CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP NIÊM YẾT TRÊN TTCK VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
o0o







TRN NGC LAN


CÁC NHÂN T TÁCăNGăN T
SUT SINH LI CA CÁC NGÂN HÀNG
TMCP NIÊM YT TRÊN TH TRNG
CHNG KHOÁN VIT NAM



LUNăVNăTHC S KINH T



Thành ph H Chí Minh ậ Nmă2013

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
o0o






TRN NGC LAN

CÁC NHÂN T TÁCăNGăN T
SUT SINH LI CA CÁC NGÂN HÀNG
TMCP NIÊM YT TRÊN TH TRNG
CHNG KHOÁN VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60340201

LUNăVNăTHC S KINH T

NGIăHNG DN KHOA HC: PGS.TS H VIT TIN

Thành ph H Chí Minh ậ Nmă2013

LIăCAMăOAN
Tôi cam đoan rng lun vn “Các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca
các ngân hàng thng mi c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam” là công trình nghiên cu ca tôi, có s hng dn h tr t giáo viên
hng dn khoa hc là PGS. TS. H Vit Tin. Các ni dung nghiên cu và kt
qu trong đ tài này là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt c công
trình nghiên cu khoa hc nào. Nhng s liu trong các bng biu phc v cho
vic phân tích, nhn xét, đánh giá đc chính tác gi thu thp t các ngun khác
nhau có ghi trong phn tài liu tham kho.
Nu phát hin có bt kì s gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhim
trc Hi đng cng nh kt qu lun vn ca mình.
Thành ph H Chí Minh, ngày 28 tháng 10 nm 2013
Tác gi

Trn Ngc Lan












MC LC

TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
TÓM TT 1
LI M U 2
CHNGă1ă- TNG QUAN CÁC NHÂN T TÁCăNGăN T SUT
SINH LI CAăNGỂNă HÀNGăTHNGă MI VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN
CU THC NGHIM 6
1.1 Li nhun ngân hàng 6
1.2 T sut sinh li ca NHTM 6
1.3 Các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca ngân hàng thng mi 7
1.3.1 Yu t ni ti ca ngân hàng 7
1.3.2 Yu t kinh t v mô 10
1.3.3 Các yu t khác 12
1.4 Mô hình nghiên cu đ ngh 14
KT LUNăCHNGă1 15
CHNGă 2ă ậ THC TRNG CÁC NHÂN T TÁCă NGă N T
SUT SINH LI CA CÁC NGÂN HÀNG TMCP NIÊM YT TRÊN TH
TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM 16
2.1 Các ngân hàng thng mi niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam 16
2.1.1 S hình thành và phát trin 16
2.1.2 C cu t chc hot đng 17
2.1.3 Kt qu hot đng kinh doanh ca các ngân hàng niêm yt giai đon
t nm 2006 đn 2012 20

2.2 Thc trng các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca các ngân hàng
niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam 33
2.3 Thit k nghiên cu 37
2.3.1 D liu nghiên cu 37
2.3.2 Các bin nghiên cu 39
2.3.3 Phân tích kt qu nghiên cu 47
KT LUNăCHNGă2 53
CHNGă 3ă ậ GII PHÁP VN DNG CÁC NHÂN T TÁCă NG
TÍCH CCăN T SUT SINH LI 54
3.1 V tính thanh khon 54
3.2 V quy mô ngân hàng 55
3.3 V ri ro tín dng 56
3.4 V Vn ch s hu 59
KT LUNăCHNGă3 60
KT LUN 61
TÀI LIU THAM KHO
PH LC 1 BNG MÔ T D LIU
PH LC 2 S LIU THU THP CA CÁC NHTM NIÊM YT TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM T NMă2006ăậ 2012
PH LC 3 KT QU PHỂNă TệCHă TNGă QUANă TRONGă PHN
MM EVIEWS SAU KHI B BIN LM PHÁT KHI MÔ HÌNH HI
QUY

DANH MC CÁC T VIT TT

ROA : T sut sinh li trên tài sn
ROE : T sut sinh li trên vn ch s hu
P_L : Ri ro tín dng
SIZE : Quy mô ngân hàng
CA : Vn ch s hu
LIQ : Thanh khon
C_I : Qun lý chi phí
RGDP : Tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc hàng nm
INF : Lm phát
RIR : Lãi sut thc
TMCP : Thng mi c phn

DANH MC BNG BIU

Bng 2.1: Thng kê mô t các bin 37
Bng 2.2 nh ngha các bin và mi tng quan k vng gia các bin đc lp
và bin ph thuc 44
Bng 2.3 Kt qu phân tích tng quan gia các bin 47
Bng 2.4 Kt qu kim đnh Hausman 48
Bng 2.5 Kt qu hi quy ca mô hình 1- ROA và các nhân t nh hng 48
Bng 2.6: Kt qu hi quy ca mô hình 2 - ROE và các nhân t nh hng 49




1


CÁCăNHỂNăTăTÁCăNGăNăTăSUTăSINHăLIăCAăCÁCă
NGỂNăHÀNGăTHNGăMIăCăPHNăNIểMăYTăTRểNăTHă
TRNGăCHNGăKHOÁNăVITăNAM
TÓM TT
Mc tiêu ca bài nghiên cu này nhm phân tích các nhân t nh hng đn
t sut sinh li các ngân hàng thng mi c phn (TMCP) niêm yt trên th
trng chng khoán Vit Nam giai đon 2006 đn 2012. T sut sinh li ca các
ngân hàng đc đo lng bng ch tiêu t sut sinh li trên tài sn (ROA) và t
sut sinh li trên vn ch s hu (ROE). Các nhân t tác đng đn t sut sinh

li đc chia thành nhân t bên trong và nhân t bên ngoài. Nhân t bên trong là
các nhân t mang đc đim ni ti ca ngân hàng gm quy mô ngân hàng, ri ro
tín dng, qun lỦ chi phí, vn ch s hu, tính thanh khon. Nhân t bên ngoài là
các nhân t kinh t v mô. Các nhân t này là nhng nhân t khách quan, không
chu s nh hng ca các quyt đnh qun lỦ ca ngân hàng gm tc đ tng
trng tng sn phm quc ni thc t hàng nm, lm phát, lãi sut thc.

Mô hình nghiên cu đc s dng là mô hình hi quy tuyn tính đa bin.
Kt qu phân tích cho thy bin ri ro tín dng (d phòng ri ro tín dng/d n)
và qun lỦ chi phí (Chi phí hot đng/Thu nhp hot đng) có tác đng nghch
chiu vi t sut sinh li ca ngân hàng. Trong khi đó, bin vn ch s hu có
tác đng cùng chiu vi t sut sinh li khi s dng ROA là bin ph thuc. iu
này có ngha là khi tng vn ch s hu t sut sinh li s tng. Vi bin ph
thuc ROE, tính thanh khon và quy mô ngân hàng có tác đng cùng chiu vi t
sut sinh li ca các ngân hàng. Các bin kinh t v mô không có Ủ ngha thng
kê.




2


LI M U

LỦădoăchnăđătƠi
Ngân hàng thng mi là đnh ch tài chính quan trng nht ca nn kinh
t, có vai trò to ln trong vic thúc đy nn kinh t xã hi phát trin. Mt h
thng ngân hàng kinh doanh hiu qu mang li s n đnh cho h thng tài chính
và tránh đc nhng cú sc cho nn kinh t. Mt trong nhng tiêu chí đ xác

đnh hiu qu kinh doanh ca ngân hàng là li nhun. Li nhun quyt đnh s
tn vong, khng đnh kh nng cnh tranh, bn lnh ca ngân hàng trên thng
trng. ng thi hot đng có li nhun s giúp ngân hàng thu hút ngun vn
bên ngoài d hn vi chi phí thp. Nó cn thit cho vic đm bo s n đnh và
phát trin ca ngân hàng. Bên cnh đó, th trng chng khoán Vit Nam sau
hn 13 nm hình thành và phát trin, s nhà đu t tham gia th trng ngày càng
tng lên làm cho th trng chng khoán tr thành mt kênh huy đng vn khác
hp dn và hiu qu ca các ngân hàng. Chính vì vy, vic nghiên cu và phân
tích các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca các ngân hàng nhm đa ra các
gii pháp giúp cho các ngân hàng niêm yt nói riêng và h thng ngân hàng Vit
Nam nói chung có th nâng cao t sut sinh li là vn đ có Ủ ngha cp thit và
thc tin hin nay.
Xut phát t thc t đó, tác gi chn đ tài “Các nhân t tác đng đn t
sut sinh li ca các ngân hàng TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam” đ làm lun vn thc s.

Mcătiêuănghiênăcu
 tài đt ra các mc tiêu c th sau:
+ Xác đnh các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca các ngân hàng
TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam trong giai đon t nm
2006 đn 2012.


3


+ o lng mc đ tác đng ca các yu t đn t sut sinh li ca các
ngân hàng niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam.
Ngoài ra, nghiên cu cng quan tâm đn vic đa ra mt quan đim nhm
giúp cho các nhà qun tr ngân hàng có th tìm ra gii pháp làm tng t sut sinh

li tùy vào kh nng ni ti và din bin ca nn kinh t.
Vi mc tiêu nghiên cu đã trình bày  trên, đ tài tp trung cho vic tr li
các câu hi nghiên cu sau đây:
Các nhân t nào tác đng có Ủ ngha đn t sut sinh li ca các ngân hàng
TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam giai đon 2006 đn 2012?
Mc đ nh hng ca các nhân t đó lên t sut sinh li nh th nào và
chiu hng nào?

Phngăpháp,ăđiătngăvƠăphmăviănghiênăcu
Nghiên cu đc thc hin thông qua 02 giai đon chính: (1) nghiên cu s
b đc thc hin thông qua vic thu thp các nghiên cu trc đây liên quan
đn đ tài nghiên cu, t đó xác đnh c s lỦ lun, các yu t tác đng đn t
sut sinh li ngân hàng, sau đó, tin hành xây dng mô hình nghiên cu da vào
các yu t đã xác đnh đc; (2) thu thp s liu thông qua các báo cáo tài chính
đc công b ca nhóm ngân hàng niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam. Tip theo, s dng phn mm thng kê đ chy mô hình nhm đo lng
mc đ tác đng ca các yu t đn t sut sinh li ca ngân hàng.
i tng nghiên cu ca đ tài là các nhân t tác đng đn t sut sinh li
ca các ngân hàng TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam.
Phm vi nghiên cu là giai đon t nm 2006 đn 2012. Lun vn thu thp
s liu t báo cáo tài chính (đc công b chính thc) ca 09 ngân hàng niêm
yt, bao gm: ngân hàng Ngoi thng Vit Nam (VCB), ngân hàng Công
thng Vit Nam (CTG), ngân hàng Sài Gòn Thng tín (STB), ngân hàng Á
Châu (ACB) và ngân hàng Sài Gòn - Hà Ni (SHB), ngân hàng Xut nhp khu


4


Vit Nam (EIB), ngân hàng Quân đi (MBB), ngân hàng Nam Vit (NVB), ngân

hàng Nhà Hà Ni (HBB), trong khong thi gian t nm 2006 đn nm 2011.
Riêng nm 2012, ch thu thp s liu báo cáo tài chính ca 8 ngân hàng niêm yt,
do ngày 28/08/2012, Ngân hàng TMCP Nhà Hà Ni (Habubank) đã chính thc
sáp nhp vào ngân hàng ngân hàng Sài Gòn - Hà Ni (SHB),

ụănghaăvƠăngădngăcaăđătƠi
Vic thc hin nghiên cu đ tài này có Ủ ngha quan trng v mt khoa hc
cng nh thc tin.
V mt khoa hc, đ tài góp phn tham gia vào vic hoàn thin mô hình xác
đnh các nhân t nh hng đn t sut sinh li các ngân hàng TMCP niêm yt
trên th trng chng khoán Vit Nam vn có rt ít nghiên cu chuyên sâu trong
lnh vc này. Bên cnh đó, đây cng là mt nghiên cu vi mc tiêu kim
nghim li nhng kt qu nghiên cu trc đây cng nh m ra nhng hng
nghiên cu mi cho nhng nghiên cu sau này mà đ tài còn hn ch.
V mt thc tin, kt qu nghiên cu s cung cp nhiu thông tin giá tr cho
các nhà qun tr ca ngân hàng, các c đông hin hu và các nhà đu t. Ngoài
ra, kt qu nghiên cu cng s góp phn cung cp các thông tin có hu ích cho
các đi tng có quan tâm.
Kt qu nghiên cu là mt tham kho mang tính khoa hc cho các nhà qun
tr ngân hàng trong vic đ ra các chính sách phù hp đ phát huy nhân t tác
đng tích cc, khc phc hay loi b nhân t tiêu cc tác đng đn t sut sinh
li ca ngân hàng. i vi các nhà đu t, đ tài cng góp phn vào cung cp s
hiu bit sâu hn v các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca ngân hàng và là
cn c đ h ra quyt đnh đu t đúng đn.
i vi nhng c quan ban hành chính sách, vic bit đc nhng nhân t
tác đng đn t sut sinh li ca ngân hàng s giúp cho Chính phú, Ngân hàng
Nhà nc và các hip hi Ngân hàng có c s ban hành các quy đnh và chính
sách phù hp phc v cho vic điu hành chính sách tin t.

5


 CuătrúcăđătƠi
Bài nghiên cu này đc chia làm 03 chng:
Chng 1: Tng quan các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca các
ngân hàng thng mi và mô hình nghiên cu thc nghim.
Chng 2: Thc trng các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca các
ngân hàng TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp vn dng các nhân t tác đng tích cc đn t sut
sinh li ca các ngân hàng TMCP niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam.














6


CHNGă1 - TNG QUAN CÁC NHÂN T TÁCăNGăN T

SUT SINH LI CAăNGỂNăHÀNGăTHNGăMI VÀ MÔ HÌNH
NGHIÊN CU THC NGHIM
1.1 Li nhun ngân hàng
NHTM có 02 nghip v ch yu: huy đng và cho vay. Trong nghip v huy
đng, ngân hàng tr li tc cho ngi nhn tin, còn trong nghip v cho vay,
ngân hàng thu li tc ca ngi đi vay. V nguyên tc, li tc cho vay phi cao
hn li tc huy đng. Chênh lch gia li tc cho vay và li tc huy đng sau
khi tr đi nhng chi phí v nghip v kinh doanh ngân hàng cng vi các thu
nhp khác v kinh doanh t bn tin t hình thành nên li nhun ngân hàng.
1.2 T sut sinh li ca NHTM
T sut sinh li ca các NHTM thng đc đo lng bng hai ch tiêu là t sut
sinh li trên tài sn (ROA) và t sut sinh li trên vn ch s hu (ROE)
T sut sinh li trên tng tài sn (ROA) ch ra bao nhiêu li nhun các ngân hàng
thng mi có th to ra bng cách s dng mt đn v tài sn, mc dù nó có th
b bóp méo bi các hot đng ngoi bng. Tuy nhiên, đi vi các NHTM Vit
Nam, các hot đng này là không đáng k. ROA có th cho thy kh nng ca
các ngân hàng trong vic qun lỦ và s dng ngun lc tài chính đ to ra li
nhun. ROA là ch tiêu quan trng đ so sánh hiu qu hot đng ca các ngân
hàng.
T sut sinh li trên vn ch s hu (ROE) cho thy hiu qu qun lỦ ca các
ngân hàng trong vic s dng vn c đông. Các ngân hàng có xu hng s dng
đòn by cao, do đó h thng đt đc ROE cao nhng ROA thp. ROE có th
đc tính bng cách nhân ROA vi t s tng tài sn trên vn ch s hu và đòn
by tài chính có th tác đng đn giá tr ca ROE.


7


C hai t s ROA và ROE đu là tiêu chí quan trng đi vi c quan qun lỦ và

các ngân hàng, nhà đu t trong vic đa ra các quyt đnh chin lc qun lý,
đu t phù hp.
1.3 Các nhân t tác đng đn t sut sinh li caăngơnăhƠngăthngămi
1.3.1 Yu t ni ti ca ngân hàng
1.3.1.1ăRiăroătínădng
Các nghiên cu trc đây đã ch ra rng ri ro tín dng là mt bin s quan trng
trong nghiên cu các nhân t tác đng đn t sut sinh li ca ngân hàng.
Athanasoglou et al. (2005) chng minh rng s thay đi ca ri ro tín dng là lỦ
do chính trong vic gii thích các bin đng trong t sut sinh li ca ngân hàng,
vì t sut sinh li ca ngân hàng s gim khi ri ro tín dng tng lên.  mt khía
cnh nào đó thì nghiên cu ca Alper và Anbar (2011) cng có s tng đng
vi nghiên cu ca Athanasoglou et al. (2005) vì bài nghiên cu ch ra rng t
sut sinh li ca các ngân hàng s thp hn khi h phi đi mt vi các khon
vay có nguy c mt kh nng thanh toán. Trong cùng mt cách tip cn, Trujillo-
Ponce (2012) đã cho thy ri ro tín dng có tác đng tiêu cc đn t sut sinh li.
Mi quan h nghch bin phn ánh điu đó khi danh mc cho vay ca các ngân
hàng tr nên ri ro, các ngân hàng phi trích d phòng ri ro nhiu hn, t đó
nh hng đn li nhun và t sut sinh li ca ngân hàng. Vì vy, các ngân
hàng vi các khon cho vay có ri ro tín dng cao hn s có t sut sinh li thp
hn.
1.3.1.2ăTínhăthanhăkhon
Bourke (1989) đã s dng t s tài sn lu đng (tng tin mt, tin gi ngân
hàng, đu t chng khoán) trên tng tài sn đ đo lng tính thanh khon. Trong
nghiên cu ca mình, ông đã khai thác d liu t các báo cáo tài chính ca mt
mu gm 90 ngân hàng t 12 quc gia trong mi nm t 1972 đn 1981. Kt
qu này cho thy rng tính thanh khon có tác đng cùng chiu lên t sut sinh
li, gia tng t s này s nâng cao t sut li nhun ca ngân hàng. Molyneux và


8

Thornton (1992) đã m rng các phng pháp lun ca Bourke (1989) bng cách
s dng t s tài sn lu đng trên tng tài sn đ đo lng ri ro thanh khon,
kt qu nghiên cu đã cho thy rng có mt mi quan h nghch chiu gia tính
thanh khon và t sut sinh li trong s 18 nc Châu Âu t nm 1986 đn 1989.
S trái chiu gia các kt qu thc nghim ca Molyneux và Thornton (1992) và
Bourke (1989) có th đc gii thích bi s khác bit trong đ nhy cm ca nhu
cu vay vn ti các khong thi gian khác nhau.
1.3.1.3 QunălỦ chi phí
Hu ht các nghiên cu đu khng đnh t l chi phí hot đng tác đng tiêu cc
lên t sut li nhun ca các ngân hàng (Bourke, 1989). Nói chung, vic gim chi
phí, ngha là hiu qu kinh doanh đc ci thin, s làm tng t sut li nhun
ca các ngân hàng. Athanasoglou et al. (2005) chng minh rng t sut li nhun
ca các ngân hàng có tng quan âm vi t l chi phí hot đng. Mi quan h
ngc chiu này cho thy s yu kém trong kh nng qun lỦ chi phí ngoài tr lãi
ca các ngân hàng Hy Lp. Mi quan h này cng cho thy rng s cnh tranh
buc các ngân hàng Hy Lp phi tin hành ct gim chi phí, thay vì tng t sut
li nhun bng cách tng phí hoc lãi sut đi vi khách hàng.
1.3.1.4 Quy mô ngân hàng
Quy mô ngân hàng là mt trong các yu t ni b quyt đnh t sut li nhun vì
trên thc t các ngân hàng luôn c gng m rng kinh doanh ca mình bng cách
tng tài sn và ngun vn. Nói chung, các ngân hàng ln có th đt đc t sut
li nhun cao t li th kinh t theo quy mô trong h thng ngân hàng. Bin s
quy mô cng bao hàm các yu t v chi phí, đa dng hóa sn phm và ri ro. Mt
mi quan h cùng chiu gia quy mô và t sut li nhun ca ngân hàng là kt
qu thc nghim t nghiên cu ca Alper và Anbar (2011). Có mt lng ln
các nghiên cu v nh hng ca li th kinh t theo quy mô đn t sut li
nhun ngân hàng. Bourke (1989); Molyneux và Thornton (1992); Bikker và Hu
nm (2002); Goddard et al., (2004) chng minh rng li th kinh t theo quy mô

9


là kt qu ca mi quan h cùng chiu gia quy mô và t sut li nhun ca ngân
hàng. Mt khác, t sut li nhun ca các ngân hàng li có quan h ngc chiu
vi kh nng đa dng hóa. Các ngân hàng tn dng li th ca s đa dng hóa
nhm gim thiu ri ro tín dng, nhng nó cng có th làm gim t sut li
nhun. Trong mt nghiên cu khác, Boyd, J.H. và D.E. Runkle (1993) đng Ủ
rng khái nim li th kinh t theo quy mô liên quan đn quy mô ca ngân hàng.
V lỦ thuyt, nu li th kinh t theo quy mô tn ti, các t chc tài chính ln
hn có th cung cp dch v hiu qu hn vi chi phí thp hn, trong điu kin
các yu t khác không đi. Athanasoglou P và cng s (2006) cho thy mt s
tng trng th phn ca mt ngân hàng có th dn đn s gia tng trong t sut
sinh li và li nhun. iu này có th đc gii thích bi gi đnh đó là các ngân
hàng ln đc hng li t li th kinh t theo quy mô bng cách cung cp dch
v ca h vi giá r hn và hiu qu hn so vi các ngân hàng nh. Nu Chính
ph to ra các rào cn nhm hn ch s thành lp các ngân hàng mi (nh Vit
Nam đã làm trong nm 1997), các ngân hàng ln s thu đc t sut li nhun
cao hn. Trong khi đó, Eichengreen và Gibson (2001) đ xut rng s gia tng
quy mô vn ch tác đng cùng chiu lên li nhun đn mt mc nht đnh nào
đó. Hn na, h cho rng mi quan h gia quy mô và li nhun ngân hàng là
phi tuyn tính.
1.3.1.5 Vn chăsăhu
V lỦ thuyt, Short (1979) lp lun rng t l vn ch s hu (tc là t s vn
ch s hu trên tng tài sn) ca mt ngân hàng gn lin vi quy mô ca nó bi
vì các ngân hàng ln có xu hng làm ra t sut li nhun nhiu hn so vi các
ngân hàng nh da vào kh nng huy đng vn ít tn kém hn. Tng t nh
vy, Bikker và Hu (2002), Goddard và cng s (2004) có cùng mt lp lun rng

trong trng hp các ngân hàng nh và va, quy mô ngân hàng có liên quan đn
t sut li nhun thông qua vn ch s hu. Ngoài ra, còn có mt s bng chng
thc nghim v mi quan h gia t l vn ch s hu và t sut li nhun, c
th, Bourke (1989) có cùng quan đim vi Short (1979). Bourke ch ra rng có


10


mt mi quan h cùng chiu gia t l vn ch s hu và t sut li nhun vì
thc t cho thy các ngân hàng qun tr vn tt có th tip cn ngun vn r hn
và th trng tài sn tt hn, vì các ngân hàng này có ít ri ro hn. Hn na, các
ngân hàng có t l vn ch s hu cao, duy trì s thn trng trong danh mc cho
vay, cng có th ci thin t sut li nhun. Cùng quan đim đó, Molyneux và
Thornton (1992), Williams, Molyneux và Thornton (1994) và Molyneux và
Forbes (1995) cng cho thy mt mi quan h cùng chiu gia t l vn ch s
hu và t sut li nhun trong th trng ngân hàng châu Âu. Thông qua mô hình
kim đnh nhân qu Granger, Berger (1995) đã ch ra mi quan h cùng chiu
gia vn và li nhun trên vn ch s hu ti các ngân hàng ca M trong nhng
nm 1980, nhng mi quan h này đã đi chiu vào nm 1990. Trong nghiên cu
ca mình, Berger m rng s kim đnh bng cách s dng các chi phí phá sn
d kin. Ông lp lun rng chi phí bo him cho các khon n (không đc bo
him) thp hn s to ra mt t l vn ch s hu và ROE cao hn.
1.3.2 Yu t kinh t vămôă
1.3.2.1ăTngătrngătngăsnăphmăqucăni thc (RGDP)
ã có khá nhiu nghiên cu kim đnh mc đ nh hng ca tc đ tng trng
tng sn phm quc ni thc hàng nm RGDP lên t sut li nhun ca ngân
hàng. Theo các nghiên cu ca Bourke (1989), Molyneux và Thornton (1992),
tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc hàng nm RGDP tác đng cùng
chiu đn t sut li nhun ngân hàng. Kt qu thc nghim này đc khng

đnh trong mt s nghiên cu khác ca Hassan và Bashir (2003), Pasiouras và
Kosmidou (2007), và Kosmidou (2008), rng hn, các nghiên cu này cho rng
hiu qu hot đng ca ngành tài chính t l thun vi tc đ tng trng tng
sn phm quc ni thc hàng nm RGDP. Ti Brazil, Afanasieff và cng s
(2002) đã s dng d liu mng đ tìm ra mt điu đó là cng ging nh lm
phát k vng, tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc hàng nm RGDP
là mt trong các yu t quan trng quyt đnh t sut li nhun ngân hàng. Mt


11


khác, bng chng thc nghim t các nghiên cu ca Hoggarth và cng s
(1998) cho thy rng t sut li nhun ca các ngân hàng b nh hng bi s
thay đi tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc hàng nm RGDP,
nhng tc đ tng trng li nhun ca các ngân hàng  Anh cao hn  c li
không th gii thích thông qua tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc
hàng nm RGDP.  mt nghiên cu khác, Athanasoglou và cng s (2005) cho
thy chu k kinh doanh có tác đng cùng chiu đn t sut li nhun ca ngành
ngân hàng Hy Lp. Tuy nhiên, trong giai đon suy thoái, nh hng ca chu k
kinh doanh là không đáng k. Tng t, Flamini và cng s (2009) cng chng
minh rng trong giai đon này, cht lng tín dng s gim, do đó làm gim t
sut li nhun ca các ngân hàng (khi đó, tc đ tng trng tng sn phm quc
ni thc hàng nm RGDP gim xung, thm chí là âm).
1.3.2.2 Lmăphátă
Tác đng ca môi trng kinh t v mô lên t sut li nhun ca ngân hàng đã
đc nghiên cu khá rng rãi, trong đó t l lm phát là yu t tiêu biu. Mi
liên h gia t sut li nhun ngân hàng và t l lm phát đã đc đ cp đn
trong nghiên cu ca Revell (1979). Ông y đã chng minh rng lm phát tác
đng lên t sut li nhun ngân hàng thông qua mi liên h gia tc đ tng ca

tin lng và các chi phí hot đng vi t l lm phát. Kh nng qun lỦ hiu qu
chi phí hot đng ca các ngân hàng ph thuc vào kh nng d báo lm phát
trong tng lai, mà mc đ chính xác ca các d báo này ph thuc rt nhiu vào
s hoàn thin ca môi trng kinh t v mô. Tng t, Perry (1992) đã ch ra tác
đng ca lm phát k vng lên t sut li nhun ngân hàng. C th, trong trng
hp các nhà qun lỦ có th đa ra mt mc lm phát k vng tng đi chính
xác, ngân hàng cn điu chnh các mc lãi sut mt cách thích hp đ doanh thu
tng nhanh hn chi phí. Bên cnh đó, Bourke (1989) và Molyneux và Thornton
(1992) đã ch ra tác đng cùng chiu ca lm phát và lãi sut dài hn lên t sut
li nhun. Ngoài ra, Kaya (2002) cng đã khng đnh rng trong s các yu t


12


quyt đnh ca kinh t v mô thì lm phát và thâm ht ngân sách có tác đng
đáng k đn t sut li nhun ca các ngân hàng thng mi.
1.3.2.3ăLưiăsutăthc
Lãi sut thc là mt trong nhng yu t kinh t v mô nh hng quan trng đn
t sut sinh li ca ngân hàng. Các nghiên cu trc đây đu cho rng lãi sut
thc có tác đng cùng chiu vi t sut sinh li ca ngân hàng. Alper và Anbar
(2011) cho rng t sut li nhun tng cùng vi s tng ca lãi sut thc. Hai ông
đã chng minh rng điu này là đúng thông qua mô hình thc nghim ca mình.
Theo Aburime (2007), khi lãi sut thc tng hay gim, nó s tác đng đn t sut
sinh li ca ngân hàng thông qua doanh thu. Các bng chng thc nghim ca
Molyneux và Thornton (1992) và Demirgüç-Kunt và Huizinga (1999) đã chng
minh đc ngân hàng s đt t sut li nhun cao khi lãi sut thc cao.
1.3.3 Các yu t khác
1.3.3.1ăHìnhăthcăsăhuăngơnăhƠng
Nghiên cu đu tiên v tác đng ca hình thc s hu đi vi hiu qu hot

đng ca các ngân hàng đc thc hin bi Vernon (1971). Trong nghiên cu
đó, Vernon đã cho thy có s khác bit gia hình thc qun lỦ và hình thc s
hu ca các ngân hàng. Ngoài ra, Short (1979) cho thy mt mi quan h nghch
chiu gia t sut li nhun ngân hàng và quyn s hu ca Nhà nc. Bên cnh
đó, Bourke (1989) đã th nghim tác đng ca s hu Nhà nc trên t sut li
nhun ca các ngân hàng bng cách s dng mt bin nh phân đi din cho
quyn s hu ca Nhà nc. Ông ch ra đc s tác đng nghch chiu ca bin
gi đi din cho quyn s hu Nhà nc lên bin ph thuc đc lng hóa
thông qua t sut sinh li trên vn ch s hu và t sut sinh li trên tài sn. Bin
gi đi din cho s hu Nhà nc mang giá tr dng khi bin ph thuc dùng đ
đo lng t sut li nhun tng thêm mt vài đn v. Giá tr tng thêm đó bao
gm chi phí nhân viên và d phòng ri ro các khon cho vay. Cho hai bin ph


13


thuc, li nhun trc thu cng vi chi phí nhân viên theo phn trm ca tng
tài sn, li nhun sau thu cng vi chi phí nhân viên và d phòng ri ro các
khon cho vay theo phn trm ca tng tài sn, lúc này bin gi s mang giá tr
âm. Qua đó, có th chng minh rng vic qun lỦ chi phí nhân viên trong nhóm
ngân hàng quc doanh là không hiu qu. Kt qu thc nghim này cho thy
nng sut lao đng trong các ngân hàng t nhân cao hn so vi các ngân hàng s
hu Nhà nc. Molyneux và Thornton (1992) đã tin hành mt s nghiên cu,
trong đó có mt mu ln gm mi tám nc châu Âu t nm 1986 đn nm
1989, đc thc hin da trên các nghiên cu ca Bourke ( 1989). Ngc li vi
mi quan h trong các nghiên cu trc đó, Molynuex và Thornton (1992) ,
Williams , Molyneux và Thornton (1994) và Molyneux và Forbes (1995) cho
thy rng quyn s hu ca Chính ph các ngân hàng châu Âu có mt tác đng
tích cc lên t sut li nhun trên vn. Do đó, có th kt lun rng các ngân hàng

t nhân to ra t sut li nhun trên vn thp hn so vi các ngân hàng quc
doanh.
1.3.3.2ăTínhătpătrungăcaăthătrng trong ngành ngân hàng
Phn ln các nghiên cu trc đây v các yu t tác đng đn t sut li nhun
ca ngân hàng liên quan đn hai gi thuyt, đó là gi thuyt sc mnh th trng
và gi thuyt cu trúc hiu qu. Theo Bourke (1989), Molyneux và Thornton
(1992), gi thuyt sc mnh th trng, còn đc gi là gi thuyt cu trúc - vn
hành - hiu qu (SCP: Structure – Conduct - Performance), t l tp trung trong
lnh vc ngân hàng có mi quan h cùng chiu vi hiu qu hot đng ca các
ngân hàng. Gi thuyt này gi đnh rng các ngân hàng có th kim đc t sut
li nhun đc quyn bng cách tn dng sc mnh th trng. Gi thuyt cu trúc
hiu qu cng ng h quan đim rng s tp trung trong lnh vc ngân hàng và
li nhun ca các ngân hàng có mi quan h đng bin. Theo gi thuyt này, mt
s ngân hàng nh có th liên kt vi nhau đ to ra li ích nhóm. Li ích nhóm
có th gây hi cho khách hàng và đi th cnh tranh vì các ngân hàng thông đng
vi nhau đ tng lãi sut cho vay và gim lãi sut huy đng cho các cá nhân. Tm


14


quan trng ca cu trúc th trng và các bin đc trng ca ngành ngân hàng có
th đc gii thích bi gi thuyt SCP. Gi thuyt này gi đnh rng các điu
kin c cu th trng, bao gm c s lng, quy mô ca các công ty và các điu
kin gia nhp xác đnh s cnh tranh trong mt th trng. Mt s nghiên cu
liên quan đn gi thuyt SCP cng phù hp vi th trng cnh tranh ( Berger,
1995; Goddard và cng s, 2004; Molyneux và cng s, 1996). Altunbaş và cng
s (2001) và Schure và cng s (2004) cho thy mc đ hiu qu ca các ngân
hàng khác nhau đáng k gia các ngành ngân hàng. Các gi thuyt nêu trên đã
đc th nghim bi Smilock (1985) và Berger (1995), ngi đã ch ra mi quan

h ca cu trúc li nhun trong ngành ngân hàng.
1.4 Mô hình nghiên cuăđ ngh
Vi các yu t đã đc xác đnh, đ đánh giá mc đ tác đng ca các yu t
mang đc đim ni ti ca ngân hàng và yu t v mô lên t sut li nhun ca
ngân hàng niêm yt ti Vit Nam, tác gi d kin s dng mô hình nghiên cu
sau:
TSLNit=  



 



 



 



 



 









 



 


Trong đó: TSLNit là t sut li nhun ca ngân hàng i  thi đim t – đc
lng hóa bi hai t s là ROA và ROE. SIZEit là quy mô ca ngân hàng i  thi
đim t. CAit đi din cho bin vn ch s hu ca ngân hàng i  thi đim t.
C_Iit là ch s qun lỦ chi phí ca ngân hàng i  thi đim t. P_Lit là ch s ri ro
tín dng ca ngân hàng i  thi đim t. LIQit là ch s thanh khon ca ngân hàng
i  thi đim t. RGDPt là tng sn phm quc ni thc ti thi đim t. INFt là ch
s lm phát ti thi đim t, RIR
t
là ch s lãi sut thc ti thi đim t.  là hng
s ca mô hình,  là h s hi quy,  là phn d ca phng trình hi quy.




15


KT LUNăCHNGă1ă

Chng mt tp trung vào c s lỦ thuyt, kt qu thc nghim và phng
pháp s dng trong nghiên cu t sut li nhun ca ngân hàng thng mi. V
mt lỦ thuyt, các nhân t nh hng đn t sut li nhun ngân hàng đc chia
làm hai nhóm là các bin đi din cho đc đim ni ti ca ngân hàng (th hin 
các t s tài chính ca ngân hàng) và các bin đi din cho yu t ngành và kinh
t v mô. Các đc đim ni ti ca ngân hàng là các nhân t ni b chu nh
hng bi các chính sách ca nhà qun lỦ, nh: quy mô ngân hàng, vn ch s
hu, ri ro tín dng, tính thanh khon, cu trúc chi phí - thu nhp, thu nhp t lãi,
tin gi ca khách hàng Các yu t ngành và kinh t v mô là nhng nhân t
khách quan, không chu s nh hng ca các quyt đnh qun lỦ ca ngân hàng,
nh: tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc t hàng nm, lm phát, lãi
sut thc, mc đ cnh tranh, s phát trin ca ngành ngân hàng
Trong ni dung bài nghiên cu này, cn c vào các bin đc s dng lp
li, có tác đng Ủ ngha lên t sut li nhun  các bài nghiên cu trc đây và
theo mc đích nghiên cu, đ tài tp trung vào phân tích các nhân t quy mô
ngân hàng, vn ch s hu, qun lỦ chi phí (chi phí hot đng/thu nhp hot
đng), tính thanh khon, ri ro tín dng (d phòng ri ro tín dng/ d n), lm
phát, tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc t hàng nm và lãi sut
thc.







16


CHNGă2ăậ THC TRNG CÁC NHÂN T TÁCăNGăN T

SUT SINH LI CA CÁC NGÂN HÀNG TMCP NIÊM YT TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM
2.1ăCácăngơnăhƠngăthngămi niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam
2.1.1 S hình thành và phát trin
Các NHTM cng là doanh nghip hot đng trong nn kinh t, chính vì vy đ
đc niêm yt trên sàn giao dch chng khoán, c th là trên sàn Chng khoán
thành ph H Chí Minh và sàn Chng khoán Hà Ni, các NHTM cn đáp ng
đy đ các điu kin đc quy đnh trong các vn bn pháp lut hin hành. Gn
đây nht chính là Ngh đnh 58/2012/N-CP ngày 20/7/2012 ca Chính ph quy
đnh chi tit v hng dn thi hành mt s điu ca Lut Chng khoán và Lut
Sa đi, b sung mt s điu Lut Chng khoán mà Chính ph va ban hành.
Ngoài ra, Ngh đnh 58 cng quy đnh thêm các điu kin đ doanh nghip đc
lên sàn Chng khoán TPHCM, đó là: phi có 2 nm hot đng di hình thc
công ty c phn tính đn thi đim đng kỦ niêm yt; t l li nhun sau thu
trên vn ch s hu (ROE) nm gn nht ti thiu là 5%; hot đng kinh doanh
ca 2 nm lin trc phi có lãi; không có n quá hn trên 1 nm; không l ly
k đn nm đng kỦ niêm yt. ng thi, ti thiu 20% c phiu có quyn biu
quyt ca công ty do ít nht 300 c đông (không phi c đông ln) nm gi, tr
trng hp doanh nghip Nhà nc chuyn đi thành công ty c phn theo quy
đnh ca Th tng Chính ph. i vi sàn chng khoán Hà Ni, công ty c
phn có vn điu l t 30 t 11 đng tr lên mi đc phép niêm yt. iu kin
đ đc niêm yt ch cn 1 nm hot đng di hình thc công ty c phn tính
đn thi đim đng kỦ niêm yt và ti thiu 15% s c phiu có quyn biu quyt
ca công ty do ít nht 100 c đông nm gi. Các doanh nghip đã niêm yt trc
ngày 15/9/2011 không đáp ng đc điu kin niêm yt theo quy đnh ca Ngh
đnh 58 vn đc tip tc niêm yt và không phi chuyn sàn theo điu kin


17

niêm yt mi. Ngh đnh 58 cng yêu cu các công ty cha đ điu kin niêm yt
trên 2 s, công ty đi chúng chào bán chng khoán ra công chúng cha niêm yt
phi đng kỦ giao dch chng khoán trên Upcom trong thi hn 1 nm k t ngày
chào bán. n quỦ 2/2009 có tt c 5 Ngân hàng thng mi niêm yt trên các
sàn giao dch chng khoán Vit Nam. n cui nm 2011 đã có 9 ngân hàng
đang đc niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam, bao gm ngân hàng
Ngoi thng Vit Nam (VCB), ngân hàng Công thng Vit Nam (CTG), ngân
hàng Sài Gòn Thng tín (STB), ngân hàng Á Châu (ACB) và ngân hàng Sài
Gòn - Hà Ni (SHB), ngân hàng Xut nhp khu Vit Nam (EIB), ngân hàng
Quân đi (MBB), ngân hàng Nam Vit (NVB), ngân hàng Nhà Hà Ni (HBB).
Tuy nhiên, đn ngày 28/8/2012 thì ngân hàng Nhà Hà Ni đã chính thc sáp
nhp vào ngân hàng Sài Gòn – Hà Ni, đng thi c phiu ca ngân hàng này
cng hy niêm yt trên sàn giao dch chng khoán Vit Nam.
2.1.2ăCăcu t chc hotăđng
C cu t chc ca các ngân hàng niêm yt đc thành lp bao gm i
hi đng c đông, Hi đng qun tr, Ban kim soát, Tng giám đc. Ngi qun
lỦ ngân hàng bao gm Ch tch và thành viên Hi đng qun tr, Tng giám đc
và các chc danh qun lỦ khác do iu l mi ngân hàng quy đnh. Ngi điu
hành ngân hàng bao gm Tng Giám đc, các Phó Tng Giám đc, và các chc
danh điu hành khác do iu l ngân hàng quy đnh. Ch tch Hi đng qun tr
hoc Tng giám đc là ngi đi din theo pháp lut ca ngân hàng, đc quy
đnh c th ti iu l ngân hàng. Hi đng qun tr có ti thiu 03 thành viên và
không quá 11 thành viên. Nhim k ca Hi đng qun tr là 05 nm. Nhim k
ca thành viên Hi đng qun tr không quá 05 nm. Thành viên Hi đng qun
tr có th đc bu hoc b nhim li vi s nhim k không hn ch. Nhim k
ca thành viên Hi đng qun tr đc b sung hoc thay th thành viên Hi
đng qun tr b đng nhiên mt t cách, min nhim, bãi nhim trong thi hn
nhim k là thi hn còn li ca nhim k Hi đng qun tr. Hi đng qun tr

18


ca nhim k va kt thúc tip tc hot đng cho đn khi Hi đng qun tr ca
nhim k mi tip qun công vic. Trng hp s thành viên Hi đng qun tr
b gim quá 1/3 (mt phn ba) theo quy đnh ti iu l ngân hàng hoc không
đ s thành viên ti thiu theo quy đnh ca pháp lut thì trong thi hn không
quá 60 ngày, k t ngày không đ s lng theo quy đnh, ngân hàng tin hành
b sung đ s lng thành viên Hi đng qun tr theo quy đnh. Giúp vic cho
Hi đng qun tr có Th kỦ Hi đng qun tr. Chc nng, nhim v ca Th kỦ
Hi đng qun tr do Hi đng qun tr quy đnh. Hi đng qun tr thành lp các
y ban đ thc hin nhim v, quyn hn ca mình, trong đó ti thiu phi có 02
y ban là y ban v vn đ qun lỦ ri ro và y ban v vn đ nhân s. Hin
nay, c cu t chc các ngân hàng niêm yt còn thiu thành lp y ban v vn đ
nhân s.
Hi đng qun tr b nhim mt trong s các thành viên ca mình làm Tng
giám đc hoc thuê Tng giám đc. Tng giám đc điu hành công vic kinh
doanh hàng ngày ca ngân hàng, chu s giám sát ca Hi đng qun tr và Ban
Kim soát, chu trách nhim trc Hi đng qun tr và trc pháp lut v vic
thc hin quyn và nhim v phù hp vi quy đnh ca Ngh đnh này, các quy
đnh khác ca pháp lut và iu l ca ngân hàng. Nhim k ca Tng giám đc
không quá 05 nm. Tng giám đc có th đc b nhim li vi s nhim k
không hn ch. Giúp vic cho Tng giám đc là các Phó Tng giám đc.
Bên cnh đó, Ban Kim soát là c quan giám sát hot đng ngân hàng nhm
đánh giá chính xác hot đng kinh doanh, thc trng tài chính ca ngân hàng.
Ban Kim soát ca ngân hàng có ti thiu 03 thành viên, trong đó có ít nht mt
phn hai tng s thành viên là chuyên trách. Ban Kim soát có b phn giúp vic
và s dng b phn kim toán ni b ca ngân hàng đ thc hin các nhim v

ca mình. Nhim k ca Ban Kim soát là 05 nm. Thành viên Ban Kim soát có
th đc bu hoc b nhim li vi s nhim k không hn ch. Nhim k ca
thành viên đc b sung hoc thay th thành viên b đng nhiên mt t cách,