Luận văn Thạc sĩ Các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi điều chỉnh thu nhập nhằm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp Trương hợp các công ty niêm yết trên TTCK Việt Nam

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH





TRNăTHăTUYTăHOA

NGUYNăỊNHăHỐNG

CỄCăNHỂNăTăNHăHNGăNăHĨNHăVIăIUăCHNHăTHUă
NHPăNHMăGIMăTHUăTHUăNHPăDOANHăNGHIPăPHIă
NP:ăTRNGăHPăCỄCăCỌNGăTYăNIểMăYTăTRểNăTHă
TRNGăCHNGăKHOỄNăVITăNAM




LUNăVNăTHCăS


PGS.TS.ăVẪăVNăNH



Nmă2014
BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH



TRNăTHăTUYTăHOA
RNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH

CỄCăNHỂNăTăNHăHNGăNăHĨNHăVIăIUăCHNHăTHU
NHPăNHMăGIMăTHUăTHUăNHPăDOANHăNGHIPăPHIă
NP:ăTRNGăHPăCỄCăCỌNGăTYăNIểMăYTăTRểNăTHă
TRNGăCHNGăKHOỄNăVITăNAM

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mưăs:ă60340201

LUNăVNăTHCăS


NGIăHNGăDNăKHOAăHC
PGS.TS.ăBỐIăTHăMAIăHOĨI
PGS.TS.ăVẪăVNăNH


Nmă2014
LIăCAMăOAN


Tôi xin cam đoan các ni dung, phng pháp phơn tích vƠ kt lun đc trình
bƠy trong lun vn nƠy lƠ kt qu ca nhng n lc ca riêng tôi. Các s liu s
dng trong lun án lƠ trung thc vƠ đc thu thp t các ngun d liu đc kim
chng, khách quan. Các ngun tƠi liu tham kho đc trích dn rõ rƠng.

Tácăgiălunăvn
TrnăThăTuytăHoa





Mcălc
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng, s đ, biu đ vƠ hình v

CHNG 1: GII THIU 1
1.1 S cn thit ca đ tƠi 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu/ Cơu hi nghiên cu 2
1.3 Phng pháp nghiên cu 2
1.4 D liu, qui trình vƠ mô hình nghiên cu 2
1.4.1 D liu 2
1.4.2 Quy trình vƠ mô hình nghiên cu 2
1.5 Nghiên cu trc đơy v điu chnh thu nhp vƠ thu TNDN 5
1.5.1 Trong nc 5
1.5.2 Nc ngoƠi 7
1.6 D kin kt cu lun vn 12
CHNG 2: IU CHNH THU NHP VÀ CÁC NHỂN T NH HNG
N IU CHNH THU NHP NHM GIM THU TNDN PHI NP 13
2.1 iu chnh thu nhp 13
2.1.1 Khái nim 13

2.1.2 Cách phng pháp đo lng, d đoán điu chnh thu nhp 16
2.1.3 Cách thc điu chnh thu nhp 19
2.2 Thu TNDN 21
2.2.1 Khái nim 21
2.2.2 Xác đnh thu nhp tính thu 22
2.3 Mi quan h gia điu chnh thu nhp vƠ thu TNDN 23

2.4 Các nhơn t nh hng đn vic s dng điu chnh thu nhp nhm mc
tiêu gim thu TNDN phi np 24
2.4.1 ng c thúc đy s dng điu chnh thu nhp 24
2.4.2 Các nhơn t nh hng đn điu chnh thu nhp 27
2.4.3 Mô hình nghiên cu 30
KT LUN CHNG 2 35
CHNG 3: KIM NH CÁC NHỂN T NH HNG N VIC S
DNG IU CHNH THU NHP NHM GIM THU TNDN PHI NP 36
3.1 Chn mu vƠ d liu 36
3.1.1 Chn mu 36
3.1.2 Quy trình thu thp vƠ x lý s liu 38
3.2 Kim đnh mô hình 40
3.2.1 Xác đnh các giá tr bin Y 40
3.2.2 Phơn tích tng quan vƠ hi quy 41
3.2.3 BƠn lun kt qu thc nghim vƠ so sánh vi các kt qu nghiên cu
trc đơy 48
KT LUN CHNG 3 51
CHNG 4: KT LUN VÀ CÁC KHUYN NGH CHệNH SÁCH 52
4.1 Kt lun 52
4.2 Khuyn ngh 52
4.2.1 B sung các ch tiêu xác đnh ri ro vƠo ng dng TPR 52
4.2.2 S dng các tín hiu khi thc hin thanh, kim tra ti đn v 58
4.2.3 Thc hin phơn tích xác đnh mc đ điu chnh thu nhp 59

KT LUN CHNG 4 61
KT LUN 62
Danh mc tƠi liu tham kho
Ph lc


Danhămcăcácăchăvitătt

BCTC : Báo cáo tài chính
CEO : Giám đc điu hƠnh
DN : Doanh nghip
DNNN : Doanh nghip NhƠ nc
DNTN : Doanh nghip t nhơn
vt : n v tính
TNN : u t nc ngoƠi
GTGT : Giá tr gia tng
HNX : S giao dch chng khoán HƠ Ni
HOSE : S giao dch chng khoán Tp.H Chí Minh
IAS : Chun mc k toán quc t
TNCN : Thu nhp cá nhơn
TNDN : Thu nhp doanh nghip
TNHH : Trách nhim hu hn
VAS : Chun mc k toán Vit nam
VPD : Vn phòng đi din




Danhămcăcácăbng,ăsăđ,ăbiuăđăvƠăhìnhăv

Danhămcăcácăbng
Bng 1.1: Thng kê các nghiên cu v điu chnh thu nhp vƠ thu TNDN 7
Bng 2.1: Tng hp các nhơn t nh hng đn điu chnh thu nhp 27
Bng 2.2: Bng la chn các nhơn t nghiên cu 29
Bng 3.1: Thng kê s lng vƠ giá tr vn hóa th trng 36
Bng 3.2: Thng kê theo sƠn vƠ ngƠnh ngh các công ty kho sát 37
Bng 3.3: Xác đnh giá tr Y 41
Bng 3.4: Mư hóa li các bin vƠ k vng tng quan 42
Bng 3.5: Thng kê mô t các bin 44
Bng 3.6: Tng quan gia các bin 45
Bng 3.7: Kt qu kim đnh Wald các h s hi quy 46
Bng 3.8: Bng phơn tích d báo chính xác ca mô hình 47
Bng 4.1: B tiêu chí do Tng cc thu ban hƠnh 54
Bng 4.2: B tiêu chí do Cc thu Tp. H Chí Minh ban hƠnh 55
Bng 4.3: Trình bƠy tng quan s liu 58

Danhămcăcácăhìnhăv,ăsăđ
Hình 2.1: Xác đnh thu nhp tính thu 22
Hình 2.2: Mô hình nghiên cu 30
Hình 3.1: Mô hình hi quy 45

1
CHNGă1:ăGIIăTHIU

1.1 SăcnăthităcaăđătƠi
iu chnh thu nhp (Earnings Managment) đư đc các doanh nghip trên
th gii s dng ph bin vi nhiu mc đích khác nhau, trong đó có mc đích
tránh thu, trn thu (Verbruggen, J. Christaens, and K. Milis, 2008). Mi quan
h gia điu chnh thu nhp vi tuơn th thu ca các doanh nghip đư đc nghiên
cu vƠ xác đnh (Peter. D. Wysocki, 2003).  Vit Nam, trên thc t, trong quá

trình thanh - kim tra thu ti DN, hƠnh vi điu chnh thu nhp nhm gim thu
TNDN phi np đư đc các cán b thanh - kim tra thu lu ý thng xuyên,
nhng ch dng  mc da vƠo kinh nghim, cha đc nghiên cu mt cách
nghiêm túc, bƠi bn. Hin nay, vi mc tiêu qun lý hiu qu, ngƠnh thu đang
trong quá trình hoƠn chnh b tiêu chí ri ro đ khoanh vùng đi tng, phc v
cho công tác lp k hoch thanh - kim tra hƠng nm. Vic vn dng kt qu ca
các nghiên cu trên th gii vƠo thc t ti Vit Nam đ đo lng các nhơn t nh
hng đn hƠnh vi điu chnh thu nhp nhm gim thu TNDN phi np s góp
phn phát hin thêm các du hiu ri ro kê khai thiu thu TNDN phi np, đ
xut b sung vƠo b tiêu chí ri ro ca ngƠnh lƠ mt vic cn thit, có ý ngha thit
thc trong công tác qun lý thu.
Vi nhng lý do trên, tác gi đư chn đ tƠi ắCác nhân t nh hng đn
hành vi điu chnh thu nhp nhm gim thu TNDN phi np: Trng hp các
công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit NamẰ đ nghiên cu.
2
1.2 Mcătiêuănghiên cu/Cơuăhiănghiênăcu
Mc tiêu ca đ tƠi lƠ xác đnh các nhơn t nh hng đn hƠnh vi điu chnh
thu nhp nhm gim thu TNDN phi np. Qua đó, đa ra mt s khuyn ngh
nhm hoƠn thin b tiêu chí xác đnh đi tng thanh tra, kim tra thu.
1.3 Phngăphápănghiênăcu
S dng phng pháp đnh lng.
1.4 Dăliu,ăquiătrìnhăvƠămôăhìnhănghiênăcu
1.4.1 Dăliu
- i tng kho sát: Các công ty niêm yt trên th trng chng khoán
Vit Nam.
- Nm nghiên cu: 2009-2012.
- D liu đc thu thp t 2 ngun:
+ Báo cáo tƠi chính nm đư kim toán ca các công ty niêm yt công b
trên các trang thông tin ca S giao dch chng khoán Tp. H Chí Minh
vƠ HƠ Ni;

+ Báo cáo thanh tra, kim tra thu ca các công ty niêm yt thc hin bi
các đoƠn thanh tra, kim tra thu các nm tng ng vi các nm kho sát
vƠ các d liu liên quan khác hin đang có trên h thng d liu ca ngƠnh
thu.
1.4.2 QuyătrìnhăvƠămôăhìnhănghiênăcu
Da vƠo báo cáo thanh - kim tra thu vƠ các d liu liên quan khác hin
đang có trên h thng d liu ca ngƠnh thu v các doanh nghip niêm yt trên
các S giao dch chng khoán đ lc ra các doanh nghip b truy thu thu sau
thanh ậ kim tra ca c quan thu đ đa vƠo mu nghiên cu. Trong đó, doanh
3
nghip nƠo b truy thu thu mƠ có hƠnh vi điu chnh thu nhp thì mư hóa nhn giá
tr 1, còn li s nhn giá tr 0.
Da vƠo các nghiên cu trc đơy (Verbruggen, J. Christaens, and K. Milis,
2008), có rt nhiu nhơn t tác đng đn hƠnh vi điu chnh thu nhp. Tuy nhiên,
vi mc tiêu nghiên cu các nhơn t nh hng đn điu chnh thu nhp nhm lƠm
gim thu TNDN phi np vƠ s sn có ca các d liu công b ca ngƠnh thu
v các đt thanh, kim tra tác gi lc ra 09 nhơn t nh hng đn s dng điu
chnh thu nhp nhm gim thu TNDN phi np. T 09 nhơn t nƠy tác gi chi
tit thƠnh 10 bin quan sát, cng thêm da trên nghiên cu ca Holland và Jackson
(2003), John Phillips, Morton Pincus và Sonja Olhoft Rego (2003), tác gi b sung
thêm bin chi phí thu TNDN hoưn li. Nh vy tng cng có 11 bin quan sát vƠ
tác gi s s dng phng pháp đnh lng đ lng hóa các nhơn t tác đng,
xác đnh mô hình tng quan đ đi đn các kt lun.
Mô hình nghiên cu đ xut:
Y
it
= a + b
1
X
1it +….

+ b
11
X
11it
+ e
it

Trong đó:
- Y
it
: Bin ph thuc lƠ hƠnh vi điu chnh thu nhp nhm gim thu TNDN
phi np ca công ty th i ti nm t, Y
it
nhn 2 giá tr:
 1: nu các công ty đc xác đnh lƠ có hƠnh vi điu chnh thu nhp
nhm gim thu TNDN phi np.
 0: đi vi các công ty còn li.
- a: Hng s
- b
1
đn b
11
: Các h s hi qui
- X
it
: LƠ các bin đc lp c th ca công ty th i ti nm t. Bin đc lp
X
it
s gm các bin t X
1it

đn X
11it
. Chi tit các bin nh sau:
4
- Nhóm nhân t thuc v Giám đc điu hành
 X
1it
: Thay đi CEO, bin nƠy s nhn giá tr =1 nu trong nm quan
sát công ty có thay đi CEO vƠ nu không s nhn giá tr =0.
 X
2it
: T l s hu c phn ca CEO, bin nƠy xác đnh bng t l
% c phiu nm gia ca CEO so vi s c phiu đang lu hƠnh
ca công ty.
- Nhóm nhân t thuc v Chính sách thu
 X
3it
: Hng chính sách u đưi thu, bin nƠy s nhn giá tr =1 nu
trong nm quan sát công ty có hng chính sách u đưi thu vƠ nu
không s nhn giá tr =0.
 X
4it
: Thay đi thu sut thu TNDN, bin nƠy s nhn giá tr =1
nu trong nm quan sát có thay đi thu sut vƠ nu không s nhn
giá tr =0.
 X
5it
: Hng chính sách tháo g khó khn, bin nƠy s nhn giá tr
=1 nu trong nm quan sát công ty có đc hng chính sách tháo
g khó khn vƠ nu không s nhn giá tr =0.

- Nhóm nhân t thuc v c đim công ty
 X
6it
: Vn điu l, bin nƠy nhn giá tr tng ng vi vn điu l
ca các công ty ti thi đim cui nm quan sát.
 X
7it
: Li nhun sau thu, bin nƠy nhn giá tr tng ng vi li
nhun sau thu ghi nhn trên BCTC nm ca công ty.
 X
8it
: Phát hƠnh chng khoán, bin nƠy s nhn giá tr =1 nu trong
nm quan sát công ty có phát hƠnh thêm chng khoán vƠ nu không
s nhn giá tr =0.
5
- Nhóm nhân t thuc v Chính sách k toán
 X
9it
: Ghi nhn doanh thu cha thc hin, doanh thu theo tin đ,
bin nƠy s nhn giá tr =1 nu trong nm quan sát công ty có ghi
nhn mt trong các khon doanh thu trên vƠ nu không s nhn giá
tr =0.
 X
10it
: Ghi nhn d phòng, bin nƠy s nhn giá tr tng ng t 1
đn 4 khon d phòng vƠ nu s khon mc d phòng ghi nhn
cƠng nhiu thì kh nng công ty s dng điu chnh thu nhp nhm
lƠm gim thu TNDN phi np cƠng cao. Các khon d phòng bao
gm: d phòng gim giá đu t ngn hn, d phòng công n phi
thu khó đòi, d phòng gim giá hƠng tn kho vƠ d phòng gim

giá đu t dƠi hn.
 X
11it
: Chi phí thu TNDN hoưn li, bin nƠy nhn giá tr =1 nu
trong nm quan sát công ty có ghi nhn chi phí thu TNDN hoưn
li vƠ nu không s nhn giá tr =0.
- e
it
: Sai s
1.5 NghiênăcuătrcăđơyăvăđiuăchnhăthuănhpăvƠăthuăTNDN
1.5.1 Trong nc
Chúng tôi đư tin hƠnh kho sát các nghiên cu có liên quan đn điu chnh
thu nhp thông qua c s d liu v Lun vn, lun án thc hin ti i hc Kinh
t Tp.H Chí Minh, i hc Kinh t quc dơn, i hc Ơ nng. Có các nghiên
cu liên quan đn đ tƠi nƠy nh sau:
- Th nht: Nghiên cu ca Dng Thúy An (2012) thc hin ti i hc
Kinh t Tp.H Chí Minh v nh hng ca công b thu nhp ca doanh
nghip đn giá chng khoán trên th trng chng khoán Vit nam. Kt
6
qu cho thy nu công ty công b mc li nhun cao hn k hoch thì giá
c phiu có xu hng tng.
- Th hai: Nghiên cu ca Hunh Th Vơn (2012) thc hin ti i hc Ơ
nng v hƠnh vi điu chnh li nhun  các công ty c phn niêm yt trong
nm đu tiên niêm yt trên th trng chng khoán Vit nam. Kt qu ca
nghiên cu cho thy phn ln các công ty đu s dng điu chnh đ lƠm
tng li nhun trong nm đu niêm yt. ng thi kh nng điu chnh
tng li nhun trong nm đu niêm yt ph thuc t l thun vi điu kin
u đưi thu mƠ công ty đc hng.
- Th ba: Nghiên cu ca Nguyn Th Minh Trang (2012) vn dng mô
hình DeAngelo vƠ Friedlan đ nhn dng hƠnh đng điu chnh li nhun

ca nhƠ qun tr đng trên Tp chí Nghiên cu khoa hc ca i hc ông
Á. Kt qu cho thy, hu ht các doanh nghip tùy theo ý mun ch quan
ca nhƠ qun tr có th thc hin hƠnh đng điu chnh li nhun, có th
điu chnh li nhun tng hoc gim hn mc thc t. Vi mi loi hình
doanh nghip s có các nguyên nhơn điu chnh li nhun khác nhau.
Thng đi vi các công ty c phn, đng c điu chnh li nhun nhm
tit kim chi phí thu thu nhp doanh nghip không phi lúc nƠo cng
đc u tiên la chn mƠ có th đng c điu chnh tng li nhun nhm
thu hút vn đu t t bên ngoƠi chim u th hn. Các loi hình doanh
nghip còn li vì không bán chng khoán trên th trng nên các loi hình
doanh nghip nƠy ít quan tơm đn vic điu chnh tng li nhun đ thu
hút vn đu t t bên ngoƠi. Vì vy, đi vi các loi hình doanh nghip
nƠy thng s u tiên la chn điu chnh gim li nhun nhm tit kim
chi phí thu TNDN phi np.
7
Các nghiên cu trên đu không đ cp đn mi quan h gia s dng điu
chnh thu nhp đ gim thu TNDN phi np vƠ xem xét các nhơn t nh hng
đn điu chnh thu nhp nhm gim thu TNDN phi np, do đó vic la chn
hng nghiên cu ca tác gi không trùng lp so vi các đ tƠi có liên quan trong
nc
1.5.2 NcăngoƠi
Tác gi S. Verbruggen, J. Christaens vƠ tác gi K. Milis (2008) đư tin hƠnh
kho sát vƠ tng hp 145 nghiên cu công b trên 10 tp chí khoa hc có uy tín
trong lnh vc kinh t trên th gii t nm 2000 đn 2006 v điu chnh thu nhp.
Các tác gi đư tng kt đc các vn đ nh: ng c thúc đy s dng điu chnh
thu nhp; cách thc điu chnh thu nhp; Các yu t hn ch s dng điu chnh
thu nhp; vƠ, mô hình đo lng, đánh giá điu chnh thu nhp.
NgoƠi ra, theo kho sát ca tác gi thông qua c s d liu v các công trình
công b trên th gii ti cng t tháng 01 nm 1995 đn
tháng 08 nm 2013 có khong 700 nghiên cu đc tin hƠnh v đ tƠi điu chnh

thu nhp trong đó có 13 nghiên cu có đ cp đn điu chnh thu nhp vƠ các vn
đ có liên quan đn thu TNDN. Các nghiên cu đó bao gm:
Bng 1.1: Thng kê các nghiên cu v điu chnh thu nhp và thu TNDN
Tácăgi
Nm
Ktăqu
Dan S. Dhaliwal ,
Cristi A. Gleason
and Lillian F.
Mills
2004
Các tác gi khng đnh chi phí thu TNDN lƠ mt
ni dung quan trng có th s dng đ nghiên cu
v điu chnh thu nhp vì đơy lƠ tƠi khon cui
cùng đc xác đnh trc khi đóng s k toán.
Trong khi các khon c tính khác đc ghi nhn
8
Tácăgi
Nm
Ktăqu
vƠo s k toán trc, chi phí thu TNDN s đc
điu chnh đ xác đnh thu nhp sau thu trc khi
lp BCTC. Các tác gi đư gi thit s thay đi mc
thu sut thu TNDN thc gia Quý 3 vƠ Quý 4
có tng quan vi điu chnh thu nhp. Kt qu
cho thy các công ty h thp mc thu sut thu
TNDN thc tng ng gim chi phí thu TNDN
đ đt đc các d toán v li nhun. Khi xem xét
chi phí thu TNDN di góc đ tng th thay vì
gii hn  chi phí thu TNDN hoưn li thì kt qu

cng cho thy các khon thu TNDN khai báo
cng đc s dng đ điu chnh thu nhp.
Wendy Beekes
2003
Nghiên cu nƠy xem xét 10 công ty trong nhóm
các công ty hot đng trong lnh vc x lý nc
vƠ môi trng s dng các khon dn tích đ gim
thu nhp nhm gim chi phí chính sách đáp li
chính sách thu Windfall.
Kevin Holland
and Richard H.G.
Jackson
2003
Nghiên cu nƠy phơn tích vic lp các khon thu
TNDN hoưn li ca các doanh nghip trong
khong thi gian các công ty nƠy đc hng u
đưi vƠ trong khong thi gian đó nu công ty nƠo
khai báo các khon thu TNDN hoưn li cho thy
kh nng có khai thiu hoc khai khng các khon
9
Tácăgi
Nm
Ktăqu
thu nhp. Qua kho sát 58 công ty trong vòng hai
nm, nghiên cu cho thy mi tng quan gia
mc đ tng/ gim các khon thu TNDN hoưn li
vi các tng quan sau: không ph thuc vƠo vic
công ty báo cáo trc thu l hay lưi, mc đ điu
chnh so vi thu nm trc, li ích mang li so
vi mc thu thông thng.

John D. Phillips ,
Morton Pincus
and Sonja O.
Rego
2003
S dng chi phí thu TNDN hoưn li lƠm công c
phát hin điu chnh thu nhp, kt qu cho thy chi
phí thu TNDN hoưn li có u đim hn các khon
dn tích trong vic phát hin ra điu chnh thu
nhp nht lƠ trong các trng hp điu chnh thu
nhp nhm tránh vic gim sút trong thu nhp
hoc tránh các khon l.
Igor Goncharov
and Jochen
Zimmermann
2004
Nghiên cu xem xét hƠnh vi điu chnh thu nhp
ca các công ty ca Nga nm 2001, 2002 vƠ kt
qu cho thy các công ty điu chnh gim thu nhp
đ điu chnh gim thu TNDN. So sánh gia các
công ty đi chúng vƠ công ty t nhơn thì các công
ty đi chúng s dng điu chnh ít hn các công ty
t nhân.
10
Tácăgi
Nm
Ktăqu
Ajay Adhikari ,
Chek Derashid
and Hao Zhang

2005
Nghiên cu xem xét mi tng quan gia mc
thu sut thu TNDN thc vƠ điu chnh thu nhp
ca các công ty ti Malaysia, kt qu cho thy các
công ty s dng các chính sách k toán đ đi phó
vi vic thay đi chính sách thu. Các công ty nƠy
điu chnh gim thu nhp đ gim thu TNDN,
thông qua đó tác đng đn chính sách thu.
John D. Phillips ,
Morton Pincus ,
Sonja O. Rego
and Huishan Wan
2004
Nghiên cu cung cp bng chng v các tƠi khon
s dng đ phát hin hƠnh vi điu chnh thu nhp.
Các kt qu cho thy s thay đi v thu TNDN
phi tr liên quan đn các khon doanh thu, chi phí
c tính vƠ có th s dng đ phát hin hƠnh vi
điu chnh thu nhp nhm tránh s sút gim trong
thu nhp.
Jeri K. Seidman
2010
Khong cách gia chi phí thu TNDN theo s k
toán vƠ quyt toán thng s dng nh lƠ mt biu
hin cho các hƠnh vi nh hng đn khong cách
nƠy đó lƠ điu chnh thu nhp hoc trn thu. Kt
qu cho thy khong cách gia chi phí thu TNDN
ghi s k toán vƠ quyt toán khi cha điu chnh
lƠ mt biu hin hp lý cho hƠnh vi điu chnh thu
nhp.

11
Tácăgi
Nm
Ktăqu
Tanya Y. H. Tang
and Michael Firth
2011
Nghiên cu cho thy s khác bit gia chi phí thu
TNDN ghi s vƠ quyt toán thu có th s dng
đ bit đc c s điu chnh v k toán vƠ thu
theo ch ý ca nhƠ qun lý. iu chnh thu nhp
gii thích 7.4% các khon khác bit bt thng v
chi phí thu TNDN trên s k toán vƠ quyt toán
thu.
Reza Monem
2003
S dng mô hình Jones điu chnh, nghiên cu
thc hin trên các công ty khai thác vƠng ti Úc
cho thy có s điu chnh gim thu nhp khá rõ
ca các công ty nƠy trong giai đon 1985-1988 là
giai đon các công ty nƠy đang n lc gim thiu
các chi phí chính sách đ tác đng đn chính sách
thu TNDN.
Bing-Xuan Lin ,
Rui Lu and Ting
Zhang
2012
Trung Quc ban hƠnh lut thu TNDN mi nm
2007 vƠ điu chnh gim mc thu sut t 33%
xung 25% vƠ có hiu lc thc thi t 2008. S

dng s thay đi mc thu sut thu TNDN lƠ ch
s v thúc đy điu chnh thu nhp vƠ các khon
dn tích t đnh liên quan đn tƠi sn ngn hn lƠ
đi din cho điu chnh thu nhp. Nghiên cu cho
kt qu thu TNDN gơy ra điu chnh thu nhp ca
các công ty vƠo nm 2007. Tuy nhiên, xu hng
12
Tácăgi
Nm
Ktăqu
điu chnh gim thu nhp không thy rõ  các
công ty có c phn nhƠ nc chim đa s, các công
ty có y ban kim toán vƠ các công ty công b báo
cáo v kim soát ni b.
Bradley S.
Blaylock , Fabio
B. Gaertner and
Terry J. Shevlin
2012
S dng 139.536 quan sát các công ty ca 34 quc
gia t nm 1996-2007 đ xem xét mc đ phù hp
gia chi phí thu TNDN trên s k toán vƠ quyt
toán thu. Kt qu cho thy mc đ phù hp cao
ca hai khon chi phí nƠy tng quan vi vic ít
s dng điu chnh thu nhp.

Da trên các nghiên cu nƠy, tác gi s tng hp phn c s lý thuyt  Chngă
2.
1.6 Dăkinăktăcuălunăvn
Chngă1:ăGii thiu

Chngă2: iu chnh thu nhp vƠ các nhơn t nh hng đn điu chnh
thu nhp nhm gim thu TNDN phi np
Chngă3: Kim đnh các nhơn t nh hng đn điu chnh thu nhp nhm
gim thu TNDN phi np
Chngă4: Kt lun và các khuyn ngh chính sách

13
CHNGă2: IUăCHNHăTHUăNHPăVĨăCỄCăNHỂNăTăNHăHNGă
NăIUăCHNHăTHUăNHPăNHMăGIMăTHUăTNDNăPHIăNP

2.1 iuăchnhăthuănhp
2.1.1 Kháiănim
 hiu rõ v khái nim điu chnh thu nhp, trc ht chúng ta tìm hiu v
c s ghi nhn các bút toán trong k toán. Trong k toán hin tn ti hai c s ghi
nhn các bút toán k toán bao gm:
- C s dn tích (Accrual basis): theo c s nƠy thì các bút toán k toán
đc ghi nhn khi thi đim phát sinh không k đư thc thu, chi bng tin
hay không. Ví d; ngƠy 15/12/2013 phát sinh mt khon doanh thu nhng
khách hƠng cha tr tin vƠ khon tin thc nhn t khách hƠng này s
tin hƠnh vƠo ngƠy 15/01/2014. Theo c s dn tích thì khon doanh thu
nƠy vn đc ghi nhn trên báo cáo tƠi chính nm 2013.
- C s tin (Cash basis): theo c s nƠy thì các bút toán k toán ch đc
ghi nhn khi đư thc thu, chi bng tin. Ví d: theo ví d trên thì khon
doanh thu ch đc ghi nhn khi thc thu bng tin nên khon doanh thu
nƠy không đc ghi nhn trên báo cáo tƠi chính nm 2013 mƠ đc ghi
nhn trên báo cáo tƠi chính nm 2014.
i vi các doanh nghip, vic ghi nhn các giao dch k toán đu da trên
c s dn tích vƠ do đó s dn đn li nhun bng tin (dòng tin t hot đng
kinh doanh) vƠ li nhun ghi nhn trên c s dn tích s có s khác bit. S khác
bit nƠy chính lƠ đc to ra bi các khon dn tích (Ví d: doanh thu nhn trc,

khu hao, d phòng, trích trc …). Do đó, phng trình k toán sau đc thit
lp:
14
Liănhunăsauăthuă- Dòngătinătăhotăđngăkinhădoanhă=ăCácăkhonădnătích
T đó suy ra:
Liănhunăsauăthuă=ăCácăkhonădnătíchă+ăDòngătinătăhotăđngăkinhădoanh
Nh vy, vic ghi nhn các bút toán k toán trên c s dn tích s to điu
kin cho các nhƠ qun lý ca doanh nghip điu chnh tng, gim li nhun sau
thu tùy theo mc tiêu công b thông tin ca mình bng cách s dng các khon
dn tích.
T phơn tích trên cho thy, khái nim điu chnh thu nhp lƠ hƠnh vi ca nhƠ
qun lý s dng vic ghi nhn trên c s dn tích thông qua mt s tƠi khon đ
lƠm thay đi li nhun sau thu theo các mc tiêu công b thông tin ca h. Tuy
nhiên, hin ti cng có nhiu khái nim khác nhau v điu chnh thu nhp đc s
dng trong nghiên cu, theo tng hp ca Ronen và Yaari (2008, p. 25-28) có ba
nhóm khái nim v điu chnh thu nhp đc phơn chia nh sau:
- Nhóm 1:
iu chnh thu nhp lƠ vic các nhƠ qun lý da trên li th v quyn lc
đ la chn các chính sách k toán mt cách linh hot đ thông báo tín
hiu cá nhơn ca h v dòng tin ca doanh nghip trong tng lai. Các
tác gi ng h vƠ s dng khái nim nƠy bao gm: Ronen vƠ Sadan (1981),
Demski, Patell, và Wolfson (1984), Suh (1990), Demski (1998), Beneish
(2001), Sankar và Subramanyam (2001).
Khái nim s dng trong nhóm nƠy đc xem lƠ có li vƠ lƠm gia tng
cht lng báo cáo tƠi chính, do đó còn đc phơn loi lƠ điu chnh thu
nhp trng (White Earnings Management). Theo đó, nhƠ qun lý s dng
các thông tin vƠ s hiu bit v kinh doanh ca doanh nghip đ công b
nhiu thông tin vƠ cht lng thông tin tt hn đn ngi s dng. Beneish
15
(2011) khi đ cp đn khía cnh v ích li thông tin ca vic điu chnh

thu nhp cng cho rng ch ý ca nhƠ qun lý lƠ phng tin đ giúp các
các nhƠ đu t khám phá ra các mong đi ca h v các dòng tin mƠ
doanh nghip s mang li  tng lai. Mt ví d v li ích ca vic điu
chnh thu nhp đc Ronen vƠ Yaari (2008) minh ha lƠ vic mt doanh
nghip có th điu chnh thu nhp đ cho phép các nhƠ đu t phơn bit
các thu nhp c đnh vƠ các thu nhp bt thng khi so sánh các giai đon
kinh doanh vi nhau.
- Nhóm 2:
iu chnh thu nhp lƠ vic la chn các chính sách k toán nhm mc
tiêu c hi hoc hng đn hiu qu kinh t. Các tác gi ng h vƠ s dng
khái nim nƠy bao gm: Fields, Lys, vƠ Vincent (2001), Scott (2003).
Ngoài ra, các tác gi Watts and Zimmerman (1990) cng đa ra khái nim
điu chnh thu nhp thuc nhóm nƠy nh sau ắiu chnh thu nhp phát
sinh khi nhà qun lý thc hin vic đnh đot ca h đi vi các s liu k
toán trong hoc ngoài các gii hn cho phép. Nhng s đnh đot ca nhà
qun lý có th làm gia tng giá tr ca doanh nghip hoc vì v li ca
hẰ. Khái nim v điu chnh thu nhp thuc nhóm nƠy đc phơn loi lƠ
điu chnh thu nhp xám (Grey Earnings Management).
- Nhóm 3:
iu chnh thu nhp lƠ hƠnh vi s dng các th thut đ lƠm sai lch hoc
gim s minh bch ca các báo cáo tƠi chính. Các tác gi ng h vƠ s
dng khái nim nƠy bao gm: Schipper (1989), Levitt (1998), Tzur và
Yaari (1999), Chtourou, Bédard, và Courteau (2001), Miller và Bahnson
(2002). NgoƠi ra, các tác gi Healy và Wahlen (1999), cng đa ra khái
16
nim điu chnh thu nhp thuc nhóm nƠy nh sau ắiu chnh thu nhp
phát sinh khi các nhà qun lý s dng điu chnh báo cáo tài chính và thit
k các giao dch k toán đ thay đi các thông tin tài chính nhm to nên
s hiu bit sai lch v kt qu kinh t ca doanh nghip hoc to ra các
v li cá nhân da trên các báo cáo v tài chínhẰ. Khái nim v điu chnh

thu nhp thuc nhóm nƠy đc phơn loi lƠ điu chnh thu nhp đen (Black
Earnings Management).
Thông qua vic tng hp các khái nim v điu chnh thu nhp trc đơy,
Ronen và Yaari (2008) cng trình bƠy mt khái nim tng quát bao gm tt c các
khía cnh ca điu chnh thu nhp nh sau: ắiu chnh thu nhp là mt tp hp
các quyt đnh qun lý dn đn vic không báo cáo hin trng trong ngn hn, ti
đa hóa giá tr thu nhp theo d tính ca nhà qun lý. iu chnh thu nhp có th:
Có li, Có hi hoc Trung tính. Nu có li là tín hiu cho thy giá tr  dài hn,
có hi thì che du giá tr ngn, dài hn và trung tính s phát hin kt qu thc
hin đúng trong ngn hn.Ằ
Tóm li, t các khái nim v điu chnh thu nhp đư trình bƠy  trên chúng
ta có th thy đc nhng đc đim chung trong các khái nim v điu chnh thu
nhp nh sau:
- Là hành vi ph thuc vào quyt đnh có ch ý ca nhà qun lý.
- Là s can thip ca nhà qun lý làm thay đi các thông tin trên báo cáo
tài chính.
- Là s công b thông tin liên quan đn các thi đim trình bày báo cáo.
2.1.2 Cách phngăphápăđoălng,ădăđoánăđiuăchnhăthuănhp
Cng theo ca Ronen và Yaari (2008), có ba phng pháp tip cn đ đo
lng vƠ d đoán điu chnh thu nhp, phng pháp th nht nghiên cu v tng
17
các khon dn tích vƠ s dng mô hình hi quy đ tính toán vƠ d đoán các khon
điu chnh đư d tính hoc bt thng. Cng theo phng pháp nƠy vic tip cn
có th tp trung vƠo các khon dn tích đc thù nh d phòng phi thu khó đòi…,
hoc tp trung vƠo các khon dn tích  mt s lnh vc đc bit nh d phòng
bi hoƠn trong lnh vc bo him. Phng pháp tip cn th hai thông qua vic
phơn b chi phí hoc dch chuyn thi gian ca các khon chi phí. Phng pháp
tip cn th ba tp trung vƠo vic công b thông tin, thông qua các gián đon trong
phơn phi các khon thu nhp. Chi tit v ba phng pháp đo lng điu chnh
thu nhp nƠy nh sau:

2.1.2.1 Da trên các khon dn tích
Trong phng pháp nƠy, mô hình Jones (1991) đc s dng ph bin, mô
hình nƠy đc xơy dng da trên kt qu nghiên cu ca Healy (1985) vƠ
DeAngelo (1986). Mô hình này cho rng các khon dn tích lƠ kt qu ca vic
nhƠ qun lý thc hin các ch đnh ca mình vƠ thay đi các điu kin kinh t ca
doanh nghip. Mô hình nƠy xác đnh tng các khon dn tích theo thay đi trong
doanh thu vƠ mc tng ca tƠi sn c đnh. Mô hình đc đ cp đn nh sau:
TAit/Aitậ1 = 
i
[1/Aitậ1] + 
1
i[REVit/Aitậ1] +
2
i[PPEit/Aitậ1] + 
it

Trong đó:
TA = Tng các khon dn tích;
A = Tng tƠi sn;
REV = Doanh thu;
PPE = Tng tƠi sn c đnh;
Marquardt và Wiedman (2004) nghiên cu các khon dn tích đc thù trong
các trng hp c th nh phát hƠnh chng khoán, mua li c phn đ gi quyn
qun lý Mt trong các nghiên cu thuc dng nƠy do Dhaliwal vƠ các tác gi
18
(2004); Kevin Holland và Richard H G Jackson (2003)…nghiên cu v chi phí
thu TNDN hoc Moehrle (2002) nghiên cu v chi phí tái cu trúc.
2.1.2.2 Da trên phân b hoc dch chuyn thi gian các khon chi phí
Các công ty có th điu chnh thu nhp bng các phơn b chi phí cho các hot
đng lƠm gia tng giá tr vƠ đc mong đi bi công chúng, hoc bng cách

chuyn dch chi phí thƠnh các khon sau thu hoc dch chuyn chi phí, doanh thu
gia các chi nhánh, công ty con vi nhau mƠ các chi nhánh, công ty con nƠy nm
 các vùng đa lý khác nhau, các quc gia có mc thu sut khác nhau hay chính
sách k toán khác nhau vi mc tiêu lƠm tng, gim thu nhp tùy theo chin lc
công b thông tin, ti u chi phí thu…
Hu ht các báo cáo kt qu kinh doanh đu trình bƠy rõ rƠng các khon thu
nhp t kinh doanh vƠ các khon thu nhp khác. Trong trng hp s chú ý ca
ngi s dng báo cáo tp trung vƠo các khon thu nhp khác ngoƠi thu nhp t
hot đng kinh doanh chính thì vic các công ty dch chuyn chi phí t hot đng
sn xut kinh doanh chính qua hot đng khác thông qua đó gia tng hiu qu hot
đng chính vƠ lƠm gia tng giá tr công ty. Các nghiên cu thuc dng nƠy bao
gm Jaggi và Baydoun (2001) tin hƠnh ti Hng Kông vƠ McVay (2006) tin
hƠnh ti Hoa k. S dch chuyn thu nhp gia các đn v thƠnh viên trong tp
đƠn cng đc ghi nhn trong nghiên cu ca Beatty vƠ Harris (2001), Krull
(2004).
2.1.2.3 Thông qua công b thông tin
Balsam vƠ các tác gi (2003) tìm thy bng chng ging nhau v vic thu
nhp ca công ty b điu chnh xy ra  nhng công ty công b thông tin v chi
phí ca vic phát hƠnh chng khoán u đưi cho nhơn viên. Schrand và Walther
(2000) cng ghi nhn các nhƠ qun lý thng có chin lc trong vic công b thu