xác đnh mi quan h hai chiu gia FDI và GDP
ca Vit Nam trong giai đon t quý I/2000 đn quý IV/2012.  làm đc điu này
trc tiên tác gi đi kim tra các c s lý thuyt v tác đng qua li ca đu t trc tip

nc ngoài và tng trng kinh t, sau đó phân tích mô hình ca dòng vn FDI và tng
trng kinh t  Vit Nam. T đó tác gi đ xut các gii pháp thu hút ngun vn FDI
nhm thúc đy tng trng kinh t Vit Nam.
1.2.2. Câu hi nghiên cu
Ngun vn FDI đ vào Vit Nam gia tng trong nhng nm va qua và tc đ
tng trng kinh t có mi quan h vi nhau không? Và nu có thì tác đng ca FDI
đn GDP và ngc li là tích cc hay tiêu cc.
1.3. iătng và phm vi nghiên cu
1.3.1. i tng nghiên cu
 đt đc mc tiêu nghiên cu trên, đi tng nghiên cu ca lun vn bao
gm: Ngun vn đu t trc tip t nc ngoài (FDI) và tng trng kinh t (GDP)
Vit Nam giai đon 2000 – 2012.
1.3.2. Phm vi nghiên cu
 tài tp trung nghiên cu mi quan h gia đu t trc tip nc ngoài và tng
trng kinh t ti Vit Nam trong giai đon t nm 2000 đn ht nm 2012.
1.4. Phngăphápănghiênăcu
 hoàn thành đ tài, tác gi s dng các phng pháp:
Phng pháp phân tích kinh t lng: s dng k thut hi quy đng liên kt đ
phân tích cân bng dài hn và mô hình VECε đ phân tích cân bng ngn hn ca GDP
và FDI, đng thi s dng kim đnh nhân qu Granger đ kim đnh tính hai chiu
gia đu t trc tip nc ngoài đn tng trng kinh t và ngc li.
1.5. Kt cu lunăvn
4

Ngoài phn mc lc, danh mc bng biu, danh mc ch vit tt, danh mc các
tài liu tham kho và phn ph lc, ni dung ca lun vn đc chia làm 5 chng:
Chng 1: Gii thiu
Chng 2. C s lý thuyt
Chng 3: Phng pháp nghiên cu
Chng 4: Kt qu nghiên cu

Chng 5. Kt lun và hàm ý chính sách
KT LUNăCHNGă1
Vn đu t trc tip nc ngoài trong quá trình tng trng kinh t có vai trò rt
ln  tt c các lnh vc kinh t, vn hóa và xã hi. Tuy nhiên, đi vi các nc đang
phát trin, k vng ln nht ca vic thu hút FDI ch yu là nhm mc tiêu tng trng
kinh t. Là do: Th nht, FDI góp phn vào thng d tài khon vn, góp phn ci thin
cán cân thanh toán và n đnh kinh t v mô. Hai là,các nc phát trin thng có t l
tích ly vn thp nên FDI đc coi là mt ngun vn quan trng đ b sung vn đu t
trong nc nhm mc tiêu tng trng kinh t. Ba là, FDI to c hi cho các nc
nghèo tip cn vi công ngh tiên tin hn, d dàng chuyn giao công ngh hn,thúc
đy quá trình ph bin kin thc, nâng cao k nng qun lý và trình đ lao đng. Vì
vy, tác đng ca FDI ti tng trng là mt đ tài đc rt nhiu tác gi  các nc
đang phát trin nói chung và Vit Nam nói riêng nghiên cu.
Trong chng 1, đ tài gii thiu tng quan và vn đ nghiên cu ca đ tài là
nghiên cu mi quan h đu t trc tip nc ngoài và tng trng kinh t ca Vit
Nam.




5

CHNGăII:ăCăS LÝ THUYT
Mc đích ca chng này là cung cp c s lý thuyt v tng trng kinh t và
đu t trc tip nc ngoài. Chng này đc chia làm ba phn. Phn đu tiên ca
chng trình bày các lý thuyt v tng trng kinh t và các lý thuyt v đu t trc tip
nc ngoài. Phn th hai ca chng cung cp bng chng thc nghim nc ngoài và
trong nc liên quan đn đ tài. Cui cùng là đa ra khung phân tích cho vn đ nghiên
cu.
2.1. Các lý thuyt v tngătrng

Lý thuyt v tng trng kinh t đư tn ti trong nhiu nm và cung cp mt c
s đ hiu vai trò ca tit kim và đu t trong s phát trin công nghip ca nn kinh
t. Trong s này là các lý thuyt tng trng ca Keynes đc mô t bi mô hình tng
trng ca Harrod – Domar. Tip theo là các lý thuyt tng trng tân c đin và lý
thuyt tng trng mi (ni sinh).
2.1.1. Các khái nim, quan nim tng trng kinh t
Tng trng kinh t là s gia tng v quy mô sn lng ca mt nn kinh trong
mt khong thi gian nht đnh (thng là mt nm). Tng trng kinh t th hin 
quy mô tng trng và tc đ tng trng. Quy mô tng trng phn ánh s gia tng
nhiu hay ít, đc th hin bng tng sn phm quc ni (GDP) hoc tng sn phm
quc gia (GNP) hoc tng sn phm bình quân đu ngi hoc thu nhp bình quân đu
ngi, còn tc đ tng trng đc s dng vi ý ngha so sánh tng đi và phn ánh
s gia tng nhanh hay chm gia các thi k.  đo lng tng trng kinh t có th
dùng mc tng trng tuyt đi, tc đ tng trng tuyt đi, tc đ tng trng kinh t
hoc tc đ tng trng bình quân hàng nm trong mt giai đon.
Mc tng trng tuyt đi là mc chênh lch quy mô quy mô kinh t gia hai k
cn so sánh.
6

Tc đ tng trng kinh t đc tính bng cách ly chênh lch gia quy mô kinh
t k hin ti so vi quy mô kinh t k trc chia cho quy mô kinh t k trc. Tc đ
tng trng kinh t đc th hin bng đn v %. Biu din bng toán hc, s có công
thc:
y =


󰂿 (2.1)
Trong đó Y là quy mô ca nn kinh t, y là tc đ tng trng. Nu quy mô kinh
t đc đo bng GDP (hay GNP) danh ngha, thì s có tc đ tng trng GDP (hay
GNP) danh ngha. Còn nu quy mô kinh t đc đo bng GDP (hay GNP) thc t, thì s

có tc đ tng trng GDP (hay GNP) thc t. Thông thng, tc đ tng trng kinh
t dùng ch thiêu thc t hn là các ch tiêu danh ngha. (Bách khoa toàn th m
Wikipedia).
2.1.2. Mt s mô hình tng trng kinh t
Lý thuyt v tng trng kinh t đư tn ti trong nhiu nm và cung cp mt c
s đ hiu vai trò ca tit kim và đu t trong s phát trin công nghip ca nn kinh
t. Trong s đó là các lý thuyt tng trng ca Keynes đc mô t bi mô hình tng
trng ca Harrod – Domar s đc trình bày trong phn ti. Tip theo là các lý thuyt
tng trng tân c đin và lý thuyt tng trng ni sinh.
2.1.2.1. Mô hình Harrod – Domar
εô hình tng trng ca Harrod-Domar đi din cho trng phái t tng kinh
t hc Keynes. εô hình này nh mt kt qu ca s cân bng gia tit kim và đu t.
Mô hình Harrod – Domar là kt qu nghiên cu đc lp ca các nhà kinh t Roy
F.Harrod và Evsey Domar. Gi thit quan trng ca mô hình Harrod - Domar là coi sn
lng nh mt hàm ca đu vào t bn.
Theo Nafziger (1997), mô hình Harrod – Domar ch có mt yu t sn xut duy
nht là vn, không có lao đng, không có tin b công ngh. Các bin c bn trong mô
7

hình bao gm tích ly vn và t l sn lng tng lên trong tng đu t. S thay đi
trong sn lng đu ra là kt qu ca s thay đi trong vn c phn. Mô hình Harrod –
Domar tng quát có dng sau:
Y = K (2.2)
Trong đó:
Y: là kt qu sn xut đu ra ch ph thuc vào vn K
: là h s hiu qu ca 1 đn v vn và gi thit là 1 hng s
Nghch đo ca  là h s t l gia vn K và đu ra Y:


=




εô hình tng trng đc trình bày di dng h phng trình sau:
Y = K (2.3)


= I (2.4)
  (2.5)
S = s.Y (2.6)
H phng trình trên đc gii thích nh sau:
(1) Kt qu đu ra Y ph thuc vào vn K vi h s hiu qu  là mt hng s
(2)


là vi phân ca K theo thi gian biu th s gia tng ca t bn do đu t I vi
gi thit không có khu hao.
(3) Gi đnh tit kim S bng đu t I
(4) Tit kim S t l vi đu ra Y và s là t l tit kim tính theo Y.
 chng minh, chúng ta cn ly vi phân theo t:
T (2.3) suy ra:


= 


nhng vì


= I (2.4) và (2.5), (2.6) ta đc:



=
.s.Y. T đó suy ra


= .s (2.7)
Tng t: Vì I = S (2.5)và S = s.Y (2.6) nên I = s.Y, do đó:


= s.


= s..I
8

Suy ra:(


)/I = s. (2.8)
Tng t, ta chng minh đc:(


)/K = s. (2.9)
T (2.7), (2.8), (2.9) cho ra kt qu:
(


)/Y = (



)/K = (


)/I = s. (2.10)
Nh vy, t l tng trng đu ra Y, tng trng vn K và tng trng đu t I là
cân bng nhau và đu tng cùng mt t l nh nhau là s. (s. là mt hng s).
Trong thc hành ta có th tính gn đúng qua các giá tr gia tng ti thi đim t
nh sau:


=


=


= s. (2.11)
Khi đó:


=


có th vit li thành


=



= k (2.12)
Trong công thc (2.12) k chính là h s gia tng t bn đu ra (Incremental
capital output ratio – h s ICOR). Nu gi g là tc đ tng trng sn lng đu ra Y,
ngha là g =


, thì rõ ràng g = .s (2.13).
T (2.12) và (2.13) cho ra kt qu: g = s/k (2.14).
ây là quan h c bn Harrod – Domar phn ánh mi quan h gia tng trng
ca sn lng đu ra vi tit kim và đu t. Vn là nhân t chính đc to ra bi đu
t và tit kim là ngun đ đu t to vn cho tng trng kinh t. Khi đó vi k cho
trc, tc đ tng trng kinh t (g) s ph thuc vào tit kim và đu t cn thit đ
đt đc mc tng trng đó.
εô hình trên đây mi ch là cách xem xét vn đ mt cách đn gin trên c s
mt nhân t vn. Hn na, tit kim và đu t mi ch là điu kin cn, cha phi là
điu kin đ đ thúc đy tc đ tng trng kinh t.  phân b và s dng vn có hiu
qu cn phi có th trng hàng hóa, th trng tài chính tin t phát trin và có mc đ
liên kt cao, h thng kt cu h tng phát trin, lc lng lao đng đc giáo dc và
đào to tt, Chính ph hot đng có hiu qu…Tuy nhiên, rt nhiu trong s các yu t
9

đư nêu các nc đang phát trin li đang thiu. Mô hình Harrod – Domar là mt mô
hình tng trng kinh t gin đn, vì th, không gii đáp đc nhiu vn đ liên quan
đn tng trng. Nhng do tính đn gin và xét v dài hn, mô hình đư làm rõ đc mt
cách khái quát mi quan h gia nhu cu vn đu t và tc đ tng trng kinh t. Vì
vy, cho đn nay nó vn đc s dng đ phân tích và d báo kinh t cùng vi các mô
hình khác.
Nhc đim ca mô hình Harrod-Domar :
Mô hình Harrod-Domar, không cha lao đng và không cha yu t tin b công
ngh nên cha phn ánh đc đy đ các yu t c bn ca tng trng.

2.1.2.2. Mô hình Solow – Swan
εô hình tng trng tân c đin đc phát trin bi Robert Solow và Trevor
Swan vào nhng nm 1950. εô hình này cho bit rng t l tng trng ca GDP s
tng nu phn ca GDP dành cho đu t tng, gim nu t l vn hu hình gim và
tng lên bi tc đ phát trin ca công ngh hoc ca nng sut nhân t tng hp
(Solow 1962).
Trong khi mô hình Harrod-Domar không đ cp ti nhân t lao đng (ngm đnh
là t l vn/lao đng không đi), không xem xét đn tác đng ca tin b công ngh và
s thay th các nhân t sn xut đn tng trng, thì mô hình Solow-Swan cho phép
gii quyt vn đ này. Mô hình này cho rng tin b công ngh đc xác đnh là bin
ngoi sinh và mc đ ca nó là ging nhau  các quc gia. εô hình tng trng kinh t
ca Solow – Swan ban đu coi sn lng (Y) là mt hàm ca vn t bn (K) và lao đng
(L).Vi gi thit, th nht, tc đ tng trng ca lc lng lao đng là không đi, th hai:
tit kim bng đu t. Vy phng trình sn xut s là:
Y = f(K,L) (2.15)
Hàm sn xut (2.15) gi đnh rng t l li nhun không đi theo quy mô và li sut
gim dn theo quy mô ca các yu t bin đi, vi điu kin các yu t khác đc gi cho
10

không đi (Mankiw, 2003). Nhng gi thit này sau đó s đc s dng đ gii thích ti
sao nn kinh t đt đn mt mc trng thái tng trng n đnh trong khi vn trên mi lao
đng và nhu cu đu t thì  trng thái cân bng.
Mô hình này khng đnh rng s gia tng trong lao đng hoc đu t vào máy móc
s làm tng nng sut sn xut. Thay đi công ngh đc coi là mt đóng góp ln cho sn
xut, thông qua nhng phát minh và đi mi (Burda & Wyplosz, 2011). S gia tng trong
tng lng vn, trong đó tng vn vt cht hay vn con ngi đu có kh nng làm tng
nng sut lao đng. Vn vt cht bt ngun t vn đu t thc. Vn con ngi liên quan
đn đu t con ngi trong giáo dc và đào to (Becker & Barro, 1988).
Vn đu t b “tiêu hao” theo thi gian. εáy móc và nhà xng b hao mòn, xung
cp là bng chng trc quan. Nh vy, lng vn đu vào tng lên  mi k s là chênh

lch gia lng đu t mi và lng hao mòn. Khi ri vào trng thái này, nn kinh t s t
đng điu chnh vi xu th ti đa tiêu dùng và không th t thoát khi trì tr. Lúc này,
chính ph cn tác đng vào t l tit kim đ đy nn kinh t sang mt trng thái “tin ti
trì tr” mi.
Vi vic dân s tng, lng vn dành cho mt đn v lao đng và sn lng mà mt
lao đng to ra gim đi. Tuy nhiên, cn xét thêm mt yu t đu vào na là tin b công
ngh. Các ci tin k thut chính là ngun gc ca ci thin nng sut lao đng. Nu
gi E là hiu sut làm vic ca lao đng, hàm sn xut lúc này có dng nh phng trình:
Y = f (K, L x E) (2.16)
Mô hình ca Solow cho thy, khi tng dân s và hiu sut lao đng tng trng thì
sn lng Y s tng. Ti các nc nghèo, tng trng kinh t da trên các yu t đu vào c
bn là dân s và gi làm vic. Vi các nc công nghip phát trin, yu t to ra tng
trng là công ngh.
Hn ch ca mô hình Solow- Swan
Mc dù mô hình có mt s d báo thng nht vi bng chng thc nghim v
11

tng trng dài hn  các nc công nghip và các nc đang phát trin nhng mô hình
vn còn mt s hn ch sau :
Mt là mô hình không gii thích đc s chênh lch v sn lng bình quân lao
đng (hay thu nhp bình quân đu ngi) bng s chênh lch v vn bình quân lao đng
 mt s quc gia.
Hai là mô hình không đy đ vì lc lng thúc đy tng trng trong dài hn là
tin b công ngh nhng trong mô hình li đc xác đnh ngoi sinh.
2.1.2.3. Mô hình tng trng ni sinh
Trong các mô hình tng trng trình bày  trên, yu t lao đng và tin b công
ngh đc xem là ngoi sinh và đc xác đnh trong vic gii thích tng trng kinh t
trong dài hn. iu này đư dn đn s tht bi trong vic gii thích s khác bit v công
ngh gia các nc. Nhng s khác bit v công ngh giúp gii thích lý do ti sao mt
s nc giàu có và nhng nc khác li nghèo. Lý thuyt tng trng ni sinh cung cp

mt mô hình mà công ngh đc xác đnh là ni sinh. Công ngh đc ch ra trong mô
hình bng cách gii thiu mt lnh vc nghiên cu và phát trin đ đa ra nhng ý
tng mi. Các ý tng này đc s dng đ to thành ca ci trong cnh tranh đc
quyn, nó cho phép các nhà nghiên cu thu đc li nhun t n lc ca h. Khu vc
sn xut hàng hóa cui cùng s dng chúng nh mt yu t đu vào. (Romer, 1993).
Theo Jones (1998) nhng ý tng mi hoc kin thc làm thay đi công ngh
trong sn xut. Nhng s thay đi ca công ngh làm cho đu vào sn xut hiu qu
hn. δý thuyt này phi đi mt vi ba vn đ chính : Th nht là s thay đi công ngh
là yu t ch yu to ra tng trng trong dài hn. Th hai, s ci tin công ngh b nh
hng chính t các hot đng có ch đích ca các hãng. Th ba, nhng ý tng kinh
doanh là khác nhau trong đó chi phí sn xut phát sinh mt ln duy nht và nhng ý
tng có th đc s dng nhiu ln mà không cn phi thu hút thêm chi phí.
Trong lý thuyt tng trng ni sinh, hành vi chp nhn giá là không đc xem
12

xét do s tn ti ca cnh tranh đc quyn. ây là s kt hp trong nguyên tc ca
không cnh tranh và không loi tr ca s thay đi công ngh. Khi mt kin thc tt thì
không có cnh tranh, điu này có ngha là nu nó đc s dng bi mt ngi thì không
ngn cn nhng ngi khác cng s dng nó. (Romer, 1990, trang 71-102).
Theo Pack (1994, trang 55-72), nhng hàng hóa không cnh tranh ging nh
hàng hóa công cng có th đc tích ly nh mt s m rng không gii hn và có th
đc s dng  mi lúc, mi ni. Hàng hóa cnh tranh nh là vn con ngi có tui th
hn ch, khi h mt đi, nhng kin thc ca h s bin mt khi nn kinh t. Hàng hóa
không có cnh tranh không cn phi nhân rng. iu này cho thy rng nhng yu t
đu vào trong quá trình sn xut nên kt hp hàng hóa cnh tranh và hàng hóa không
cnh tranh đ làm tng li nhun theo quy mô.
 tng trng kinh t dài hn trong mô hình, s lng nhng ngi đc
nghiên cu phi tng lên. Cng đng ngha vi vic tng t l dân s. iu này cho thy
dân s càng ngày càng tng là mt trong nhng k thut có th đc s dng cho quá
trình đi mi. V vn đ này, mô hình ch phù hp vi các nc phát trin. Tuy nhiên

các nc đang phát trin có th hc đc bài hc t kt qu này trong vic xóa đói gim
nghèo.
Mt s mô hình tng trng ni sinh
- Mô hình AK
Mô hình AK do Romer (1986, trang 1002-1037), Barro (1990, trang 407-443), và
nhiu ngi khác đ xut xem xét sn xut có li tc không đi theo quy mô đi vi c
vn vt cht và vn con ngi. Mi đu vào ca mô hình này đu đc cth tái sn
xut, không ch là vn vt cht mà c vn con ngi. Hàm sn xut có dng tuyn tính
nh sau:
Y=AK (2.17)
Trong đó : Y : sn lng đu ra
13

A là h s th hin mi nhân t tác đng ti trình đ công ngh
K là thc đo tng hp ca vn. (gm c vn vt cht và vn con ngi)
Khác vi các mô hình Solow-Swan, theo phng trình (2.17) vai trò ca TFP rõ
ràng là ni sinh. Ý ngha quan trng ca mô hình AK là: Mc đ ci tin ca công ngh
là mt thành phn ca tng trng kinh t trong khi các mô hình trc TFP là mt bin
ngoi sinh gn vi tin b k thut.
- Mô hình R&D
Mô hình này do Romer (1990), Grossman và Helpman (1991), Aghion và
Howitt(1992) xây dng lên. Trong mô hình, sn lng trong khu vc sn xut và hàm
sn xut ra kin thc mi trong khu vc sn xut kin thc có dng hàm Cobb-
Douglas :
Hàm sn xut hàng hóa : Y = [(1-
K
)K]

.[A(1-
L

)L)
1-
,(0<<1) (2.18)
Hàm sn xut ra kin thc mi : A’ = (
K
K)

.(
L
L)

.A

(2.19)
Trong đó : Y là sn lng hàng hóa
A‟ là kin thc mi
T l 
K
trong lng vn đc s dng trong khu vc sn xut tri thc,(1- 
K
) là
lng vn đc s dng trong khu vc sn xut hàng hóa, 
L
là lc lng lao đng
đc s dng trong khu vc sn xut tri thc, còn li (1- 
L
) lc lng lao đng đc
s dng trong khu vc sn xut hàng hóa. 
K
, 

L
đu là ngoi sinh và c đnh.
 là tham s dch chuyn,  phn ánh nh hng ca kin thc đi vi thành công ca
R&D.
Mô hình R&D đư đa ra lý thuyt tng trng kinh t trong đó tin b công ngh
đc quy đnh bi vn tri thc mà vn chi thc li ph thuc vào hot đng đu t cho
lnh vc R&D ca nn kinh t. Mô hình này nhn mnh đc tính ni sinh ca TFP trong
vic gii thích tng trng. Theo mô hình, TFP không ch là s tin b v khoa hc,
công ngh mà nó còn là s tin b trong nhn thc, tri thc ca con ngi. Do các hãng
14

không sn sàng đu t lm cho hot đng R&D nên Chính ph phi thc hin các chính
sách nh: bo v quyn s hu trí tu, tr cp cho hot đng R&D, tr cp cho giáo dc
đ thúc đy hot đng này nhm phát trin kinh t.
Ý ngha và hn ch ca các mô hình ni sinh
Các mô hình tng trng ni sinh đ cao vai trò ca tit kim đi vi tng trng
kinh t, nhng các kt lun ca mô hình này có nhiu đim trái ngc vi mô hình ca
Solow. c bit là  ch mô hình này cho thy không có xu hng các nc nghèo (ít
vn) có th đui kp các nc giàu v mc thu nhp bình quân, cho dù có cùng t l tit
kim. Nguyên nhân bt ngun t s chênh lch không ch là vn vt cht, mà quan
trng hn là vn con ngi. Nh vy, trái vi lý thuyt tng trng Tân c đin, các mô
hình tng trng ni sinh đ cao vai trò ca chính ph trong vic phát trin kinh t
thông qua đu t vào giáo dc - đào to, khuyn khích các doanh nghip đu t vào
nhng ngành công nghip s dng nhiu tri thc nh phn mm máy tính, vin thông…
Mc dù có nhng ý ngha và đóng góp to ln, tuy nhiên các mô hình tng trng
ni sinh vn còn nhng hn ch: Th nht, v mt thc tin các nghiên cu cho thy:
mô hình vn con ngi đư đánh giá quá cao vai trò ca vn con ngi. Th hai, mt s
đ xut ca các mô hình v vn con ngi còn mang tính trc quan. Th ba, các mô
hình tng trng ni sinh vn còn ph thuc vào mt s gi đnh Tân c đin truyn
thng mà không phù hp vi các nn kinh t đang phát trin.

2.2. Các lý thuyt v FDI
2.2.1. Khái nim v FDI
Theo đnh ngha ca bách khoa toàn th m: “u t trc tip nc ngoài (FDI)
là hình thc đu t dài hn ca cá nhân hay công ty nc này vào nc khác bng cách
thit lp c s sn xut, kinh doanh. Cá nhân hay công ty nc ngoài đó s nm quyn
qun lý c s sn xut kinh doanh này”.
Theo đnh ngha ca t chc thng mi th gii: ắu t trc tip nc ngoài
15

(FDI) xy ra khi nhà đu t t mt nc (nc ch đu t) có đc mt tài sn  mt
nc khác (nc thu hút đu t) cùng vi quyn qun lý tài sn đó. Phng din qun
lý là th đ phân bit FDI vi các công c tài chính khác. Trong phn ln trng hp,
c nhà đu t ln tài sn mà ngi đó qun lý  nc ngoài là các c s kinh doanh.
Trong nhng trng hp đó, nhà đu t thng hay đc gi là “công ty m” và các tài
sn đc gi là “công ty con” hay “chi nhánh công ty””.
Theo IFε đnh ngha, „„FDI là hình thc đu t ra khi biên gii quc gia, trong
đó ngi đu t trc tip đt đc mt phn hay toàn b quyn s hu lâu dài mt
doanh nghip  mt quc gia khác. Quyn s hu này ti thiu phi là 10% tng s c
phn ca doanh nghip.
2.2.2. Mt s lý thuyt v FDI
Có nhiu lý thuyt v vn đu t trc tip nc ngoài. Nhng lý thuyt này đc
phân làm hai loi đó là lý thuyt vi mô và v mô ca FDI.
Nhng thuyt vi mô thì tp trung vào đc đim ca mt công ty có nh hng
đn quá trình đa ra quyt đnh. Chúng bao gm th trng cnh tranh không hoàn ho,
sc mnh th trng và lý thuyt phân tích nhng tác đng quyt đnh đn v trí hot
đng kinh t (lý thuyt v v trí.)
Nhng thuyt v mô ca FDI tìm kim đ điu tra đc đim ca mt quc gia đ
gii thích dòng vn FDI trong và gia các quc gia. Ví d nh quc t hóa và lý thuyt
v vòng đi sn phm.
Phn này s đ cp v lý thuyt vi mô ca FDI gm: Lý thuyt chit trung

Dunning và lý thuyt t chc công nghip Hymer.
2.2.2.1. Lý thuyt chit trung (The Eclectic Theory) hay mô hình OLI
Lý thuyt này đc công nhn bi Dunning (1973) và tìm cách đa ra mt khuôn
kh chung đ xác đnh mô hình ca c sn xut ca nc ngoài đc thc hin bi các
doanh nghip trong nc và sn xut trong nc thuc s hu ca nc ngoài. Theo
16

Dunning (1973), có hai loi đu t mà mt doanh nghip có th chn đ thc hin. ó
là, đu t gián tip nc ngoài (FPI) và đu t trc tip nc ngoài (FDI). FPI đc
đnh ngha là các hot đng mua tài sn tài chính nc ngoài nhm kim li. Hình thc
đu t này không kèm theo vic tham gia vào các hot đng qun lý và nghip v ca
doanh nghip ging nh hình thc đu t trc tip nc ngoài. FDI đc đnh ngha là
vic mua li tài sn nc ngoài vi mc đích kim soát (Dunning, 1973).
Theo Dunning mt công ty d đnh tham gia vào các hot đng FDI cn có 3 li
th: (1) Li th v s hu (Owenrship advantages – vit tt là li th O); (2) Li th v
khu vc (Locatinal advantages – vit tt là li th L); (3) Li th v ni hóa
(Internalisation advantages – vit tt là li th I) (O + L + I). Ba li th này là nhng
câu hi khác nhau mà các nhà đu t nc ngoài tìm cách tr li. Li th v s hu đ
gii quyt nhng câu hi ti sao các công ty nc ngoài cn phi đi ra nc ngoài. Theo
Dunning (1985), câu hi này đa ra gi thuyt rng các công ty nc ngoài có mt hoc
nhiu hn li th riêng bit cho phép h ti thiu hóa chi phí hot đng  nc ngoài.
Nhng li th v s hu bao gm li th v tài sn, li th v chi phí thp.
Li th L gii quyt các câu hi v đa đim. Theo Dunning (1985), quyt đnh
ca công ty khi đu t ra nc ngoài là da trên li th đc thù ca các công ty kt hp
vi các yu t  nc ngoài. Các yu t nh lao đng và đt đai là rt quan trng trong
vic xác đnh v trí ca mt doanh nghip đa quc gia (εNE) đ làm cho nó có li
nhun. Dunning (1985) khng đnh rng s la chn đa đim đu t ph thuc vào tính
toán phc tp bao gm các yu t kinh t, xã hi và chính tr đ xác đnh xem đu t
vào đt nc đó có li nhun hay không.
Li th I đi din cho nhng li th v ni hóa nh là gim chi phí ký kt, kim

soát thc hin hp đng, tránh đc s thiu ht thông tin dn đn chi phí cao, tránh
đc chi phí thc hin bn quyn, phát minh. Các công ty MNE có nhiu la chn đ
la chn cách thc gia nhp vào nc ngoài. Mt công ty tin hành sn xut kinh doanh