Phân tích rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH


NGUYN QUC TIN

PHÂN TÍCH RI RO TRONG HOT
NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG
THNG MI VIT NAM


LUN VN THC S KINH T



TP. H Chí Minh – Nm 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH



NGUYN QUC TIN

PHÂN TÍCH RI RO TRONG HOT
NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG
THNG MI VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – ngân hàng
Mã s: 60340201

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS H VIT TIN



TP. H Chí Minh – Nm 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn này là do chính tôi nghiên cu và thc hin.
Nhng s liu, kt qu đc nêu trong lun vn là hoàn toàn trung thc, đc trích
dn t các tài liu, các công trình nghiên cu , các tp chí có ngun gc rõ ràng và
đáng tin cy.
Thành ph H Chí Minh, ngày…tháng…nm 2014
Tác gi




Nguyn Quc Tin

MC LC

Trang
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT
DANH SÁCH CÁC BNG
DANH SÁCH CÁC HÌNH V,  TH
LI M U 1

1. S cn thit ca đ tài nghiên cu 1
2. Mc tiêu nghiên cu 1
3. i tng, phm vi và thi gian nghiên cu 2
4. Phng pháp nghiên cu 2
5. Ý ngha thc tin ca đ tài nghiên cu 2
6. Kt cu lun vn 3
CHNG 1: LÝ THUYT V RI RO TRONG HOT NG KINH
DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI 4
1.1 Ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng 4
1.1.1 Ri ro tín dng 4
1.1.2 Ri ro thanh khon 6
1.1.3 Ri ro lãi sut 7
1.1.4 Ri ro t giá 8
1.2 Mô hình phân tích ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng da
vào ch s Z-score 8
1.2.1 Nghiên cu nn tng v ch s Z-score 9
1.2.2 Các nghiên cu thc nghim phân tích ri ro trong ngân hàng da vào ch s
Z-score 10
1.2.3 Mô hình tác gi đ xut 12
KT LUN CHNG 1 17
CHNG 2: THC TRNG RI RO TRONG HOT NG KINH
DOANH CA CÁC NGÂN HÀNG VIT NAM 18
2.1 Thc trng ri ro trong hot đng kinh doanh ca các ngân hàng Vit
Nam 18
2.1.1 Quy mô hot đng ca h thng ngân hàng 18
2.1.2 Thc trng ri ro trong h thng ngân hàng Vit Nam 22
2.1.2.1 Ri ro tín dng 22
2.1.2.2 Ri ro thanh khon 25
2.1.2.3 Ri ro lãi sut 29
2.1.2.4 Ri ro t giá 30

2.2 Phân tích ri ro trong h thng ngân hàng thng mi Vit Nam da vào
ch s Z-score 34
2.2.1 Mô t mu và d liu nghiên cu 34
2.2.2 Mô hình nghiên cu 36
2.2.3 Phng pháp hi quy 40
2.2.4 Thng kê mô t các bin 40
2.2.5 Kim đnh các gi thuyt và la chn mô hình thích hp 43
2.2.6 Phân tích kt qu c lng 48
2.2.6.1 Vai trò vn ch s hu – bin LEV 49
2.2.6.2 Ri ro lãi sut – bin NIR 50
2.2.6.3 Ri ro t chi phí lng và tr cp – bin CTI 50
KT LUN CHNG 2 52
CHNG 3: MT S GII PHÁP NHM HN CH RI RO TRONG
HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI 53
3.1 Kt lun v kt qu thc nghim 53
3.2 Gii pháp nhm hn ch ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng
thng mi 54
3.2.1 T phía Chính ph và Ngân hàng Nhà nc 54
3.2.2 T phía các ngân hàng thng mi 56
KT LUN CHNG 3 62
KT LUN 63
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
Ph lc 1: Li nhun và ri ro ca các BHC, phân nhóm theo mc đ hot đng phi
ngân hàng giai đon 1971-1977
Ph lc 2: Kt qu c lng s n đnh ca h thng ngân hàng c
Ph lc 3: Các ngân hàng đc nghiên cu phân theo quc gia
Ph lc 4: Các bin trong mô hình ca Laura Baselga-Pascual, Antonio Trujillo-
Ponce and Clara Cardone-Riportella
Ph lc 5: Kt qu c lng ca Laura Baselga-Pascual, Antonio Trujillo-Ponce

and Clara Cardone-Riportella
Ph lc 6: Các bin trong mô hình ca Nguyn Thanh Dng
Ph lc 7: Kt qu c lng ca Nguyn Thanh Dng
Ph lc 8: Kt qu hi quy theo mô hình Pool OLS
Ph lc 9: Kt qu hi quy theo mô hình Fixed Effect
Ph lc 10: Kt qu hi quy theo mô hình Random Effect
Ph lc 11: Kt qu kim đnh Hausman
Ph lc 12: Kt qu kim đnh Breusch-Pagan (LM)


DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT

NHNN : Ngân hàng nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi
NHTMNN : Ngân hàng thng mi nhà nc
NHTMCP : Ngân hàng thng mi c phn
CSH : Ch s hu
LSBQ : Lãi sut bình quân
TPCP : Trái phiu chính ph
TCTD : T chc tín dng
WTO : T chc thng mi th gii
ALM : Qun lý tài sn và ngun vn
LDR : t l d phòng ri ro tín dng
LLP : t l chi phí d phòng tín dng
LEV : t l đòn by
NIR : t l thu nhp lãi thun
CTI : t l chi phí lng và tr cp
LDR : t l cho vay
LAD : t l tài sn thanh khon

DANH SÁCH CÁC BNG

Bng 1.1 : Tóm tt bin t các nghiên cu thc chng 13
Bng 2.1 : Vn c phn hóa và tng tài sn ca Vietinbank và mt s ngân hàng
trong khu vc nm 2012 19
Bng 2.2 : Tng tài sn mt s NHTM t nm 2011-2013 21
Bng 2.3 : Danh sách các NHTM đc nghiên cu 35
Bng 2.4 : Bin đc lp trong mô hình 37
Bng 2.5 : K vng du ca mô hình 39
Bng 2.6 : Tóm tt thng kê các bin 41
Bng 2.7 : Trung bình các bin qua các nm 42
Bng 2.8 : Tng quan các bin trong mô hình 44
Bng 2.9 : Kt qu kim đnh VIF 45
Bng 2.10 : Kt qu c lng 46
Bng 2.11 : Tóm tt kt qu c lng có ý ngha thng kê 48
DANH SÁCH CÁC HÌNH V,  TH

Hình 2.1 : Vn điu l ca các NHTM Vit Nam nm 2013 20
Hình 2.2 : T l n xu ca h thng ngân hàng Vit Nam giai đon 2007-2013 23
Hình 2.3 : Trung bình t l tài sn thanh khon trên tng tin gi ca 21 NHTM
giai đon 2009-2013 25
Hình 2.4 : Tng trng huy đng vn và tín dng ca h thng ngân hàng Vit
Nam giai đon 2007-2013 26
Hình 2.5 : T l cp tín dng so vi ngun vn huy đng ca h thng ngân hàng
Vit Nam giai đon 2008-2013 28
Hình 2.6: T giá USD/VND bình quân liên ngân hàng giai đon 2008-2013
(đng) 30
Hình 2.7: Tc đ tng/gim t giá USD/VND giai đon 2008-2013 (%) 31
Hình 2.8: Kim ngch xut nhp khu và cán cân thng mi Vit Nam giai đon
2008-2013 (t USD) 33

1

LI M U
1. S cn thit ca đ tài
Khng hong kinh t- mt trng thái kinh t mà không mt quc gia nào trên
th gii mong mun gp phi vì nhng hu qu nng n ca nó. Th nhng trong
lch s phát trin ca th gii hin đi, các nn kinh t đã không ít ln ri vào khng
hong do rt nhiu nguyên nhân. Trong khong 50 nm tr li đây, các cuc khng
hong kinh t có quy mô toàn cu đu có liên quan mt thit đn h thng ngân
hàng và trong nhiu nguyên nhân đc đa ra đ gii thích tình hình khng hong
thì công tác qun lý ri ro trong h thng ngân hàng luôn đc bàn lun mt cách
nghiêm túc. H thng ngân hàng Vit Nam cng không nm ngoài nhng quy lut
đó, cng đóng vai trò huyt mch trong h thng tài chính quc gia và cng đi mt
vi nhng ri ro trong h thng và ngoài h thng. Trong vài nm gn đây, h thng
ngân hàng Vit Nam hot đng rt bt n, tình trng cng thng v thanh khon, v
tín dng và v lãi sut luôn đe da s hot đng n đnh ca các ngân hàng.  tình
trng trên xy ra mt phn là do s yu kém trong chính sách qun lý ri ro ca
NHNN, mt phn là do thiu các công c đánh giá ri ro toàn din và cng có th
do tính k lut tài chính cha nghiêm.
T thc t trên, tác gi chn nghiên cu đ tài “Phân tích ri ro trong hot
đng kinh doanh ca h thng ngân hàng thng mi Vit Nam” đ tìm ra các
nguyên nhân đã gây nên s bt n ca h thng ngân hàng thng mi trong thi
gian qua và đ xut mt công c có th đánh giá tình trng ri ro ca các ngân hàng
ri qua đó có th ci thin và giúp h thng hot đng n đnh hn.
2. Mc tiêu nghiên cu
 tài đi sâu phân tích v bn loi ri ro chính ca các ngân hàng là ri ro tín
dng, ri ro thanh khon , ri ro lãi sut và ri ro t giá.
Bên cnh đó, vn dng lý thuyt, tham kho các nghiên cu trong và ngoài
nc đ xây dng mô hình phân tích ri ro trong hot đng kinh doanh ca các

2

ngân hàng thng mi. T đó s đa ra mt s kt lun và khuyn ngh nhm ci
thin tình hình ri ro ca các ngân hàng.
3. i tng, phm vi và thi gian nghiên cu
i tng nghiên cu: ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng
thng mi.
Phm vi nghiên cu: 21 ngân hàng thng mi Vit Nam
Thi gian nghiên cu: t tháng 1/2009 đn tháng 12/2013
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu đnh tính: thu thp và s dng các d liu th cp
t các báo các tài chính ca các ngân hàng, t Internet… đ:
- Phân tích ri ro trong hot đng kinh doanh ca các ngân hàng
- Xây dng, hiu chnh mô hình
- Ngoài ra còn s dng thêm mt s phng pháp nh phân tích, so
sánh, quy np…nhm đánh giá ri ro và t đó đ xut mt s khuyn
ngh đ ci thin ri ro.
Phng pháp nghiên cu đnh lng: s dng mô hình hi quy đa bin, các
d liu thu thp đc x lý trên phn mm Eview 7.2 và Excel 2007, s dng d
liu bng (panel data) đ thng kê mô t, phân tích tng quan, s dng kim đnh
VIF đ kim tra hin tng đa cng tuyn, s dng kim đnh Hausman và kim
đnh Breusch-Pagan đ la chn gia 3 mô hình hi quy là Pool OLS, Fixed Effect
và Random Effect, s dng kim đnh Durblin-Watson đ kim tra hin tng t
tng quan.
5. Ý ngha thc tin ca đ tài nghiên cu
Kt qu nghiên cu góp thêm c s khoa hc đ đánh giá ri ro trong hot
đng kinh doanh ca các ngân hàng và giúp các c quan qun lý có thêm công c đ
kim soát ri ro ca h thng ngân hàng.
3

6. Kt cu ca lun vn
Ngoài li m đu và kt lun, lun vn đc chia thành ba chng chính vi
ni dung nh sau:
Chng 1: Lý thuyt v ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng thng
mi
Chng 2: Thc trng ri ro trong hot đng kinh doanh ca các ngân hàng Vit
Nam
Chng 3: Mt s gii pháp nhm hn ch ri ro trong hot đng kinh doanh ca
ngân hàng thng mi

4

CHNG 1: LÝ THUYT V RI RO TRONG HOT NG KINH
DOANH CA NGÂN HÀNG THNG MI
1.1 Ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng
H thng ngân hàng đóng vai trò rt quan trng trong s phát trin ca mt
nn kinh t và gi vai trò huyt mch trong h thng tài chính ca mt quc gia
nhng các hot đng trong lnh vc ngân hàng li rt nhy cm và d b tn thng
bi nhiu tác đng vi mô, v mô và trong chính ni b các ngân hàng. Mc đ d
tn thng càng tng lên cùng vi s phát trin ca mt nn kinh t và tc đ phát
trin ca khoa hc k thut hin đi.
Ri ro luôn tim n trong các ngân hàng và nu nh chúng ta không nhn
dng, tìm hiu nguyên nhân và hu qu đ t đó qun lý trong tm kim soát thì s
dn đn s sp đ ca mt nn kinh t. Cho đn ngày nay, đã có rt nhiu nghiên
cu v ri ro ca các ngân hàng và nhìn chung có th phân thành 4 loi ri ro chính:
ri ro tín dng, ri ro thanh khon, ri ro lãi sut và ri ro t giá.
1.1.1 Ri ro tín dng
Theo quyt đnh 493/2005/Q-NHNN v phân loi n, trích lp và s dng
d phòng đ x lý ri ro tín dng trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng
thì ri ro tín dng đc đnh ngha nh sau:

“Ri ro tín dng trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng là kh nng
xy ra tn tht trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng do khách hàng
không thc hin hoc không có kh nng thc hin ngha v ca mình theo cam
kt.”
Nh vy ri ro tín dng là loi ri ro phát sinh trong quá trình cp tín dng
ca các ngân hàng và biu hin qua vic khách hàng không tr đc n hoc tr n
không đúng hn.
Hin nay, hot đng cp tín dng ca các ngân hàng rt đa dng nh cho
vay, chit khu công c chuyn nhng và giy t có giá, cho thuê tài chính, bo
lãnh, bao thanh toán… và mi hình thc đu phi đi mt vi ri ro tín dng  mc
5

đ khác nhau. K c hot đng mua li các loi trái phiu ca doanh nghip cng
không tránh khi loi ri ro này.
Nguyên nhân dn đn ri ro tín dng rt đa dng, nhng xét  góc đ các ch
th tham gia thì ri ro tín dng xut phát t các nguyên nhân sau:
• T phía khách hàng : kh nng t ch tài chính kém, nng lc điu
hành yu, h thng qun tr kinh doanh không hiu qu dn đn vic
s dng vn vay kém hiu qu hoc tht thoát quá nhiu, nh hng
xu đn kh nng tr n. Nhng cng có th do s thiu thin chí,
không minh bch ca khách hàng trong vic vay n, tr n hoc xin
gia hn n.
• T phía ngân hàng: s thiu giám sát, đo đc và nng lc yu kém
ca cán b tín dng cùng vi quy trình cho vay thiu cht ch ca các
ngân hàng. Nhiu cán b ngân hàng hin nay hoc do thiu kinh
nghim nên dn đn thiu sót trong quy trình cho vay hoc c tình vi
phm đ đt ch tiêu tín dng gây thit hi cho các ngân hàng. Bên
cnh đó, chính sách và quy trình cho vay ca các ngân hàng thiu cht
ch, cha chú trng đn hot đng giám sát vic s dng vn ca
khách hàng, cha có quy trình qun tr ri ro hu hiu; công tác phân

tích khách hàng đ tính toán điu kin cho vay và kh nng tr n còn
nhiu bt cp, ch yu da trên kinh nghim ch cha áp dng công
c chm đim tín dng, chm đim tín dng nhng đánh giá không
chính xác kh nng tr n ca khách hàng.
• Do các yu t khách quan nh l lt, thiên tai, ha hon hoc s thay
đi v chính sách qun lý kinh t ca nhà nc…khin khách hàng
lâm vào tình trng khó khn tài chính khó tr n cho ngân hàng.
Hu qu ca ri ro tín dng rt nng n vì đây là hot đng kinh doanh chính
ca các ngân hàng. Khi ri ro tín dng xy ra, các ngân hàng không thu hi đc n
s dn đn vic mt cân đi thu chi t đó làm mt kh nng thanh khon và dn đn
kh nng phá sn. Vi s liên kt ca các ngân hàng hin nay thì tác đng lan
6

truyn s dn đn s phá sn dây chuyn ca các ngân hàng khác và làm sp đ h
thng tài chính ca các nn kinh t. Khi mt ngân hàng gp quá nhiu ri ro tín
dng hoc b phá sn, ngi gi tin s hoang mang và đi rút tin không ch  ngân
hàng đó mà còn  các ngân hàng khác. Tình trng rút tin s lng ln s gây khó
khn tài chính cho các ngân hàng và t đó làm sp đ h thng tài chính ri dn đn
khng hong kinh t, nn tht nghip tràn lan và gây nhiu bt n cho xã hi.
1.1.2 Ri ro thanh khon
“Ri ro thanh khon là loi ri ro xut hin khi ngân hàng thiu kh nng chi
tr, không chuyn đi kp các loi tài sn ra tin hoc không có kh nng vay mn
đ đáp ng yêu cu ca các hp đng thanh toán.” (Trn Huy Hoàng, 2011, trang
232).
Mt trong nhng nhim v quan trng ca các ngân hàng là phi duy trì kh
nng thanh khon đy đ đng ngha vi vic hoc các ngân hàng có sn lng vn
kh dng trong tay hoc có th d dàng tip cn các ngun vn vay mn bên ngoài
vi chi phí hp lý, hoc s hu mt s tài sn có kh nng chuyn đi ra tin nhanh
đ đáp ng nhu cu vn trc mt.
Nguyên nhân dn đn ri ro thanh khon rt nhiu nhng có th xem xét 

các nguyên nhân sau:
• Nguyên nhân khách quan: Thay đi trong chính sách tin t ca
NHNN qua vic s dng các công c nh t l d tr bt buc, lãi
sut trn, lãi sut tái cp vn, lãi sut tái chit khu…; tin đn tht
thit t mt s phn t có uy tín v tình hình hot đng ca ngân hàng
dn đn vic rút tin  t; s thay đi kênh đu t ca các nhà đu t
và hiu ng dây chuyn trong tâm lý khách hàng. Tin gi ca khách
hàng rt nhy cm vi s thay đi ca lãi sut. Khi lãi sut ca mt s
kênh đu t tng thì khách hàng s rút tin đ đu t vào các lnh vc
có kh nng sinh li cao hn. Nh vy, ri ro thanh khon cng chu
s tác đng ca ri ro lãi sut.
7

• Nguyên nhân ch quan: ngân hàng s dng quá nhiu các khon vay
mn ngn hn đ đu t dài hn và chin lc qun tr thanh khon
không phù hp, kém hiu qu nh nm gi các loi chng khoán có
tính thanh khon thp, d tr không đ cho nhu cu chi tr…
Ri ro thanh khon đe da đn uy tín và li nhun ca ngân hàng. Trong tình
hung xu nht có th làm cho ngân hàng phá sn và t đó lan sang các ngân hàng
khác, gây tn hi nghiêm trng đn nn kinh t. Khi mt ngân hàng đ xy ra tình
trng thiu ht thanh khon thì s làm mt lòng tin ca ngi gi tin t đó dn đn
vic rút tin vi s lng ln và cng khó khn hn trong vic huy đng vn, t đó
ngân hàng phi huy đng vn vi lãi sut cao hn, gia tng chi phí đu vào và càng
làm tình hình tài chính chuyn bin xu hn.
1.1.3 Ri ro lãi sut
“Ri ro lãi sut là loi ri ro xut hin khi có s thay đi ca lãi sut th
trng hoc nhng yu t có liên quan đn lãi sut dn đn nguy c bin đng thu
nhp và giá tr ròng ca ngân hàng.” (Trn Huy Hoàng, 2011, trang 263)
Có 3 nguyên nhân chính dn đn ri ro lãi sut là:
• S không cân xng v k hn gia tài sn và n: nu ngân hàng huy

đng vn ngn hn đ cho vay hoc đu t dài hn thì nu lãi sut
tng trong ngn hn, ri ro s thành hin thc. Còn nu ngân hàng huy
đng dài hn đ cho vay hoc đu t ngn hn thì nu lãi sut gim
trong nhng nm tip theo, ri ro lãi sut s xut hin.
• Ngân hàng áp dng các loi lãi sut khác nhau trong quá trình huy
đng vn và cho vay: nu ngân hàng huy đng vi lãi sut c đnh và
cho vay vi lãi sut bin đi thì ngân hàng s gp thit hi khi lãi sut
gim. Còn nu ngân hàng huy đng vi lãi sut bin đi và cho vay
vi lãi sut c đnh thì khi lãi sut tng, ri ro lãi sut s xut hin và
gây thit hi cho ngân hàng.
8

• Do t l lm phát d kin không phù hp vi t l lm phát thc t:
Lãi sut cho vay danh ngha = Lãi sut thc + t l lm phát d kin
Nu t l lm phát thc nh hn t l lm phát d kin thì ngân hàng s
hng li nhiu hn nhng ngc li t l lm phát thc ln hn t l lm phát d
kin thì ngân hàng s gp bt li.
T nhng nguyên nhân trên có th thy ri ro lãi sut s làm tng chi phí
ngun vn ca ngân hàng, làm gim thu nhp t tài sn ca ngân hàng và cng làm
gim giá tr th trng ca tài sn và vn ch s hu.
1.1.4 Ri ro t giá
“Ri ro t giá hi đoái trong hot đng ngân hàng là ri ro phát sinh trong
quá trình cho vay ngoi t hoc quá trình kinh doanh ngoi t khi t giá bin đng
theo chiu hng bt li cho ngân hàng.” (Trn Huy Hoàng, 2011, trang 250)
Hin nay các ngân hàng có 2 hot đng liên quan đn ngoi hi có th phát
sinh ri ro là kinh doanh ngoi t trên th trng ngoi hi hay còn gi là hot đng
ngoi t ngoi bng và hot đng huy đng vn và đu t vào tài sn bng ngoi t
hay còn gi là hot đng ngoi t ni bng.
Dù cho hot đng ngoi t ngoi bng hay ni bng thì ri ro t giá s xut
hin khi trng thái ngoi hi ca ngân hàng không cân xng kt hp vi din bin

ngoi hi không có li; hoc do kh nng d báo t giá yu kém trong hot đng
kinh doanh ngoi t ca ngân hàng.
Hu qu ca ri ro này là làm gim thu nhp, gim giá tr tài sn ca ngân
hàng và nu kéo dài trong thi gian dài s gây khó khn tài chính cho ngân hàng.
1.2 Mô hình phân tích ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng da
vào ch s Z-score
Hin nay có 2 mô hình ni bt đ phân tích ri ro trong hot đng kinh doanh
ca ngân hàng là mô hình Stress-test kim tra đ cng thng tài chính và mô hình Z-
score kim tra kh nng khánh kit ca ngân hàng. Mô hình Stress-test thng da
9

vào phng pháp c lng Var đ đo lng ri ro nên khá phc tp và tính chính
xác vn còn cn kim chng thêm. Vi tiêu chí mô hình đn gin nhng chính xác
đ có th áp dng rng rãi, tác gi chn mô hình Z-score đ phân tích ri ro ca
ngân hàng.
1.2.1 Nghiên cu nn tng v ch s Z-score
Nm 1968, E.I.Altman là ngi đu tiên đa ra nghiên cu v ch s Z-score
đ d báo kh nng phá sn ca các doanh nghip sn xut ti M và ch s này vn
đc áp dng cho ti ngày nay vì kh nng d báo khá chính xác ca nó. i vi
riêng ngành ngân hàng thì ch s này đc dùng đ đánh giá sc khe ca doanh
nghip đi vay đ t đó đa ra các quyt đnh cp tín dng. Tuy nhiên, ni bc theo
s thành công ca ch s Z-score trong lnh vc sn xut, các nhà nghiên cu trong
lnh vc ngân hàng cng đang nghiên cu đ tìm ra 1 ch s Z-score có th d báo
kh nng phá sn ca chính các ngân hàng và Boyd and Graham (1986) là nhng
ngi đu tiên đã đa ra ch s Z-score cho các tp đoàn ngân hàng có hot đng
đu t ra ngoài lnh vc ngân hàng nh sau:
 =








+






Sau đó ch s này đc s dng và thay đi bi Hannan and Hanweck
(1988), Boyd and Runkle (1993), Cihak and Hesse (2008) đ đánh giá kh nng
khánh kit ca các ngân hàng vi công thc :
 =







+







Trong đó:
-  : Z-score ca ngân hàng
- 






: trung bình ROA ca ngân hàng
- 

: vn ch s hu bình quân ca ngân hàng
10

- 

: tng tài sn bình quân ca ngân hàng
- 

: đ lch chun ca ROA ca ngân hàng
Vào nm 2010, Foos và cng s đã b sung công thc :
 =
 ( +


)



Tuy các công thc tính toán khác nhau nhng ý ngha ch s Z-score vn
không thay đi- th hin vic gim thu nhp s làm thâm ht vn ca ngân hàng và
t đó làm cho ngân hàng lâm vào tình trng khánh kit và phá sn. Tính cht ca ch
s Z-score là Z-score càng cao thì kh nng khánh kit càng thp và ngc li.

1.2.2 Các nghiên cu thc nghim phân tích ri ro trong ngân hàng da vào
ch s Z-score
u tiên là nghiên cu ca Boyd và Graham (1986) v các Công ty nm gi
ngân hàng (BHC: Bank Holding Company) trong giai đon 1971-1983 đ tìm hiu
vic m rng hot đng ra ngoài lnh vc ngân hàng làm tng hay gim ri ro ngân
hàng. Kt qu ca d liu đy đ trong 13 nm đó cho thy vic đu t ra ngoài lnh
vc ngân hàng nh hng không đáng k đn ri ro ca các ngân hàng. Tuy nhiên,
nu nghiên cu theo hai giai đon : 1971-1977 và 1978-1983 kt hp vi phng
pháp lc mu thì các kt qu cho thy có mi quan h quan h đng bin gia hai
nhân t này, đc bit là trong giai đon 1971-1977 (ph lc 1), mi quan h này th
hin khá rõ. Tuy nhiên, mc ý ngha ca các ch s còn hn ch nên hai ông vn
cha th khng đnh mt cách rõ ràng.
Nm 2009, k tha lý thuyt v mô hình Z-score, Thorsten và cng s đã
nghiên cu s n đnh ca h thng ngân hàng c da trên d liu t 3810 ngân
hàng trong khong thi gian t nm 1995 đn 2007. Phng pháp c lng đc
h s dng là Random-effects (RE) và mô hình c lng bao gm các bin đc
trng ca ngân hàng, các bin v mô, bin gi đi đin cho các ngân hàng tit kim
và bin gi đi din cho các ngân hàng hp tác. Kt qu c lng (ph lc 2) cho
11

R-squared tuy rt thp nhng có th làm tin đ cho vic s dng các bin trong các
mô hình phân tích ri ro ngân hàng sau này.
Mt cách tip cn khác cng rt có ý ngha ca Laura et al. (2011) da vào

ch s Z-score đ nghiên cu các nhân t nh hng đn ri ro ca các ngân hàng
Châu Âu. i tng nghiên cu ca h là 155 ngân hàng thng mi  Châu Âu
(ph lc 3), thi gian nghiên cu t nm 2005 đn nm 2011 . Công thc tính toán
Z-score ca nhóm tác gi này ging nh ca Thorsten et al. (2009) khi nghiên cu
các ngân hàng  c. Tuy nhiên, Laura và cng s dùng phng pháp hi quy
logarit đ c lng các nhân t nh hng đn Z-score, các nhân t này đc phân
thành 2 nhóm là nhóm các bin đc trng ca ngân hàng và nhóm các bin v mô
(ph lc 4). T kt qu c lng (ph lc 5), nhóm tác gi thy rng t l vn ch
s hu trên tài sn (capitalization), kh nng sinh li (Profitability) làm tng Z-
score do đó làm gim kh nng khánh kit ca ngân hàng. Trong khi đó, chi phí
lng (cost to income) làm gim Z-score, do đó làm tng kh nng khánh kit ca
ngân hàng. H cng thy thêm rng th trng ít cnh tranh, lãi sut thp, lm phát
cao kt hp vi tình trng khng hong kinh t s làm tng ri ro cho các ngân
hàng. Kt qu nghiên cu ca h phù hp vi các quy lut kinh t nên đóng góp rt
nhiu kinh nghim quý báu cho các nghiên cu sau này.
Mt nghiên cu khác v ch s Z-score cng rt đáng đc quan tâm là
nghiên cu ca Nguyn Thanh Dng (2011) da trên s liu t nm 2006-2011
vi 144 quan sát t 24 ngân hàng ca Philippines, 110 quan sát t 22 ngân hàng ca
Thái Lan và 180 quan sát t 36 ngân hàng ca Vit Nam. Tác gi s dng 2 mô
hình ging nhau gm 7 bin (ph lc 6) nhng cách tính ch s Z-score khác nhau
và chy th nghim trên c 3 quc gia, t đó thông qua các kim đnh đ la chn
ra mô hình phù hp vi điu kin mi nc đ đánh giá các nhân t nh hng đn
kh nng phá sn ca các ngân hàng. Kt qu c lng (ph lc 7) cho thy t l
chi phí d phòng ri ro tín dng và t l chi phí lng và tr cp quan h thun vi
ri ro, còn t l cho vay và t l tài sn thanh khon quan h nghch vi ri ro. Tuy
nhiên mc đ nh hng li khác nhau phn ánh nhng mt tt và cha tt ca
12

chính sách qun lý tín dng, thanh khon và lãi sut trong h thng ngân hàng ca
Philippines, Thái Lan và Vit Nam t đó có th xem xét và ci thin các chính sách

trên theo chiu hng tt hn.

1.2.3 Mô hình tác gi đ xut
Qua nhng nghiên cu thc nghim phân tích ri ro ca h thng ngân hàng
da vào ch s Z-score, mô hình đc s dng trong lun vn này là mô hình Z-
score ca tác gi Nguyn Thanh Dng đ đánh giá kh nng khánh kit ca h
thng NHTM Vit Nam. Tuy nhiên, tác gi có mt s chnh sa đ phù hp vi tình
hình hin ti và phng trình ca mô hình nh sau:
Z
it
= 
0
+ 
1
LLR
it
+
2
LLP
it
+
3
LEV
it
+
4
NIR
it
+
5

CtI
it
+
6
LDR
it
+
7
LAD
it
+e
it

Trong đó:
- Z
it
=


+








- LLR
it

: t l d phòng n xu ca ngân hàng i nm t
- LLP
it
: t l chi phí d phòng ri ro tín dng ca ngân hàng i nm t
- LEV
it
: đòn by ca ngân hàng i nm t.
- NIR
it
: t l thu nhp lãi thun ca ngân hàng i nm t.
- CtI
it
: t l chi phí lng v tr cp ca ngân hàng i nm t.
- LDR
it
: t l cho vay ca ngân hàng i nm t.
- LAD
it
: t l tài sn thanh khon ca ngân hàng i nm t.
-
e
it
: sai s

Sau khi tìm hiu các nghiên cu thc nghim v ri ro ca các ngân hàng,
Nguyn Thanh Dng (2013) cho rng có 7 yu t th hin ri ro ca các ngân
hàng là: LLR, LLP, LEV, NIR, CtI, LDR và LAD.

13

Bng 1.1: Tóm tt bin t các nghiên cu thc chng
Bin
Nghiên cu thc nghim
Z-score
Boyd and Graham (1986); Jordan J.S
(1998); Macro T.G. & Fernandez M.D.
(2004); Cihak M. & Hess H. (2008);
Foos D., Norden L. & Weber M. (2010).
LLR- t l d phòng n xu
Whalen G. & Thomson J.B (1988);
Halling M. & Hayden E. (2006).
LLP- t l chi phí d phòng ri ro tín
dng
Whalen G. & Thomson J.B (1988);
Halling M. & Hayden E. (2006); Jordan
J.D. & ctg (2011).
LEV- đòn by
Logan A. (2001); Montgomery & ctg
(2004); Jordan J.D. & ctg (2011).
NIR- t l thu nhp lãi thun
Logan A. (2001); Halling M. & Hayden
E. (2006); Jordan J.D. & ctg (2011).
CtI- T l chi phí lng và tr cp
Whalen G. & Thomson J.B. (1988);
Halling M. & Hayden E. (2006); Cihak
M. & Hess H. (2008).
LDR- t l cho vay
Montgomery & ctg (2004); PWC (2006,
2012).

LAD- t l tài sn thanh khon
Montgomery & ctg (2004); PWC (2006,
2012).
Ngun: Nguyn Thanh Dng, 2013. Phân tích ri ro trong hot đng ngân hàng.

14

Các yu t trên th hin cho các loi ri ro: ri ro tín dng, ri ro thanh
khon và ri ro lãi sut. Ri ro tín dng liên quan đn danh mc tài sn đc th
hin qua bin LLR. Ri ro lãi sut th hin qua bin NIR. Ri ro thanh khon đc
th hin qua 2 bin: LDR và LAD. Bin LDR phn án cung-cu thanh khon và
bin LAD phn ánh ngun cung thanh khon cho ngân hàng. òn by LEV th hin
ri ro vn ngân hàng (c cu huy đng). Hai bin LLP và CtI th hin chi phí. LLP
th hin chi phí n xu và có th kt hp vi bin LLR đ đánh giá ri ro tín dng.
 LLR-T l d phòng n xu
Theo kt qu nghiên cu ca Whalen (1988), t l d phòng n xu trên tng
d n cho vay đng bin vi ri ro, n xu càng tng thì d phòng càng tng. Tuy
nhiên, theo kt qu nghiên cu ca Halling (2006) li cho thy t l d phòng n
xu ca nm trc nghch bin vi ri ro vì các ngân hàng có điu kin tài chính tt
thng ch đng tng d phòng và gim thiu đc ri ro, nhng ngân hàng đang
gp khó khn tài chính s gim d phòng đn mc thp nht và đi mt vi ri ro
cao hn.
 LLP- T l chi phí d phòng ri ro tín dng
Theo Whalen (1988) t l chi phí d phòng n xu trên tng tài sn sinh li
bình quân đng bin vi ri ro, tuy nhiên không có ý ngha thng kê. Còn Halling
(2006) k vng t l này đng bin vi ri ro nhng kt qu c lng li không có
ý ngha.
 LEV- T l vn ch s hu trên tng huy đng
Trong nghiên cu ca Logan(2001) v ri ro ca các ngân hàng Anh Quc,
đòn by là tng d n huy đng trên vn CSH nghch bin vi ri ro phá sn ti

thi đim trc khi ngân hàng phá sn mt quí. òn by càng cao do huy đng
nhiu thì ri ro càng cao. Còn theo Montgomery (2004), đòn by là vn CSH trên
d n tin gi đng bin vi ri ro ngân hàng, tuy nhiên không có ý ngha thng kê.
15

Trong khi đó t l vn điu l trên d n tin gi đng bin vi ri ro ngân hàng.
Nhng kt qu nghiên cu ca Jordan (2011) vi đòn by là t l vn cp 1 trên
tng tài sn li có quan h nghch bin vi ri ro, có ngha là đòn by càng cao thì
ri ro phá sn càng gim.

 NIR- T l thu nhp lãi thun
Cng theo nghiên cu ca Logan (2001), t l thu nhp lãi thun trên tng
thu nhp quan h nghch bin vi ri ro. Vic gim thu nhp lãi thun làm tng ri
ro ngân hàng ti nm đang xét, tuy nhiên nhng nm trc đó thì không có ý ngha
thng kê. Còn theo Halling (2006), t l li nhun t hot đng kinh doanh chính
trên tng tài sn cng nghch bin vi ri ro ngân hàng. Trong khi đó kt qu ca
Jordan (2011) thì t l thu nhp ngoài lãi trên thu nhp t lãi ca nm trc quan h
đng bin vi ri ro ngân hàng, có ngha là vic đa dng hóa thu nhp mà gim thu
nhp t lãi có th tng nguy c phá sn ngân hàng do không gi đc th phn và
khách hàng truyn thng.
 CtI- T l chi phí lng và tr cp
Theo Whallen (1988), t l chi phí lng trên tng tài sn sinh li bình quân
đng bin vi ri ro ngân hàng và t l này th hin hiu qu hot đng kinh doanh.
T l này tng làm gim hiu qu hot đng kinh doanh và có hàm ý gia tng ri ro
ngân hàng. Theo Halling (2006), t l chi phí hot đng trên tng tài sn và t l chi
phí hot đng trên thu nhp kì vng đng bin vi ri ro ngân hàng nhng không có
ý ngha thng kê. Còn kt qu ca Cihak (2008) thì cho thy t l chi phí lng trên
tng thu nhp cng đng bin vi đ bt n ngân hàng.
 LDR- T l cho vay
Theo kt qu nghiên cu ca Montgomery(2004), gia t l d n cho vay

trên tng tài sn và t l d n cho vay trên tng tin gi thì t l d n cho vay trên
16

tng tin gi có quan h đng bin vi ri ro phá sn  Nht Bn và Indonesia. iu
này có th lí gii rng khi ngân hàng gp khó khn thì ngân hàng thng tp trung
tng trng tín dng đ tìm kim li nhun và có khuynh hng cho vay nhng đi
tng có ri ro cao hn vi lãi sut cho vay cng cao hn. Theo PWC (2006, 2011)
t l d n cho vay trên tng huy đng giúp đánh giá kh nng thanh khon đng
thi giúp xác đnh xu th cng nh trng thái thanh khon ngân hàng trong kì hot
đng.
 LAD- T l tài sn thanh khon
Cng trong nghiên cu ca Montgomery (2004), t l gia hiu s tài sn
thanh khon (TSTK) và vay mn ngn hn t TCTD trên tng tin gi có quan h
đng bin vi ri ro phá sn nhng không có ý ngha thng kê. Còn theo PWC
(2006, 2011), t l TSTK trên tng huy đng ngn hn giúp đánh giá thanh khon
đng thi giúp xác đnh xu th cng nh trng thái thanh khon ca ngân hàng
trong kì hot đng.