Mối quan hệ giữa độ bất ổn tăng trưởng với độ mở tài chính ở Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
_____________________

Nguyn Huy Hùng

MI QUAN H GIA  BT N TNG TRNG VI
 M THNG MI VÀ  M TÀI CHÍNH
 VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60340201

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN TN HOÀNG



TP. H Chí Minh – Nm 2014
MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình v, đ th
Chng 1: Gii thiu ………………………………………………………………. 1
Chng 2: Tng quan lý thuyt và các nghiên cu thc nghim……………….…. 4
2.1 Tng quan mt s lý thuyt………………………………………. … …………4
2.2 Các nghiên cu thc nghim……………………….………………… ……… 8

Chng γ: Phng pháp nghiên cu ……………………….…………………15
3.1 D liu và cách xác đnh các bin……… …………………………………… 15
γ.2 Phng pháp nghiên cu……….……………………….………………………23
Chng 4: Kt qu nghiên cu và tho lun ………………………………………30
4.1 Thng kê mô t………………………………………………………………….γ0
4.2 Kt qu mô hình hi quy……………………………….……………………….31
4.3 Kt qu kim đnh ……………………………….…………………………… 34
4.4 iu chnh mô hình …… ……………………….……………………………47
4.5 Kim đnh tính bn vng ca mô hình …… …………………………………50
4.6 Tho lun v kt qu nghiên cu……….………………………………………52
Chng 5: Kt lun ……………………….……………………………………….58
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc
Danh muc các hình v, đ th

Hình 2.1 Tác đng thun âm ca đ m thng mi đi vi đ bt n tng trng
da theo Cavallo (2007) …………… ……………………………………………. 6
Hình 2.2 Mi quan h dng gia đ m thng mi và đ bt n tng trng theo
Kose và cng s (2005)……………… ……………….………… ……………… 6
Hình γ.1  th d liu KAOPEN Vit Nam ca Chinn và Ito…………………. 18
Hình γ.2  th d liu KAOPEN (quý) trc và sau chun hóa ……………… 20
Hình 4.1  th phn d mô hình hi quy…………………… ……………… 37
Hình 4.2  th phân tán phn d…………………… ……………… 38
Hình 4.γ:  th đ bt n tng trng giai đon 2000-2012 (theo quý) ……… 57

Danh mc các bng biu
Bng 3.1 Minh ha cách xác đnh bin ph thuc………………… …………… 16
Bng 3.2 Thng kê v ch s KAOPEN ca Chinn và Ito (201γ) ……………… 19
Bng 4.1 Thng kê mô t ca bin ph thuc và các bin gii thích chính trong mô
hình ……………………………………………………………………………….γ0
Bng 4.2 Kt qu hi quy trên Eviews ca phng trình hi quy gc…………… 31
Bng 4.3 Kt qu hi quy tng hp t phng trình hi quy gc……………… 32
Bng 4.4 Kt qu hi quy ph ca các bin TOPEN và KAOPEN………………. 35
Bng 4.5 Bng h s tng quan gia các bin trong mô hình……………… 36
Bng 4.6 Kt qu kim đnh Correlagram…………………… ……………… 39
Bng 4.7 Kim đnh White…………………… ………………………………… 40
Bng 4.8 Mô hình hi quy ph h tr kim đnh Breusch-Pagan………… …….40
Bng 4.9 Thng kê mô t ca chui phn d mô hình hi quy gc……………… 41
Bng 4.10 Ma trn h s tng quan và hip phng sai (rút gn) gia sai s và các
bin còn li …. ……………………………………………………………………42
Bng 4.11 Ma trn hip phng sai gia sai s và các bin còn li ……………….4γ
Bng 4.12 Ma hip h s tng quan gia sai s và các bin còn li …………… 44
Bng 4.13 Kim đnh Ramsey RESET vi dng bc hai bin ph thuc…………. 45
Bng 4.14 Kim đnh Ramsey RESET vi dng bc 2 và 3 ca bin ph thuc… 46
Bng 4.15 Kt qu kim đnh Ramsey RESET cho các mô hình ph ………… 48
Bng 4.16 Kt qu hi quy mô hình gc sau điu chnh……………… 49
Bng 4.17 Kt qu hi quy phng trình gc trc và sau s thay đi cách xác đnh
bin ph thuc …………………… …………………… ………………… …50
Bng 4.18 Kt qu hi quy phng trình gc sau khi thay đi cách xác đnh bin
ph thuc …………………… …………………… ………………… ………51
Bng 4.19 Kt qu hi quy bin ph thuc theo 02 bin gii thích chính ………52
Bng 4.20 Ch s đa dng hóa sn xut Vit Nam và mt s quc gia t chc 2000-
2010 ……………………… 54
Bng 4.21 Mt khía cnh v v th đu t quc t ca Vit Nam vi c cu tài sn

và n trong danh mc đu t …………………………………………………… 56
1

Chng 1: Gii thiu
1.1 Vn đ nghiên cu
Xu th m ca hi nhp kinh t quc t vn đang là xu th phát trin ca nhiu
nc trên th gii. Vit Nam cng không nm ngoài xu th này, bng vic thông
qua i hi ng ln VI (1986) nc ta cng đã tng bc m ca nn kinh t ra
th gii. Trong thi gian qua, Vit Nam đã xây dng mi quan h hu ngh, hp tác
phát trin vi nhiu quc gia và vùng lãnh th trên th gii. Ngoài ra, nc ta còn
to dng mi quan h cng nh tham gia vào các t chc tài chính tin t, ni bt
trong đó phi k đn vic Vit Nam tr thành thành viên ca Hip hi các Quc gia
ông Nam Á (ASEAN), hay đc bit là s kin tr thành thành viên th 150 ca T
chc Thng mi Th gii (WTO) vào nm 2006. Nhng s kin trng đi trên đã
đánh du mt bc tin ln trong tin trình hi nhp quc t ca kinh t Vit Nam,
qua đó hot đng thng mi ca nc ta đc t do hn trong quan h vi các
nc khác trong khu vc cng nh trong t chc.
Hi nhp sâu rng vào nn kinh t th gii s to điu kin thúc đy hot đng kinh
t trong nc cng nh m rng hot đng xut khu hn, qua đó góp phn phát
trin tng th nn kinh t. Nhng li ích này có th đc nhn thy qua s phát
trin ca Vit Nam trong thi gian k t khi hi nhp. Tuy nhiên, không th ph
nhn nhng thách thc mà nn kinh t phi đi mt khi tin hành m ca nn kinh
t, đó là s cnh tranh quyt lit hn đn t các doanh nghip nc ngoài.
Nhng không ch có vy, vic m ca thng kèm theo đó là nhng tác đng gia
tng bt n kinh t v mô, trong s đó phi k đn đ bt n tng trng.  bt n
tng trng th hin mc đ n đnh ca s phát trin kinh t hin ti ca mt quc
gia, nó th hin rng s tng trng hin ti có mang tính bn vng hay không. S
phát trin bn vng ca nn kinh t mi có th đm bo nn kinh t s đi lên trong
mt thi gian tng đi dài, và ít chu nhng h ly khi nn kinh t không tng
trng. Nh vy, vn đ rng  Vit Nam vic m ca có hay không có tác đng

2

đn đ bt n tng trng, và rng tác đng này (nu có) là mang tính tích cc hay
tiêu cc.
1.2 Tính cp thit ca đ tài
Thc t đã ch ra rng nn kinh t nc ta t sau khi m ca đã có s phát trin
đáng k, tuy vy, liu rng có tim n nhng nguy c bt n v mô t s phát trin
đó hay không cng là vn đ đáng quan tâm.
Trên th gii hin nay, cng có mt s nghiên cu v vn đ này, ni bt trong đó là
Calderon and Schmidt-Hebbel (2008) nghiên cu s lng quc gia mu lên đn 82
nc trong thi kì mu γ0 nm (1975-2005). Tuy vy bài nghiên cu ca Calderon
and Schmidt-Hebbel (2008) cng nh nhiu bài khác đu cha thu thp d liu ca
Vit Nam, mt phn do thi gian hi nhp ca nc ta cha thc s lâu đ thc
hin mô hình. Do đó, mi quan h gia các đ m và đ bt n tng trng  Vit
Nam là vn đ mang tính thc nghim và có th đc xem xét nghiên cu.
Dù còn nhiu thiu sót, nhng đ tài “εi quan h gia đ bt n tng trng vi
đ m thng mi và đ m tài chính  Vit Nam” này có th cung cp mt bng
chng thc nghim v mi quan h gia đ m nn kinh t và đ bt n tng
trng, t đó có th đa ra nhng kin ngh liên quan đn vn đ này.
1.3 Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca đ tài là xem xét chiu hng tác đng ca đ m thng
mi cng nh đ m tài chính đi vi đ bt n tng trng nhm đa ra kt lun
thc nghim v vn đ này.
1.4 Phng pháp nghiên cu
Bài nghiên cu s dng mô hình hi quy đa bin c lng phng trình hi quy
vi bin ph thuc là đ bt n tng trng còn bin gii thích chính là các bin đ
m. D liu trong bài đc thu thp theo quý hoc đc chuyn sang dng quý, thi
kì mu là 2000Q1 đn 2012Q4.
3

1.5 Gii hn nghiên cu
Gii hn nghiên cu là bài nghiên cu ch tp trung vào mi quan h gia đ bt n
tng trng và các đ m nn kinh t, do đó có th s b qua hoc ít đ cp đn
nhng quan h khác (nu có) trong bài.
1.6 Phm vi nghiên cu
Phm vi ca bài nghiên cu là các bin kinh t ca Vit Nam vi giá tr có th thu
thp liên tc trong mt thi kì ging nhau, c th là thi kì mu 2000Q1 đn
2012Q4.
1.7 Kt cu ca đ tài
Bài nghiên cu đc trình bày thành 05 chng, chng 1 gii thiu vn đ nghiên
cu, chng 2 trình bày tng quan lý thuyt và thc nghim các vn đ liên quan,
chng γ mô t d liu và đa ra phng pháp nghiên cu, chng 4 trình bày kt
qu thu đc và chng 5 là kt lun.









4

Chng 2: Tng quan lý thuyt và các nghiên cu thc nghim
2.1 Tng quan mt s lý thuyt
2.1.1 Các khái nim
 bt n tng trng (Growth Volatility) là mc đ bin đng ca tc đ tng
trng GDP (Gross Domestic Products – Tng sn phm quc ni) trong mt phm
vi thi gian nht đnh. V mt toán hc, đ bt n tng trng chính là đ lch

chun ca tc đ tng trng GDP trong mt phm vi thi gian nht đnh.
Vi mt mc đ bt n nht đnh thì giá tr tng trng s dao đng theo mt trong
hai hng là (1) tng trng cao hn hoc (2) tng trng thp đi. Khi đ bt n
này gia tng, có ngha là mc đ bin đng ca tng trng GDP trong mt phm vi
thi gian cng ln hn, khi đó mc đ gia tng hoc làm gim tc đ tng trng
cng ln hn. Nu mc đ gia tng ln thì nn kinh t đt tc đ tng trng
“nóng”, tt nhiên là không th duy trì tc đ này lâu dài cha k h ly liên quan
nh lm phát cao. Còn nu mc đ gim quá nhiu thì có kh nng tng trng s
b âm tc nn kinh t b suy thoái, cng dn đn nhng h ly v nhiu phng din
trong xã hi.
Nh vy, đ bt n tng trng th hin tính n đnh ca tc đ tng trng, qua đó
to điu kin cho s tng trng bn vng trong dài hn. Do đó, cn duy trì đ bt
n tng trng  mt mc đ nht đnh đ tránh nhng tình trng trên.
 m thng mi (Trade Openness) là mc đ hi nhp ca mt quc gia vào
thng mi quc t, bao gm xut khu và nhp khu.
Khi mc đ m ca thng mi tng đng ngha vi hn ch các bin pháp bo h
mu dch trong nc, qua đó thúc đy hot đng thng mi vi các nc khác.

5

 m tài chính (Financial Openness) là mc đ hi nhp ca mt quc gia vào
th trng tài chính quc t.
 m tài chính càng cao thì các quy đnh hn ch dòng vn vào và ra nn kinh t
cng ít đi, và do đó các dòng vn này ra và vào nn kinh t t do hn.

2.1.2 Mi quan h gia đ bt n tng trng và các đ m
V mt lý thuyt, tác đng ca các đ m đi vi đ bt n tng trng có th xem
xét di các khía cnh chia s ri ro và s chuyên môn hóa sn xut da theo
Kalemli-Ozcan và cng s (2003). Vi quc gia có đ m cao thì kh nng chia s
ri ro cng tt hn, qua đó lm gim đc bt n tng trng. Tuy vy, theo

Kalemli-Ozcan và cng s (2003) thì chia s ri ro và phân hóa sn xut có mi
quan h dng vi nhau, ngha là kh nng chia s ri ro tt hn s dn đn s
chuyên môn hóa sn xut da theo li th so sánh, dn đn nn kinh t d tn
thng hn vi các cú sc đc thù quc gia và làm đt bt n gia tng.
2.1.2.1  bt n tng trng và đ m thng mi
Tác đng ca đ m thng mi đi vi đ bt n tng trng đc xem xét theo
02 chiu hng:
Mt mt, vic m ca thng mi to ra kh nng chia s ri ro làm gim đ bt n
tng trng bng cách đa dng hóa đi tác thng mi hoc đa dng hóa r sn
phm xut khu. iu này giúp hn ch đc ri ro t s ph thuc vào mt s mt
hàng xut khu ch yu hoc mt s đi tác.
6


Hình 2.1 Tác đng thun âm ca đ m thng mi đi vi đ bt n tng
trng da theo Cavallo (2007)
Mt khác, đ m thng mi làm gia tng đ bt n tng trng. Vic m ca
thng mi không ch thúc đy hot đng sn xut và xut khu mà nó còn to s
chuyên môn hóa ngày càng ln trong nn kinh t, đó là các hàng hóa có li th so
sánh s đc tp trung sn xut nhiu hn. iu này dn đn tính bt n ca các
ngành có hàng hóa xut khu cng ln hn và càng d tn thng hn bi không
ch phi đi mt vi ri ro t các cú sc bên trong mà còn c các cú sc bên ngoài.

Hình 2.2 Mi quan h dng gia đ m thng mi và đ bt n tng trng
theo Kose và cng s (2005)

 bt n tng trng
Tc đ tng trng
 m thng mi
 bt n tng trng

Tc đ tng trng
 m thng mi

7

Hai tác đng trên có th nói là tn ti cùng nhau nhng tác đng nào có th ln át
đc thì tùy thuc vào tng quc gia c th. Nu tác đng âm (đ m thng mi
làm gim đ bt n tng trng) ln át đc tác đng dng thì tác đng thun s
mang du âm (nh hình 2.1), ngc li s mang du dng (nh hình 2.2), hoc nu
c hai tác đng không tri hn ln nhau thì lúc này có th xem đ m thng mi
không có tác đng đáng k đn đ bt n tng trng.
2.1.2.2  bt n tng trng và đ m tài chính
Tng t nh đ m thg mi thì đ m tài chính cng tác đng đn đ bt n
tng trng theo 02 hng:
M ca hi nhp tài chính s giúp các quc gia có c hi tip cn, ng dng các
công c tài chính tiên tin t các th trng phát trin hn vào các chng trình
qun tr ri ro. S tn tht t nhng ri ro đc trng quc gia t trc đn gi các
quc gia này phi gánh chu có kh nng đc gim thiu, dn đn nhng bt n
trong nn kinh t cng gim đi. Nh vy, có th nói đ m tài chính có th làm
gim đ bt n tng trng.
Tuy nhiên, nhng dòng vn cng chy vào nn kinh t nhiu hn và đ vào tài tr
cho s chuyên môn hóa xut khu do cm nhn đc ngun li t xut khu mang
li. iu này càng đy nhanh quá trình chuyên môn hóa này, và do đó càng nhanh
khin các ngành này d b tn thng hn vi các cú sc bên ngoài cng nh s
truyn dn t nhng quc gia khác.
Tác đng thun ca đ m tài chính đi vi đ bt n tng trng s mang du
dng, hoc du âm, hoc tác đng không đáng k cng tùy thuc vào vic tác đng
nào có th ln át đc. Các tác đng này cng thay đi qua các quc gia tùy thuc
vào đc trng ca các quc gia đó.

8

2.2 Các nghiên cu thc nghim
2.2.1  bt n tng trng và đ m thng mi
Các bài nghiên cu ca Wacziag (2001), Irwin and Telvio (2002), Dollar and Kraay
(200γ), Alcala and Ciccone (2004) đã đa ra kt lun rng đ m ca thng mi
có tác đng tích cc mt cách mnh m đi vi s phát trin ca nn kinh t. c
bit, Wacziag and Welch (2003) tp trung vào các nc thc hin tin trình t do
hóa thng mi và nhn thy giao dch thng mi cng nh tng trng kinh t đã
gia tng đáng k và gn nh ngay lp tc sau khi thc hin t do hóa.
Có nhng tranh lun ch ra rng vic m ca thng mi s giúp các quc gia có
kh nng đa dng hóa nhm hn ch tác đng t các cú sc đc trng ca tng loi
hàng hóa hoc tng đi tác thng mi riêng bit. Theo đó, n lc đa dng hóa hàng
hóa xut khu (thông qua đa dng hóa cu trúc sn xut) và đa dng hóa đi tác
thng mi s cho phép đ m thng mi hot đng nh là cái đm làm gim tác
đng ca các cú sc c trong và ngoài quc gia.
Cavallo (2007) nghiên cu mu 77 quc gia trong giai đon 1960-2000 nhm đánh
giá xem liu m ca thng mi có làm gim đ bt n tng trng hay không và
liu tn tht tim nng do ri ro v t giá thng mi (terms of trade) có làm suy
yu vai trò n đnh hóa ca đ m thng mi hay không. Kt qu cho thy vai trò
n đnh hóa áp đo đc hiu ng gia tng đ bt n, c th ti mt quc gia t l
giao dch thng mi trên GDP tng 25% s dn đn s st gim 40% trong đ lch
chun ca tng trng sn lng.
Nghiên cu ca Rose (2002) ch ra nhng quc gia có đ m càng cao thì càng ít
phi đi mt vi nguy c v n t nhng khon n quc t.
Ngoài ra, Martin and Rey (2006) cho thy nhng quc gia th trng mi ni s có
xu hng gp phi khng hong tài chính nu có m ca tài chính nhng li hn
ch m ca thng mi.
9

Tuy nhiên, vn có nhng tranh lun cho rng đ m thng mi cao s làm gia tng
tn tht cho quc gia t nhng ri ro bên ngoài. Theo đó, vic m ca thng mi
s dn đn nhng mu hình chuyên môn hóa hn v sn phm, và nu chu kì kinh
doanh ch yu b nh hng các cú sc bên ngoài ngành thì đ bt n tng trng
cng gia tng theo. C th, quc gia chuyên môn hóa v xut khu sn phm s ch
s d tn thng hn vi các cú sc t giá thng mi.
Easterly và cng s (2000) không ph nhn tác đng tích cc đ m đi vi tng
trng mà ch ra rng đ m thng mi còn làm gia tng tính d tn thng hn
đi vi các cú sc, và dn đn gia tng đ bt n tng trng.
Kose và cng s (2005) ch ra mi tng quan dng gia đ bt n và đ m
thng mi, tuy nhiên mi quan h này không nh hng đn tng trng trong dài
hn.
Có th nói mi quan h gia đ m thng mi và đ bt n tng trng là cha
tht rõ ràng, đôi khi dn đn nhng kt qu thc nghim mâu thun vi nhn đnh
ban đu.
Cavallo và Frankel (2007), tp trung nhiu hn v nhp khu, nhn đnh rng quc
gia có đ m càng cao thì càng d tn thng vi các cú sc bên ngoài, và to ra
nhng s ngng tr đt ngt (sudden stops) dn đn nh hng đn uy tín thng
mi ca chính quc gia này, nhng s suy gim thng mi v sau s càng làm tn
thng nhiu hn các quc gia khác. Tuy nhiên, kt qu t 162 quc gia giai đon
1970-2002 li cho thy quc gia vi đ m ln hn li ít gp nguy c đi mt vi
s ngng tr đt ngt cng nh khng hong tin t. C th, c gia tng t l
thng mi trên GDP 10% thì xác sut gp s ngng tr đt ngt gim 40%.
Buch và cng s (2009) nghiên cu các công ty  c đánh giá mi quan h gia
đ m xut khu và đ bt n. V lý thuyt, h xem xét tác đng theo hai hng (1)
nu cung và cu các yu t sn xut có đ co giãn cao thì các doanh nghip xut
khu s gp tn tht nhiu hn vi các cú sc trong và ngoài nc cng nh phn
10

ng nhiu hn vi các cú sc ngoi sinh so vi các doanh nghip thun ni đa, kéo
theo làm đ bt n gia tng, và (2) mi tng quan không hoàn toàn ca các cú sc
bên trong và bên ngoài quc gia có th làm gim đ bt n vi nhng doanh nghip
có ngoi thng. Kt qu thc nghim li ch ra phng sai ca doanh s ca công
ty có ngoi thng li nh hn so vi doanh nghip không ngoi thng, và hiu
ng ca quy mô xut khu đi vi đ bt n là âm (đc gii thích là do hiu ng
đa dng hóa xut phát t tng quan thp ca các cú sc trong và ngoài nc).
Di Giovanni và Levchenko (2008) li cho rng mi quan h gia đ m thng mi
và đ bt n v mô s d cha rõ ràng là do hiu nhm v c ch hot đng đng sau
mi tng quan gia các bin s. Theo bài nghiên cu, đ m thng mi tác đng
đn đ bt n qua ba kênh khác nhau gm (1) gia tng mc tn tht vi các cú sc
bên ngoài, (2) thay đi mu hình đng di chuyn ca các khu vc ngoi thng vi
phn còn li ca nn kinh t, và (γ) cho phép đa dng hóa sn phm theo tng khu
vc. Kênh (1) s trc tip gia tng đ bt n trong khi kênh (2) có xu hng làm
gim dao đng đ bt n, kênh (3) s làm gim đ bt n khi s đa dng hóa xy ra.
Nghiên cu thc nghim đc thc hin trên mu các công ty thuc 28 khu vc sn
xut t 61 quc gia trong giai đon 1963-2003 nhm kim tra tác đng thông qua
các kênh trên. Kt qu theo tng kênh cho thy vi kênh (1) thì m ca thng mi
làm gia tng đ bt n, vi kênh (2) đ m cao có xu hng làm gim s tng
quan gia khu vc ngoi thng vi phn còn li ca nn kinh t, và vi kênh (3) là
đ m cao s dn đn s chuyên môn cao hn v sn xut. Nh vy, tác đng ca
đ m thng mi đi vi đ bt n tng trng qua tng kênh là không ging
nhau, vi kênh (1) và (γ) làm tng đ bt n còn kênh (2) thì li gim. Tác đng
tng hp thu đc t ba kênh theo bài nghiên cu là quan h dng, c th khi đ
m thng mi gia tng 60% thì đ bt n tính theo các khu vc có giao thng s
tng 17.γ%.
Calderon và Schmidt-Hebbel (2008) nghiên cu mu 82 quc gia giai đon 1975-
2005 đã đa ra mt đc đim quc gia tác đng đn mi quan h gia đ m thng
11

mi và đ bt n tng trng. ó là nu quc gia có mc đ chuyên môn sn xut
và xut khu cao thì đ m thng mi có xu hng làm gim tính n đnh ca tng
trng (đ bt n tng).
2.2.2  bt n tng trng và đ m tài chính
Cng nh đ m thng mi, tác đng ca đ m tài chính đi vi đ bt n tng
trng cng cha tht rõ ràng.
Vi vic m ca tài chính, các quc gia đang phát trin vi lng vn gii hn có
c hi đ tip cn đc các công c tài chính tin b cng nh lng vn di dào t
các nc phát trin hn. T đó, các quc gia này có th thit lp cu trúc sn xut
đa dng hn và qun tr ri ro tt hn. Kt qu vn đm bo tng trng vi mc
dao đng tng trng n đnh hn.
Kose và cng s (2003) dùng mu 76 nc công nghip và đang phát trin trong
giai đon 1960-1999 nhm kim đnh hiu ng ca đ m tài chính đi vi đ bt
n v mô. Kt qu là so vi thp niên trc đó thì trong nhng nm 1990 tính bt n
ca mc tng sn lng đã gim và t l đ bin đng trong tng trng tiêu dùng
trên đ bin đng trong tng trng thu nhp đã gia tng đi vi các quc gia có đ
m tài chính ln hn.
Bekaert và cng s (2004) đánh giá v s t do hóa th trng vn và đ m tài
khon vn tác đng nh th nào đn đ bt n trong mc tng tiêu dùng thc. Kt
qu tng quan âm đc h tr mnh m sau khi kim soát các nhân t tác đng
chu kì kinh doanh, s phát trin v tài chính cng nh cht lng v quy đnh th
ch. Thêm vào đó, bài nghiên cu cng ch ra các quc gia m ca tài chính càng
nhiu thì đ bt n tiêu dùng càng thp và s gim đn mc thp nht khi các nc
này tin hành t do hóa th trng vn.
Tuy nhiên, vic m ca v tài chính dn ti h ly gia tng và tài tr cho các mu
hình chuyên môn hóa sn xut da theo li th so sánh, làm gia tng tính d tn
12

thng đi vi các cú sc đc trng trong ngành chuyên môn hóa đó, và vi mc đ
hi nhp càng cao thì càng d lan truyn nhng điu này t quc gia này sang quc

gia khác.
Chính nhng tác đng trái ngc xut phát t lý thuyt đã khin vn đ này tr nên
mang tính thc nghim. và mt s bài nghiên cu v sau đã c gng gii thích cho
các kt qu này da theo nhng điu kin mà h nghiên cu.
Calderon và Schmidt-Hebbel (2008) đã ch ra các quc gia có t l n trên tài sn
thp (thiên v tài sn) thì đ m tài chính có xu hng n đnh đc đ bt n tng
trng.
Rose và Spiegel (2009) dùng cách tip cn v mt đa lý làm trung gian cho quan h
gia đ m tài chính và đ bt n chu k kinh doanh. Theo đó, các quc gia  gn
trung tâm tài chính ln có mc đ hi nhp ln hn, và các quc gia gn các trung
tâm tài chính ln thng có đ bt n chu k kinh doanh thp hn. ó là mt kt
lun gián tip cho rng đ m tài chính và đ bt n chu k kinh doanh có mi quan
h nghch bin. V mt đnh lng, khi khong cách tài chính (financial
remoteness) gia tng 1 đn v sai s chun (hàm ý mt mc đ m ca tài chính
thp hn) thì đ bt n tiêu dùng gia tng tng đng khong 15%.
Buch và cng s (2002) dùng mô hình cân bng tng th ngu nhiên đng và ch ra
mi quan h gia đ m tài chính và đ bt n chu k kinh doanh li ph thuc vào
bn cht ca các cú sc. Nhng mô phng t mô hình ca các bài này ch ra kt qu
tng quan dng xy ra khi có cú sc chính sách tin t và cú sc phn bù ri ro,
vi cú sc lao đng là mi tng quan không đáng k, trong khi tng quan âm
xut hin vi điu kin cú sc chính sách tài khóa. Ví d c th, Buch và cng s
(2002) nghiên cu mu 24 nc t 1960 - 2000 và đa ra kt qu vào nhng nm
1990 vi các nc có đ m tài chính cao hn thì tác đng ca cú sc chính sách
tin t đc khuch tán trong s ràng buc v chính sách tài khóa.
13

Bên cnh đó, bài nghiên cu ca Kose và cng s (2003) ch ra kt qu đ m tài
chính gia tng t s đ bin đng tiêu dùng trên đ bin đng thu nhp, qua đó bác
b c hi chia s ri ro do m ca tài chính, tuy vy mi quan h này không hn là
mt chiu. Mt khi đã vt mt ngng nht đnh thì đ m tài chính li làm gim

t s trên, do đó ci thin kh nng san s ri ro và n đnh hóa tiêu dùng, dn đn
n đnh đc tng trng.
Tip ni bài nghiên cu ca Kose và cng s (2003), Evans và Hnatkovska (2007)
cng ch ra nh hng ca đ m tài chính đn đ bt n ph thuc vào hai kênh (1)
vic tip cn rng rãi các công c tài chính cho phép các h gia đình – vn có tiêu
dùng tng quan thp vi các cú sc đc thù quc gia – thc hin qun tr ri ro tt
hn, và (2) vic tip cn th trng vn quc t s dn đn s chuyên môn hóa sâu
rng hn trong sn xut ca tng quc gia t đó khuch đi nh hng ca các cú
sc đc thù quc gia và truyn dn qua các nc khác. Kt qu cho thy mi quan
h dng hình chuông gia đ m tài chính và đ bt n tiêu dùng. Quc gia đi t
trng thái t túc v tài chính lên mt đ m thp thì s gia tng trong mi tng
quan gia tiêu dùng và cú sc đc thù quc gia ln át đc hiu ng gim tính bt
n trong tiêu dùng hàng hóa ngoi thng, do đó đ bt n tiêu dùng tng th s
tng lên. Ngc li, khi quc gia đi t trng thái m ca tài chính thp lên mc cao
hn thì kt qu trên đo chiu, hiu ng gim bt n trong tiêu dùng hàng hóa ngoi
thng ln át đc hiu ng tng quan gia tiêu dùng và cú sc đc thù quc gia,
dn đn kt qu đ bt n tng th gim.
Ito (2004) tip cn mi quan h này di góc nhìn ca các cuc khng hong. Bng
quan sát 141 cuc khng hong tin t ca 62 nc t 1975-2002, bài nghiên cu
đa ra kt qu là đ m tài chính cao có kh nng làm gim xác sut gp khng
hong tin t đi vi các nc công nghip và đang phát trin trong khi li không
đúng vi quc gia mi ni. Mt kt qu na là vi các nc công nghip thì mi
tng quan gia s st gim sn lng và khng hong tin t là nh hn và ít kéo
dài hn nu có đ m tài chính ln hn trc khi gp khng hong. Tuy nhiên, vi
14

các nc đang phát trin và th trng mi ni thì không có c s cho mt kt lun
tng t.
Nhìn chung, k c v mt lý thuyt hay thc nghim thì mi quan h gia đ m và
đ bt n tng trng đu cha tht rõ rang. iu này có th hàm ý rng có kh

nng tn ti mt điu kin nào đó đ làm mi quan h này mang du âm hay dng.
Trong s các bài trên thì bài nghiên cu ca Calderon và Schmidt-Hebbel (2008)
đa ra các điu kin liên quan đn đc trng quc gia s tác đng đn du ca mi
quan h đc xem là khá hp lý, do đó đ tài s s dng da theo bài nghiên cu
này đ thc hin đánh giá mi quan h trên ti Vit Nam.













15

Chng 3: Phng pháp nghiên cu
3.1 D liu và cách xác đnh các bin
3.1.1 Gii thiu chung
D liu trong đ tài đc thu thp nhm thc hin mô hình hi quy tng t nh
trong bài nghiên cu ca Calderon và Schmidt-Hebbel (2008). D liu gm các ch
tiêu kinh t v mô ca nn kinh t Vit Nam trong giai đon 2000-2012 và đc thu
thp theo quý hoc chuyn v dng quý.
Nguyên nhân ca vic chn thi gian mu nh trên ph thuc vào các yu t:
 S hn ch v mt thi gian ca s liu đi vi mt s bin v mô ca Vit
Nam, theo đó phn ln các bin gp khó khn trong vic thu thp hoc d

liu không có sn trong giai đon trc nm 2000.
 Các bin thu thp có thi gian không đng nht vi nhau, do đó la chn
khong thi gian 2000-2012 có th bao hàm đc phn ln các bin vi cùng
mt thi gian mu.
 S hn ch v mt tip cn d liu khin mt s d liu có th tn ti nhng
li gây khó khn cho vic thu thp.
 Ngoài ra còn đc thù trong vic thu thp d liu ca mt s bin cng tác
đng đn thi kì mu trong bài, nh các bin đ bt n tng trng,
KAOPEN, GDP thc.
Do khong thi gian mu 2000-2012 là không quá dài nên đ tài dùng d liu theo
quý, theo đó thi gian mu c th là 2000Q1:2012Q4. Mt s bin có sn di dng
quý s đc s dng trong mô hình mt cách trc tip, mt s bin không có sn
di dng quý (c th là dng nm) s đc chuyn thành d liu quý bng công c
trong phn mm Eviews.

16

3.1.2 Xác đnh các bin
3.1.2.1 Bin ph thuc
Bin ph thuc dùng trong mô hình hi quy là bin đ bt n tng trng, đc đo
lng bng đ lch chun ca mc tng trng GDP thc (theo quý) tính trong
phm vi 5 quý.
GROVOL
t
=  lch chun 5 quý ca (dGDP
T
) =







 











2
Trong đó GROVOL
t
là kí hiu ca bin đ bt n tng trng, GDP
T
là giá tr GDP
thc theo quý và đc logarit hóa, do đó dGDP
T
là tc đ tng trng GDP hng
quý và đng thi là sai phân bc nht ca GDP
T
, 











là giá tr trung bình ca dy
t

trong phm vi 5 quý, T ch thi đim ca giá tr bin trong mt gii hn 5 quý (T =
1,2,3), t ch thi đim ca giá tr bin dùng thc hin mô hình, tng ng vi T=3
trong mi mt phm vi 5 quý.
Bng 3.1 Minh ha cách xác đnh bin ph thuc

GDP thc
dlogGDP
t

GROVOL

Q4 2000
78,792,000,000,000



Q1 2001
58,368,000,000,000
-30.00%

Q2 2001
78,637,000,000,000
29.81%


Q3 2001
71,589,000,000,000
-9.39%
27.00%
=stdev(2001Q1:2002Q1)
Q4 2001
83,941,000,000,000
15.92%


Q1 2002
62,213,000,000,000
-29.96%


Ngun: Tính toán ca tác gi
D liu GDP thc đc thu thp theo quý t ngun Datastream.


17

3.1.2.2 Bin gii thích chính
a.  m thng mi
 m thng mi (TOPEN) đc xác đnh bng mt t s trong đó t s là tng

giá tr giao dch ca xut khu và nhp khu, và mu s là giá tr GDP.
TOPEN =



TOPEN là đ m thng mi.
X là giá tr xut khu, đc thu thp theo quý ti Qu Tin t Quc t (International
Monetary Fund – IεF), do đn v là USD nên cn chuyn đi sang đn v VND
bng cách nhân vi t giá hi đoái.
M là giá tr nhp khu, vi s liu theo quý ca IεF, cng đc chuyn đi đn v
nh giá tr xut khu.
T giá hi đoái đc dùng là t giá hi đoái danh ngha trung bình, vi d liu có
sn trong World Development Indicators ca Ngân hàng Th gii (World Bank –
WB) di dng nm và đc chuyn sang dng quý đ tính toán thông qua phn
mm Eviews.
b.  m tài chính
 m tài chính không đc xác đnh ging nh trong bài ca Calderon và
Schmidt-Hebbel (2008) vi nguyên do là s hn ch tip cn vi các bin giá tr
thành phn dùng đ tính đ m tài chính này.
 tài đã dùng mt cách xác đnh đ m tài chính khác là s dng ch s KAOPEN
ca Chinn và Ito (The Chinn-Ito Index). Ch s KAOPEN th hin mc đ m ca
tài khon vn, do đó th hin mc đ t do các dòng vn chy ra và chy vào nn
kinh t. Nh vy, ch s này khá phù hp đ làm thc đo tính toàn cho đ m tài
chính.
18

D liu này đc cp nht bi các tác gi sau mt quãng thi gian nht đnh.

Hình 3.1  th d liu KAOPEN Vit Nam ca Chinn và Ito
1

Hin nay, các tác gi ch mi cp nht đn nm 2011, và ln cp nht tip theo s
vào cui nm 2014 (theo Chinn và Ito, 2013). So vi thi kì mu có s không thng
nht v mt thi gian, do đó đ xác đnh giá tr cho các giai đon mu không có s
liu KAOPEN – c th t 2012Q1 đn 2012Q4, đ tài gi đnh rng giá tr
KAOPEN không thay đi so vi trc đó da theo mt s quan sát đ th d liu.
 Vit Nam t sau nm 1986, ch s KAOPEN có 04 s thay đi bt thng v mt
giá tr ri vào các giai đon 1992-1993, 1995-1996, 2000-2001 và 2007-2008, trong
đó ch có giai đon 2000-2001 là gim. Các s gia tng trong KAOPEN din ra phù
hp vi các s kin quan trng liên quan đn các vn đ hp tác kinh t vi quc t.
C th, ln gia tng đu tiên có th xem nh là kt qu ca công cuc đi mi đc
xut phát t i hi ng Cng sn Vit Nam ln VI nm 1986. n nm 1995,
mt bc ngot ln din ra đi vi nc ta, đó là Vit Nam chính thc gia nhp

1
Các hình v và bng biu đc thc hin da vào d liu thu thp và tính toán ca tác gi, nu không có
chú thích gì thêm.
-2
-1.8
-1.6
-1.4
-1.2
-1
-0.8
-0.6
-0.4
-0.2
0
1972
1973

1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003

2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
19

Hip hi các Quc gia ông Nam Á (ASEAN) qua đó m ra thi kì hp tác sâu
rng hn vi các quc gia trong khu vc. c bit, s kin Vit Nam gia nhp T
chc Thng mi Th gii (WTO) vào nm 2006 là bc tin ln trong quá trình
hi nhp vi nn kinh t th gii, do đó cng dn đn s gia tng mnh m nht đi
vi ch s KAOPEN. Ngoài ra, vic KAOPEN gim trong giai đon 2000-2001 có
th đc lý gii thông qua s nh hng t mt s kin ln trên th gii, Tòa nhà
Trung tâm Thng mi Th gii  New York b phá hy vào ngày 11/9/2001. Có
th nói, ch s KAOPEN phn ánh đc nhng s kin ln liên quan đn vn đ m
ca ca nc ta trong thi gian qua, do đó vi vic không có s kin nào quá ni
bt trong giai đon nm 2012 thì vic cho rng ch s KAOPEN đc duy trì có th
xem là mt gi đnh hp lý. Tuy nhiên, ngay khi có đc d liu chính thc thì d
liu gi đnh này s đc thay th.
D liu KAOPEN đc chuyn sang dng quý trc ht bng phng thc linear
(tuyn tính, chui KAOPEN1). Tuy vy, chui d liu này li có rt ít s bin đng,
do đó đ tài còn ni suy theo phng pháp Cubic (chui KAOPEN2). C 2 chui d
liu đc chun hóa (nhn giá tr t 0 - 1) đ thun li cho vic thc hin mô hình.
Vic chun hóa 02 chui d liu KAOPEN đc thc hin vi s gi ý ca Chinn
và Ito (201γ), trong đó giá tr 0 tng ng vi giá tr thp nht trong bng d liu là
-1.86 còn giá tr 1 tng ng vi 2.44
2

(xem bng 3.2).
Bng 3.2 Thng kê v ch s KAOPEN ca Chinn và Ito (2013)

Nh
nht
Trung
bình
Trung
v
Ln
nht
 lch
chun
Toàn mu
-1.86
0.00
-0.38
2.44
1.53
Các nc công nghip
-1.86
1.26
2.18
2.44
1.38
Các nc đang phát trin
-1.86
-0.22
-1.17
2.44

1.44
Các nc th trng mi ni
-1.86
-0.20
-0.81
2.44
1.44
Ngun: Chinn và Ito (2013)

2
Công thc dùng đ chun hóa:
[KAOPEN – (-1.86)]/[2.44 - (-1.86)] = [KAOPENn – 0]/[1 – 0]
KAOPENn = [KAOPEN + 1.86]/[4.3]
20


(a)

(b)
Hình 3.2  th d liu KAOPEN (quý) trc (3.2a) và sau chun hóa (3.2b)


-1.4
-1.2
-1
-0.8
-0.6
-0.4
-0.2
0

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51
KAOPEN1
KAOPEN2
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
0.35
0.4
0.45
0.5
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51
KAOPEN1n
KAOPEN2n