NGHIÊN CỨU MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁN CÂN TÀI KHÓA VÀ TÀI KHOẢN VÃNG LAI Ở VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA MỞ RỘNG LUẬN VĂN THẠC SĨ

B GIỄO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
…………………….


NGUYN HOÀI BO


NGHIểN CU MI QUAN H GIA CỄN CỂN TÀI
KHOỄ VÀ TÀI KHON VÃNG LAI  VIT NAM
VÀ MT S QUC GIA M RNG









LUN VN THC S KINH T

TP. H CHÍ MINH ậ NM 2014
B GIỄO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
…………………….


NGUYN HOÀI BO


NGHIểN CU MI QUAN H GIA CỄN CỂN TÀI
KHOỄ VÀ TÀI KHON VÃNG LAI  VIT NAM
VÀ MT S QUC GIA M RNG


Chuyên ngƠnh: Kinh t tƠi chính ậ ngân hàng
Mã ngành: 60340201




LUN VN THC S KINH T





Ngi hng dn khoa hc:
TS. NGUYN KHC QUC BO

TP. H CHÍ MINH ậ NM 2014

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn thc s vi đ tài “ Nghiên cu mi quan h gia cán cân tài
khoá và tài khon vãng lai  Vit Nam và mt s quc gia m rng” là công trình
nghiên cu ca riêng tôi di s hng dn ca TS. Nguyn Khc Quc Bo.
Lun vn là kt qu nghiên cu đc lp, không sao chép t bt k tác phm nào khác.
Các s liu s dng trong lun vn là trung thc, đc ly t các ngun hp pháp và đáng
tin cy. Tôi s chu trách nhim v ni dung mà tôi đư trình bày trong lun vn này.

TP. H Chí Minh, Ngày 01 tháng 10 nm 2014


Nguyn Hoài Bo
1



MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT

DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH

Tóm tt 1
CHNG 1 - GII THIU CHUNG 2
1.1 Mc tiêu nghiên cu 4
1.2 Cơu hi nghiên cu 4
1.3 Phng pháp nghiên cu 4
1.4 Phm vi nghiên cu 4
1.5 Cu trúc lun vn 5
CHNG 2 – KHUNG LÝ THUYT VÀ CÁC KT QU NGHIÊN CU TRC ỂY
V MI QUAN H GIA CÁN CÂN NGÂN SÁCH VÀ TÀI KHON VÃNG LAI 6
2.1 Khung lỦ thuyt 6
2.1.1 Bin lun lỦ thuyt v cán cơn ngơn sách và tài khon vưng lai 6
2.1.1.1 Chính sách tài khoá 6
2.1.1.2 Tài khon vãng lai 7
2.1.1.3 Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai 8
2.1.2 Các lp lun v gi thuyt “thơm ht kép” 10
2.1.2.1 Lý thuyt Mundell – Fleming 10
2.1.2.2 Lý thuyt ca Keynes 13
2.1.3 LỦ lun v gi thuyt “tài khon vưng lai mc tiêu” 14
2.1.4 Bin lun v gi thuyt cơn bng ca Ricardo 15
2.1.5 LỦ gii v mi quan h nhơn qu hai chiu 16
2.2 Các kt qu nghiên cu trc v mi quan h gia cán cơn ngơn sách và tài khon vưng
lai 17
2



2.2.1 Các nghiên cu cho thy thơm ht ngơn sách s gơy ra thơm ht tài khon vưng lai –

gi thuyt “thơm ht kép” 17
2.2.2 Các kt qu nghiên cu cho rng thơm ht tài khon vưng lai s dn đn thơm ht ngơn
sách – gi thuyt “tài khon vưng lai mc tiêu” 21
2.2.3 Các nghiên cu đa đn kt lun rng không có mi quan h nào gia cán cơn ngơn
sách và tài khon vưng lai – gi thuyt cơn bng Ricardo 25
2.2.4 Mt s nghiên cu cho thy có mi quan h nhơn qu hai chiu gia cán cơn ngơn sách
và tài khon vưng lai 27
CHNG 3 - PHNG PHÁP NGHIểN CU 32
3.1 Mô hình nghiên cu 32
3.2 Phng pháp kim đnh theo Toda – Yamamoto (1995) 34
3.3 D liu nghiên cu 37
3.3.1 D liu Vit Nam 37
3.3.2 D liu nc ngoài 38
CHNG 4 - NI DUNG VÀ KT QU NGHIÊN CU 39
4.1 Kim đnh tính dng các bin 39
4.2 Kim đnh nhơn qu Granger theo phng pháp truyn thng 41
4.3 Kim đnh phi nhơn qu Granger theo Toda – Yamamoto (1995) 43
4.4 Phơn tích kt qu kim đnh 50
4.5 M rng kim đnh thc nghim  mt s quc gia 54
CHNG 5 – KT LUN CHUNG 58
Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 59
TÀI LIU THAM KHO
PH LC A
PH LC B
PH LC C
PH LC D
PH LC E
PH LC F
PH LC G

DANH MC T VIT TT
Ting Vit:
NSNN: Ngơn sách nhà nc
NHNN: Ngơn hàng nhà nc
Ting Anh:
FDI: Foreign Direct Investment
GDP: Gross Domestic Product
GNP: Gross National Product
ODA: Official Development Aid
ASEAN: Asia South – East Association of Nations
USD: United State Dollar
OECD: Organization for Economic Cooperation and Development
OLS: Ordinary Least Square
VECM: Vector Error Correction Model
VAR: Vector Autoregression
EMU: Europe Monetary Union
EU: Europe Union
2SLS: Two Stages Least Square
MWALD: Modified Wald
IMF: International Monetary Fund
IFS: International Financial Statistics
GFS: Goverment Financial Statistics.






DANH MC BNG BIU

Bng 2.1 : Tóm tt kt qu ca các nghiên cu thc nghim trc đơy v mi quan h gia
cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai…………………………………………28
Bng 4.1 : Kt qu kim đnh ADF đi vi các bin…………………………………… 39
Bng 4.2 : Kt qu kim đnh Phillips – Perron (PP) cho các bin…………………… 40
Bng 4.3 : Kt qu kim đnh KPSS cho các bin…………………………………… 40
Bng 4.4 : Kt qu la chn đ tr ti u cho kim đnh Granger truyn thng…………41
Bng 4.5 : Kt qu kim đnh nhân qu Granger theo phng pháp truyn thng……….42
Bng 4.6 : Kt qu la chn đ tr ti u (p) cho các bin trong mô hình VAR…………44
Bng 4.7 : Kt qu kim đnh Modified Wald Test theo Toda – Yamamoto (1995)… 45
Bng 4.8 : Kt qu kim đnh tính dng các bin……………………………………… 57
Bng 4.9 : Tóm tt kt qu kim đnh thc nghim mi quan h gia cán cân ngân sách và
cán cân tài khon vãng lai  mt s quc gia……………………………………… 59













DANH MC HỊNH
Hình 1.1 : Thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai Vit Nam giai đon 1991 –
2013………………………………………………………………………………………02
Hình 2.1 : Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai………….……….10
Hình 2.2 : Mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai theo mô

hình Mundell – Fleming (1962)………………………………………………………….11
Hình 4.1 : Kt qu c lc mô hình VAR(4) cho cp bin cán cân ngân sách (GB_VN) và
cán cân tài khon vãng lai (CA_VN)…………………………………………………….46
Hình 4.2 : Kt qu c lc mô hình VAR(4) cho cp bin cán cân ngân sách (GB_VN) và
cán cơn thng mi (TB_VN)……………………………………………………… 50

1



Tóm tt
Nghiên cu này thc hin kim đnh thc nghim mi quan h gia cán cân ngân
sách và tài khon vãng lai  Vit Nam, d liu đc thu thp theo quý trong giai đon 1996
– 2013. Bng vic s dng kim đnh nhân qu Granger theo cách truyn thng và ch yu
là phng pháp kim đnh phi nhân qu theo Toda – Yamamoto (1995), chúng tôi không tìm
thy bng chng v s hin din ca mi quan h nhân qu gia cán cân ngân sách và cán
cân tài khon vãng lai Vit Nam, k c mt chiu ln hai chiu. Kt qu này ng h gi
thuyt cân bng Ricardo. Bên cnh đó, chúng tôi cng m rng kim đnh thc nghim 
mt s quc gia và đư tìm thy nhng bng chng khác nhau v mi quan h nhân qu gia
cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai, góp phn làm rõ thêm các gi thuyt đư và
đang đc tranh lun gay gt trong gii nghiên cu.

2



CHNG 1 - GII THIU CHUNG
Cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai  Vit Nam trong khong hai thp
niên gn đơy đư liên tc  trng thái thâm ht trong tng giai đon phát trin ca nn kinh t.
Thâm ht ngơn sách kéo dài và có xu hng ngày càng gia tng qua các nm, có thi đim
đt mc cao nht là 7% GDP vào nm 2009. Các cuc khng hong tài chính chơu Á nm
1997 và th gii nm 2008 đư làm cho nn kinh t trong nc gp nhiu khó khn, tc đ
tng trng kinh t gim, đư buc Chính ph phi thc hin nhiu chính sách linh hot khác
nhau đ kích thích kinh t, nh đy mnh các bin pháp kích cu đu t và tiêu dùng, tng
mc bi chi, tng lng ti thiu, ci cách th ch kinh t vn hành theo c ch th trng,
m ca thu hút vn đu t và thúc đy thng mi quc t. Tình hình thâm ht ngân sách
dai dng đư ít nhiu tác đng đn kinh t v mô trong nc, đc bit góp phn gia tng gánh
nng n công (t l n công ca Vit Nam đư đt mc xp x 55% GDP vào nm 2013). Bên
cnh đó, ngoi tr trng thái thng d  mc nh t nm 2011 đn nay, cán cân tài khon
vãng lai Vit Nam cng tri qua mt khong thi gian dài b thâm ht, đáng chú Ủ là giai
đon 1993 – 1996 và 2007 – 2008 vi mc thâm ht vt 10% GDP. S suy gim kéo dài
ca tài khon vãng lai thi gian qua đư tác đng không nh đn d tr ngoi hi quc gia.
Hình 1.1 : Thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai Vit Nam
giai đon 1991 ậ 2013

Ngun: Tng hp ca tác gi
3



Nn kinh t Vit Nam trong nhng nm qua cng tn ti nhng vn đ ln cn gii
quyt, đó là nguy c lm phát cao luôn tim n, h thng ngân hàng yu kém và đáng chú Ủ

là thâm ht ngân sách, tài khon vãng lai kéo dài. Xu th t do hóa thng mi khi Vit
Nam tr thành thành viên th 150 ca T chc Thng mi th gii WTO vào đu nm
2007, cùng vi s khng hong và bt n ca nn kinh t th gii trong nhng nm gn đơy
đư tác đng mnh m đn th trng xut nhp khu. Tình trng nhp siêu và thâm ht
thng mi  Vit Nam kéo dài nhiu nm qua đúng là vn đ đáng lo ngi. Hu ht các nhà
nghiên cu đu cho rng thâm ht tài khon vãng lai ln và liên tc là nguyên nhân ca s
mt cân bng kinh t v mô, và điu này s nh hng không nh đn tin trình kinh t dài
hn. iu đáng lu Ủ là thơm ht ngân sách  Vit Nam các nm qua luôn xut hin đng
thi vi thâm ht tài khon vãng lai, thâm ht thng mi (có th thy rõ điu này qua hình
1.1). Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai có th chia thành 4 dng.
Th nht là thâm ht ngân sách s gây ra thâm ht tài khon vãng lai, đc gi là gi thuyt
“thơm ht kép” (theo mô hình Mundel – Fleming và Keynes), xut hin ln đu  Hoa K
vào nhng nm 1980. Th hai là thâm ht tài khon vãng lai s gây ra thâm ht ngân sách,
gi là gi thuyt “tài khon vãng lai mc tiêu” (theo Summers, 1988). Th ba là có mi quan
h nhân qu hai chiu gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai. Và cui cùng là gi
thuyt cân bng Ricardo cho rng cán cân ngân sách và tài khon vưng lai là đc lp nhau.
T thc t va nêu, có mt vn đ cn quan tâm rng: liu vic thâm ht ngân sách
và thâm ht tài khon vãng lai  Vit Nam xy ra đng thi trong thi gian qua ch là mt
hin tng mang tính ngu nhiên, hay bi do có tn ti mt mi quan h nhân qu gia cán
cân ngân sách và tài khon vãng lai? Và vic làm rõ bn cht ca mi quan h này cng là
vn đ cn nghiên cu, tìm hiu.
Chính vì vy, tôi chn đ tài “Nghiên cu mi quan h gia cán cân tài khoá và tài
khon vãng lai  Vit Nam và mt s quc gia m rng” làm Lun vn tt nghip vi mc
tiêu đa ra các bng chng thc nghim v bn cht ca mi quan h gia cán cân ngân
sách và tài khon vãng lai  Vit Nam. Bên cnh đó, thông qua vic m rng nghiên cu 
mt s quc gia, chúng tôi cng nhm đóng góp thêm nhng bng chng thc nghim đi
4

vi các gi thuyt v mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai vn d đã và
đang đc tranh lun sôi ni trong gii nghiên cu.
1.1 Mc tiêu nghiên cu
Tìm ra các bng chng thc nghim v mi quan h gia cán cân ngân sách và tài
khon vãng lai  Vit Nam. ng thi, xem xét vai trò tác đng ca yu t thu nhp và
chuyn giao vưng lai đi vi mi quan h này.
1.2 Cơu hi nghiên cu
 Liu có hay không s hin din ca mi quan h nhơn qu gia cán cơn ngơn sách và tài
khon vưng lai  Vit Nam?
 Vn đ thơm ht ngân sách và thơm ht tài khon vưng lai cùng hin din  Vit Nam
thi gian qua ch là hin tng mang tính ngu nhiên hay bi do mi quan h nhơn qu
gia cán cân ngân sách và tài khon vưng lai gơy ra?
 Yu t thu nhp và chuyn giao vưng lai có tác đng đáng k đn mi quan h gia tài
khon vưng lai và cán cơn ngơn sách  Vit Nam hay không?
1.3 Phng pháp nghiên cu
 tài s dng phng pháp tìm kim, tng hp, sp xp và phơn tích các s liu th
cp, các lỦ thuyt c bn và các nghiên cu trc, cùng vi vic ng dng phng pháp
kim đnh nhơn qu Granger truyn thng và trng tơm là phng pháp tip cn theo Toda -
Yamamoto (1995) đ đi chiu các kt qu và đa ra bng chng thc nghim.
1.4 Phm vi nghiên cu
 tài nghiên cu và kim đnh thc nghim s tn ti ca mi quan h nhơn qu
gia cán cơn ngơn sách và tài khon vưng lai  Vit Nam trong giai đon 1996-2013. ng
thi, m rng kim đnh tng t  mt s quc gia đư và đang phát trin, nhm cung cp
thêm bng chng thc nghim v các gi thuyt đang đc tranh lun liên quan đn mi
quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai.
5



1.5 Cu trúc lun vn

Lun vn có kt cu bao gm 5 chng. Theo đó, Chng 1 s gii thiu tng quát v
vn đ, mc tiêu nghiên cu và phng pháp nghiên cu. Chng 2 trình bày tng quan v
kt qu ca các nghiên cu trc đơy. Chng 3 s bàn lun chi tit v phng pháp nghiên
cu chính và s liu s dng cho vic kim đnh. Ni dung và kt qu nghiên cu s đc
trình bày và phơn tích trong Chng 4. Và cui cùng là Chng 5 – Kt lun chung.












6



CHNG 2 ậ KHUNG Lụ THUYT VÀ CÁC KT QU NGHIÊN
CU TRC ỂY V MI QUAN H GIA CỄN CỂN NGỂN
SỄCH VÀ TÀI KHON VÃNG LAI
2.1 Khung lý thuyt
2.1.1 Bin lun lý thuyt v cán cơn ngơn sách vƠ tƠi khon vưng lai
2.1.1.1 Chính sách tài khoá
Chính sách tài khóa (CSTK) là chính sách ca Chính ph nhm tác đng lên đnh
hng phát trin ca nn kinh t, mc tiêu điu tit v mô, n đnh nn kinh t  mc sn
lng mc tiêu (Yp) thông qua h thng các gii pháp gm điu chnh thu nhp và chi tiêu

ca Chính ph.
Chính sách tài khóa, trong ngn hn, điu tit sn lng thc t, lm phát, tht nghip
nhm n đnh kinh t. Trong dài hn, chính sách tài khóa điu chnh c cu kinh t và thúc
đy tng trng lâu dài, bn vng.
Chính sách tài khóa liên quan đn tác đng tng th ca ngơn sách đi vi hot đng
kinh t. Tùy vào thc trng ca nn kinh t và mc tiêu điu tit, Chính ph s s dng các
chính sách tài khóa khác nhau:
- Chính sách tài khóa trung lp là chính sách cân bng ngơn sách, khi đó G = T, (trong đó
G: chi tiêu ngân sách Chính ph, T: thu ngân sách, ch yu t thu), chi tiêu ca Chính
ph hoàn toàn đc cung cp bi ngun thu t thu và nhìn chung có nh hng trung
tính lên mc đ ca các hot đng kinh t.
- Khi nn kinh t đang  tình trng suy thoái, Chính ph có th áp dng chính sách tài khóa
m rng thông qua vic tng cng chi tiêu hoc gim thu hoc kt hp c hai (tng G,
gim T). Vic này s dn đn thâm ht ngân sách nng n (G>T) hn hoc thng d ngơn
sách ít hn.
- Ngc li, khi nn kinh t  tình trng lm phát và có hin tng tng trng nóng,
7



Chính ph có th tht cht chính sách tài khoá bng vic gim chi tiêu và tng thu, có
th làm ci thin cán cơn ngơn sách, gia tng thng d, gim thâm ht.
2.1.1.2 Tài khon vãng lai
i vi hu ht các quc gia, ngoài cán cân tài khon tài chính, tài khon vn, d tr
ngoi hi, b phn quan trng nht ca cán cân thanh toán là tài khon vãng lai (còn gi là
cán cân vãng lai). Tài khon vãng lai ca mt quc gia ghi chép nhng giao dch v hàng
hóa, dch v và chuyn giao thu nhp gia ngi c trú trong nc vi ngi c trú ngoài
nc. Nhng giao dch dn ti s thanh toán ca ngi c trú trong nc cho ngi c trú
ngoài nc đc ghi vào bên "n". Còn nhng giao dch dn ti s thanh toán ca ngi c
trú ngoài nc cho ngi c trú trong nc đc ghi vào bên "có". Thng d tài khon vãng

lai xy ra khi bên “có” ln hn bên “n”.
Cán cân tài khon vãng lai bao gm:
- Cán cơn thng mi hàng hóa: ghi li các giao dch v xut khu và nhp khu hàng hóa
ca mt quc gia. i vi phn ln các quc gia thì cán cơn thng mi là thành phn
quan trng nht trong tài khon vãng lai. Tuy nhiên, đi vi mt s quc gia có phn tài
sn hay tiêu sn  nc ngoài ln thì thu nhp ròng t các khon cho vay hay đu t có
th chim t l ln. Vì cán cơn thng mi là thành phn chính ca tài khon vãng lai, và
xut khu ròng thì bng chênh lch gia tit kim trong nc và đu t trong nc, nên
tài khon vưng lai còn đc th hin bng chênh lch này.
- Cán cân dch v: ghi chép li các giao dch v vn ti, du lch, và các dch v khác ca
mt quc gia.
- Cán cân thu nhp: ghi chép nhng khon thu nhp ca ngi lao đng nh kiu hi, thu
nhp t đu t.
- Cán cân chuyn khon: bao gm nhng khon vin tr không hoàn li, giá tr ca nhng
khon quà tng, và các chuyn giao khác bng tin và hin vt cho mc đích tiêu dùng
8



ca ngi c trú và không c trú.
Tt c các khon thanh toán ca các b phn thuc khu vc công hay t nhơn đu đc gp
chung vào trong tính toán này.
Tài khon vãng lai thng d khi quc gia xut khu nhiu hn nhp khu, hay khi tit
kim nhiu hn đu t. Ngc li, tài khon vãng lai thâm ht khi quc gia nhp khu nhiu
hn hay đu t nhiu hn. Mc thâm ht tài khon vãng lai ln hàm ý quc gia gp hn ch
trong tìm kim ngun tài chính đ thc hin nhp khu và đu t mt cách bn vng.
2.1.1.3 Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai
Qua các nghiên cu lý thuyt ln thc nghim v mi quan h gia cán cân ngân sách
và cán cân tài khon vãng lai  nhiu nc trên th gii, có th có 4 dng mi quan h khác
nhau nh sau:

- Mi quan h nhân qu mt chiu t thâm ht ngơn sách đn thâm ht cán cân vãng lai,
ngha là mt s tng (gim) trong thâm ht ngân sách quc gia s làm trm trng (ci
thin) thâm ht cán cơn vưng lai. ơy đc gi là gi thuyt “thơm ht kép”. Có 2 mô
hình gii thích cho mi quan h này: theo mô hình Mundell – Flaming, s gia tng trong
thâm ht ngân sách gây ra mt áp lc lên lãi sut, và lãi sut s tác đng đn dòng vn
chy vào, t đó s to sc ép tng giá đng ni t, cui cùng dn đn s gia tng trong
thâm ht tài khon vãng lai. Lý thuyt th hai gii thích cho gi thuyt thâm ht kép là lý
thuyt hp th Keynes, cho rng s gia tng trong thơm ht ngân sách s gây ra s hp
th trong nc và do đó tng nhp khu, gây ra s xu đi trong cán cân vãng lai.
- Mi quan h nhân qu theo chiu ngc li t thâm ht cán cơn vưng lai đn thâm ht
ngân sách, còn gi là gi thuyt “tài khon vãng lai mc tiêu”. iu này xy ra khi s
suy thoái trong tài khon vưng lai nh là tín hiu ca s chm li trong tng trng kinh
t, và chính ph s tng chi tiêu hoc gim thu đ kích thích nn kinh t, do đó dn đn
s gia tng thơm ht ngơn sách. iu này đc bit đúng đi vi các nn kinh t nh, m,
đang phát trin ph thuc ln vào dòng vn đu t nc ngoài (đu t trc tip hoc gián
9



tip nc ngoài) đ tài tr cho s phát trin kinh t. Nói cách khác, ngân sách quc gia s
b nh hng bi dòng vn chy vào ln hoc thông qua tích lu n và điu này cui
cùng s dn đn thâm ht ngân sách.
- Mi quan h nhân qu hai chiu có th tn ti gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài
khon vãng lai. Trong khi thâm ht ngân sách có th gây ra thâm ht tài khon vãng lai,
s tn ti ca thông tin phn hi có th to ra mi quan h nhân qu trong c hai chiu.
Mi quan h nhân qu này thông qua hai kênh: mt cách trc tip gia thâm ht ngân
sách và thâm ht tài khon vãng lai và mt cách gián tip thông qua lãi sut và t giá hi
đoái.
- Cán cân ngân sách và cán cân tài khon vãng lai không liên quan nhau. Thâm ht ngân
sách không gây ra bt k s thay đi nào v lãi sut và t giá hi đoái, do đó không nh

hng đn s mt cân bng tài khon vãng lai, hay có th nói thâm ht ngân sách và
thâm ht tài khon vưng lai là đc lp nhau. ơy đc gi là gi thuyt cân bng
Ricardian. iu này có th đc hiu rng s st gim tit kim khu vc công do thâm
ht ngân sách s đc bù đp bi s gia tng tng ng trong tit kim t nhơn. Ngha là
ngi tiêu dùng tin rng s ct gim thu hoc tng chi tiêu ca chính ph hôm nay mà
kt qu là thâm ht tài khoá s dn đn s gia tng thu trong tng lai đ phc v n
công; do đó, h s tng tit kim hôm nay đ chi tr tin thu trong tng lai.






10



Hình 2.1 : Mi quan h gia cán cân ngân sách và tài khon vãng lai

Ngun: Jui-Chuan Chang và Zao-Zhou Hsu (2009)
2.1.2 Các lp lun v gi thuyt ắthơm ht kép”
Gi thuyt thâm ht kép cho rng thâm ht ngân sách s gây ra thâm ht tài khon
vãng lai. Có th gii thích điu này thông qua hai lp lun, đó là lý thuyt Mundell-Fleming
và lý thuyt hp th ca Keynes.
2.1.2.1 Lý thuyt Mundell – Fleming
Theo lý thuyt này, mt s gia tng trong thơm ht ngân sách s làm tng lưi sut ni
đa, do đó tác đng đn dòng vn chy vào, gây sc ép tng giá đng ni t. Cui cùng,
đng ni t tng giá s dn đn s gia tng thơm ht tài khon vãng lai (do nhp khu tng).
Thâm ht ngân
sách (BD) và

Thâm ht tài
khon vãng lai
(CAD)

BD  CAD


BD <-> CAD

BD X CAD
Gi thuyt
“thơm ht kép”

BD  CAD
Gi thuyt “tài
khon vãng lai
mc tiêu”
Mi quan h
nhân qu hai
chiu
Gi thuyt cân
bng Ricardian
11



Mô hình Mundell – Fleming có th đc dùng đ phân tích mt cách rõ ràng mi
quan h nng đng trong ngn hn gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai
đi vi nn kinh t m, hot đng di c ch t giá hi đoái linh hot. Hình 2.2 din t lý
thuyt Mundell – Fleming.

Hình 2.2 : Mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai theo
mô hình Mundell ậ Fleming (1962).

Ngun: Dominick Salvatore (2006)
ng IS biu din các kt hp khác nhau ca lãi sut (r) và thu nhp quc gia (Y)
mà khi đó th trng hàng hoá cân bng. H s gc âm ca đng IS cho thy rng lãi sut
thp hn s dn đn mc đu t cao hn và liên đi đn mc thu nhp quc qia cao hn.
ng LM th hin s cân bng trong th trng tin t. ng BP din t các kt hp khác
nhau ca r và Y mà ti đó, cán cơn thanh toán ca quc gia đt trng thái cân bng vi mt
mc t giá hi đoái cho trc. Cán cân thanh toán cân bng khi mt mc thâm ht thng
mi s đc bù đp bi mt dòng vn vào tng ng. ng BP dc lên bi vì lãi sut cao
12



hn s thu hút dòng vn vào nhiu hn (hoc dòng vn chy ra ít hn) và phi đc bù li
vi mc nhp khu và thu nhp quc gia cao hn đ đm bo cán cân thanh toán cân bng.
 phía bên trái ca đng BP, quc gia có cán cân thanh toán thng d và trái li  phía bên
phi th hin cán cân thanh toán thâm ht. Mt s gim giá hoc s đnh giá thp đng ni
t s làm đng BP dch chuyn xung vì cán cơn thng mi đc ci thin, và vì th mt
mc lãi sut thp hn và dòng vn vào nh hn (hoc dòng vn ra ln hn) đc đòi hi đ
gi cho cán cân thanh toán cân bng. Mt khác, mt s tng giá hoc đnh giá cao đng ni
t s làm đng BP dch chuyn lên trên.
Hình trên cho thy ban đu quc gia có s cân bng trong th trng hàng hoá, th
trng tin t và cán cân thanh toán ti đim E, là giao đim ca c 3 đng IS, LM và BP.
Gi đnh rng mc cân bng ca thu nhp quc gia (Y) ti đim E là di mc toàn dng lao
đng và quc gia s dng chính sách tài khoá m rng đ gim tht nghip. Chính sách tài
khoá m rng (điu mà có th dn đn s gia tng thơm ht ngân sách ca quc gia) s làm
đng IS dch chuyn sang phi thành IS’ ct đng LM ti E’, kt qu to ra mc thu nhp
quc gia (Y’) và lưi sut cao hn (r’). Do đim E’ nm phía trên đng BP, nên quc gia có

s thng d bên ngoài nh dòng vn ngoi chy vào di tác đng ca lãi sut tng. iu
này đư gơy ra s tng giá ca đng ni t, làm dch chuyn đng BP lên trên thành đng
BP’. S tng giá ca đng ni t s làm xu đi cán cơn tài khon vãng lai ca quc gia, làm
đng IS’ dch chuyn xung tr li đn IS’’. ng ni t tng giá cng s làm gim giá
nhp khu (tính bng đng ni t) và mc giá chung ca quc gia. Vi mc giá ni đa thp
hn và mc cung tin c đnh, đng LM s dch sang phi đn LM’ (bng vi mt s gia
tng trong cung tin danh ngha). im cân bng cui cùng là E’’, là giao đim ca 3 đng
IS’’, LM’ và BP’, theo đó xác đnh lãi sut cân bng là r’’ và mc thu nhp quc gia cân
bng là Y’’.
Cn lu Ủ rng lãi sut trong nc đu tiên tng t r đn r’ và sau đó gim ngc li
xung r’’. iu này dn đn mt s tng giá đng ni t (khi r tng lên r’), tip đó li st
gim mt phn khi r’ gim xung thành r’’. Hình 3.2 cng th hin rõ khong tng giá ròng
ca đng ni t. Vì vy, thâm ht ngân sách ln hn s gn lin vi mt dòng vn vào ln
13



hn và thơm ht tài khon vưng lai cng nhiu hn. Tuy nhiên, mi quan h này cng ph
thuc vào mt s gi đnh lý thuyt. Vì vy, tin trình đng t thâm ht ngân sách dn đn
lãi sut tng, gơy sc ép tng giá đng ni t và cui cùng gây ra thâm ht tài khon vãng lai
dng nh da trên phân tích lý thuyt hoàn toàn. Trong thc t hin nay, tt nhiên tin
trình này có th không đúng và s có nhiu quan đim khác nhau, nhng trong điu kin
bình thng chúng tôi k vng lp lun trên đơy đc chp nhn.
2.1.2.2 Lý thuyt ca Keynes
Theo Keynes, ông cho rng mt s gia tng trong thơm ht ngân sách (có th do gim
thu hay tng chi tiêu chính ph) s làm tng sc cu ni đa, t đó nhu cu nhp khu gia
tng và tác đng xu đn cán cân vãng lai.
Theo lp lun tài khon quc gia, thu nhp quc gia đi vi mt nn kinh t m đc
xác đnh nh sau:
Y = C + I + G + X – M (1)

Trong đó, Y là thu nhp quc dơn, C là tiêu dùng t nhơn, I là đu t ca khu vc t
nhân, G là chi tiêu chính ph, X là xut khu hàng hoá và dch v và M là nhp khu hàng
hoá và dch v.
T phng trình (1), tài khon vãng lai (CA) có th đc đnh ngha bng s chênh
lch gia xut khu (X) và nhp khu (M), có th đc vit li là:
CA = Y – (C + I + G) (2)
Vi ( C + I + G) đc xác đnh là chi tiêu ni đa ca nn kinh t, bao gm chi tiêu
ca khu vc t nhơn và khu vc công. Trong mt nn kinh t đóng, không có thng mi
quc t và chu chuyn vn, tit kim (S) bng đu t (I): S = I. Tuy nhiên, trong mt nn
kinh t m, tit kim (S) có th đc đnh ngha là:
S = I + CA (3)
14



T phng trình (3), chúng ta bit rng trong mt nn kinh t m, mt quc gia có
th tìm kim ngun vn c trong nc và quc t đ phc v các các nhu cu chi tiêu và đu
t. Tit kim quc gia có th đc chia thành tit kim t nhơn (S
p
) và tit kim Chính ph
(S
g
). Theo đó:
S
p
= Y - T – C (4)
Và
S
g
= T – G (5)

Trong đó, T là doanh thu thu ca Chính ph. Sau đó, chúng ta th phng trình (4)
và (5) vào phng trình (3) và có đc kt qu nh sau:
S
p
= I + CA – S
g
(6)
Hay
S
p
= I + CA + (G – T) (7)
Hay
CA = S
p
– I – BD (8)
Phng trình (8) cho thy rng s gia tng thơm ht ngân sách s gây ra mt s gia
tng tng t trong thâm ht tài khon vãng lai, nu tit kim và đu t t nhơn gi nguyên
hoc không thay đi nhiu. iu này ng h quan đim ca Keynes.
2.1.3 Lý lun v gi thuyt ắtƠi khon vưng lai mc tiêu”
Gi thuyt này cho rng có mi quan h nhân qu mt chiu t thâm ht tài khon
vưng lai đn thâm ht ngơn sách thông qua c th thông tin phn hi. Ngha là mt s thâm
ht tài khon vãng lai hàm ý s suy gim tng trng kinh t ni đa (do gim xut khu,
tng nhp khu); vì vy, chính ph s tng chi tiêu hoc gim thu đ h tr và kích thích
nn kinh t, điu này s làm suy gim cán cân ngân sách, thm chí có th dn đn thâm ht.
15



Có th gii thích rõ hn mi quan h này theo hai lp lun sau. Th nht, mt dòng
vn vào s gây sc ép tng giá đng ni t, và làm xu đi cán cơn tài khon vãng lai. Mt

khác, mt cú sc ngoi sinh ví d nh cú sc th hiu ngi tiêu dùng có th dn đn s st
gim xut khu hoc s gia tng nhp khu. S suy gim trong cán cân tài khon vãng lai
phn ánh s thay th sn xut ni đa bng hàng nhp khu (vì r hn mt cách tng đi),
điu này s tác đng tiêu cc đn sn lng trong nc, dn đn s st gim doanh thu thu
và t đó có th gây ra thâm ht ngân sách. Th hai, chính ph có th đa ra nhng khuyn
khích tài khoá nhm c gng gim nh tác đng ca thâm ht tài khon vưng lai đn sn
lng ni đa. Trong trng hp này, thâm ht tài khon vãng lai gây ra mt s suy gim
kinh t, mà theo đó có th làm gia tng chi tiêu chính ph và gim doanh thu thu. iu này
hàm ý rng thâm ht ngân sách chính ph không xác đnh thâm ht vãng lai; mà trái li, có
mt mi quan h nhân qu theo chiu ngc li t cán cân tài khon vưng lai đn thâm ht
ngân sách.
2.1.4 Bin lun v gi thuyt cơn bng ca Ricardo
Theo Ricardo, không tn ti mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài
khon vãng lai. Mt s ct gim thu hoc tng chi tiêu (có th làm gia tng thơm ht ngân
sách) s không có tác đng đn tit kim quc gia (xem Barro, 1989). S st gim ca tit
kim khu vc công do thâm ht ngơn sách gia tng s đc bù đp hoàn toàn bi s gia tng
tng ng ca tit kim t nhơn. LỦ gii cho điu này là vì ngi dơn ngh rng s ct gim
thu gây ra thâm ht ngân sách hôm nay s dn đn s gia tng thu trong tng lai đ phc
v n công, nên h s tng tit kim đ tr cho gánh nng thu gia tng trong tng lai.
Lý thuyt cân bng Ricardo đt vn đ v kh nng tác đng đn tng cu và cui
cùng là tai khon vãng lai ca các quyt đnh tài tr ngân sách ca chính ph. Lý thuyt cho
rng, vi mt mc chi tiêu chính ph đư đnh, s thay th n cho thu s không có tác đng
đn tng cu ln lãi sut. Gii thích cho lp lun này nh sau. Trong tình th hn hp ca
ngân sách chính ph, vi mt mc chi tiêu không đi, mt s ct gim thu hin ti hàm ý
rng s có mt s gia tng thu trong tng lai. Vì vy, do s vay mn ca chính ph ch là
trì hoãn thu đn tng lai, nên ngi tiêu dùng, đng thi cng là ngi tr thu, hoàn toàn
16

d đoán đc s gia tng thu tng lai, s không quan tơm đn s ct gim thu hin ti, và
kt qu là gia tng thu nhp kh dng. Bi th, nhng quyt đnh ngân sách tm thi ca
ngi tiêu dùng s không thay đi di các quyt đnh tài tr thâm ht ca chính ph; và
nh vy, khía cnh tiêu dùng không b nh hng: toàn b s gia tng trong thu nhp kh
dng to ra t s ct gim thu đu đc ngi tiêu dùng tit kim.
Di gi thuyt cân bng Riccardo, ngi tiêu dùng phn ng vi s ct gim thu
bng s gia tng tit kim. S gia tng tit kim này đc dùng đ mua trái phiu chính ph
đc phát hành mi, đm bo cho ngi tiêu dùng có ngun tin đ tr khon thu gia tng
trong tng lai. Vì vy, chính do tit kim t nhơn gia tng tng ng bng vi mc thâm
ht ngân sách, tit kim quc gia không b nh hng; theo đó lưi sut cng không thay đi.
Hn na, trong mt nn kinh t m, thâm ht ngơn sách không tác đng đn cán cân tài
khon vãng lai vì s gia tng trong tit kim t nhơn đ đ tránh nhu cu tài tr bên ngoài.
Do vy, thâm ht ngân sách không kích thích dòng vn vào cng nh làm suy gim cán cân
tài khon vãng lai. Theo cách này, n công không nh hng đn tài sn khu vc t nhơn;
hay nói cách khác, ngi tiêu dùng không xem trái phiu chính ph nh tài sn ròng. Bi
th, vi mt mc chi tiêu đư đnh, nu đc tài tr bi n hoc thu thì thi đim ca thu
không có tác đng đn tiêu dùng t nhơn.
2.1.5 Lý gii v mi quan h nhơn qu hai chiu
Theo gi thuyt này, gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai có mi
quan h nhân qu hai chiu. Nu nh mt s thâm ht ngân sách s gây áp lc tng lưi sut
ni đa, t đó làm đng ni t tng giá theo và dn đn s xu đi trong tài khon vãng lai; thì
trái li, mt s thâm ht tài khon vãng lai cho thy s gim sút ca nn kinh t, và chính
ph s tng chi tiêu hoc gim thu đ kích thích kinh t, có th gây ra s gia tng trong
thâm ht ngân sách. Bên cnh đó, s st gim doanh thu thu do s thu hp sn xut ni đa
(do tng nhp khu, điu dn đn thâm ht tài khon vưng lai) cng có th làm xu đi cán
cân ngân sách.