Đánh giá năng lực cạnh tranh cụm ngành cơ khí ô tô tại khu kinh tế mở Chu Lai tỉnh Quảng Nam

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT
_______________


NGUYN TH MINH NGUYT







Á
Á
N
N
H
H


G
G
I
I
Á
Á

N
N


N
N
G
G


L
L


C
C


C
C


N
N
H
H


T

T
R
R
A
A
N
N
H
H




C
C


M
M


N
N
G
G
À
À
N
N
H

H


C
C




K
K
H
H
Í
Í


Ô
Ô


T
T
Ô
Ô


T
T



I
I


K
K
H
H
U
U


K
K
I
I
N
N
H
H


T
T




M

M




C
C
H
H
U
U


L
L
A
A
I
I
,
,


T
T


N
N
H

H


Q
Q
U
U


N
N
G
G


N
N
A
A
M
M





LUNăVNăTHC S CHÍNH SÁCH CÔNG

TP. H CHÍ MINH - NMă2014



B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
_______________

CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT

NGUYN TH MINH NGUYT




Á
Á
N
N
H
H


G
G
I
I
Á
Á

N
N


N
N
G
G


L
L


C
C


C
C


N
N
H
H

T
T
R
R
A
A
N
N
H
H




C
C


M
M


N
N
G
G
À
À
N
N

H
H


C
C




K
K
H
H
Í
Í


Ô
Ô


T
T
Ô
Ô


T
T



I
I


K
K
H
H
U
U


K
K
I
I
N
N
H
H


T
T



M
M




C
C
H
H
U
U


L
L
A
A
I
I


T
T


N
N
H
H

Q
Q
U
U


N
N
G
G


N
N
A
A
M
M



Ngành: Chính Sách Công
Mã s: 60340402

LUNăVNăTHC S CHÍNH SÁCH CÔNG

NGIăHNG DN KHOA HC:
GS.TS. David O. Dapice

ThS. Nguyn Xuân Thành


TP. H CHÍ MINH - NMă2014
-i-

LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanălunăvnănƠyăhoƠnătoƠnădoătôiăthc hin.ăCácăđon trích dn và s liu s
dng trong lunăvnăđuăđc dn ngunăvƠăcóăđ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. LunăvnănƠyăkhôngănht thit phnăánhăquanăđim caăTrngăi hc Kinh
t thành ph H ChíăMinhăhayăChngătrìnhăGing dy Kinh t Fulbright.


NgƠyăăăăăăăthángăăăăăăănmă 2014








Nguyn Th Minh Nguyt





-ii-

LI CMăN

u tiên, tôi gi li bitănăsơuăscăđn ba m, em trai và nhngăngi thân trong gia đìnhătôiă
đưăluônăng h và sát cánh bên cnh tôi trong sutăhaiănmăhc tiăTrng Fulbright.
Tôi xin gi li cmănăchơnăthƠnhăđn thy Nguyn Xuân Thành ậ Giámăđc FETP,ăngiăđưă
hng dn, chia s thông tin, kin thc, kinh nghim mt cách nhit tình, thng thn trong sut
quá trình hc tp tiătrng. Cmănăthyăđưăđa ra ý tng lun vn, quan tâm dành nhiu
thi gian và dìu dt,ăđnhăhngăđ tôi có th hoàn thành lunăvnănƠy.
Tôi xin giăđnălưnhăđo,ăcácăđng nghipăcăquanăQun y, y ban nhân dân Qun 6, các anh
ch cán b Thành y Thành ph H Chí Minh li bitănăsơuăsc. Cm năcăquanăđưătoăđiu
kinăchoătôiăđc tm ngng công tác trong hai nmăđ dành ht thi gian và tâm huyt cho
chng trình thc s chính sách công ti FETP.
Tôi rt bit n các t chc, cá nhân, doanh nghip,ăđc bit là các anh ch làm vic ti UBND
tnh Qung Nam, Ban Qun lý Khu Kinh t m Chu Lai, anh V Nguyn, anh Phm Ngc
Ánh, anh NguynăVnăDiu, ch Thuyên, anh Sn đư nhit tình cung cp s liu, tình hình thc
t ti đa phngăđ đaălunăvnăđn gn thc tinăhn.ăng thi gi li cm n chân thành
đn PGS.TS Lê Hoài Quc, PGS.TS Nguyn Lê Ninh, Th.S Nguyn Xuân Tnh, TS V Thành
T Anh,ăTSăinhăCôngăKhi, cô Qunh Trâm, anh Minh Hòa, ch ThùyăLiên,ăanhăc Huy,
anhăXuơnăVinhăvƠăanhăc Thin đư có nhiu ý kin tích cc, góp ý bn tho, chia s nhiu
thông tin chuyên ngành thú v vƠăgiúpătôiăvt qua nhngăkhóăkhnăvng mc khi thc hin
lunăvnănƠy.
Xin trân trng cmănăQuỦăThy cô, Cán b nhân viên ti FETPăđưătoăraămôiătrng hc tp
nngăđng, thân thin;ăđiu kin hc tp thun li; tác phong làm vic nghiêm túc, hiu qu và
tnătìnhăgiúpăđ, truynăđt cho tôi nhng kin thc b íchătrongăhaiănmăhc va qua.
Và sau cùng, tôi xin gi li chúc sc khe, li cmănăchơnăthƠnhăđn các anh ch, các bn
MPP5ăthơnăyêuăđưăluônăđng hành và gn ktănhămtăgiaăđìnhăthơnăthit, cùng nhau hoàn
thành khóa hc ti FETP.
Nguyn Th Minh Nguyt

-iii-

TÓM TT

Nghiên cuănƠyăxemăxétănngălc cnh tranh caăngƠnhăcăkhí ô tô Chu Lai và kh nngă
phát trin Khu công nghip h tr ti Khu Kinh t m Chu Lai. Chinălc phát trin công
nghip ô tô VităNamăkhôngăđtăđc k vngănhngăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLaiăđưăđóngă
góp rt ln vào s chuyn dchăcăcu kinh t đaăphng, tr thành ngành kinh t miă
nhn vùng Kinh t trngăđim min Trung. Lunăvnămongămun phân tích v th tng yu
t đ xácăđnh nhngăđim mnh,ăđim yu và phm vi can thip chính sách t phía nhà
nc,ăxácăđnh tính kh thi t đnhăhng xây dng mt khu công nghip h tr ca chính
quyn tnh Qung Nam đ nơngăcaoănngălc cnh tranh cm ngành này.
Lună vnă s dngă phngă phápă nghiênă cuă đnh tính, kt hp nghiên cu tài liu vi
phng vn chuyên gia, cácăđiătng có liên quan trong cm ngành. Kt qu phân tích cho
thy hin ti ngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLaiăvn còn mt s đim yu v v tr đaălỦ,ăđiăngăk
s,ăchuyênăgia,ămngăli kinh doanh xut khu, dch v tài chính, các ngành CNHT, hot
đng lp ráp cm linh kin và SX linh kin. Xét trong kh nngăphátătrinătngălai,ăkhi
các yu t v tr đaălỦ,ăđiăngăk s,ăchuyênăgia,ămngăli kinh doanh xut khu, dch v
tài chính có th ci thinănngălc cnh tranh thì ni lên vnăđ then cht là hotăđng
CNHT.ăCNHTătácăđng trc tipăđn kh nngăsn xut linh kin, lp ráp cm linh kin và
tngăquanăviădungălng th trng. Vic xây dng Khu công nghip h tr này là kh
thi v mt chính sách và phù hp vi điu kin thc t caăđaăphng.
Lunăvnăđ xut mt s giiăphápănơngăcaoănngălc cnh tranh gn vi phát trin Khu
CNHT ngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLaiăgm: (i) vic quy hoch mt bng, đuătăxơyădngăcăs
h tngăKhuăCNHTădoănhƠănc thc hin (ii) thc hinăcăch uăđưiăv đt, biăthng
gii phóng mt bngănhngătránhăcnh tranh xungăđáyă(iii)ăxácăđnhăthuăhútăđuătăcácă
DNăcăkhíăôătôălƠăvnăđ nòng ctăđ toădungălng th trngăđ ln cho ngành CNHT,
thông qua các chính sách tip th đaăphng,ăphi hp vi nhu cu ca các doanh nghip,
đc bitălƠăTrng Hi (iv) chính quynăđaăphngătoămôiătrng kinh doanh thun li
choăTHACOăvƠăcácănhƠăđuătăkhácăngƠnhăcăkhíăôătôăti Chu Lai; (v) liên kt vùng Duyên

hi Minătrungăđ toăraăđimăsángăthuăhútăđuătă(vi) chính quynăđa phngăkhôngănênă
chn ngành CNHT mt cách ch quan,ăđ DN t chnătheoăcăch th trng
-iv-

MC LC

LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
MC LC iv
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT vi
DANH MC HÌNH V vii
DANH MC HP viii
DANH MC PHC LC ix
CHNGă1.ăGII THIU 1
1.1 Bi cnh 1
1.2 Vnăđ chính sách 3
1.3 Mc tiêu và câu hi nghiên cu 4
1.4ăiătng và phm vi nghiên cu 4
1.5ăPhngăphápănghiênăcu và ngun d liu 4
1.6 Cu trúc ca lunăvn 5
CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT 6
2.1ăCăs lý thuyt nngălc cnh tranh và cm ngành 6
2.2 Công nghip h tr 9
2.2.1 Khái nim 9
2.2.2 Kinh nghim quc t 10
CHNGă3.ăNNGăLC CNH TRANH 13
3.1 Tng quan tình hình phát trin kinh t 13
3.1.1 Khu vc duyên hi min Trung 13
3.1.2 Tnh Qung Nam 13
3.2ăNgƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai 16

3.3ăPhơnătíchănngălc cnh tranh 17
3.3.1ăiu kin nhân t đu vào 17
3.3.2ăiu kin cu 23
3.3.3 Bi cnh chinălc và cnh tranh ca DN 28
3.3.4 Các ngành h tr và liên quan 31
-v-

3.4ăánhăgiáămôăhìnhăkimăcngăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai 41
3.5ăánhăgiáăNLCTăcmăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai 42
CHNGă4:ăKT LUN VÀ KHUYN NGH 44
4.1 Kt lun 44
4.2 Khuyn ngh chính sách 45
TÀI LIU THAM KHO 46
TING VIT 46
TING ANH 48
PH LC 50


-vi-

DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
T vit tt
Tên ting Anh
Tên ting Vit
AAF
ASEAN Automotive Federation
Liên hip ô tô ASEAN
BQL
Management Board
Ban Qun lý

CNHT
Supporting Industry
Công nghip h tr
CK
Mechanics
Căkhí
CN
Industrial
Công nghip
CKD
Completely Knocked - Down
Nhp tt c linh kin v lp ráp
CBU
Complete Build-up Unit
Nhp khu nguyên chic
DN
Enterprise
Doanh nghip
DHMT
Central Coastal
Duyên hi min Trung
TP.HCM
Hochiminh City
Thành ph H Chí Minh
Khu KTM
Open Economic Zone
Khu Kinh t m
KCN
Industrial Park
Khu công nghip

MPV
Multi Propose Vehicle
Xeăđaădng
NLCT
Competitiveness
Nngălc cnh tranh
SUV
Sport Ultility Vehicle
Xe th thaoăđaădng
SX
Production
Sn xut
IKD
Incompletely Knocked - Down
Nhp mt phn linh kin
v lp ráp
IRS
Increasing Returns to Scale
Sut sinh liătngădn
theo quy mô
THACO

Truong hai Automobile
Corporation
Công ty c phn ô tô
Trng Hi
TKVN
General Statistics Office
Tng cc Thng kê Vit Nam
TKQN

Quang Nam Statistics Office
Cc Thng kê tnh Qung Nam
UBND
People’săCommittee
y ban nhân dân
VAMA
Vietnam Automobile
Manufactures’săAssociation
Hip hi các nhà sn xut ô tô
Vit Nam
VùngăKTTMT
Central Essential Economic Zone
Vùng Kinh t trngăđim
min Trung
-vii-

DANH MC HÌNH V

Hình 1.1. S lng ô tô lp ráp và t l nhp khu linh kin, ph tùng 2
Hình 1.2 Lpărápăôătôătrongănc và nhp khu 2
Hình 1.3. S lng ô tô lp ráp ti Chu Lai 3

Hìnhă2.1.ăMôăhìnhăkimăcng 6
Hình 2.2. Săđ cmăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai 8
Hình 2.3.ăMôăhìnhăhóaăđnhănghaăCNHTăngƠnhăcăkhíăôătô 10

Hình 3.1 Quy mô, tcăđ tngătrng và t trng các ngành kinh t so vi c nc 14
Hình 3. 2. Quy mô, t trng và mcăđ thayăđi t trng các ngành kinh t tnh Qung
Nam 15
Hình 3.3 Quy mô, tcăđ tngătrng và t trng sn phm thuc ngành CN ậ ch bin 15

Hình 3.4. Quy hoch Khu phc hp 16
Hình 3.5 V tríăđa lý Khu KTM Chu Lai 18
Hìnhă3.6ăCăcuălaoăđng theo ngành ngh, 2010 19
Hìnhă3.7ăCăcuălaoăđng theo nhóm tui, 2010 19
Hìnhă3.8ăQuyămô,ăcăcu,ăvƠăthayăđiăquyămôălaoăđngătheoătrìnhăđ chuyênămônăănmă
2010 20
Hình 3.9. H thng giao thông 21
Hình 3.10 Doanh s ô tô th gii 23
Hình 3.11 D đoánăth trng ô tô toàn cu 24
Hình 3.12. Doanh s bán ô tô VităNamăquaăcácănm 25
Hình 3.13 Doanh s ô tô mt s ncăăôngăNamăÁ 25
Hìnhă3.14ăTngăquanădơnăs và GDP mt s ncăôngăNamăÁ 25
Hình 3.15 Xe máy nhp khu và lp ráp 26
Hình 3.16 Ô tô nhp khu và lp ráp 26
Hình 3.17 Các dòng xe có doanh s bán hàng cao nhtătrongăncănmă2013 27
-viii-

Hình 3.18 Các dòng xe ô tô con có doanh s bán hàng cao nhtănmă2013 27
Hình 3.19 Ch s PCI tnh Qung Nam 28
Hình 3.20 Th phnăôătôăcácăthƠnhăviênăVAMAănmă2012 29
Hình 3.21 Doanh s và th phn THACO 30
Hình 3.22. V trí d kin Khu CNHT 34
Hìnhă3.23ăMôăhìnhăkimăcngăca cmăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai 41
Hìnhă3.24ăSăđ cm ngành 42
DANH MC HP

Hp 3.1 Cng bin K Hà khó phát trin 22
Hp 3. 2 Vnăđ thuăhútăđuătăCNHTăngƠnhăCKăôătô 32
Hp 3.4 Câu chuyn gia CNHT và nhu cu th trng 33
Hp 3.3 Gn CNHT vi ngun nguyên liu ti Qung Nam 36

Hp 3.5 Vai trò ca BQL Khu KTM Chu Lai 40


-ix-

DANH MC PHC LC

Ph lc 1. Các khái nim 50
Ph lc 2. Các vùng công ngh chính trong CNHT sn xut ô tô 53
Ph lc 3. Căcu giá tr SXăngƠnhăcăkhíătiăVùngăKTTMTănmă2012 54
Ph lc 4. H thng giao thông ti Khu KTM Chu Lai và lân cn 54
Ph lc 5. Tng hp s liu v hotăđng hàng hi ti cng binănmă2013 55
Ph lcă6.ăSăđ đng cao tcăƠăNng ậ Qung Ngãi 56
Ph lcă7.ăSăđ tuyn cao tcăƠăNng ậ Qung Ngãi gn h Phú Ninh và Chu Lai 56
Ph lc 8. D đoánădoanh s ô tô toàn cu 2012-2016 theo khu vc 57
Ph lcă9.ăSoăsánhăắcu niăđa”ăngƠnhăôătôăvƠăxeămáy 57
Ph lc 10. Th trng cu th gii v đngăcăôătô 58
Ph lc 11. Các dòng xe ti có doanh s bán hàng cao nht 62
Ph lc 12. Các dòng xe trên 9 ch ngi có doanh s bán hàng cao nht 63
Ph lcă13.ăCácădòngăxeădi 9 ch có doanh s bán hàng cao nht 64
Ph lc 14. Mt s quanăđim công nghip h tr ca các quc gia 65
Ph lc 15. Các vùng CNHT 67
Ph lc 16. Cách thc sn xut - lp ráp ô tô 68
Ph lc 17. Mi quan h gia công nghip lp ráp ô tô và CNHT cho ngành ô tô 68
Ph lcă18.ăGTSXăngƠnhăcăkhíăti VKTTMTănmă2012 69
Ph lc 19. Tcăđ tngătrngăGTSXăngƠnhăcăkhíătiăVùngăKTTMT 69
Ph lc 20. Phng vn chuyên gia (chuyên ngành) 70

-1-

CHNGă1.ăGII THIU
1.1 Bi cnh
Nmă2003,ăChinălc phát trin ngành ô tô Vit Nam btăđu khiăđng. Sauă10ănm,ăt
nhng doanh nghipăcăkhí (CK) nh l, Vit Nam xut hin hnă160ădoanhănghip (DN)
sn xut - lp ráp. T l niăđa hóa mi ch đt t 7 - 10%ăđi vi xe con (theo quy hoch
là 50%), 30 - 40%ăđi vi xe ti nh và xe khách trên 10 ch (quy hoch là 60%). Vit
Nam vnăđangăđm nhnăcôngăđon lp ráp ô tô hoàn chnh, các linh kin niăđa ginăđn,ă
công ngh đaăphn lc hu nên DN không ch nhp khu linh kin mà còn nhp khu c
cm chi tităđ lp ráp. Dnăđn giá tr giaătngă(GTGT)ăngƠnhăôătôăVit Nam rt thp,
chinălcăđưăkhôngăđtăđc k vng (hình 1.1)
Xétătngăquan trong khu vc, doanh s toàn ngành còn khiêm tn
1
, t l nhp khu linh
kinălƠă36,9%ănmă2012.ăChínhăsáchăboăhăôătôănguyênăchicăvƠăuăđưiăthuăviălinh phă
kină toă đngă că choă doanhă nghipă nhpă linhă kină lpă rápă vƠă tiêuă thă trongă nc. Th
trng cu ni đa vi timănngăln khi ô tô nguyên chic nhp khu chim 30% doanh s
toàn ngành, dù phi gánh chu 5 loi thu và 8 loi phí (hình 1.2).
Mt khác, chính sách gim áp lcăgiaoăthôngăđng b, gánh nng thu, phí, thiu ch đu
xe, tình trng kt xe và căs h tngăchaăhoƠnăthin khin ngiătiêuădùngăcóăxuăhng
trì hoãn mua smăôătô.ăơyălƠăkhóăkhnăvƠămơuăthun ni ti mà các B ngƠnhăđangătrìnhă
Chính ph đnhăhng li quy hoch ngành ôătôăđn 2030.
Thi gian Chinălc ô tô Vit Nam khiăđngăcng là thiăđim thành lp Khu Kinh t
m (KTM) Chu Lai. Sauăhnă10ănm,ăKhu KTM Chu Lai (sauăđơyăgi tt là Chu Lai) đưă
có nhng đóngăgópănhtăđnh cho nn kinh t tnh Qung Nam, chim 58% thu ngân sách
trênăđaăbƠnăgiaiăđon 2006-2010,ăđn htănmă2012,ăs thuăngơnăsáchăhnă3.000ăt đng,
chim 58,8% tng thu ngân sách toàn tnh,ăcăcu kinh t chuynăđi tích cc t mtăđa
phngăthun nông sang công nghip ậ xây dng ậ thngămi ậ dch v (Chính ph,


1

Tính c ô tô lpărápătrongănc và nhp khu, doanh s trung bình 120.000 chic/nm (giaiăđon 2005-
2012)
-2-

2013).ăChuăLaiăđc Chính ph chn là mtătrongănmăKhu kinh t uătiênăđuătăphátă
trinăgiaiăđon 2013-2015.
Hình 1.1. S lng ô tô lp ráp và t l
nhp khu linh kin, ph tùng

Hình 1.2 Lpărápăôătôătrongănc
và nhp khu



Ngun: Tng cc Thng kê Vit Nam (TKVN) (2012).
Ngành CK ô tô Qung Nam không nm ngoài xu th chung trong tng th công nghip
(CN) ô tô và các ngành CK ậ ch to ca c nc. T khi Công ty C phnăôătôăTrng
Hiă(THACO)ăđuătăvƠoăChuăLai,ăhotăđng ch yu ti Khu phc hp sn xut ậ lp ráp
ô tô Chu Lai ậ Trng Hiă(sauăđơyăgi là Khu phc hp) là gia công lp ráp cho các hãng
ô tô Kia, Madza và Peugoet (theo Cc thng kê Qung Nam (TKQN) (2012b) tng kim
ngch nhp khu linh kinăôătôăgiaiăđon 2006-2010 chimăhnă30%ătng kim ngch nhp
khu ca tnh).
 phngădin khác, tuy snălng lp ráp ô tô c nc st gim t nmă2009ănhngăt l
ô tô lp ráp ti Chu Lai so vi c ncăcóăxuăhngătngăliênătc t 1,2%ănmă2004ălênă
26,7% so vi c nc (hình 1.3). Các d án trngăđim ngành CK ô tô vi tng vn đuătă
300 triu USD vn đangătip tc thc hin. T con s 400 nhân s banăđu,ăTHACOăđưă
m rng 23 công ty, nhà máy trc thuc vi 4.000 nhân s,ăđóngăgópănhtăđnh vào ngân
0
5
10

15
20
25
30
35
40
0
20
40
60
80
100
120
2005
2009
2010
2011
2012
Nghìnăchic
Sălngăôătôălpăráp
Tălănhpăkhuălinhăkin,ăphătùng
%
80.479
192.91
166.199
162.847
126.605
0
20
40

60
80
100
120
140
160
180
200
2005
2009
2010
2011
2012
Nghìnăchic
ôătôănhpăkhuănguyênăchic
ôătôălpărápătrongănc
-3-

sách tnh Qung Nam. THACO tr thành DN Vit Nam duy nht sn xut (SX) và lp ráp
3 dòng xe ti, xe khách và xe du lch vi t l niăđa hóa cao nht (xe khách 52%, xe ti
46% và xe du lch 16%). Chu Lai cngăhng nhng tácăđng lan ta t d ánăđng lc
này.
Hình 1.3. S lng ô tô lp ráp ti Chu Lai

Ngun: TKQN (2012)
1.2 Vnăđ chính sách
Xét trong bi cnh c nc, CN ôătôăkhôngăthƠnhăcôngănhngăti Qung Nam, hotăđng
SX lp ráp đưăthúcăđy chuyn binăcăcu kinh t đaăphng.ănhăhngăđnănmă2020,ă
Qung Namăxácăđnhăắu tiên phát trin CK ô tô và d án trung tâm sn xut, lp ráp ô tô
là d án đng lc ca Khu KTM Chu Lai”,ămt phn daăvƠoănngălc và chinălc kinh

doanh ca THACO, phn còn li tpătrungăvƠoăthuăhútăđuăt.ăKh nngăcóănơngăcpăđc
GTGT ngành CK ôătôăđaăphngăhayăkhôngăph thuc rt nhiuăvƠoănngălc cnh tranh
(NLCT) cm ngành này ti Chu Lai.
QungăNamăđangănghiênăcuăđuătăxơyădng mt khu công nghip h tr (CNHT) vi ý
tng nâng cao NLCT ngành CK ô tô. Vnăđ cònăđ ng là: (i) ai s đuătăKCNănƠy,ă(ii)
làm th nƠoăđ thu hút FDI và DN trongănc, (iii) cách thc liên kt SX và tham gia chui
giá tr toàn cu và (iv) vic xây dng khu CNHT có thc s nâng cao NLCT hay không.
Hin nay, duy nht THACO là DN sn xut ậ lp ráp ô tô và SX linh kin, ph tùng ti
0
5
10
15
20
25
30
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
Nghìnăchc
%
Khu KTM Chu Lai
Tălăsoăviăcănc
-4-

Chu Lai. Khi thi gian thc hin cam kt hi nhp AFTA càng ngn li, cùng vi áp lc
cnh tranh khi thu sut nhp khu ô tô nguyên chic v 0%ănmă2018,ăôătôăngoi nhp s

đ b vào Vit Nam phá sn ngành lpărápătrongănc thì áp lc ci thin GTGT ngày
càng nhiuăhn.ăChuăLaiăcn nhngăđánhăgiáăv NLCT ngành ô tô Qung Nam mt cách
khách quan và khoa hc.
1.3 Mc tiêu và câu hi nghiên cu
LunăvnătpătrungăđánhăgiáăvƠăđaăraăcácăkhuyn ngh chính sách nâng cao NLCT ngành
CK ôătôăChuăLai.ăTrongăđiu kinăkhóăkhnăca ngành ô tô Vit Nam, nghiên cu mô hình
thíăđim ti Chu Lai vi mc tiêu đóngăgópămt góc nhìn vi mô cho quá trình tìm kim
cách thc ci thin GTGT ngành CK ô tô đtătrongătngăquanăphát trin vùng, đaăphng
Vi yêu cu trên, lunăvnătr li hai câu hiănhăsau:
Câu hi 1: Tácăđng ca các yu t then cht đn NLCT cm ngành CK ô tô ti khu KTM
Chu Lai nhăth nào?
Câu hi 2: Cn có nhng giiăphápănƠoăđ nâng cao NLCT cm ngành CK ô tô ti Khu
KTM Chu Lai?
1.4ăi tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu là cm ngành CK ô tô và các khâu trong chui giá tr toàn cuăđc
cm ngành này thc hin. Ngành CK ô tô bao gm h thng chassis, truyn lc và ph
kin ca ô tô (ph lc 2).
Phm vi nghiên cu ti tnh Qung Nam, ch yu trênăđa bàn Khu KTM Chu Lai. S liu
đc quan sát t nmă2003ăđn 2013. Lunăvnăkhôngăchuyênăsơuăv k thut CK ô tô mà
tpătrungăphơnătíchăđánhăgiáăNLCTăca cm ngành và các yu t then cht nâng cao NCLT
cm ngành.
1.5 Phngăphápănghiên cu và ngun d liu
Lunăvnăthc hin nghiên cuăđnhătính.ăPhngăphápăthng kê mô t, tng hp phân tích
s liu, h thngăchínhăsáchăvƠăphngăphápăphng vn chuyênăgiaăđc s dng kt hp.
Tác gi thu thp s liu th cp t TKVN, TKQN, Tng cc Hi quan; Hip hi các DN
-5-

sn xut ô tô Vit Nam (VAMA), cácăvnăbn ca y ban nhân dân (UBND) tnh Qung
Nam, BQL Khu KTM Chu Lai, s liu t THACO vƠăthôngătinăkhácăđc công b trên các
tp chí chuyên ngành trc tuynăvƠăcácătrangăđin t khác.

Lunăvnătin hành thu thp d liuăsăcp nhm tìm hiuăquanăđim ca các cá nhân, t
chcăcóăliênăquanăđi vi s phát trinăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai.ăTácăgi phng vn trc
tip mt s đi din t chcăcóăliênăquan,ăcăquanăđaăphngăvƠăchuyênăgiaăamăhiu v
lnhăvcăcăkhíăôătô.ă
1.6 Cu trúc ca lunăvn
TipăsauăChngă1ăvaătrìnhăbƠy,ăChngă2ăs gii thiuăcăs lý thuyt v cm ngành và
CNHT. TrongăChngă3,ătácăgi phân tích tng quan tình hình kinh t tnh Qung Nam,
quá trình hình thành ngành CK ôătôăChuăLai,ăsauăđóăđiăsơuăphơnătíchăcácăyu t trong cm
ngành mà khung phân tích tiăChngă2ăđưăgii thiu.
Phn cui ca lună vnă (Chngă 4) s tóm tt các phát hin chính và gi ý chính sách
nhm góp phn nâng cao NLCT ngành CK ô tô Chu Lai.

-6-

CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT

2.1 Căs lý thuyt nngălc cnh tranh và cm ngành
CmăngƠnhă(cluster)ăđc s dng trong nghiên cu gn lin vi khái nim cm ngành ca
Porter (1990, 1998, 2008): ắs tp trung v mt đa lý ca các DN, các nhà cung ng và
các DN có tính liên kt cng nh ca các công ty trong các ngành có liên quan và các th
ch h tr (ví d nh các trng đi hc, cc tiêu chun, hip hi thng mi…) trong
mt s lnh vc đc thù, va cnh tranh va hp tác vi nhau”.ă

Ngun: Porter (1990, tr.127)
Lunăvnăs dng môăhìnhăkimăcngăca Michael Porter đ phân tích NLCT cm ngành
căkhíăôătôăti Chu Lai. NLCT cmăngƠnhăđc phân tích trên bn nhóm yu t là: (i) các
điu kin nhân t đu vƠo,ă(ii)ămôiătrng cnh tranh và chinălc kinh doanh ca doanh
nghip;ă(iii)ăđiu kin cu; (iv) và các th ch h tr (hình 2.1).
Hình 2.1. Môăhìnhăkimăcng

Nhngăđiu kin
cu
Nhngăđiu kin
Nhân t (u vào)
Các ngành công
nghip h tr và có
liên quan
Môiătrng chính
sách giúp phát huy
chinălc kinh doanh
và cnh tranh
 Môiă trng niă đa khuyn
khích các dng đuă tă vƠă
nâng cp bn vng thích hp
 Cnh tranh quyt lit gia các
đi th tiăđaăphng
S lng và chi phí ca
nhân t (đu vào)
 Tài nguyên thiên nhiên
 TƠiănguyênăconăngi
 Tài nguyên vn
 Căs h tng vt cht
 Căs h tng qun lý
 Căs h tng thông tin
 Căs h tng khoa hc

 Nhân t s lng
 Nhân t chuyên môn hóa
- S hin hu ca các nhà cung

cp niăđaăcóănngălc
- S hin hu ca ngành công
nghip cnh tranh có liên quan
 Nhng khách hàng niăđa sành
siăvƠăđòiăhi kht khe.
 Nhu cu ca khách hàng (ni
đa) d báo nhu cu  nhng
niăkhác.ă
 Nhu cu niă đa btă thng 
nhng phân khúc chuyên bit
hóa có th đcă đápă ng trên
toàn cu
-7-

Tng yu t c th trongămôăhìnhăkimăcngăs đcăđánhăgiáăv mtătácăđng tích cc,
tiêu cc hay trung tính ti NLCT cmăngƠnh.ăCácăđánhăgiáănƠyălƠăcăs đ xácăđnh nhng
cu phn nào lành mnh,ănhngăcu phn nào là yu trong cmăngƠnhăcăkhíăôătôă Chu
Lai, QungăNam.ăNhngăđ lƠmăđc vicănƠy,ăbc tip theo là thc hin v săđ cm
ngành.
i vi săđ cm ngành CK ô tô Chu Lai, tác gi da vào hai tr ct chính: s tp trung
v mtăđaălỦăvƠătínhăắliênăkt”,ăắliênăquan”.ăTr ct th nht b hn ch bi s thiu vng
ca các DN ngành CK ô tô hin din  aăphng.ăMtăắh sinhăthái”ăcm ngành hoàn
chnhăchaăhìnhăthƠnhănu thiu cnh tranh và chinălc caăcácăđi th liênăquan.ăơyălƠă
nguyên nhân tác gi không s dng thut ng cm ngành mt cách xuyên sut mà ch gii
thiuănhămt khung phân tích, công c chínhăsáchăđ tìm hiu nhng yu t then cht tác
đngăđn kh nngăhìnhăthƠnhămt cm ngành hoàn thinătrongătngălai.ăTr ct th hai,
đc gn kt bi s tngăh vƠăđc cngăhng t tácăđng lan ta tích cc, tác gi tp
trung vào các th ch h tr, các yu t đu vào và các chinălc kinh doanh thuc v li
th so sánh caăaăphng.
ng vi ngành CK ô tô, theo liên kt ngang bao gm (i) ngành CNHT, căs cung ng sn

phm và dch v có tính cht b sung (ngành hóa cht, luyn kim, hóa cht, nha,ăsn,ăcácă
ngành dch v logistic,ătƠiăchính…),ăcácăngƠnhăs dng chung các nhân t đu vào chuyên
bitănhăCK ch to, CK đin t; (ii) các yu t đu vào cho quá trình sn xut (SX), cung
cp nguyên liu, k nngăchuyênămôn,ăcôngăngh, vnă(nh tài nguyên thiên nhiên, con
ngi,ăcăs h tng…);ă(iii)ăcácăth ch h tr (Chính ph, chính quyn tnh Qung Nam,
BQL Khu KTM Chu Lai, Hip hi ngành ngh)ăvƠă(iv)ănngălc ni ti, chinălc kinh
doanh ca THACO.
Theo các liên kt dc, t hotăđng ct lõi ca cm ngành là SX các sn phm CK ô tô thì
ngc v thng ngun là hotăđng cung ng linh ph kin, cm linh kină(khungăsn
vƠăđngăc),ăSXăvt liu (thép carbon, thép hpăkim,ănhôm…),ăSXănguyênăliu thô (cao su,
thy tinh, st, nha,ănhôm)ăđn thit k sn phm (xe nguyên mu,ăxeăắkháiănim”);ăxuôiă
v h ngun bao gm tip th, bán hàng (h thngăshowroom,ăđi lý chính thc,ănhng
quyn, bán l) và hu mãi (sa cha máy, bo hành, bo trì).

-8-

Hình 2.2. Săđ cmăngƠnhăcăkhíăôătôăChuăLai

Ngun: Tác gi t v

Phơnătánăđ
Trungăng(Quyăhoch ngành)
Th ch h tr
Các ngành h tr và liên quan
Hip hi ngh nghip
R&D và thit k
Nguyên liu thô
Sn xut vt liu
công c

Linh kin, ph tùng
Lp ráp cm linh kin
Lp ráp ô tô,
xutăxng

Marketing và thngăhiu

Mngăli kinh doanh

Niăđa

Xut khu

Mngăli sa cha,
bo trì, hu mãi

iu kin yu t
H tng tài chính, tín dng
H tng k thut

Ngun nhân lc
tăđai,ămt bngăđuăt

V tríăđa lý

Ngành bo him

Dch v tài chính

Dch v vn ti, kho bãi,
logistics

Ngành khai khoáng
NgƠnhănngălng
Ngành hóa cht, nha,ăsn
Ngành căkhíăch to (khuôn
mu,ăđúc,ăgiaăcôngănhit…)

NgƠnhăcăkhíăđin t
Ngành luyn kim

aăphng
Chính quyn tnh
Căs đƠoăto dy ngh
BQL Khu KTM Chu Lai
Trung tâm nghiên cu,
i hc
Chinălc, cu trúc và cnh tranh
Mcăđ cnh trnh
Chinălc kinh doanh
iu kin cu

Trongănc
Quc t
-9-

Hìnhă2.2ălƠăsăđ tng quát ca cmăngƠnhăcăkhíăôătôăs đc s dngăđ phân tích và
đánhăgiáătng yu t (phân theo các cpăđ: có tính cnh tranh [+] và không có tính cnh
tranh [-])
2.2 Công nghip h tr
2.2.1ăKháiănim
Mt thành phn quan trngătrongămôăhìnhăkimăcngămƠ lunăvn tp trung phân tích là
CNHT. Thut ng CNHT (supporting industry) btăđu xut hin ch yu  Nht Bn t
nhngănmăsauăchin tranh th gii th 2 khi vic gia công các b phn, chi tit máy không
cùngăđnăv SX viăniălp ráp sn phm cui cùng
2
. Ngày nay, thut ng CNHTăđưăđc
s dng rngărưiănhngăniăhƠmăchaăthng nht (xem ph lc 14, 15).
 Vit Nam, thut ng CNHT xut hin ti Din dàn Kinh t Vit Nam (VDF) và s dng
chính thc t nmă2004ătrongăcácăvnăbn ca Th tng Chính ph
3

. Trcăđơy,ăcungă
ng linh ph kin có tính cht ph thuc, b tr cho CN chính,ăCNHTăđc gi là CN ph
tr. Ngày nay, trên các hi tho, dinădƠnătrangăthôngătin,ăvnăbn ca Chính ph và các B
ngƠnh,ăđaăphng,ăCNHTăxemăxétă mcăđ đc lpătngăđi và có vai trò ngày càng
quan trngăhn.ăTheo Chính ph (2011a), CNHT là các ngành CN sn xut vt liu, ph
tùng linh kin, ph kin, bán thành phm đ cung cp cho ngành CN sn xut, lp ráp các
sn phm hoàn chnh là t liu sn xut hoc sn phm tiêu dùng
CN ô tô bao gm bn lnh vc chính: (i) SX, ch to nguyên vt liu; (ii) ch to linh ph
kin; (iii) lp ráp cm, (iv) lp ráp tngăthƠnh.ăTrongăđó,ălp ráp tng thành là khâu to ra
sn phm hoàn chnhă nh:ă đngă c,ă hp s, khung, v, bung lái, khoang hành khách,
thùng ch hƠng,ăđc lp ráp t các chi tit và cm chi thit; ch to linh kin và lp ráp
cm là CNHT trung gian; SX nguyên vt liu là CNHT thng ngun (ph lc 16)
Nhăvy, hiu mt cách chung nht, CNHT là các ngành CN sn xut, t sn xut nguyên
vt liuăđn gia công ch to các sn phm, ph tùng, linh kin, ph kin, bán sn phm


2
Ngun gc CNHT trong ting NhtălƠăắsusono sangyo”,ăđ ch ra s thiu vng nhà sn xut linh kin, ph
tùng  ASEAN khi h mun dch chuyn mt phn sn xut lpărápăđn gn th trng tiêu th
3
“Tp trung phát trin các ngành CNHT đ tng cng kh nng cung ng nguyên vt liu, bán thành phm,
ph liu đu vào trong nc cho sn xut hàng công nghip xut khu và thúc đy mi quan h b tr liên
ngành gia các ngành công nghip…”(Chính ph, 2004c)
-10-

đ cung cp cho ngành CN lp ráp các sn phm cuiăcùngălƠătăliu, công c sn xut
hoc sn phm tiêu dùng.
Hình 2.3.ăMôăhìnhăhóaăđnhănghaăCNHTăngƠnhăcăkhíăôătô

2.2.2 Kinhănghimăqucăt
2.2.2.1 Hàn Quc
Hàn Quc phát trin CNHT chia thành nhiuăgiaiăđon. T chính sách niăđa hóa, hn ch
nhp khu tp trung phát trin vt liu phc v ngành thép, hóa cht, linh kin lp ráp xe
hiăđn thu hút FDI, m rngăchoăvayătƠiăchính,ăđuătăR&D.ănănmă2001,ăHƠnăQuc
ch đnh mt s doanh nghip ln phi mua các linh ph kin t các SME có tính mc tiêu.
Giaiăđon 2007-2010, Hàn Quc phát trin vt liu mi, xây dng Khu/Cm CNHT, gia
nhp chui giá tr toàn cu. T nmă2011ăđn nay, Hàn Quc phát trin CNHT bng cách
đuătămnh vào KHCN, Vin nghiên cu,ăTrng i hc và Qu đuătămo him.
Nguyên liu thô

Công nghip sn xut lp ráp ô tô hoàn chnh
Lp ráp tng thành
CÔNG NGHIP H TR
Công c, thit b - công ngh

Vt liu

Chi tit máy, ph tùng,
linh kin, ph kin

Cm linh kin
(lp ráp cm)
Ngun: Tác gi tng hp t Quy hoch phát trin các ngành công nghip
-11-

2.2.2.2 Nht Bn
Kinh nghimăđc sc v phát trin CNHT ca Nht Bn là chính sách SME, thông qua lut
v Hp tác vi các SME bo v quynăđƠmăphánăca các doanh nghip nh, toăđiu kin
đ h có th tip cn vi công ngh mi, các ngun vn vay, h tr R&D da trên hai tiêu
chíăđóălƠăđ co giãn ca thu nhpăvƠănngăsutăđ la chn xúc tin. CNHT do h thngătă
nhân phát trin, mô hình liên kt chui kiu m - con vi đòiăhi kht khe ca các công ty
cp cao làm cho các công ty con tr nên mnhăhnăvƠăcóănngălc cnhătranhăcaoăhn.
2.2.2.3 Thái Lan
Thái Lan phát trin CNHT theo tngăgiaiăđon. Sau thi gian bo h, Thái Lan b chính
sách niăđaăhóa,ătngăthu nhp khu linh kin, yêu cuăcácăcôngăđon sn xut linh kin
thc hin ti Thái Lan ch khôngăquanătơmăđn quc tch ca công ty. Chính ph tngă
cng chính sách h tr doanh nghipănh toă môiătrng thun li, xây dngăchngă
trìnhăđƠoăto k s,ătngăhc bng hc tp trong khi CN,ăđƠoăto liăđiăngăk săvƠănhơnă
viênăđiu hành, xây dngătrungătơmăcăs d liu CN, khuyn khích liên doanh gia các
côngătyăđaăphngăviăcácăcôngătyănc ngoài trong CNHT.
2.2.2.4 Mt s bài hc cho Vit Nam
Th nht, xây dng mtăquanăđim và cách hiu phù hp v CNHT.ăCNHTăkhôngăđng
nghaălƠăngƠnhăcôngăngh thp, ch đnăthun b tr hay ph tr mà nó phi là nn tng
ca quá trình CN hóa, hotăđng da trên công ngh và k nngălaoăđng cao. Phát trin
CNHT cn chú trngăđn các chính sách h tr các doanh nghip va và nh.
Th hai, xácăđnhăđúngăvaiătròăca CNHT trong chinălc phát trin ngành. CNHT thc
s là ngành phát huy sut sinh liătngădnătheoăquyămôă(sauăđơyăgi tt là IRS). Nngăsut
và công ngh là yu t ctălõiăđi vi các ngành CNHT.
Th ba, ch đng tham gia chui sn xut toàn cu và nâng cao NLCT. Khi các yu t nhă
nhân công r, tài nguyên thiên nhiên sn có, v tríăđa lý thun li…ngƠyăcƠngăcnh tranh

gay gt thì k thut công ngh,ănngălc t chc qun lý sn xut kinh doanh, kh nngă
khai thác th trng, sáng to và phát trin sn phm…s là khu vc cnh tranh mi mà
-12-

Vit Nam không th gia nhp chui giá tr toàn cu nuăkhôngătngăcngănngălc ni
sinh này
Th t, thu hút và gi chân các doanh nghip FDI. Vit Nam mun to ra nhng tên tui
sn phm ln mang tm quc t là rtăkhóăđtăđc trong thiăđim hin ti, nên c gng
đ có th kt ni vi mt trong nhng mt xích trong chui sn xut và cung cp toàn cu
thông qua các chính sách thu hút ngun vnăđuătătrc tipănc ngoài
Th nm, tngăcng mi liên kt gia các doanh nghip. Chính ph cn thành lp các t
chc chuyên v phát trin CNHT, to thành cu ni gia chính ph vi doanh nghip, kt
ni các doanh nghip vi nhau.
Th sáu, phát trin ngun nhân lc chtălng cao, liên kt cht ch gia các doanh nghip
viăcăs đƠoăto.

-13-

CHNGă3.ăNNGăLC CNH TRANH

3.1 Tng quan tình hình phát trin kinh t
3.1.1ăKhuăvcăduyênăhiăminăTrung
Duyên hi min Trung (DHMT) bao gm 14 tnh kéo t ThanhăHóaăđn Ninh Thun, nm
trên trc giao thông chính Bc ậ NamăvƠăthôngăthngăraăbin qua các tuyn hành lang
ôngăậ Tây, ni viăđng hàng hi quc t. Khu vc này tp trung nhiu Khu kinh t đưă
điăvƠoăhotăđngănh VngăÁng,ăChơnăMơy,ăChuăLai,ăDungăQut,ăNhnăHi, Vân Phong
và Khu Kinh t đangătrongăquáătrìnhănghiênăcuănhăNghiăSn,ăNamăPhúăYên.ă
Nhìnăchung,ăđây là vùng kinh t tngăđi nghèo vi tcăđ tngătrngăGDPăgiaiăđon
2006-2010 là 5,9%, thp nht c nc; GDPăđuăngi 2010 là 15,5 triu, ch bng 68% c
nc (DinăđƠnăv phát trin bn vng khu vc DHMT, 2014). Trung tâm ca khu vc là

Vùng kinh t trngăđim min Trung
4
(KTTMT)ăvi tcăđ tngătrngăGDPănmă2012ă
lƠă10,57%,ăcaoăhnăc ncă5,03%.ăCăcu kinh t VùngăKTTMTăđangăchuyn dchătngă
các ngành dch v, công nghip, gim dn ngành nông nghip.ăRiêngăngƠnhăcăkhí,ăVùng
KTTMT đangă trongă giaiă đon phát trin vi mcă tngă trngă 26,9%ă trongă giaiă đon
2009-2012ă(tngăđngăvi toàn qucă28,4%).ăNmă2012,ătiu ngành máy móc thit b
tngă41,5%.ăƠăNng và Qung Nam có t trng cao nht;ăƠăNngăcóăuăth trong sn
xut kim loi, Qung Nam sn xutăđngăcă,ărăậ moóc và Qung Ngãi sn xut máy móc
thit b,ăphngătin vn ti (ph lc 18, 19)
3.1.2ăTnhăQungăNam
Phân tích s liu t TKQN (2012a),ă sauăhnă 15ănmă tách ra t tnh Qung Nam ậ Ơă
Nng, tng sn phmătrênăđa bàn giaiăđon 1997-2011ătng bình quân 10,6%/nm. GDP
bìnhăquơnăđuăngi 17,3 triuăđng/ngi/nmă(thpăhnăhn 22,8 triuăđng/ngi/nm
ca c nc), t l h nghèoă24%ă(caoăhnărt nhiu so vi mc bình quân 14,2% ca c
nc). Qung Nam cha phi là mt tnh phát trin kinh t, th trng đa phng còn nh
bé, các xã nông thôn có t l h nghèo còn nhiu. So vi 14 tnh DHMT, Qung Nam ni


4
Bao gm: Tha Thiên Hu,ăƠăNng, Qung Nam, QungăNgưiăvƠăBìnhănh
-14-

bt vi tng vn đng ký FDI và sn lng g khai thác dn đu vùng, tc đ tng giá tr
sn xut CN ch sau tnh Qung Ngãi.
Hình 3.1 th hin CN – ch bin chim t trng ln nht, ln th hai là nông nghipănhngă
tngătrng thp. Thng mi và xây dng có quy mô khá, tc đ tng trng nhanh nht,
ngành khách sn, nhà hàng chim t trng cao so vi c nc. C cu kinh t tnh đang có
chuyn bin tích cc sang hng CN – thng mi – dch v
Hình 3.2 th hin CN ch bin – ch to, vn ti – truyn thông và y t là nhng ngành có

tc đ thay đi t trng nhanh nht (chim gn 2,7% so vi c nc). Hình 3.3 cho thy
“xe có đng c, r-moóc” vt xa các sn phm khác c v giá tr, tc đ tng trng và
t trng so vi c nc. Nhng sn phm có t trngăcaoănhăgiy, phi kim loiă(đá,ăcátă
xây dng, gch và thy tinh), ni tht (bàn gh, t g)ăđu xut phát t ngun tài nguyên
di dào caăđaăphng.
Hình 3.1 Quy mô, tcăđ tngătrng và t trng các ngành kinh t so vi c nc

Ngun: Tính toán ca tác gi t TKQN (2012a, 2012b)