ác động của các yếu tố nguồn nhân lực đến tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH





Lể TH THU HNG






TÁC NG CA CÁC YU T NGUN NHÂN
LC N TNG TRNG KINH T  VIT NAM




LUN VN THC S KINH T

Tp.H Chí Minh - Nm 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH



Lể TH THU HNG



TÁC NG CA CÁC YU T NGUN NHÂN
LC N TNG TRNG KINH T  VIT NAM


Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mư s: 60340201




LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS Nguyn Ngc Hùng

Tp.H Chí Minh - Nm 2014

LI CAM OAN

Tôi cam đoan rng lun vn này “Tác đng ca các yu t ngun nhân lc
đn tng trng kinh t  Vit Nam” là bài nghiên cu ca chính tôi.
Ngoi tr nhng tài liu tham kho đc trích dn trong lun vn này, tôi
cam đoan rng toàn phn hay nhng phn nh ca lun vn này cha tng đc
công b hoc đc s dng đ nhn bng cp  nhng ni khác.
Không có sn phm/nghiên cu nào ca ngi khác đc s dng trong lun
vn này mà không đc trích dn theo đúng quy đnh.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các
trng đi hc hoc c s đào to khác.
Thành ph H Chí Minh - nm 2014.
MC LC

Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các biu đ, bng biu
PHN M U
1. S cn thit ca đ tài 01
2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài 02
3. i tng và phm vi nghiên cu ca lun vn 03
4. Ni dung và phng pháp nghiên cu 03
5. Kt cu ca lun vn 03

Chng 1: C s lý lun v ngun nhân lc và phát trin kinh t

1.1 Mt s lý lun v ngun nhân lc 05
1.2 Vai trò ca vn ngun nhân lc đi vi phát trin kinh t 07
1.2.1 Vai trò ca giáo dc đi vi phát trin kinh t 09
1.2.2 Vai trò ca sc khe đi vi s phát trin kinh t 13
1.3 Các lý thuyt v tng trng kinh t và yu t ngun nhân lc 14
1.4 Các nghiên cu trong và ngoài nc 19
1.4.1 Các nghiên cu trên th gii 19
1.4.2 Các nghiên cu trong nc 23
Chng 2: Phng pháp nghiên cu
2.1 Quy trình nghiên cu 25
2.2 Mô t d liu 25
2.3 Mô hình nghiên cu 29
2.4 Phng pháp phân tích d liu 31

2.4.1 Thng kê mô t d liu 31
2.4.2 Kim tra ma trn tng quan 31
2.4.3 Kim tra tính dng ca d liu và chn đ tr ti u 31
2.4.4 Các kim đnh mô hình 33
2.5. Gi thit nghiên cu 37
Chng 3: Kt qu nghiên cu
3.1 Thng kê mô t d liu 39
3.2 Ma trn h s tng quan 39
3.3 Phân tích hi quy 40
3.3.1 Kim đnh tính dng 40
3.3.2 Xác đnh đ tr ti u. 44
3.3.3 Kt qu mô hình hi quy. 44
3.3.4 Kim đnh mô hình hi quy. 47
3.4 Nhn xét 49
Chng 4: Kt lun và kin ngh
4.1 Kt lun 52

4.2 Gii pháp đi vi giáo dc và sc khe nhm tng trng kinh t 
Vit Nam cho nhng nm tip theo 54
4.3 Kin ngh 55
4.4 Hn ch ca đ tài và các hng nghiên cu tip theo 59
Tài liu tham kho
Ph lc tính toán







Danh mc các hình, bng biu

Bng 1.1 Kt qu nghiên cu ca Isola và Alani…………………………………19
Bng 1.2 Kt qu nghiên cu ca Hanushek and Woessmann (2012a)……… 20
Hình 2.1 Quy trình nghiên cu………………………………… …………… 25
Hình 2.2 Mô hình nghiên cu………………………………… ……………… 30
Hình 2.3 Quy trình kim tra s liu phù hp trên Eviews…… ………… .…… 33
Hình 2.4 Quy trình kim đnh mô hình ARDL…… …………… ………………37
Bng 2.1 Tóm tt các bin và du k vng 38
Bng 3.1 Thng kê d liu nghiên cu 39
Bng 3.2 Ma trn h s tng quan 40
Bng 3.3 Kim đnh tính dng cho bin GDP 41
Bng 3.4 Kim đnh tính dng cho bin GRL 41
Bng 3.5 Kim đnh tính dng cho bin DGRL 42
Bng 3.6 Kim đnh tính dng cho bin D2GRL 42
Bng 3.7 Kim đnh tính dng cho bin LE 43
Bng 3.8 Kim đnh tính dng cho bin DLE 43

Bng 3.9 Kim đnh tính dng cho bin LR 44
Bng 3.10  tr ti u 44
Bng 3.11 Kt qu hi quy ban đu 45
Bng 3.12 Kt qu kim đnh tha bin 45
Bng 3.13 Kt qu sau khi loi b bin tha 46
Bng 3.14 Kt qu kim đnh phng sai sai s thay đi 47
Bng 3.15 Kt qu kim đnh t tng quan 47
Bng 3.16 Kt qu sau khi loi b bin tha 48


1
PHN M U

1. S cn thit ca đ tài
Thc trng các nc đang phát trin đang đi tìm mt hng xây dng
chin lc phát trin kinh t, thông qua khai thác các ngun lc kinh t và con
ngi nhm đy mnh phát trin kinh t. Tuy nhiên trong điu kin tình hình
kinh t xã hi tng quc gia và tng giai đon phát trin, thì tác đng ca tng
nhân t đi vi tng trng kinh t cn thit phi đc kim đnh đ t đó điu
chnh chính sách và chin lc phù hp. Nh vy, mt vn đ đt ra đi vi các
nc là phi đánh giá đúng mi tng quan gia các nhân t vi tng trng
kinh t, phát trin ngun nhân lc vi tng trng kinh t, đnh mc chi tiêu đu
t hiu qu đ phát huy tác dng ca các nhân t, nhng đng thi ngn chn
nguy c gây ra nhng bin đng tiêu cc cho quc gia.
Ngun nhân lc là ngun gc ca mi s phát trin trong xã hi, ngay c
các dch v hàng ngày đang cung cp cho chúng ta nh giáo dc, y t cng đu
thc hin bi ngun nhân lc là con ngi, và mc đích ca các dch v đó cng
chính là cách quan trng ca vic ci thin cht lng ngun nhân lc cho xã hi
đ phc v cho mt mc tiêu chung là phát trin kinh t xã hi. S quay vòng đó
đem ti mt n lc không ngng trong vic phát trin ngun nhân lc đ phát

trin đt nc.
Sc khe là nn tng vng chc cho s phát trin kinh t, mt trong
nhng chìa khóa đi vi yt t quyt đnh hiu qu kinh t c  cp vi mô và v
mô. iu này cng xut phát t các nghiên cu cho rng sc khe là mt thành
phn trc tip ca đi sng con ngi và là mt hình thc làm tng s phát trin
cá nhân cng nh phát trin xã hi (Blomm & Canning, 2003; Grossman, 1972),
hay là lp lun cho rng cht lng ngun nhân lc là yu t quyt đnh ti nng
sut lao đng và cng nht mnh vào giá tr ca s đu t giáo dc và y t
(Shultz, 1992). Bên cnh yu t v sc khe, thì giáo dc cng đư đc nhc ti

2
trong vic đánh giá s phát trin ca nn kinh t. Các nghiên cu đư ch ra rng
nn kinh t ph thuc vào giáo dc (Shultz, 1961; Denis, 1962).
Qua các nghiên cu trc đây có th thy đc tm quan trng ca ngun
nhân lc mà  đây là hai yu t chính là giáo dc và sc khe có vai trò vô cùng
quan trng, hay nói cách khác là không th thiu trong s tng trng kinh t.
Vì vy, đ làm rõ áp dng cho Vit Nam, tác gi tin hành thc hin
nghiên cu “Tác đng ca các yu t ngun nhân lc đn tng trng kinh t 
Vit Nam” đ làm đ tài lun vn thc s ca mình.

2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
Vi mc tiêu chính ca bài nghiên cu nhm tìm ra s tác đng ca yu t
ngun nhân lc lên s tng trng kinh t Vit Nam nhm lý gii cng nh
khám phá ra các yu t mi, nhng s khác bit trong môi trng xã hi  Vit
Nam so vi các nghiên cu trc kia v tác đng ca ngun nhân lc lên tng
trng kinh t. Ngoài ra tác gi s tìm ra mc đ tác đng ca các nhân t ngun
nhân lc đóng góp vào s tng trng kinh t nh th nào đ t đó có các
khuyn ngh phù hp giúp nn kinh t tng trng mt cách nhanh nht và bn
vng. Vic đa ra khuyn ngh nên tp trung vào cái nào nhiu hn, đu t ít
hn vào yu t nào s góp phn gim chi phí đu t công cho xư hi đng thi

làm tng hiu qu đu t cho xư hi.
 đt đc mc tiêu nghiên cu nêu trên các vn đ đc đt ra trong
quá trình nghiên cu ca đ tài:
Tác đng ca các yu t ngun nhân lc ti tng trng kinh t, tp trung
vào yu t liên quan ti giáo dc và sc khe con ngi.
Xem xét đánh giá xem yu t nào có tm quan trng hn yu t nào trong
vic thúc đy tng trng kinh t.

3
3. i tng và phm vi nghiên cu ca lun vn
 tài tp trung nghiên cu v tác đng ca các yu t ngun nhân lc lên
tng trng kinh t đ lý gii các lý thuyt có trc và tìm ra các đim mi ca
nghiên cu.
Do ngun lc có hn nên phm vi không gian nghiên cu ca lun vn
đc tin hành ti quc gia Vit Nam, tp trung nghiên cu yu t ngun nhân
lc qua hai nhân t chính là giáo dc và sc kho tác đng lên tng trng kinh
t, đc th hin qua các bin đc lp: t l ngui ln bit ch, tui th trung
bình, tng trng lao đng. S liu đc kho sát trong khong thi gian t nm
1990 đn nm 2013.

4. Ni dung và phng pháp nghiên cu
Da trên lý thuyt v tng trng kinh t và yu t ngun nhân lc, bài
lun vn này tác gi nghiên cu và đa ra đánh giá v tác đng ca các yu t
ngun nhân lc lên s phát trin kinh t  Vit Nam giai đon t nm 1990 đn
nm 2013. Vi kt qu đt đc sau khi nghiên cu, tác gi s đa ra các khuyn
ngh giúp cho vic thúc đy phát trin kinh t da trên đu t và phát trin các
yu t nào ca ngun nhân lc  Vit Nam và không cn đu t quá nhiu vào
yu t nào vì lý do yu t này không có tác đng.
Trong lun vn này, tác gi s dng phng pháp nghiên cu đnh lng
trên c s xây dng các d liu đ tin hành kim đnh tác đng ca các yu t

ngun nhân lc đn tng trng kinh t ti Vit Nam. S liu đc tác gi phân
tích bng phng pháp phân phi tr t hi quy ARDL (AutoRegressive
Distributed Lag model) và s dng phn mm Eviews đ x lý s liu và các
bc hi quy.

5. Kt cu ca lun vn
Lun vn đc kt cu trong 4 chng, gm:

4
Chng 1: C s lý lun v ngun nhân lc và phát trin kinh t
Chng 2: Phng pháp nghiên cu
Chng 3: Kt qu nghiên cu
Chng 4: Kt lun và kin ngh
Tóm tt
Phn m đu khái quát tng quan v mc tiêu nghiên cu ca đ tài, t đó
đa ra các câu hi nghiên cu cho đ tài, các phn sau ca bài lun vn s tp
trung tr li cho các câu hi nghiên cu này. Bên cnh đó tác gi cng ch ra đi
tng nghiên cu là đánh giá tác đng ca vn con ngi lên tng trng kinh t
và phm vi nghiên cu là ti Vit Nam trong giai đon 1990 đn 2013.


5
CHNG 1
C S LÝ LUN V NGUN NHÂN LC VÀ PHÁT TRIN KINH T

1.1 Mt s lý lun v ngun nhân lc
Vn con ngi (Human capital) đc xác đnh là tài sn ca mi quc gia.
Khi đnh giá tài sn quc gia các nhà kinh t cng tính toán phn giá tr ca nó vào
tng tài sn. Ngày nay ngun vn này gi vai trò rt ln trong s phát trin ca
mi quc gia và là ngun lc quyt đnh ti tính bn vng s tng trng kinh t.

Vn con ngi là vn vô hình gn vi con ngi và th hin qua kt qu và hiu
qu làm vic trong quá trình sn xut. Vn con ngi hình thành và tích lu nh
giáo dc đào to và tng tri trong cuc sng lao đng.
Ngày nay khi vai trò ca ngun nhân lc đang ngày càng đc tha nhn
nh mt yu t quan trng bên cnh vn và công ngh cho mi s tng trng thì
mt trong nhng yêu cu đ hòa nhp vào nn kinh t khu vc cng nh th gii
là phi có đc ngun nhân lc có đ sc đáp ng nhng yêu cu ca trình đ
phát trin ca khu vc, th gii, thi đi.
Vn con ngi là nhng kin thc, k nng và kinh nghim tích lu trong
mi con ngi nh quá trình hc tp, rèn luyn và lao đng. Ngun vn này đc
khai thác s dng trong quá trình ngi lao đng tham gia vào sn xut và đc
phn ánh qua nng sut lao đng và hiu qu công vic ca h. Cùng vi vn hu
hình nó to ra tài sn ca nn kinh t, nhng vn con ngi là phn cu thành
quan trng nht trong đó, góp phn vào tng trng bn vng cho nn kinh t ca
mi nc.
Ngun nhân lc là ca toàn b nhng ngi lao đng đang có kh nng
tham gia vào các quá trình hot đng và các th h ni tip s phc v cho xư hi.
Ngun nhân lc vi t cách là mt yu t ca s phát trin kinh t - xư hi,
là kh nng lao đng ca xư hi đc hiu theo ngha hp hn, bao gm nhóm dân

6
c lao đng trong đ tui lao đng. Vi cách hiu này ngun nhân lc tng
đng vi ngun lao đng.
Ngun nhân lc còn có th hiu là tp hp cá nhân, nhng con ngi c th
tham gia vào quá trình lao đng, là tng th các yu t v th cht và tinh thn
đc huy đng vào quá trình lao đng. Vi cách hiu này ngi lao đng bao gm
nhng ngi t di gii hn đ tui lao đng tr lên.
Ngi lao đng đc xem xét trên giác đ s lng và cht lng. S
lng ngun nhân lc đc biu hin qua ch tiêu quy mô và tc đ ngun tng
ngun nhân lc. Các ch tiêu này có quan h mt thit vi các ch tiêu quy mô và

tc đ tng dân s. Quy mô dân s càng ln, tc đ tng trng dân s càng cao
thì dn đn quy mô và tc đ tng ngun lc càng ln và ngc li. Tuy nhiên
mi quan h dân s và ngun lc đc biu hin sau mt thi gian nht đnh vì
đn lúc đó con ngi mi phát trin đy đ, mi có kh nng lao đng.
Khi tham gia vào các quá trình phát trin kinh t - xư hi, con ngi đóng
vai trò ch đng, là ch th sáng to và chi phi quá trình đó, hng nó ti mc
tiêu nht đnh. Vì vy ngun nhân lc không ch đn thun là s lng, lao đng
đư có và s có mà nó còn bao gm mt tng th các yu t th lc, trí lc, k nng
làm vic, thái đ và phong cách làm vic…, tt c các yu t đó ngày nay đu
thuc v cht lng ngun nhân lc và đc đánh giá là mt ch tiêu tng hp gi
là vn hóa lao đng. Ngoài ra, khi xem xét ngun nhân lc, c cu ca lao đng -
bao gm c c cu đào to và c cu ngành ngh cng là mt ch tiêu rt quan
trng.
Cng ging nh các ngun lc khác, s lng và đc bit cht lng ngun
nhân lc đóng vai trò ht sc quan trng trong vic to ra ca ci vt cht cho xư
hi.
 đáp ng yêu cu phát trin kinh t và nhu cu s dng lao đng, nhng
ngi lao đng phi đc đào to, phân b theo c cu hp lý, đm bo tính hiu
qu cao trong s dng lao đng. Mt quc gia có lng lao đng đông đo, nhng

7
nu phân b không hp lý gia các ngành, các vùng, c cu đào to không phù
hp vi nhu cu s dng thì lc lng lao đng đông đo đó không nhng không
tr thành ngun lc đ phát trin mà nhiu khi còn là gánh nng cn tr s phát
trin.
Ngun lc con ngi là tng th các tim nng, nng lc, kh nng ca mi
cá nhân, ca mi cng đng và toàn xư hi đư to ra s phát trin cho xư hi đc
th hin qua các yu t nh giáo dc, chuyên môn, k nng lao đng, mc sng,
sc khe, t tng tình cm. Trong các yu t đó thì 2 nhân t quan trng và bao
quát nht là giáo dc và sc khe.

1.2 Vai trò ca vn ngun nhân lc đi vi phát trin kinh t
Ngun nhân lc là mc tiêu tác đng chính ca s phát trin.
Nói đn vai trò ngun nhân lc là nói đn vai trò ca con ngi trong s
phát trin. Con ngi là trung tâm ca mi s phát trin, mi s phát trin đu
hng vào mc tiêu duy nht là phc v con ngi.
Vai trò ca con ngi đc thc hin  hai mt: trc ht con ngi là
ngi tiêu dùng, đng thi con ngi cng sn xut ra nhng sn phm tiêu dùng.
S tiêu dùng ca con ngi là ngun gc ca s phát trin, cùng vi nhu
cu ngày càng phát trin và đòi hi đáp ng nhu cu ca con ngi ngày càng
nâng cao, sn xut là đ phc v tiêu dùng, tiêu dùng là đng lc thc đy sn
xut.
Con ngi thông qua quá trình lao đng sn xut đư ngày càng đáp ng hn
nhu cu tiêu dùng ca mình, thông qua hot đng lao đng sn xut con ngi
phát trin và hoàn thin hn, ch có thông qua lao đng sn xut con ngi mi
sáng to ra các giá tr vt cht tinh thn, lao đng ca con ngi đóng vai trò quyt
đnh.

8
Ngh quyt ca đi hi ng VIII quyt đnh “nâng cao dân trí và phát huy
ngun lc to ln ca con ngi Vit Nam là nhân t quyt đnh thng li công
nghip hoá - hin đi hoá”.
Vic áp dng nhng tin b khoa hc k thut vào sn xut đư đem li
nhng bc tin thn k cho s phát trin kinh t, thc t đư chng minh s phát
trin vt bc ca các quc gia có chin lc v công ngh đúng đn. Tài nguyên
trí thc là ngun tài nguyên vô giá, quc gia nào s dng ngun tài nguyên này thì
quc gia đó nm đc chìa khóa ca s phát trin.
Trí thc và công ngh là sn phm ca s sáng to ca con ngi hay nói
cách khác chính là sn phm ca ngun nhân lc qua quá trình lao đng, con
ngi chính là ch th qua quá trình lao đng, công nghip hoá - hin đi hoá có

thành công hay không là do chính sách s dng ngun nhân lc có hiu qu hay
không, có làm phát huy mi tim nng ca con ngi đ sáng to và cng hin
cho đt nc. Trong điu kin nn kinh t tri thc và quá trình toàn cu hoá, yu
t vn hu hình tuy còn gi vài trò quan trng nhng không nh trong giai đon
công nghip hoá, Thay vào đó vai trò ca vn vô hình mà đc bit là vn con
ngi ngày càng ln hn.
ây là ngun vn rt quan trng vi các công ty vì đc tính vào giá tr ca
h, và hình thành nên vn vô hình ca quc gia. Vn con ngi đóng vai trò ngày
càng quan trng trong quá trình phát trin kinh t: (1) đó là các k nng đc to
ra bi giáo dc và đào to, vn con ngi là yu t ca quá trình sn xut kt hp
vi vn hu hình và các lao đng “thô” (không có k nng) đ to ra sn phm;
(2) đó là kin thc đ to ra s sáng to, mt yu t c bn ca phát trin kinh t.”
(Mincer, 1989). Ngoài ra, ngi ta đư đa vn con ngi nh mt yu t đu vào
đ phân tích tng trng kinh t và đư ch ra nh hng tích cc ca nó ging nh
vn hu hình nhng mc đ ngày càng ln hn. Tuy nhiên, nu đu t hình thành
vn con ngi cha tt không hiu qu thì ngun vn này không tác đng tích cc
mà li làm gim tng trng. Theo cách tip cn thu nhp GDP ca nn kinh t

9
bng tng thu nhp ca mi ngi trong nn kinh t, khi thu nhp ca mi ngi
tng lên cng làm tng ch tiêu này. Borjas, George (2005) thông qua mô hình
giáo dc ch ra nh hng tích cc ca giáo dc ti thu nhp.
Thc t phát trin kinh t ca nhiu nc trên th gii đư cho thy tm quan
trng ca vn con ngi. S phát trin nhanh chóng ca kinh t Nht Bn sau
chin tranh, hay s phc hi kinh t nhanh ca Tây Âu nh vào ngun nhân lc
cht lng cao ch không phi tài nguyên. Vi các nc đang phát trin dù có
nhiu tài nguyên nhng thiu lao đng có cht lng nên s phát trin chm
(Waines, 1963). Mt khác, các nc đang phát trin c gng thu hút thêm ngun
vn hu hình t bên ngoài đ tng cng c s vt cht cho s phát trin, tuy
nhiên do trình đ qun lý kém do thiu nhân lc cht lng cao nên hiu qu s

dng vn huy đng thp đư không cho phép phát trin nhanh kinh t  đây.
Mi s phát trin ly con ngi làm trung tâm, là tác nhân và mc đích ca
s phát trin.
Con ngi đi đn s phát trin là phi nâng cao cht lng ngun nhân lc
trên các mt v trình đ khoa hc k thut, và bn sc vn hóa tt đp, phù hp,
trong đó khâu ci tin phù hp quan trng nht là ci tin giáo dc đào to.

1.2.1 Vai trò ca giáo dc đi vi phát trin kinh t
Tm quan trng ca giáo dc đi vi tng trng kinh t thông qua
vic tng nng sut lao đng:
Các nghiên cu v tng trng kinh t t lâu đư nhn thy rng vn con
ngi đóng vai trò quan trng đi vi tng trng kinh t và giáo dc chính là
cách thc c bn đ tích ly vn con ngi. Các tác gi c đin trc đây nh
Adam Smith, Afred Marshall và nhiu tác gi khác đư có mt s quan đim v
khái nim “vn con ngi”, nhng tm quan trng ca nó đi vi tng trng
kinh t cha đc xác lp. Sau đó, Pigou đư dành c cuc đi nghiên cu v vn
nhân lc và tìm hiu vn đ: có hay không mt mi quan h có ý ngha gia giáo

10
dc và tng trng kinh t và các nn kinh t có nên đu t vào giáo dc hay
không?
 có tng trng kinh t phi có các nhân t tt yu: nhân t t nhiên,
nhân t con ngi, các yu t vt cht do con ngi to ra (công ngh, vn). Nhân
t con ngi còn đc gi bng nhng khái nim khác nhau nh ngun nhân lc,
tài nguyên con ngi, ngun vn con ngi. Khi cuc cách mng khoa hc, công
ngh đang din ra mnh m, khi mà nn kinh t th gii đư và đang chuyn sang
nn kinh t tri thc, ngun lc con ngi, ngun lc trí tu càng đc tha nhn
vai trò trung tâm trong quá trình phát trin.
V mt kinh t, ngun lc con ngi xem xét ch yu di góc đ là lc
lng lao đng c bn ca xư hi, c trong hin ti và tng lai. Nó ch yu cn

đc quan tâm v mt cht lng con ngi bao gm c th cht và tinh thn, sc
khe và trí tu, nng lc và phm cht, tc là toàn b nng lc sáng to, nng lc
hot đng thc tin ca con ngi. Vai trò ca ngi lao đng đc V.I.Lênin
nhn mnh là lc lng sn xut hàng đu ca nhân loi. Con ngi là mt đu
vào trc tip ca quá trình sn xut. Nu ngi lao đng có k nng lao đng,
trình đ khoa hc - k thut thì hin nhiên là nng sut lao đng s cao hn.
Ngi lao đng cn đc trang b k nng lao đng, s hiu bit, trình đ v khoa
hc công ngh,… đó là điu kin thit yu nhm đáp ng đòi hi ca s phát trin
công ngh tiên tin. Con ngi là ch th khai thác, s dng các ngun lc khác,
ch khi kt hp vi con ngi, các ngun lc khác mi phát huy tác dng. Mt
khác, con ngi li là khách th, là đi tng khai thác các nng lc th cht và trí
tu cho s phát trin. Vy con ngi va là ch th va là khách th ca các quá
trình kinh t – xư hi, là ngun lc ca mi ngun lc. S kt hp thng nht bin
chng gia con ngi vi công ngh tiên tin s là đng lc c bn ca tng
trng kinh t.
Con ngi đc xem xét là phng tin, là đng lc c bn và bn vng
ca s tng trng kinh t. Kinh t tng trng mang li s giàu có v vt cht,

11
suy cho cùng, không ngoài mc đích đáp ng tt hn các nhu cu sng ca bn
thân con ngi. Vy con ngi không ch là đng lc mà còn là mc tiêu cui
cùng ca phát trin kinh t.
u t cho phát trin ngun lc hay chính là đu t cho giáo dc con ngi
mang li hiu qu kinh t cao, tit kim đc vic khai thác s dng các ngun
lc khác. Kinh nghim t nhiu quc gia trên th gii cho thy đu t vào giáo
dc cho phát trin ngun lc con ngi mang li tc đ tng trng kinh t cao và
n đnh hn. Mt khác hiu qu đu t cho phát trin con ngi có đ lan to
đng đu, nó mang li s công bng hn v c hi phát trin cng nh vic hng
th các li ích ca s phát trin.
Ví d: T lâu lch s đư chng minh mô t quy luâ t thép là: không có mô t s

tiê n bô và thành đt quc gia nào mà li tách ri ra khi s tiê n bô và thành đt
ca quc gia đó trong lnh vc gia o du c . Nhng quc gia nào coi nh gia o du c
hoc không có đ tri thc và kh nng câ n thiê t đê làm gia o du c mô t cách có hiu
qu thì sô phâ n ca quc gia đó xem nh đư an bài và điê u đó còn tô i tê hn là s
phá sn.
Mô t kinh nghim ln ca th gii đư đc rút ra và cng đc đúc kê t
thành quy luâ t là: hê quc gia nào đâ u t đúng và đ cho gia o du c thì quc gia â y
s tiê n nhanh trên con đng phát trin ca mình, còn nê u làm ngc li, s châ m
phát trin hoc tht lùi là điê u không thê tránh khi.
Alvin Toffler, nhà tng lai hc ca M đư nói: “Nhng ngi mù ch ca
th k 21 không phi là nhng ngi không bit đc , bit viê t, mà là nhng k
không bit hc tâ p đê gt b các kiê n thc c k mà hc li” . Cng chính ông đư
nói rng: “Thê chiê n th ba s diê n ra trên mt trâ n gia o du c . Nó s làm thay đô i
c bn phng hng phát trin ca nê n vn minh nhân loi , s phát trin mnh
m tính ham hc ca con ngi. Ai chm chân trên hng này s không đuô i kp
bc tiê n bô chung ca nhân loi”.

12
Nht Bn là đâ t nc có nhiê u nét tng đô ng vê vn hóa và gia o du c vi
Vit Nam, đc th gii nhâ n xét là mô t hiê n tng thâ n k . T mô t đâ t nc
nghèo nàn lc hâ u, tài nguyên thiên nhiên hâ u nh không có gì đáng kê , mt đ
dân s thì đông, thua trn, b Chin tranh th gii ln th hai tàn phá nng nê ,
nhng h đư tr thành mô t cng quô c kinh t và công ngh làm cho th gii phi
thán phc và kinh ngc. Nguyên nhân nào làm cho nc Nhâ t đi lên nhanh chóng
nh vâ y? Giáo dc chính là đng lc to ln thúc đy s phát trin ca xư hi Nht
Bn. Ngi Nhâ t đư sm nhâ n ra bí quyê t này khi h hiu rng đng sau sc mnh
ca Âu, M là nê n gia o du c đc vâ n hành tô t, đào to đc nhng con ngi có
trình đô và nng lc sáng to trong xư hi công nghip. Nhâ t cng chu nh hng
ca Nho giáo nhng h đư thoát ra khi nh hng sâu sc ca o Khng đ tip
thu nn giáo dc Âu, M và h đư vt lên thành mô t trong nhng nc phát trin

vt bâ c.
Minh Tr Thiên Hoàng ca Nht Bn đư có mô t khâ u quyê t đê đi là hô n
Nhâ t, k thuâ t Tây. Bí quyê t ca ông vua này đn gin, nhng tht thông tu, sâu
sc, vi tâ m nhìn cng quyê t đuô i kp phng Tây đê không b mâ t nc. Cùng
lúc bâ y gi cuô n sách Khuyê n hc ca ngài F ukuzawa Yukichi đc xuâ t bn
nm 1872-1874 đư có nh hng ln lao nhâ t đê n công chúng Nht Bn . Khi
đc in lâ n đâ u trong thi k Duy Tân, cuô n sách có sô lng in k lc là 3,4 triê u
bn vi dân sô nc Nhâ t lúc đó 35 triê u ngi. Ông đc coi là mô t trong nhng
khai quô c công thâ n, đc tôn vinh là Voltaire ca Nht Bn . Hình nh ca ông
đc in trên t bc mê nh giá ln nhâ t 10.000 yên. Ông là ngi khai sáng tinh
thn quô c dân Nht Bn, đem li linh hô n, đô ng lc và s hâ u thuâ n tinh thn cho
công cuô c Duy Tân ca Chính ph Minh Tr.

Giáo dc vi xóa đói gim nghèo vƠ công bng xƣ hi:
Thu nhp ca ngi nghèo ch yu là da vào sc lao đng. Thu nhp ca
ngi nghèo thp mt phn do lao đng ca h kém hiu qu, mt phn do s

13
phân bit đi x trên th trng lao đng. Giáo dc mang li kin thc, quan đim
và k nng giúp nâng cao nng sut lao đng ca ngi nghèo, và kim đc thu
nhp cao hn.
Giáo dc có tác đng tích cc đn đi sng cá nhân, góp phn gim đói
nghèo, to điu kin cho mi ngi có th tham gia vào quá trình xư hi mt cách
bình đng nh nâng cao ngun lc ca ngi lao đng. Song chính s đói nghèo
và bt công trong xư hi cng làm cho giáo dc kém phát trin. Vì vy bin pháp
đt ra là va phi tng cng giáo dc đ gim đói nghèo và bt công xư hi, va
phi tìm ra các bin pháp đ ci thin đi sng và lao đng ca nhng ngi
nghèo đ giúp h tham gia vào quá trình hc tp có hiu qu.

Giáo dc vƠ vic gim mc sinh vƠ tng cng sc khe:

Giáo dc có tác đng tích cc đn sc khe ca con ngi, giáo dc đem
li nhng hiu bit v khoa hc giúp cho vic n  v sinh và s dng các bin
pháp phòng nga bnh tt hn. Nht là đi vi ph n, nhng kin thc mà giáo
dc đem li không ch giúp h bình đng hn mà còn giúp h nâng cao đc sc
khe sinh sn ca bà m và thai nhi. Nghiên cu ca ngân hàng th gii cho thy
gia trình đ hc vn ca ph n và s con trong gia đình t l thun vi nhau, ph
n càng đc giáo dc thì càng sinh ít con.

1.2.2 Vai trò ca sc khe đi vi s phát trin kinh t
Sc khe là quý giá nht đi vi con ngi, do vy đ huy đng ngun lc
làm các công tác xư hi nhm đem li s phát trin kinh t cng nh xư hi đu
cn nhng con ngi có sc khe. Hc tp, làm vic đu cn có sc khe. Vì th
sc khe là điu kin ti cn thit đ có th làm các công vic đóng góp vào s
phát trin ca đt nc cng nh nâng tm vóc con ngi, tm vóc dân tc.
Nhng nh hng ca sc khe vào hot đng kinh t thng đc tho
lun  cp vi mô và v mô trong các tài liu. Bng chng ca s liên kt này  cp

14
đ vi mô đư đc tho lun rng rưi  nhng ni khác (Schultz, 2002). Sc kho
tt là mt điu kin cn thit đ đi hc, mt đa tr phi có sc khe đ chu đng
s khc nghit ca trng hc. Ngoài ra, sinh viên khe mnh, trái ngc vi các
đi tng có sc khe yu hn có chc nng nhn thc thp hn, và do đó nhn
đc mt nn giáo dc tt hn cho mt mc đ nht đnh đi hc, đm bo tng
thu nhp trên mt thi gian dài. Sc khe tt tng cng nng sut thông qua
nhng tác đng lan ta v kh nng th cht và tinh thn ca h. Tt c nhng
điu khác là nh nhau, nó đc gi đnh rng ngi lao đng khe mnh làm vic
chm ch hn và lâu hn và lý do rõ ràng hn nhng ngi kém nng khiu vi
sc khe tt. Sc khe tt cng có th gim thiu t l đói nghèo thông qua lao
đng cao hn tham gia và gim chi phí dch v y t, do đó gii phóng thu nhp
cho vic tng cng ci thin phúc li xư hi. Tình trng này gi cho dù ngi lao

đng có tay ngh hoc không có tay ngh (Asola & Anali, 2005).

1.3 Các lý thuyt v tng trng kinh t và yu t ngun nhân lc
Tng trng GDP chc chn là thc đo s ci thin phúc li con ngi
tt hn là nhng thay đi trong tr lng vàng và bc. Thu nhp bình quân đu
ngi thng đi kèm vi hu ht các thc đo phúc li, ví d t l sng ca tr
và tui th k vng t lúc sinh. Tuy nhiên, tng trng GDP không phi là cách
duy nht đ đo lng tin b kinh t, và bn thân nó cng không hoàn chnh.
Simon Kuznets, ngi đi tiên phong trong hch toán thu nhp quc dân  M
thp niên 1930, đư có nhn đnh ni ting rng chúng ta không nên nhm ln s
lng vi cht lng tng trng.
Phát trin kinh t không nht thit là mi ngi đu khá hn. Tng trng
có th tích t mt cách bt cân xng vào ngi giàu. Ví d, mt phn trm dân
s M giàu nht chim đn 65% mc tng GDP t 2002-2007 (Atkinson,
Piketty, và Saez 2011, 9). Hoc tng trng có th là sn xut quá nhiu súng và
thuc lá nhng không đ giáo dc và y t. Tài khon quc dân ghi nhn các

15
dòng thu nhp nhng không tính đn s hao mòn tr lng tài nguyên thiên
nhiên hay s xung cp h sinh thái. Ví d, nn kinh t Indonesia đang tng
trng nhanh chóng nhng mc tit kim quc gia ròng, hay tng tit kim ni
đa tr cho hao mòn tài nguyên thiên nhiên, là âm, có ngha là tng trng s
dng li khi quc gia đó ht tài nguyên.
Con s GDP không nói gì v tính bn vng ca tng trng, hay mc đ
đánh đi tng trng hay mc sng trong tng lai đ đt đc tng trng hin
ti.
Amartya Sen có quan đim mnh m không ng b s dng GDP làm
thc đo chính cho tin đ phát trin. Ông lp lun rng thu nhp không phi là
mc tiêu mà là phng tin đ đt mc tiêu. Mc tiêu ca phát trin không phi
là tiêu dùng hàng hóa nhiu hn, mà đ to cho con ngi kh nng tn hng

cuc sng ca mình. Ông gi đó là mt lot nhng kh nng m ra cho “nng
lc” ca mt ngi, vn không th đo lng trc tip nhng chu tác đng ca
mt lot các yu t nh thu nhp, sc khe và tip cn giáo dc. Ông vit “đóng
góp ca tng trng kinh t phi đc nhn đnh không ch bng s gia tng
trong thu nhp t nhân, mà còn bi vic m rng các dch v xã hi (nhiu
trng hp gm c mng li an sinh xã hi) mà tng trng kinh t có th to
ra” (Sen 1999, 40).
Cách tip cn v nng lc là mt trong nhng cm hng chính ca Ch s
Phát trin Con ngi, là thc đo thng niên tin b phát trin ca Chng
trình Phát trin Liên Hp Quc (UNDP). Ch s kt hp thu nhp bình quân đu
ngi vi thc đo sc khe (tui th k vng) và giáo dc (t l bit đc bit
vit ngi ln và t l ghi danh trng hc). Vi đa s các nc mi quan h
gia đim s HDI và GDP bình quân đu ngi là rt mt thit. iu này không
ngc nhiên vì thu nhp là mt phn ca HDI, nhng nó cng phn ánh s tin
b nhanh chóng đc trng mà các nc đang phát trin đt đc trong vic ci

16
thin các ch s sc khe và giáo dc khi thu nhp trung bình tng lên (Kenny
2005).
Nghiên cu ca Brist và Caplan (1999) cho thy không th gii thích đc
s khác bit tng trng GDP gia các quc gia bng bin s ngi đi hc.
Nghiên cu khác ca Hanushek và Kimko (2000) li đa ra mt kt lun là cht
lng ca ngun lao đng có mi quan h nhân qu, bn vng và lâu dài vi tng
trng kinh t. Tuy nhiên, cht lng lao đng mà Hanushek và Kimko đư đ cp
đn trong nghiên cu này li không liên quan đn giáo dc chính thc (formal
education). Nh vy, vic tham gia đi hc theo h thng giáo dc quc dân cha
rõ ràng trong vic quyt đnh cht lng lao đng.
Cng có nghiên cu khác ca Bosworth và Collins (2003) đư tìm ra đc
tác đng dng ca vn con ngi (giáo dc là bin đi din) đn tng trng
kinh t nhng giá tr ca tác đng này là rt nh. Nghiên cu này cho thy, vn

con ngi ch đóng góp khong 0.3% trong tng s 2.3% t l gia tng sn lng
ca th gii tính trung bình trên mt lao đng, giai đon 1960-2000. óng góp
này ca vn con ngi thp hn so vi vn vt th (1%).
Khi giáo dc đc chn làm bin đi din cho vn con ngi thì vic chn
la bin đi din cho giáo dc cng không h đn gin và vic la chn này cng
s có nh hng kt qu nghiên cu v mi quan h gia vn con ngi (cng
nh giáo dc) đi vi tng trng kinh t. Các bin thng đc đ ngh là các
bin thuc nhóm bin s đi din cho quá trình tham gia giáo dc chính thc ca
mt cá nhân nh: t l tham gia giáo dc, t l bit ch, s nm đào to chính quy
trung bình. ây là ba bin s thng đc s dng nhiu nht nh là bin đi din
cho giáo dc. Tuy nhiên, vn còn nhiu tranh cưi gia nhiu nhà nghiên cu v la
chn này vì mi bin đu có nhng hn ch riêng.
i vi t l tham gia giáo dc: Vn có kt qu nghiên cu cho rng bin
s này có quan h nghch chiu vi t l tng trng ca vn nhân lc (Pritchett,
1996); cha tính đn khía cnh cht lng ca giáo dc; không nói lên mc đ

17
tích ly (Benhabib và Spiegel, 1994); và đ tin cy ch dng li  mc đ lý
thuyt khi mà s ngi đi hc đc xem nh nhân t tác đng ti tng trng
kinh t, nhng trên thc t, li cha tham gia lc lng lao đng (phn ln đu
đang đi hc, chúng ta loi tr các công vic làm bán thi gian) và cha đóng góp
vào s gia tng sn lng ca mt quc gia  hin ti (thng là trong mt nm).
i vi t l bit ch, li có s khác bit khi so sánh gia các quc gia, tính
không đng nht do vic bt cân xng ca vic chn mu theo hng thiên v khu
vc thành th (Benhabib và Spiegel, 1994); không phn ánh đc mc đ bit
ch, loi hình, và các đóng góp ca các k nng tng thêm (Stroombergen, Rose
et al., 2002).
i vi s nm đào to chính quy trung bình: Không tính đn khía cnh
cht lng giáo dc (Hanushek và Woessmann, 2007: tr.21; Stroombergen, Rose
et al., 2002).

Trong ba bin trên thì bin đc s dng ph bin nht là s nm đào to
chính quy trung bình (Benhabid và Spiegel 1994; Islam 1995). Ngoài ra, cng có
mt s bin khác đc các nhà nghiên cu đ ngh nh: T l sinh viên/giáo viên;
t l ngân sách chi tiêu cho giáo dc; hc tp thông qua làm vic; cu trúc chng
trình giáo dc (Lee, 2000).
Vic chn mu theo nhng hng khác nhau cng là mt vn đ ln có th
to nhng s khác bit trong kt qu nghiên cu. Hai hng chn mu này thng
là la chn quc gia hoc giai đon nghiên cu khác nhau.
Th nht, đi vi vic la chn các quc gia khác nhau (trong cùng mt
giai đon kinh t) thì kt qu cng có th khác nhau v mi quan h gia giáo dc
vi tng trng kinh t. Theo nghiên cu ca Islam (1995) thì kt qu tác đng
ca giáo dc đn tng trng kinh t  các nc ông Á và OECD trong cùng
giai đon 1965-1985 là khác nhau.
Th hai, ly mu nghiên cu  cùng mt nhóm các quc gia nhng s dng
s liu  nhng giai đon khác nhau thì kt qu nghiên cu cng có nhng khác

18
bit. Tác đng ca giáo dc đn tng trng kinh t  các nc ông Á, nu thc
hin vi s liu trong giai đon 1965-1985 thì cho thy giáo dc cha to ra tác
đng tích cc, thm chí còn gây ra chi phí; trong khi đó, giáo dc li là mt yu t
thúc đy tng trng kinh t  ông Á giai đon hu khng hong 1997 (Permani,
2008).
Khi xem xét, vai trò ca giáo dc đi vi tng trng kinh t nhìn nhn
di góc đ cá nhân ( tm vi mô) thì quan đim rõ ràng và thng nht là giáo dc
giúp làm tng thu nhp ca ngi lao đng. Nghiên cu này đư đa ra đc các
bng chng cho khng đnh này qua các nghiên cu  Trung Quc (Maurer-Fazio
và Dinh, 2004);  Indonesia nm 1995 (Duflo, 2001);  Malaysia (Milanovic,
2006);  Singapore (Huff, 1999);  Vit Nam nm 1998 (Kikuchi, 2007); và  ài
Loan (Lin và Orazem, 2004).
Mt câu hi nghiên cu mà nhiu nhà nghiên cu đt ra là mi quan h

gia giáo dc và tng trng kinh t có phi là theo là hai chiu? Trong nghiên
cu này, ti khu vc ông Á, Permani đư cho rng đây là mi quan h hai chiu –
nhân qu. Tác gi đư s dng kt qu nghiên cu ca Zin (2005) đ làm c s.
Theo Zin (2005) thì ban đu, tng trng kinh t nhanh s làm tng cu lao đng
có trình đ, kt qu là s ngi tham gia hc tp tng lên rt nhiu. iu này to
ra điu kin cho giáo dc phát trin. Ngc li, giáo dc phát trin dn ti vic
nâng cao tính cnh tranh ca lao đng có trình đ, làm cho thu nhp và tng
trng kinh t cao hn. Nh vy, giáo dc không ch là nguyên nhân mà còn là
kt qu ca tng trng kinh t
Theo Permani thì đi vi các nhà làm giáo dc trc khi đ ra mc tiêu ca
chính sách là thit k đc mt chng trình giáo dc hiu qu thì cn xem xét,
phân tích và đánh giá nhng s đánh đi có th có ca chính sách đó. S đánh đi
đó có th là gia hiu qu kinh t và phúc li xư hi; gia tác đng trong ngn hn
và dài hn; s lng và cht lng giáo dc; hi nhp giáo dc và bo tn vn
hóa; tp trung hóa hay phi tp trung hóa trong qun lý giáo dc.

19
Ngoài ra, Permani cho rng giáo dc có th tác đng ti tng trng kinh t
nu giáo dc kích thích đc đi mi (Nelson và Phelps, 1966); thúc đy đng c
ti đa hóa li nhun cho ngi lao đng (Romer, 1990); kh nng tip cn c hi
hc tp gia mi ngi trong xư hi nh nhau (Ngân hàng Th gii, 1993); có
đc ngun vn h tr (Hanf et al., 1975). C th, giáo dc giúp ci thin cht
lng lao đng; xóa b các rào cn xư hi và th ch (Lim, 1996); giáo dc giúp
nâng cao t duy khoa hc, k nng toán và thành tho ngôn ng (Benavot, (1992).


1.4 Các nghiên cu trong vƠ ngoƠi nc
1.4.1 Các nghiên cu trên th gii
- Nghiên cu v tác đng ca ngun nhân lc lên tng trng kinh t ti
NIGERIA ca Isola và Alani da trên các yu t v sc khe và giáo dc: S

ngi ln bit ch, tui th bình quân, ngun vn đu t, tng trng ngi lao
đng, và bin ph thuc là t l tng trng kinh t GDP giai đon 1982 đn 2005
đư ch ra ch có yu t s ngi ln bit ch có tác đng ti tng trng kinh t 
mc ý ngha 5%. Tác đng ca s ngi bit ch mang du (+) cho thy vic càng
nhiu ngi bit ch s làm cho tng s phát trin kinh t. Trong khi đó  mc ý
ngha 10% có thêm yu t tui th trung bình và ngun vn đu t có tác đng ti
tng trng kinh t. iu này cho thy tui th và ngun vn đu t có tác đng
yu hn so vi tác đng ca s ngi ln bit ch.

Bng 1.1 Kt qu nghiên cu ca Isola và Alani