HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM.PDF

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH



Nguyn Ngc Dim



HỒN THIN H THNG XP HNG TÍN DNG
DOANH NGHIP TI NGÂN HÀNG THNG MI
C PHN XUT NHP KHU VIT NAM



LUẬN VN THC S KINH TẾ






Tp. H Chí Minh – Nm 2013



BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyn Ngc Dim


HỒN THIN H THNG XP HNG TÍN DNG
DOANH NGHIP TI NGÂN HÀNG THNG MI
C PHN XUT NHP KHU VIT NAM

Chun ngành : Tài chính - Ngân hàng
Mã s : 60.34.02.01


LUẬN VN THC S KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS Trm Th Xn Hng



Tp. H Chí Minh – Nm 2013



LI CAM OAN

 tài này là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các kt qu nghiên cu có
tính đc lp riêng, không sao chép bt k tài liu nào và cha đc công b toàn b
ni dung này bt k  đâu; các s liu, các ngun trích dn trong lun vn đc chú
thích ngun gc rõ ràng, minh bch.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim v li cam đoan danh d ca tôi.
Tp HCM, ngày …….tháng 12 nm 2013

MC LC
LI CAM OAN
MC LC
DANH SÁCH BNG BIU
DANH MC T VIT TT
LI M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V XP HNG TÍN DNG DOANH NGHIP
TI NGÂN HÀNG THNG MI 4

1.1 Tng quan v xp hng tín dng DN ti NHTM 4
1.1.1 Khái nim xp hng tín dng 4
1.1.2 i tng ca xp hng tín dng 5
1.1.3 Vai trò quan trng ca xp hng tín dng DN ti NHTM 5
1.1.4 Nguyên tc xp hng tín dng 5
1.1.5 Quy trình xp hng tín dng 6
1.1.5.1 Thu thp thông tin 7
1.1.5.2 Phân loi theo ngành và quy mô 7
1.1.5.3 Phân tích và chm đim các ch tiêu 8
1.1.5.4 a ra kt qu xp hng tín dng 10
1.1.5.5 Phê duyt và s dng kt qu xp hng 10
1.2 Lý thuyt v h thng XHTD 10
1.2.1 H thng XHTD theo ch s Z ca Altman 11
1.2.2 H thng XHTD theo phng pháp chuyên gia 14
1.2.3 H thng XHTD theo theo mng n ron thn kinh 15
1.3 Mt s h thng xp hng tín dng đang đc áp dng ti các t chc
XHTD quc t và ti NHTM Vit Nam 15

1.3.1 H thng xp hng tín dng ca Moody’s và S&P 15
1.3.2 H thng XHTD ca Ernst & Young 17
1.3.3 H thng XHTD ca Ngân hàng u T Phát trin Vit Nam (BIDV) 18


1.3.4 H thng XHTD ca Ngân hàng TMCP Ngoi Thng Vit Nam
(Vietcombank) 21
1.3.5 H thng XHTD ca Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) 25
1.3.6 Kinh nghim ca các NHTM các nc trên th gii và bài hc kinh
nghim cho các ngân hàng TMCP ti Vit Nam v XHTD Doanh nghip 27

1.3.6.1 Kinh nghim ca các NHTM các nc trên th gii v XHTD Doanh
nghip: 27
1.3.6.2 Bài hc kinh nghim cho các ngân hàng TMCP ti Vit Nam: 29
CHNG 2: THC TRNG H THNG XP HNG TÍN DNG
DOANH
NGHIP CA NGÂN HÀNG THNG MI C PHN
XUT NHP
KHU VIT NAM (EXIMBANK) 32
2.1 Gii thiu v Eximbank 32
2.2 H thng XHTD ni b dành cho doanh nghip ca Eximbank 33
2.2.1 i tng XHTD 33
2.2.2 Ni dung chm đim ca h thng XHTD ni b cho doanh nghip. 33
2.2.3 Các ch tiêu tài chính 33
2.2.4 Các ch tiêu phi tài chính 34
2.2.5 ánh giá đim XHTD ca khách hàng ti Eximbank 34
2.2.6 Quy trình XHTD cho doanh nghip 35
2.2.7 B ch tiêu s dng trong h thng XHTD dành cho doanh nghip ti
Eximbank 41

2.2.7.1 Ch tiêu tài chính 41
2.2.7.2 Ch tiêu phi tài chính 43
2.3 ánh giá tài sn đm bo trong XHTD doanh nghip 44
2.3.1 Mc đích 44
2.3.2 ánh giá tài sn đm bo cho mc đích trích lp d phòng 45
2.3.3 ánh giá tài sn bo đm cho mc đích xét duyt cp tín dng. 47
2.4 Kt qu kho sát v thc trng hot đng XHTD doanh nghip ca
Eximbank 50



2.4.1 Phng pháp kho sát 50
2.4.2 Thc hin kho sát 50
2.4.3 Kt qu kho sát 51
2.4.3.1 Quy trình XHTD 51
2.4.3.2 H thng XHTD ni b 51
2.4.3.3 Công tác XHTD 53
2.5 Nghiên cu mt s tình hung xp hng tín dng thc t ti Eximbank 53
2.5.1 Nghiên cu trng hp th nht: Doanh nghip đã đc xp loi AA
nhng có xu hng phát sinh n xu 54

2.5.2 Nghiên cu trng hp th hai: Doanh nghip đã đc xp loi A nhng
có xu hng phát sinh n xu 57
2.6 ánh giá h thng XHTD doanh nghip ni b ca Eximbank 59
2.6.1 Kt qu đt đc 59
2.6.2 Hn ch 60
2.6.3 Nguyên nhân 62
2.6.3.1 Nguyên nhân ch quan 62
2.6.3.2 Nguyên nhân khách quan 64
CHNG 3: HOÀN THIN H THNG XP HNG TÍN DNG DOANH

NGHIP CA NGÂN HÀNG THNG MI C PHN XUT NHP
KHU VIT NAM 66

3.1 Phng hng phát trin ca Eximbank trong giai đon 2010 – 2015 66
3.1.1 nh hng phát trin 66
3.1.2 Nhim v trng tâm 2010 – 2015 66
3.1.2.1 V kinh doanh 66
3.1.2.2 V qun tr ri ro 67
3.1.2.3 V công tác đào to và phát trin ngun nhân lc 68
3.1.2.4 V công tác qun tr, điu hành 68
3.1.2.5 V công tác phát trin mng li 69


3.2 Mc tiêu hoàn thin h thng XHTD doanh nghip ca Eximbank 69
3.3  xut sa đi h thng chm đim XHTD doanh nghip ca
Eximbank 70
3.3.1 Hng dn ca ngân hàng Nhà nc v h thng xp hng tín dng
doanh nghip 70

3.3.2  xut sa đi b sung h thng xp hng tín dng doanh nghip ca
Eximbank 71
3.4 Các bin pháp h tr cn thit đ h thng XHTD doanh nghip ca
Eximbank phát huy hiu qu 74

3.5 Nhng kin ngh vi c quan hu quan 76
3.5.1 Kin ngh B Tài Chính hoàn thin chun mc k toán Vit Nam 76
3.5.2 Kin ngh Tng cc thng kê v xây dng các ch tiêu tài chính trung
bình ngành 76

3.5.3 Kin ngh vi Ngân Hàng Nhà Nc - Phát huy ti đa hiu qu cung cp

thông tin ca Trung tâm thông tin tín dng (CIC) 77

KT LUN 78
TÀI LIU THAM KHO
PH LC



DANH SÁCH BNG BIU
Bng 1.1 : Quy trình XHTD chung
Bng 1.2 : Quy trình XHTD theo phng pháp chuyên gia
Bng 1.3 : H thng ký hiu xp hng công c n dài hn ca Moody’s
Bng 1.4 : Các ch tiêu chm đim tài chính Doanh nghiêp ca Y&Y
Bng 1.5 : Ma trn XHTD kt hp gia tình hình thanh toán n và tình hình tài
chính ca E&Y
Bng 1.6 : Bng tính trng s ch tiêu tài chính và phi tài chính ti BIDV
Bng 1.7 : im trng s các ch tiêu phi tài chính chm đim XHTD doanh
nghip ca BIDV
Bng 1.8 : H thng ký hiu HTD ca BIDV
Bng 1.9 : im trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính chm đim
XHTD doanh nghip ca Vietcombank
Bng 1.10 :Hng dn tính toán mt s ch tiêu phi tài chính trong chm đim
XHTD doanh nghip ca Vietcombank
Bng 1.11 : im trng s các ch tiêu phi tài chính đ XHTD doanh nghip ca
Vietcombank
Bng 1.12 : H thng ký hiu XHTD doanh nghip ca Vietcombank
Bng 1.13 : Nhóm các ch tiêu phi tài chính theo h thng XHTD ti ACB
Bng 1.14 : Xp hng khách hàng và phân loi n sau khi XHTD ti ACB
Bng 2.1 : Tình hình tài chính Eximbank qua các nm
Bng 2.2 : Bng xp hng tín dng và phân loi n KH ca Eximbank

Bng 2.3 : Các ch tiêu đ xác đnh quy mô doanh nghip ca Eximbank
Bng 2.4 : T trng phn phi tài chính đi vi khách hàng c và khách hàng mi
ca Eximbank
Bng 2.5 : T trng ch tiêu tài chính và phi tài chính trong XHTD ca Eximbank
Bng 2.6 :T trng đim ca b ch tiêu tài chính trong XHTD doanh nghip ca
Eximbank


Bng 2.7 : T trng đim ca b ch tiêu phi tài chính trong XHTD doanh nghip
ca Eximbank
Bng 2.8 : T l khu tr theo tng loi tài sn bo đm cho Eximbank
Bng 2.9 : Bng xp loi và đánh giá tài sn đm bo ca Eximbank
Bng 2.10 : Bng ma trân ra quyt đnh sau khi tng hp đim đánh giá tài sn
đm bo
Bng 2.11 : T l chp nhn áp dng cho tng loi tài sn đm bo ca Eximbank
Bng 2.12 : Tm tt bng cân đi k toán nm 2012 ca Công ty TNHH A
Bng 2.13 : Kt qu hot đng kinh doanh ca Công ty TNHH A
Bng 2.14 : Tm tt bng cân đi k toán nm 2012 ca Công ty C Phn A.
Bng 2.15 : Kt qu hot đng kinh doanh ca Công ty C phn A



DANH MC T VIT TT

Ký hiu Din gii
ACB Ngân hàng TMCP Á Châu
Basel Hip c v giám sát hot đng ngân hàng
BCTC Báo cáo tài chính
BIDV Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam
CBTD Cán b tín dng

CIC Trung tâm Thông tin tín dng ca Ngân hàng Nhà nc
DN Doanh nghip
E&Y Công ty TNHH Ernst &Young Vit Nam
KH Khách hàng
Moody’S Moody’s Investors Service
NHNN Ngân hàng Nhà nc Vit Nam
NHTM Ngân hàng thng mi
S&P Standard & Poor’s
TCTD T chc tín dng
TSB Tài sn bo đm
TMCP Thng mi c phn
Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoi Thng Vit Nam
XHTD Xp hng tín dng


1


LI M U
1. Lý do chn đ tài
Ngân hàng đóng vai trò trung gian tài chính quan trng trong nn kinh t, đó
là dn vn t ni nhàn ri đn ni có nhu cu vn phc v cho sn xut, kinh doanh
và tiêu dùng.  có th cp vn cho các cá nhân và t chc kinh t mt cách chun
xác và kp thi, ngân hàng cn xây dng mt h thng phân loi, xp hng đã chn
lc khách hàng. Vic phân loi và xp hng khách hàng cng là phù hp vi chun
mc quc t ca Hip c Basel II. Ti M và các nc Châu Âu, xp hng tín
dng khách hàng vay rt ph bin và đc xem là điu kin đu tiên đ cp tín dng
và dành cho khách hàng các u đãi hoc hn ch v giao dch tín dng.
Ti Vit Nam, thu nhp mang li t tín dng luôn chim t trng ln trong
tng ngun thu ca ngân hàng điu này rt khác bit so vi các ngân hàng nc

ngoài. Trong khi đó, hot đng tín dng li là hot đng tim n nhiu ri ro nht
trong nhng hot đng kinh doanh ca ngân hàng. Bên cnh đó, xp hng tín dng
khách hàng ti các ngân hàng cng còn mt s tn ti nh b ch tiêu xp hng gia
các ngành cha có nhiu khác bit, trng s ca tng ch tiêu do ngân hàng đ xut
nên thiu khách quan,…Chính vì vy, tôi quyt đnh chn đ tài “Hoàn thin h
thng xp hng tín dng doanh nghip ti ngân hàng thng mi c phn xut
nhp khu Vit Nam” làm đ tài nghiên cu ca mình, vic xây dng và hoàn
thin mô hình xp hng tín dng khách hàng càng tr nên cp thit trong bi cnh
hi nhp kinh t quc t, va giúp ngân hàng qun tr ri ro và đt li nhun.
2. Mc tiêu, mc đích và nhim v nghiên cu ca đ tài
Mc tiêu chính ca đ tài là tìm hiu và hoàn thin h thng xp hng tín
dng (XHTD) ti Ngân hàng Thng mi C phn Xut nhp khu Vit Nam
(Eximbank) trên c s đánh giá, so sánh vi các h thng XHTD tng t ti các t
chc tín dng khác và hiu qu thc t đt đc đ t đó có nhng đ xut, đóng
góp có ích cho h thng.
3. i tng, phm vi nghiên cu
2


i tng nghiên cu ca đ tài là h thng các ch tiêu đánh giá tính đim
XHTD. H thng xp hng tín dng ni b đc Eximbank xây dng bao gm các
thành phn sau:
฀ H thng xp hng tín dng ni b cho khách hàng là doanh nghip.
฀ H thng xp hng tín dng ni b cho khách hàng là cá nhân.
฀ H thng xp hng tín dng ni b cho khách hàng là h kinh doanh.
Trong khuôn kh đ tài, tác gi ch tp trung nghiên cu h thng các ch tiêu
đánh giá tính đim XHTD dành cho khách hàng doanh nghip đang áp dng ti
Eximbank t nm 2012 đn tháng 03/2013. S liu b gii hn v thi gian do h
thng XHTD khách hàng đc Eximbank chính thc trin khai thc hin t đu
nm 2012.

4. Tài liu và phng pháp nghiên cu:
4.1 Tài liu ngiên cu
- Tài liu th cp: Thu thp t các bài vit, các bài báo tng hp v h thng
xp hng tín dng, các vn bn quy đnh, hng dn v xp hng tín dng ca
Eximbank và mt s NHTM, t chc tài chính khác, nhng báo cáo thng niên,
báo cáo tng kt hot đng ca Eximbank,…
- Tài liu s cp: thu thp thông qua kt qu kho sát ý kin ca các cán b
tín dng ca Eximbank
4.2 Phng pháp nghiên cu
- Phng pháp phân tích lý thuyt: là phng pháp phân tích lý thuyt thành
nhng mt, nhng b phn, nhng mi quan h theo lch s thi gian đ nhn thc,
phát hin và khai thác các khía cnh khác nhau ca lý thuyt t đó chn lc nhng
thông tin cn thit phc v cho đ tài nghiên cu.
- Phng pháp tng hp lý thuyt: là phng pháp liên kt nhng mt, nhng
b phn, nhng mi quan h thông tin t các lý thuyt đã thu thp đc thành mt
chnh th đ to ra mt h thng lý thuyt v ch đ nghiên cu.
- Phng pháp thu thp bng chng thông qua vic xem xét rà soát đi chiu
gia các tài liu, s liu có liên quan vi nhau, nh đi chiu gia các s sách vi
3


s liu kim kê thc t, gia k hoch và thc hin, gia k hoch và thc t và t
đó đa ra nhng kt lun và đánh giá c th.
- Phng pháp mô t thng kê: S dng đ thng kê các kt qu XHTD ti
ngân hàng, thng kê s liu k toán, phân tích kt qu XHTD vi phòng nga ri ro
tín dng.
- Phng pháp so sánh: So sánh các s liu thng kê thu thp đc qua các
k báo cáo đ đánh giá mô hình XHTD khác hàng ca Eximbank.
5. K cu ca đ tài
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn bao gm 03 chng:

Chng 1: TNG QUAN V XP HNG TÍN DNG TI NGÂN HÀNG
THNG MI
Chng 2: THC TRNG XP HNG TÍN DNG DOANH NGHIP CA
NGÂN HÀNG TMCP XUT NHP KHU VIT NAM
Chng 3: HOÀN THIN XP HNG TÍN DNG DOANH NGHIP CA
NGÂN HÀNG THNG MI C PHN XUT NHP KHU VIT NAM














4


CHNG 1
TNG QUAN V XP HNG TÍN DNG DOANH NGHIP TI
NGÂN HÀNG THNG MI

1.1 Tng quan v xp hng tín dng DN ti NHTM
1.1.1 Khái nim xp hng tín dng
Ti Vit Nam, thut ng “Credit Rating” đc dch theo nhiu ngha khác

nhau nh “xp hng tín nhim”, “xp hng tín dng”, “xp loi tín dng” và “phân
loi tín dng”.
V đnh ngha, mi t chc tài chính đnh ngha xp hng dng khác nhau
nhng ni dung ct lõi đu bao hàm ý kin đánh giá cht lng tín dng hay kh
nng tr n ca khách hàng.
Theo Standards & Poor's, xp hng tín dng là nhng ý kin đánh giá v ri
ro tín dng, kh nng và s sn sàng thanh toán các ngha v tài chính mt cách đy
đ và đúng hn ca mt ch th phát hành, nh mt doanh nghip, mt Chính ph
hay mt y ban nhân dân. Xp hng tín dng cng đ cp đn cht lng tín dng
ca mt khon n đn l, nh mt trái phiu doanh nghip hoc mt trái phiu ca
Chính quyn đa phng và xác sut tng đi mà khon phát hành đó có th v
n.
Theo Moody's, xp hng tín dng là nhng ý kin đánh giá v cht lng tín
dng và kh nng thanh toán n ca mt ngha v n riêng l hoc ca ch th phát
hành da trên các kt qu phân tích tín dng c bn và th hin thông qua ký hiu t
AAA đn C.
Nh vy có th hiu, xp hng tín nhim hay xp hng tín dng là các ý kin
đánh giá v cht lng tín dng và s sn sàng thanh toán các ngha v tài chính
(gc và lãi) ca mt đi tng xp hng mt cách đy đ và đúng hn thông qua h
thng phân loi theo ký hiu đã đc xác đnh trc trong sut thi gian tn ti ca
đi tng đc xp hng.
5


Tuy nhiên, kt qu ca xp hng tín dng không hn là hoàn toàn đáng tin
cy cho ngân hàng trong quá trình xét duyt cho vay, do xp hng tín dng có các
đc đim cn lu ý sau:
- Xp hng tín dng phn ánh cái nhìn v tng lai. Trong quá trình xp hng
tín dng, TCTD đánh giá các thông tin lch s, các thông tin hin ti và c lng
tác đng tim tàng ca nhng bin c tng lai có th d báo đc. Vì vy, thông

tin t xp hng tín dng hu ích cho c nhà đu t ngn hn và dài hn.
- Xp hng tín dng không đm bo tuyt đi cht lng tín dng và ri ro
tín dng trong tng lai. Nó ch đa ra ý kin tng đi v ri ro tín dng t thp
đn cao ca ch th đi vay hoc mt khon vay c th.
- Xp hng tín dng không đo lng giá tr th trng và đ thanh khon ca
chng khoán.
- Xp hng tín dng ch là mt trong nhng nhân t mà các nhà đu t có th
s dng bên cnh các nhân t khác nh danh mc đu t, chin lc đu t, thi
hn đu t,
1.1.2 i tng ca xp hng tín dng
i tng ca XHTD Doanh nghip là tt c các doanh nghip bao gm:
Doanh nghip c, Doanh nghip mi quan h ln đu, doanh nghip mi đi vào
hot đng hoc đang trong giai đon đu t.
1.1.3 Vai trò quan trng ca xp hng tín dng DN ti NHTM
i vi các TCTD, xp hng tín dng là c s đ ra quyt đnh cp tín
dng/bo lãnh, xác đnh mc lãi sut tín dng/phí bo lãnh phù hp cn c trên
phn bù ri ro. ng thi xp hng tín dng cng h tr các t chc này qun tr ri
ro và tuân th các quy đnh v pháp lý nh phân loi n, trích lp d phòng ri ro,
qun tr danh mc tín dng, góp phn xây dng chin lc kinh doanh theo hng
ti đa hóa li nhun hoc ti thiu hóa ri ro.
1.1.4 Nguyên tc xp hng tín dng
H thng XHTD là công c quan trng đ tng cng tính khách quan, nâng
cao cht lng và hiu qu hot đng tín dng. H thng tín dng là phng pháp
6


lng hóa mc đ ri ro thông qua đánh giá thang đim, các ch tiêu đánh giá trong
nhng h thng chm đim đc áp dng khác nhau đi vi tng loi khách hàng.
H thng XHTD là công c quan trng đ tng cng tính khách quan trong
quá trình thm đnh khách hàng và xét duyt cp tín dng. B ch tiêu và trng s

cho các ch tiêu đc xây dng cho phù hp đ giúp ngân hàng lng hóa mc đ
ri ro trên tng khách hàng c th đc tp trung vào các nguyên tc ch yu bao
gm :
Nguyên tc 1: phân tích tín nhim trên c s ý thc và thin chí tr n ca
ngi đi vay và tng khon vay.
Nguyên tc 2: đánh giá ri ro dài hn da trên nh hng ca chu k kinh
doanh và xu hng kh nng tr n trong tng lai.
Nguyên Tc 3: đánh giá ri ro toàn din và thng nht da vào h thng ký
hiu xp hng.
Trong phân tích XHTD cn thit s dng phân tích đnh tính đ b sung cho
nhng phân tích đnh lng. Các d liu đnh lng là nhng quan sát đc đo
lng bng s, các quan sát không th đo lng bng s là d liu đnh tính. Các
ch tiêu có th thay đi phù hp vi s thay đi ca trình đ công ngh và yêu cu
qun tr ri ro.
Theo các nhà nghiên cu thì các ngành kinh t có tính cnh tranh cao, thâm
dng vn và có tính chu k s ri ro hn các ngành kinh doanh ít b cnh tranh, có
nhiu rào cn gia nhp th trng và có nhu cu sn phm n đnh, d c tính. Mc
đ ri ro ca ngành cng có mi tng quan vi s phát trin ca các điu kin phát
trin kinh t, tài chính trong tng lai bi vì nhng yu t này s nh hng đáng k
đn vic nâng cao hiu qu hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip trong
ngn hn và dài hn.
Vic thu thp s liu đa vào h thng XHTD cn đc thc hin mt cách
khách quan, linh đng. S dng cùng lúc nhiu ngun thông tin đ có đc cái nhìn
toàn din v tình hình tài chính ca khách hàng vay.
1.1.5 Quy trình xp hng tín dng
7


Quy trình xp hng tín dng đc phân chia thành 05 bc c bn:

Bng 1.1: Quy trình XHTD chung
1.1.5.1 Thu thp thông tin
ây là bc đu tiên ca quy trình XHTD khách hàng. Thông tin  đây phân
loi thành hai nhóm: thông tin s cp và thông tin th cp. Thông tin s cp là
thông tin do chính khách hàng cung cp cho ngân hàng.  thun tin trong vic thu
thp đy đ thông tin ca khách hàng, ngân hàng s dng công c ph bin là phiu
thu thp thông tin. Do thông tin ly trc tip t khách hàng nên đ tin cy cha cao,
đòi hi ngân hàng phi sàng lc, thu thp thêm t các kênh ngoài nh Trung tâm
thông tin tín dng, hip hi, ngành,… to thành ngun thông tin th cp phc v
cho quá trình XHTD. Hai ngun thông tin s cp và th cp b sung h tr nhau
giúp ngân hàng có đ thông tin cn thit đ xp hng khách hàng.
1.1.5.2 Phân loi theo ngành và quy mô
Mi ngành ngh kinh doanh có nhng đc đim riêng bit, tính cht hot
đng khác nhau chu tác đng ca các yu t khác nhau gây nh hng ln đn kh
nng tr n ca khách hàng. Ví d nh ngành sn xut cn lao đng nhiu, vn
quay vòng lâu trong khi đó ngành thng mi có lao đng ít hn và vn lu đng
quay vòng nhanh hn. Quy mô ca doanh nghip là yu t vô cùng quan trng, nh
hng đn hiu qu kinh doanh cng nh nng lc cnh tranh ca các doanh nghip
trên th trng.
Thu thp thông tin
khách hàng
S dng kt qu XHTD và

xét duyt cp tín dng
Phân loi theo ngành quy
mô
a ra kt qu xp hng
tín dng
Phân tích các ch tiêu và
chm đim
8


Vi nhng doanh nghip có quy mô ln s có li th v quy mô giá thành
sn phm thp, đa dng hóa sn phm, vn ln có th đu t theo chiu sâu ci tin
thit b
Ngc li vi nhng doanh nghip quy mô nh, vn ít kh nng cnh tranh
thp d b phá sn khi gp nhng yu t tiêu cc t bên ngoài.
Ngoài ra, chính sách h tr hay hn ch ca Chính ph cho mt s ngành đc
trng cng nh hng gián tip đn doanh nghip. Ví d nh chính sách khuyn
khích xut khu nông - thy sn và hn ch hoc cm xut khu tài nguyên thiên
nhiên nh khoáng sn, cát, g.
1.1.5.3 Phân tích và chm đim các ch tiêu
Sau khi thu thp thông tin và phân loi khách hàng theo ngành và quy mô,
bc tip theo s là phân tích và chm đim các ch tiêu. Các ch tiêu tính đim ca
mi ngân hàng là khác nhau và trng s ca tng ch tiêu cng có s khác bit tùy
quan đim ca mi ngân hàng. Tuy nhiên, v c bn b ch tiêu phân loi thành hai
nhóm là tài chính và phi tài chính.
Ch tiêu tài chính
ây là các ch tiêu đnh lng đánh giá tình hình tài chính ca doanh nghip,
bao gm ch tiêu thanh khon, ch tiêu cân n, ch tiêu hot đng và ch tiêu thu
nhp. Trng s cho b ch tiêu này thng đc áp dng là 30% cho báo cáo tài
chính cha kim toán và 35% cho báo cáo tài chính đã đc kim toán. Trng s

này đc ly theo các h thng xp hng quc t đã và đang s dng. Tuy nhiên,
các ch tiêu tài chính khi áp dng ti Vit Nam cng bc l nhiu hn ch, c th
nh sau:
Báo cáo tài chính cha minh bch, không phn ánh ht tình hình kinh doanh
ca DN.
S liu ly t BCTC ch mang tính thi đim và không liên tc nên nu ch
da vào các con s trên BCTC mà không kt hp phân tích, thm đnh thc t s
tính đim tài chính không chun
Ch tiêu phi tài chính
9


Ch tiêu phi tài chính chia thành 05 nhóm chính là đánh giá kh nng tr n
ca khách hàng; Trình đ qun lý và môi trng ni b; Tình hình quan h gia
khách hàng và ngân hàng; Các nhân t nh hng đn ngành kinh t; Các nhân t
nh hng đn hot đng ca doanh nghip. Trong nm nhóm ch tiêu này, t trng
gia các nhóm khác nhau nhng li không có s khác bit gia các ngành và các
khách hàng. Ví v nh nhóm ch tiêu quan h gia khách hàng vi ngân hàng chim
50% tng s đim phi tài chính. Tuy nhiên, b ch tiêu phi tài chính đang áp dng
ti ngân hàng cng gp mt s hn ch nh:
• Nu xp hng đi vi các KH mi giao dch ln đu li không th cho đim
đi vi các ch tiêu nm trong nhóm này nh s d bình quân giao dch tin gi ti
Eximbank, thi gian quan h tín dng vi Eximbank; t trng doanh s chuyn tin
qua Eximbank trong tng doanh thu,… li không th áp dng cho các khách hàng
mi.
• B ch tiêu phi tài chính có nhng bin s thay đi liên tc nh mc đ n
đnh ca yu t đu vào, đu ra, kh nng sn phm b thay th trên th trng,…
làm nh hng đn kt qu XHTD do s liu đ đánh giá KH ch mang tính thi
đim và thi gian đánh giá bình quân 6 tháng/1 ln.
• Ph thuc vào trình đ ca cán b thm đnh và xp hng. Ch tiêu phi tài

chính thng đc cán b thm đnh cho đim ch quan nên d dn đn kt qu xp
hng DN b sai lch làm nh hng đn quyt đnh cho vay.
Phân tích bng mô hình đ kt lun v mc xp hng. S dng đng thi ch
tiêu tài chính và ch tiêu phi tài chính. Các ch tiêu tài chính đc chm đim da
trên ngành ngh và quy mô ca doanh nghip thng gm: ch tiêu thanh khon, ch
tiêu cân n, ch tiêu hot đng và ch tiêu thu nhp. Vi mi ch tiêu có mt mc
đim và trng s khác nhau. Các ch tiêu phi tài chính thng gm ch tiêu v kh
nng tr n, uy tín giao dch vi ngân hàng, lu chuyn tin t… c bit đi vi
nhng ch tiêu phi tài chính phi đc thit k cài xen k đ đm bo tính thng
nht trong quá trình đánh giá các ch tiêu và phi đc s dng ht sc linh hot,
khách quan, phù hp vi tng loi hình doanh nghip, tng mt hàng kinh doanh
10


1.1.5.4 a ra kt qu xp hng tín dng
Sau khi chm đim các ch tiêu tài chính, phi tài chính, CBTD tng hp đim
bng vic nhân vi các trng s tng ng.  đa ra kt qu xp hng, CBTD s
đi chiu tng đim khách hàng đt đc vi bng phân loi khách hàng và đa ra
kt qu xp hng khách hàng t AAA đn D.
1.1.5.5 Phê duyt và s dng kt qu xp hng
 đm bo h thng XHTD phù hp vi thc tin, kt qu xp hng phn
ánh đc chính xác mc đ ri ro ca tng khách hàng các ngân hàng cn đnh k
rà soát đ chnh sa hoàn thin h thng c th: theo dõi tình trng tín dng ca đi
tng đc xp hng đ điu chnh mc xp hng, các thông tin điu chnh đc
lu gi; tng hp kt qu xp hng so sánh vi thc t ri ro xy ra kh nng d
báo ca h thng XHTD đang áp dng ti ngân hàng có chính xác cha đ điu
chnh, b sung gim bt các ch tiêu xp hng và trng s ca tng ch tiêu.
1.2 Lý thuyt v h thng XHTD
Trc khi phát trin các h thng đánh giá tín dng và c lng ri ro tín
dng thành nhng mô hình toán hc và thng kê, quyt đnh cp tín dng hoàn toàn

da trên phng pháp xét đoán mang tính ch quan. Phng pháp xét đoán s dng
mi loi thông tin liên quan đn khách hàng mà các chuyên viên thm đnh tín dng
thy cn thit cho quá trình xem xét cho vay. Phng pháp này ngay t đu đã bc
l các thiu sót nh:
- Phng pháp không đáng tin cy, ph thuc và phán đoán ch quan ca
mi cán b thm đnh tín dng.
- Quyt đnh có th thay đi t ngi này sang ngi khác sau khi xem xét
h s khách hàng do mi cp xét duyt có cách đánh giá khách hàng khác nhau.
- Không gii quyt lng ln h s phát sinh mt lúc do hn ch cán b thm
đnh.
- Ri ro ch quan d dàng phát sinh nh làm sai quy trình xét tín dng, thm
đnh s sài,… dn đ ri ro tín dng tim n cao.
11


Vì vy, khi có s phát trin ca khoa hc thng kê, nhng phng pháp phân
tích, phân lp, d báo dã nhanh chóng đc ng dng và b sung hiu qu cho
phng pháp truyn thng t lng hóa các ch s đn d báo ri ro tín dng. Ngày
nay, khoa hc thng kê trong xp hng tín dng tip tc phát trin lên tm cao mi
c v chiu rng và chiu sâu, t mc tiêu d báo và ti thiu hóa ri ro tín dng
ca khách hàng sang mc tiêu ti đa hóa li nhun cho các ch n là ngân hàng.
Nghiên cu đa ra lý thuyt ba mô hình XHTD dành cho doanh nghip
1.2.1 H thng XHTD theo ch s Z ca Altman
Ch s Z là mt h thng d báo kh nng phá sn da trên vic nghiên cu
khá công phu mt s lng ln các doanh nghip đã c phn hóa ti M, ra đi nm
1968. Ch s Z là h thng đc c gii hc thut và gii thc hành công nhn và
đc s dng rng rãi trên th gii. Ch s Z kt ni 5 t s tài chính khác nhau da
trên phân tích bit s bi MDA. Công thc ca ch s Z nh sau:
Z = l.2X
1

+ l.4X
2
+ 3.3X
3
+ 0.64X
4
+ 0.999X
5

 Nu Z > 2.99: Doanh nghip nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá
sn.
 Nu 1.8 < Z < 2.99: Doanh nghip nm trong vùng cnh báo, có th có nguy
c phá sn.
 Nu Z < 1.8: Doanh nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn cao.
Trong đó:
X
1
= VLC/TTS
 VLC: Vn luân chuyn: Tài sn ngn hn - n ngn hn.
 TTS: Tng tài sn
 Nhng khon thua l trong hot đng kinh doanh s làm gim t s X
1

X
2
= LN/TTS
 LN: Li nhun gi li
 TTS: tng tài sn
 T s này đo lng li nhun gi li tích ly theo thi gian.
12

 S trng thành ca công ty cng đánh giá qua t s này. Các công ty mi
thành lp có ch s này thp do cha có thi gian đ tích ly li nhun.
X
3
= EBIT/TTS
 EBIT: Li nhun trc thu và lãi
 TTS: Tng tài sn
 Theo Altman, t l này th hin tt hn các thc đo t sut sinh li, Do s
tn ti và kh nng tr n ca công ty sau cùng đu da trên kh nng to ra
li nhun t các tài sn ca nó.
X
4
= MarketValue/BookValue
 N = n ngn hn + n dài hn.
 Vn c phn = vn c phn thng + c phn u đãi (đc tính theo giá th
trng).
 T l này cho bit giá tr công ty st gim bao nhiêu ln trc khi công ty
lâm vào tình trng mt kh nng thanh toán. Nu t s này thp hn 1/3 thì
xác sut công ty phá sn rt cao.
X
5
= Doanh thu/TTS
 o lng kh nng qun tr ca công ty đ to ra doanh thu trc sc ép ca
các đi th cnh tranh khác.
 T s này có ý ngha thp nht trong mô hình nh nó là mt t s quan trng
giúp kh nng phân bit ca mô hình nâng cao.
 X
5

thay đi trên mt khong rng đi vi các ngành khác nhau và các quc
gia khác nhau.
T mt Z ban đu, Altman phát trin thêm Z' và Z" đ có th áp dng theo
tng loi hình ca doanh nghip.
i vi các doanh nghip cha c phn hóa, ngành sn xut:
Z = 0.717X
1
+ 0.84X
2
+ 3.10X
3
+ 0.42X
4
+ 0.998X
5

• Nu Z' > 2.9: Doanh nghip nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá
sn
13


• Nu 1.23 < Z' > 2.9: Doang nghip nm trong vùng cnh báo, có th có nguy
c phá sn.
• Nu Z' < 1.23 : Doang nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn
cao.
i vi các doanh nghip khác:
Z = 6.56X
l
+ 3.26X
2

+ 6.72X
3
+ 1.05X
4

• Nu Z” > 2.6: Doanh nghip nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá
sn.
• Nu 1.2 < Z” > 2.9: Doang nghip nm trong vùng cnh báo, có th có nguy
c phá sn.
• Nu Z” < 1.1: Doang nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn
cao.
Ch s Z” có th đc dùng cho hu ht các ngành và các loi hình doanh
nghip. Vì s khác nhau khá ln gia các ngành nên X
5
b loi b.
Ch s Z (Hoc Z’ và Z”) càng cao, thì ngi vay có xác sut v n càng
thp.  tng đc ch s này cn phi nâng cao nng lc qun tr, rà soát đ gim
nhng tài sn không hot đng, tit kim chi phí, xây dng thng hiu. ó chính
là s kt hp gián tip nhiu yu t tài chính và phi tài chính trong mô hình mi to
đc ch s an toàn. Cn lu ý trng hp doanh nghip ghi tng vn ch s hu
đng thi ghi tng n phi thu hoc tng khon đu t dài hn… điu này làm tng
ch s Z nên cn điu chnh s liu bt thng trc khi tính toán các ch tiêu
u đim
: k thut đo lng tng đi đn gin.
Nhc đim
:
H thng đc xây dng da trên mu tng đi nh và ch da trên các
công ty M nên mô hình ch s Z là phù hp vi M hoc đi vi mt s ngành c
th, không nht thit phù hp ti các nc khác nhau và các ngành khác nhau.
H thng này ch cho phép phân loi nhóm KH vay có ri ro và không có ri

ro nhng thc t mc đ ri ro tín dng tim nng ca mi KH là khác nhau t mc
thp nh chm tr lãi, không tr đc lãi cho đn mc mt hoàn toàn c vn và lãi
14


ca khon vay.
Các thông s phn ánh tm quan trng ca các ch s trong công thc và bn
thân các ch s đc chn không phi là bt bin, đc bit khi các điu kin kinh
doanh cng nh điu kin th trng tài chính đang thay đi liên tc.
H thng không tính đn mt s nhân t khó đnh lng nhng có th đóng
vai trò quan trng nh hng đn mc đ ri ro ca các khon vay nh uy tín ca
KH, mi quan h lâu dài gia KH và NH hay các yu t v mô nh s bin đng
ca chu k kinh t.
1.2.2 H thng XHTD theo phng pháp chuyên gia
Nghiên cu thc nghim ca Bina Lehmann (2003) đã so sánh hai mô hình
hi quy Logistic: mt không bao gm các nhân t mm và hai bao gm các nhân t
mm. Kt qu cho thy các nhân t mm tht s có kh nng ci thin kh nng d
báo ri ro tín dng ca các công ty. Các nhân t cng đc xem xét là t s tài
chính và d liu tài khon thanh toán ca các công ty vay n, các nhân t mm
đc đ cp đn là các ch tiêu phi tài chính. Vic XHTD trên c s kt hp các
nhân t cng và nhân t mm là phng pháp mà các t chc XHTD hàng đu th
gii đang s dng.
Có th hình dung quy trình XHTD đc thc hin theo Bng 1.2
Bng 1.2: Quy trình XHTD theo phng pháp chuyên gia

Ri ro quc gia, ri ro
ngành, kh nng sinh li,
v th cnh tranh
Mc tiêu chin lc, chính
sách, kim soát DN, k
nng qun tr
Chính sách tài chính, k
toán, dòng tin, cu trúc
vn, thanh khon
Ri ro kinh doanh
Ri ro qun tr
Ri ro tài chính
Kt qu
XHTD

15


1.2.3 H thng XHTD theo theo mng n ron thn kinh
Là mt k thut phân tích khác đ xây dng h thng d báo. Mng n ron
thn kinh có th bt chc và nhn thc đc các trng thái thc đi vi d liu đu
vào không đy đ hoc d liu vi mt s lng bin rt ln. K thut này đc bit
phù hp vi mô hình d báo mà không có công thc toán hc nào đc bit đ
miêu t mi quan h gia các bin đu vào và đu ra.
Hn na rt hu dng khi mc tiêu d báo là quan trng hn gii thích. K
thut này đòi hi d liu đu vào ln, các phng pháp này cng rt phc tp và

cha ph bin  nc ta. Nhìn chung, các t chc xp hng tín dng hàng đu trên
th gii gm Fitch, S&P, Moody's s dng ch yu phng pháp chuyên gia, đánh
giá mt cách toàn din v nn kinh t, ngành và công ty. Tuy nhiên, dù s dng
phng pháp mô hình toán hc hay phng pháp chuyên gia, mi h thng xp
hng tín dng đu có mt s khuyt đim nht đnh. Nu nh phng pháp đnh
lng cn s h tr ca các nhân t mm thì phng pháp chuyên gia, t thân đã
cha đng ri ro do yu t ch quan trong xp hng, k thut mng n-ron tuy khc
phc đc khuyt đim ca hai mô hình trên song đòi hi d liu đu vào ln và
vic xây dng rt phc tp. Phng pháp xây dng mô hình xp hng tín dng hay
ri ro tín dng da trên hàm Logistic là phng pháp phù hp đi vi các ngân
hàng thng mi Vit Nam vì yêu cu mu không quá cao, ít ràng buc v mt gi
thit, hin đang đc s dng rng rãi trên th gii. Do vy, các mc tip theo s
đ cp đn các yu t cn thit đ xây dng mt h thng XHTD ni b da trên
phng pháp chuyên gia.
1.3 Mt s h thng xp hng tín dng đang đc áp dng ti các t chc
XHTD quc t và ti NHTM Vit Nam
1.3.1 H thng xp hng tín dng ca Moody’s và S&P
Moody’s Investors Service (Moody’s) và Standard & Poor's (S&P) là hai t
chc tín nhim có uy tín và lâu đi ti M và cng là nhng t chc tiên phong
trong lnh vc xp hng tín dng trên th gii, sau đó có thêm Fitch Investors
Service. Ngày nay, các t chc tín nhim này ca M hot đng trên các th trng