XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VŨNG TÀU.PDF

XÂY DNG VÀ HOÀN THIN H THNG
KIM SOÁT NI B CHO DOANH NGHIP
NH VÀ VA TRểN A BÀN THÀNH PH
VNG TÀU
OÀN THANH MAI
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
TP H Chí Minh, nm 2013
LUN VĂN THC SĨ KINH T








Chuyên ngành : K toán
Mã s: 60340301
XÂY DNG VÀ HOÀN THIN H THNG
KIM SOÁT NI B CHO DOANH NGHIP
NH VÀ VA TRểN A BÀN THÀNH PH
VNG TÀU

OÀN THANH MAI
Ngi hng dn khoa hc:
PGS. TS. VÕ VN NH
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
TP H Chí Minh, nm 2013
LUN VN THC S KINH T


LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu khoa hc, đc lp ca tôi vi s hng
dn khoa hc ca PGS. TS Võ Vn Nh. ây là đ tài lun vn Thc S kinh t, chuyên
nghành k toán. Lun vn này cha đc ai công b di bt kì hình thc nào. Tt c các
ngun tài liu tham kho đã đc công b chính xác và đy đ.

Tác gi:



oàn Thanh Mai



MC LC

Trang
Trang ta bìa
Li cam đoan
Mc lc

Danh mc ch vit tt
Danh mc s đ bng biu
Danh mc ph lc
LI M U 01
CHNG 1: MT S LÝ LUN CN BN VÈ H THNG KSNB VÀ C IM
CA H THNG KSNB TRONG DNNVV 04
1.1. Mt s vn đ chung v KSNB 05
1.1.1. Khái nim KSNB và h thng KSNB 05
1.1.1.1. Quá trình hình thành và phát trin 05
1.1.1.2. Khái nim KSNB 07
1.1.1.3. Khái nim h thng KSNB 09
1.1.2. Các b phn cu thành h thng KSNB 10
1.1.2.1. Theo COSO 1992 10
1.1.2.2. Theo COSO 2004 25
1.1.2.3. Mi quan h gia các b phn hp thành h thng KSNB 26
1.1.3. Trách nhim ca các đi tng liên quan tham gia vào xây dng và vn hành
h thng KSNB 27
1.1.4. Li ích và nhng hn ch tin tàng ca h thng KSNB 28
1.1.4.1. Li ích ca h thng KSNB 28
1.1.4.2. Hn ch tin tàng ca h thng KSNB 28
1.2. c đim ca h thng KSNB trong DNNVV ti Vit Nam 29
1.2.1. Khái nim và phân loi DNNVV 29
1.2.2. c đim DNNVV ti Vit Nam 33
1.2.3. c đim h thng KSNB DNNVV ti Vit Nam 36


KT LUN CHNG 1 39
CHNG 2: THC T V H THNG KSNB CA DNNVV TRểN A BÀN
THÀNH PH VNG TÀU 40
2.1. Gii thiu tng quát tình hình DNNVV trên đa bàn Thành Ph Vng Tàu 40

2.2. Kho sát h thng KSNB DNNVV trên đa bàn Thành Ph Vng Tàu 41
2.2.1. Phm vi kho sát 42
2.2.2. i tng kho sát 42
2.2.2.1. Phân loi theo loi hình DN 43
2.2.2.2. Phân loi theo s lng nhân viên 43
2.2.2.3. Phân loi theo s nm hot đng 44
2.2.2.4. Phân loi theo ngành ngh kinh doanh 45
2.2.3. Ni dung kho sát 46
2.2.4. Kt qu kho sát 47
2.2.4.1. Mi trng kim soát 47
2.2.4.2. ánh giá ri ro 52
2.2.4.3. Hot đng kim soát 53
2.2.4.4. Thông tin và truyn thông 54
2.2.4.5. Giám sát 55
2.3. u nhc đim ca h thng KSNB DNVN ti đa bàn Thành Ph Vng Tàu 56
2.4. Nhn đin nguyên nhân nh hng ti h thng KSNB ti DNNVV tai Thành Ph Vng
Tàu 59
KT LUN CHNG 2 62
CHNG 3: XỂY DNG VÀ PHÁT TRIN HÊ THNG KSNB CHO CÁC DNNVV
TRểN A BÀN THÀNH PH VNG TÀU 63
3.1. Quan đim xây dng và phát trin h thng KSNB 63
3.1.1. Phù hp vi quy mô DN 63
3.1.2. Cân đi li ích - Chi Phí xây dng, phát trin KSNB 63
3.1.3. Phù hp vi lnh vc kinh doanh thc t 64
3.1.4. Phù hp quy đnh h thng KSNB trên Th Gii 65
3.2. Gii pháp xây dng và phát trin h thng KSNB trên đa bàn Thành Ph Vng Tàu 65


3.2.1. V phía Hi ngh nghip 65
3.2.2. V phía Chính Ph 66

3.2.3. V phía DN 67
3.2.3.1. nh hng xây dng h thng KSNB đi vi nhng DN cha quan tâm,
thit k h thng KSNB 67
3.2.3.2. Xây dng h thng KSNB đi vi nhng DN cha quan tâm, thit k h
thng KSNB hía DN 72
3.2.3.3. Phát trin h thng KSNB đi vi nhng DN đã tn ti h thng KSNB
nhng còn nhiu khim khuyt 76
KT LUN CHNG 3 86
KT LUN CHUNG 87
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC







DANH MC CH VIT TT

STT
Vit tt
Ni dung vit tt
01
DNNVV
Doanh nghip va và nh
02
DN
Doanh nghip
03

KSNB
Kim soát ni b
04
NQL
Nhà qun lý
05
BCTC
Báo cáo tài chính
06
TNHH
Trách nhim hu hn
07
DNTN
Doanh nghip t nhân
08
HQT
Hi đng qun tr
09
BKS
Ban kim soát
10
BGD
Ban giám đc



DANH MC S  BNG BIU

STT
Tên bng biu và s đ

Bng 1.1
Tiêu thc xác đnh DNNVV ti 1 s quc gia
Bng 1.2
Tiêu thc xác đnh DNNVV theo WB và IFC
Bng 1.3
Tiêu thc xác đnh DNNVV theoND56 N/CP ca Chính Ph
Bng 2.1
S phân b loi hình DN trên đa bàn Thành Ph Vng Tàu
Bng 2.2
S phân b loi hình DNNVV theo c cu nn kinh t
Bng 2.3
Bng kê mu chn theo c ch nn kinh t
Bng 2.4
Ý kin ca NQL trong vn đ h thng KSNB
Bng 2.5
Thng kê DNNVV theo loi hình DN
Bng 2.6
Thng kê DNNVV theo s lng nhân viên
Bng 2.7
Thng kê DNNVV theo s nm hot đng
Bng 2.8
Thng kê DNNVV theo nghành ngh hot đng KD
Bng 2.9
Ni dung câu hi kho sát
Bng 2.10
u nhc đim ca H thng KSNB  DNNVV – Thành Ph Vng Tàu
Bng 2.11
Nguyên nhân nh hng ti h thng KSNB ti DNNVV – Thành Ph
Vng Tàu

DANH MC PH LC

STT
Tên bng ph lc
Ph lc 01
Các b phn hp thành ca h thng KSNB
Ph lc 02
So sánh COSO 1992 – COSO 2004
Ph lc 03
Danh sách DN kho sát bng câu hi và danh sách đi tng
kho sát
Ph lc 04
Bng câu hi điu tra
Ph lc 05
Kt qu kho sát

1

LI M U

I. S cn thit ca đ tài.
H thng KSNB đóng vai trò quan trng trong các hot đng kinh t ca DN vì h
thng KSNB giúp cho NQL qun lý hiu qu hn các ngun lc kinh t ca DN mình, gim
thiu nhng tác đng không có li ti các hot đng ca DN và hn ch nhng ri ro phát
sinh trong quá trình sn xut kinh doanh. Khái nim KSNB đã xut hin t đu th k 19 sau
đó đc hoàn thin thành mt h thng lý lun tng đi hoàn chnh thông qua báo cáo
COSO vào nm 1992 (COSO 1992). COSO 1992 đã to lp đc c s lý thuyt cn bn v
KSNB.
 Vit Nam hin nay, DNNVV chim mt v trí rt quan trng và là b phn không

th thiu trong nn kinh t, góp phn thc hin thành công quá trình công nghip hóa hin
đa hóa đt nc. Nhng thc t cho thy đa s các DN đc bit là các DNNVV cha nhn
thc đc tm quan trng ca KSNB hay cha xây dng đc mt h thng KSNB hu
hiu. iu này chính là mt thách thc cho DN Vit Nam nói chung, cho DNNVV trên lãnh
th Vit Nam nói riêng. Vì vy, vic xây dng mt h thng KSNB hu hiu là nhim v
cn thit, nht là vi DNNVV - nhng DN đang mun tn ti, hoàn thin và nâng cao nng
lc cnh tranh trong xu th hi nhp và toàn cu hóa nh hin nay.
Thành ph Vng Tàu là ni có tc đ hoàn thin tng đi cao vi nhiu ngành ngh
có tim lc kinh t, các DNNVV không chim t trng cao nhng li là thành phn đóng
góp cao sn lng GDP ca thành ph Vng Tàu, hn na nhng DN này cha hoc ít quan
tâm đn vic xây dng mt h thng KSNB hu hiu. Mt khác, trên thc t cng đã có rt
nhiu đ tài nghiên cu h thng KSNB nh: Hoàn thin h thng KSNB DNNVV tnh Bình
Dng ca Nguyn Hoàng Thanh Yn – Trong đ tài này tác gi Hoàng Yn đã nêu lên
đc thc trng h thng KSNB ti Bình Dng và cng đã nêu lên cách hoàn thin vi
nhng ví d ht sc d hiu và kh nng thc hin ti các DNNVV ti Bình Dng là cao;
Hay nh đ tài Thc trang và gii pháp nâng cao tính hiu qu ca h thng KSNB ti các
2

DNNVV tnh Lâm ng hin nay ca T Th Thùy Mai trong đ tài này tác gi đã lên đc
các bin pháp nhm nâng cao tính hiu qu va h thng KSNB trong nhng DNNVV ti
Lâm ng, …Mc dù có nhiu đ tài nghiên cu v h thng KSNB nh đã trình bày  trên
nhng cha có đ tài nào nghiên cu sâu v h thng KSNB DNNVV ti Thành ph Vng
Tàu.
Chính vì nhng lý do trên mà đ tài : “ Xây dng và hoàn thin h thng kim soát
ni b cho doanh nghip nh và va trên đa bàn Thành ph Vng Tàu” đc ngi
vit chn làm đ tài lun vn tt nghip thc s kinh t trng đa hc Kinh T TPHCM đ
nghiên cu sâu hn na v lnh vc này.
II. Mc tiêu nghiên cu.
Kt hp gia c s lý lun v KSNB theo COSO 1992 và thc t kim soát ti mt s
DNNVV trên đa bàn thành ph Vng Tàu đ đa ra mt s gii pháp nhm xây dng và

hoàn thin h thng KSNB ti DNNVV ti thành ph Vng Tàu.
III. Câu hi nghiên cu.
 Báo cáo COSO 1992 áp dng h thng KSNB nh th nào?
 Báo cáo COSO 1992 áp dng cho DNNVV ti thành ph Vng Tàu nh th nào?
 Nhng vn đ cn đ xut cho Nhà nc, các DN ti thành ph Vng Tàu có th xây
dng và hoàn trin h thng KSNB hu hiu.
IV. i tng, phm vi, gii hn nghiên cu.
 i tng nghiên cu:
H thng KSNB cho DNNVV trên đa bàn thành ph Vng Tàu.
 Phm vi nghiên cu:
Các DN trên đa bàn thành ph Vng Tàu tp trung vào ch yu 5 ngành ngh: Nông
lâm nghip và thy sn, Công nghip ch bin ch to và khai khoáng, Xây dng, dch v
lu trú và n ung, vn ti kho bãi. Chính vì vy ngi vit cng tp trung vào kho sát các
DNNVV trong 5 ngành ngh này.
Nhng do nhng hn ch v mt thi gian, không gian nên đ tài này ch kho sát
3

thc t, nghiên cu vic xây dng và hoàn thin h thng KSNB trong DNNVV ca lnh
vc du lch – nhà hàng, mua bán khai thác ch bin thy hi sn, xây dng, khai thác du
khí và đá, mua bán các loi sn phm liên quan đn ngành thy hi sn và khai thác du khí
trên đa bàn thành ph Vng Tàu.
 Gii hn nghiên cu:
V đi tng nghiên cu: Mt s DNNVV trên đa bàn thành ph trong các lnh vc
du lch – nhà hàng, khai thác ch bin thy hi sn, khai thác du khí và đá, xây dng và bán
buôn bán l các sn phm có liên quan đn các ngành thy hi sn và khai thác du khí.
(Không bao gm các DN có quy mô ln, siêu nh, DN thuc các khu ch xut – khu công
nghip).
Tip cn h thng KSNB theo 5 b phn cu thành da trên báo cáo COSO 1992. Mà
không tip cn theo tng chu trình trong quá trình sn xut kinh doanh nên s liu nghiên
cu ch th hin di góc nhìn chung, khái quát.

Cha đnh lng đc cht lng ca toàn b h thng KSNB.
V. Phng pháp nghiên cu.
 Phng pháp thu thp s liu:
S liu s cp đc thu thp bng phng pháp phng vn, tr li bng câu hi t các
DNNVV. i tng phóng vn là Giám đc, Phó giám đc, k toán trng, nhng ngi
làm vic lâu nm ti DN.
S liu th cp đc thu thp t tng cc thng kê, Cc thu TP Vng Tàu, S Lao
ng Thng Binh Xã Hi.
 Phng pháp phân tích s liu:
S dng phng pháp mô t, tng hp, so sánh và phân tích đ đánh giá thc trng
h thng KSNB. Qua đó đa ra nhng kt lun và nêu lên gii pháp đ xây dng, hoàn thin
h thng KSNB ti DNNVV trên đa bàn thành phVng Tàu.
VI. ụ ngha đ tài.
 Ý nghiã khoa hc:
4

 tài nghiên cu thc trng xây dng h thng KSNB ti các DNNVV trên đa bàn
thành ph Vng Tàu da trên s vn dng nn tng khuôn mu lý thuyt ca y ban COSO
1992.
 ụ ngha thc tin:
Trên c s đánh giá nhng u nhc đim và tìm hiu nguyên nhân dn đn vic hn
ch trong xây dng h thng KSNB, đ tài này đa ra nhng gii pháp giúp DNNVV trên
đa bàn thành ph Vng Tàu xây dng, hoàn thin h thng KSNB.
VII. Kt cu lun vn.
Ni dung lun vn gm 3 chng:
 Chng 1: Mt s lý lun cn bn, đc đim ca h thng KSNB trong DNNVV.
 Chng 2: Thc trng h thng KSNB trong các DNNVV trên đa bàn thành ph
Vng Tàu.
 Chng 3: Xây dng, hoàn thin h thng KSNB cho, DNNVV trên đa bàn thành
ph Vng Tàu.

5

CHNG 1: MT S LÝ LUN CN BN V H THNG KIM SOÁT NI B
VÀ C IM CA H THNG KIM SOÁT NI B TRONG DOANH NGHIP
NH VÀ VA.
1.1. Mt s vn đ chung v KSNB.
1.1.1. Khái nim KSNB và h thng KSNB.
1.1.1.1. Quá trình hình thành và phát trin.
a. Giai đon tin COSO
1
( t nm 1992 tr v trc).
Thut ng KSNB bt đu xut hin vào đu th k vi ý ngha là mt công c ca
kim toán hn là công c ca qun tr.  giai đon này, mc tiêu ca KSNB là bo v tài sn
đc bit là tin mt khi s bin th ca nhân viên. Dn dn khái nim này đc áp dng
rng hn, nhng nguyên tc áp dng cho tin cng có th áp dng đi vi nhng tài sn
khác (hàng tn kho, tài sn c đnh…).
Nm 1929, thut ng này đc đ cp chính thc trong công b ca FRB
2
, theo đó
KSNB là mt công c đ bo v tin và tài sn khác đng thi thúc đy nâng cao hiu qu
hot đng.
Nm 1936, trong mt công b, AICPA
3
đã đnh ngha KSNB là các bin pháp và cách
thc đc chp nhn và đc thc hin trong mt DN đ bo v tin và các tài sn khác
cng nh kim tra s chính xác trong ghi chép ca s sách.
n nm 1949, AICPA công b công trình nghiên cu đu tiên v KSNB vi nhan đ
“ KSNB – các nhân t cu thành và tm quan trng đi vi vic qun tr DN và đi vi kim

toán viên đc lp”. Trong báo cáo này, KSNB đc đnh ngha là c cu DN và các bin
pháp, cách thc liên quan đc chp nhn và thc hin trong mt DN đ bo v tài sn,
kim tra s chính xác và đáng tin cy ca s liu k toán, thúc đy hot đng có hiu qu
khuyn khích s tuân th các chính sách ca NQL.
Sau đó, AICPA đã son tho và ban hành nhng chun mc kim toán đ cp đn


1
COSO – Committed Of Sponsoring Organization - y Ban ng Bo Tr
2
FRB – Federal Reserve Bulletin – Cc D Tr Liên Bang Hoa K
3
AICPA - American Institute of Certified Public Accountants – Hip hi K Toán viên công chng Hoa K
6

nhng khái nim và khía cnh khác nhau ca KSNB nh SAP 29 (1958), SAP 54 (1972)…
trong đó đ cp đn vic phân bit KSNB v qun lý và KSNB v k toán, các b phn cu
thành ca KSNB.
Nh vy, trong thi k này khái nim KSNB đã không ngng m rng. Tuy nhiên nó
vn ch đc đánh giá là mt phng tin phc v cho các kim toán viên trong quá trình
kim toán BCTC.
b. Báo cáo COSO (nm 1992).
Nguyên nhân trc tip ca vic hình thành báo cáo COSO 1992 là t nhng gian ln
ti các DN  Hoa K, đc bit là các DN c phn. Song hành cùng vi quá trình phát trin là
s ra tng mang tính quy mô ca các gian ln gây ra nhng thit hi đáng k cho nn kinh t.
Do vy, nhiu hip hi đã ra đi đ kho sát cng nh tìm cách khc phc vn đ này.
Nm 1985, y ban Treadway đc ra đi đ chuyên điu tra v nhng vn đ này.
COSO là mt y ban bao gm nhiu DN ngh nghip nhm h tr cho y ban Treadway.
COSO bao gm nm DN hàng đu trong lnh vc tài chính, k toán, kim toán nh là:
AICPA, AAA

4
, FEI
5
, IIA
6
và IMA
7
.
Qua quá trình tìm hiu v gian ln, COSO đã nhn thy rng KSNB đã nh hng rt
ln đn kh nng xy ra gian ln. Vì vy, vic nghiên cu và đa ra mt khuôn kh chung
v KSNB đc đt ra. Báo cáo COSO là kt qu ca quá trình nghiên cu này. Báo cáo
đc xây dng rt công phu nên đc đánh giá cao, trc khi đa vào thc t thì DN kim
nghim nó ti các DN sau đó mi chính thc ban hành vào nm 1992.
Báo cáo COSO 1992 gm 2 cun đc chia thành 4 phn:
 Phn 1: Bn tóm lc – Tng quan v KSNB cho NQL cp cao.
 Phn 2: Khuôn kh chung ca KSNB – nh ngha v KSNB, mô t các yu t ca
KSNB và ch ra nhng ch tiêu đ kim soát h thng.
 Phn 3: Báo cáo cho các thành viên bên ngoài – Hng dn cách thc báo cáo cho


4
AAA – American Accounting Association – Hip hi K Toán Hoa K
5
FEI – Financial Executives Institute – Hip hi qun tr viên tài chính
6
IIA - Institute of InternalAuditors – Hip hi kim toán viên ni b
7
IMA – Institute of Management Accountanhts – Hip hi K Toán viên qun tr.
7

các đi tng bên ngoài v KSNB liên quan đn tài chính.
 Phn 4: Các công c đánh giá – Bao gm các bng biu phc v cho vic đánh giá s
hu hiu ca h thng KSNB.
Báo cáo COSO 1992 là tài liu đu tiên trên Th Gii nghiên cu và đnh ngha v
KSNB mt cách đy đ và có h thng, là mt khuôn mu lý thuyt c bn v KSNB. c
bit ni bt ca báo cáo này là cung cp mt cái nhìn rng mang tính qun tr, trong đó
KSNB va là vn đ liên quan đn BCTC mà còn đc m rng cho các phng din hot
đng và tuân th.
c. Giai đon hu COSO 1992 ( t nm 1992 đn nay).
Báo cáo COSO 1992 đã to lp mt nn tng lý lun c bn v KSNB. Trên c s đó
hàng lot các nghiên cu v KSNB  nhiu lnh vc ra đi.
 Hoàn thin theo hng qun tr: Nm 2001 da trên Báo cáo COSO 1992, COSO
nghiên cu h thng đánh giá ri ro DN. Bn d tho đc hình thành và công b vào tháng
07 nm 2003.
 Hoàn thin theo hng chuyên sâu váo nhng nghành ngh c th: Báo cáo BASLE
98 ca y ban Basle thì các Ngân hàng Trung ng đã đa ra mt công b v cun khuôn
kh KSNB trong Ngân hàng. Báo cáo Basle 98 không đa ra nhng lý lun mi mà ch là s
vn dng các lý lun c bn ca báo cáo COSO 1992 vào lnh vc Ngân hàng.
 Hoàn thin theo hng nhiu quc gia: Nhiu Quc gia trên th gii có khung hng
xây dng mt khuôn kh lý thuyt riêng v KSNB. Ví d nh báo cáo COSO 1995 ca
Canada hay báo cáo Turnbull 99 ca Anh…Nhng báo cáo này có quan đim riêng v tng
th nhng không có s khác bit ln so vi báo cáo COSO 1992.
1.1.1.2. Khái nim KSNB.
Theo COSO 1992 thì “ KSNB là mt quá trình do NQL, HQT và các nhân viên
ca DN chi phi, nó đc thit lp đ cung cp mt s đm bo hp lý nhm thc hin 3
mc tiêu:
 S tin cy ca BCTC.
8

 S tuân th các lut l và quy đnh.

 S hin hu và hiu qu hot đng ca quy đnh.”
Trong đnh ngha trên có bn yu t quan trng cn lu ý là quá trình, con ngi,
đm bo hp lý và mc tiêu. Nhng yu t đó đc hiu nh sau:
 KSNB là mt quá trình: iu này có ngha là khng đnh KSNB không phi là mt s
kin hay tng tình hung mà là mt chui các hot đng kim soát hin din  mi b phn
trong DN và đc kt hp li thành mt th thng nht. KSNB t ra hu hiu khi nó đc
xây dng nh mt phn c bn cho các hot đng trong DN ch không phi là là s b sung
cho các hot đng trong DN hay là mt gánh nng b áp đt bi c quan qun lý DN hay là
các th tc hành chính. Quá trình KSNB chính là phng tin đ giúp cho các DN đt đc
mc tiêu ca chính mình.
 KSNB đc thit k và vn hành bi con ngi: KSNB không ch là nhng chính
sách, th tc, biu mu … mà còn bao gm c nhng con ngi trong DN nh HQT, BGD
và các nhân viên. Con ngi đt ra mc tiêu và đa c ch kim soát và vn hành hng ti
các mc tiêu đã đnh. Ngc li KSNB cng tác đng đn hành vi ca con ngi. Mi cá
nhân có kh nng, li ngh, nhng u tiên khác nhau khi làm vic đng thi h không phi
luôn luôn hiu rõ nhim v ca mình cng nh trao đi, hành đng mt cách nht quán.
KSNB s to ra ý thc kim soát  mi cá nhân và hng các hot đng ca h đn mc tiêu
chung ca DN.
 KSNB cung cp mt s đm bo hp lý: KSNB ch đm bo cung cp mt s đm
bo hp lý ch không phi đm bo tuyt đi cho NQL vic đt đc mc tiêu ca DN.
Nguyên nhân là do trong quá trình vn hành h thng KSNB có nhng hn ch tim tàng
nh sai lm ca con ngi, s thông đng ca các cá nhân, s lm quyn ca NQL và do
mi quan h gia li ích đc mong đi quá trình kim soát và chi phí ca vic thit lp, vn
hành h thng KSNB. Do vy, KSNB có th ngn chn và phát hin nhng sai phm nhng
không th đm bo là chúng không bao gi xy ra.
 Các mc tiêu ca KSNB: Mi DN phi đt mc tiêu mà DN hng ti. Có th chia
9

các mc tiêu mà DN thit lâp ra thành 3 nhóm sau:
 Nhóm mc tiêu v BCTC: Nhn mnh đn tính trung thc và đáng tin cy ca

BCTC mà DN cung cp vì vy NQL phi có trách nhim lp BCTC phù hp vi chun mc
và ch đ k toán hin hành. Mc tiêu này ch yu xut phát t các đi tng bên ngoài DN
(nhà đu t, ngi cho vay, khách hàng, nhà cung cp…). Nhng đi tng này thng da
vào BCTC đ đánh giá kt qu hot đng kinh doanh ca DN. Vì th, BCTC trung thc và
đáng tin cy là điu kin ch yu đ thu hút vn đu t, là c s đ ra quyt đnh cho vic ký
hp đng, thng tho vi nhà cung cp hoc khách hàng.
 Nhóm mc tiêu v s tuân th: Liên quan ti vic chp hành lut pháp và các
quy đnh trong môi trng kinh doanh. Mc tiêu này thng ph thuc vào nhng yu t
bên ngoài và thng tng t nhau vi các DN trong cùng mt ngành nói riêng và trong
cùng mt môi trng kinh t nói chung. S tuân th nhng lut l và quy đnh này có th
nh hng mt cách đáng k đn danh ting ca DN trong cng đng. Bên cnh đó, KSNB
còn hng mi thành viên trong DN vào vic tuân th các chính sách, quy đnh ni b qua
đó đm bo đc nhng mc tiêu ca DN đ ra.
 Nhóm mc tiêu hot đng: Nhn mnh đn s hu hiu và hiu qu ca vic
s dng các ngun lc, bo mt thông tin, nâng cao uy tín, m rng th phn, …Thng
phn ánh đc đim hot đng kinh doanh, ngành ngh và môi trng kinh doanh – ni DN
đã và đang hot đng.
S phân chia các nhóm mc tiêu nh trên ch có tính tng đi vì mt mc tiêu c th
có th liên quan đn hai hoc ba nhóm trên. S phân chia này ch yu da vào s quan tâm
ca các nhóm đi tng khác nhau đi vi h thng KSNB ca DN.
1.1.1.3. Khái nim h thng KSNB.
Theo EEA
8
thì mt h thng kim soát toàn din có kinh nghim tài chính v các lnh
vc khác nhau đc thành lp bi NQL nhm: tin hành kinh doanh trong trt t và có hiu
qu, đm bo tuân th tuyt đi đng li kinh doanh ca ban qun tr, gi an toàn tài sn,


8
EEA - England association of accountant - Hi K Toán Anh Quc

10

đm bo tính toàn din và chính xác ca s liu hch toán, nhng thành phn riêng ca h
thng KSNB đc coi; và hot đng kim tra hoc hot đng KSNB.
Theo AICPA thì h thng KSNB bao gm k hoch ca DN và tt c phng pháp
phi hp, đo lng đc tha nhn trong DN đ đm bo an toàn tài sn ca h, kim tra s
phù hp và đ tin cy ca d liu k toán, tng cng tính hiu qu ca hot đng và khuyn
khích vic thc hin các chính sách qun lý lâu dài.
Theo IFAC
9
thì h thng KSNB là k hoch ca DN và toàn b các phng pháp, các
bc công vic mà các NQL DN tuân theo. H thng KSNB giúp các NQL đt đc mc
tiêu chc chn theo trình t và kinh doanh có hiu qu k c vic tôn trng các quy ch qun
lý, gi an toàn tài sn, ngn chn, phát hin sai phm và gian ln, ghi chép k toán đy đ,
chính xác, lp BCTC kp thi, đáng tin cy.
Theo COSO 1992 thì “H thng KSNB là mt h thng đc thit k đ thc hin
3 mc tiêu:
 m bo s hu hiu và hiu qu cho các hot đng.
 m bo đ tin cy cho các thông tin.
 m bo các quy đnh và ch đ pháp lý liên quan đ hot đng ca DN đc tuân
th đúng lúc.”
1.1.2. Các b phn cu thành ca h thng KSNB.
1.1.2.1. Theo báo cáo COSO 1992.
Theo báo cáo COSO 1992 thì h thng KSNB bao gm 5 b phn có mi liên h cht
ch vi nhau là:
 Môi trng kim soát
 ánh giá r ro
 Hot đng kim soát
 Thông tin và truyn thông
 Giám sát

9
IFAC - The International Fedration of Accountant - Liên đoàn K Toán quc t
11

a. Môi trng kim soát.
Môi trng kim soát to ra sc thái chung trong DN – ni mi ngi tin hành các
hot đng và thc hin ngha v kim soát ca mình. Chính yu t này làm nn tng cho các
thành phn khác ca h thng KSNB.
Các nhân t trong môi trng kim soát gm:
 Tính trung thc và các giá tr đo đc.
 Cam kt v nng lc.
 Trit lý và phong cách điu hành ca NQL.
 C cu DN.
 Cách thc phân chia quyn hn và trách nhim.
 Chính sách nhân s.
 HQT và UBKT/ BKS.
Các nhân t trong môi trng kim soát đu quan trng nhng mc đ quan trng
còn tùy thuc vào tng DN.
a1. Tính trung thc và giá tr đo đc.
ng x có đo đc và tính trung thc ca nhân viên chính là vn hóa ca DN. Nó bao
gm các chun mc v cách thc ng x, các giá tr đo đc và cách thc truyn đt, thc
hin trong thc tin.
 đáp ng đc yêu cu này, NQL cp cao phi xây dng nhng chun mc v đo
đc trong DN và c x đúng đn đ có th ngn cn không cho các thành viên khác có hành
vi thiu đo đc hoc phm pháp. Mun vy, NQL phi làm gng cho cp di v vic
tuân th các chun mc, quy đnh đn mi thành viên bng các hình thc thích hp. Khi xây
dng tính trung thc và giá tr đo đc cn chú ý gim thiu nhng nguy c có th dn đn
tình trng nhân viên thiu trung thc nh: áp lc, c hi phát sinh gian ln và s thiu hiu

bit trong các vn đ mang tính chuyên môn.
Tính trung thc và giá tr đo đc là nhân t quan trng ca môi trng kim soát, nó
tác đng đn vic thit k, thc hin, giám sát các nhân t khác ca KSNB.
12

a2. Cam kt v nng lc.
Là đm bo cho nhân viên có đc nhng k nng và hiu bit đ hoàn thành nhim
v ca cá nhân đó. Vì vy, NQL cn xác đnh rõ yêu cu nng lc cho mt công vic, sau đó
c th hóa nó thành các yêu cu v kin thc và k nng. Khi tuyn dng hay giao công vic
thì nên chn nhng nhân viên có đ kin thc, kinh nghim phù hp vi nhim v và phi
giám sát, hun luyn đy đ thng xuyên đng thi cân nhc gia chi phí và nng lc.
a3. HQT và UBKT / BKS
Môi trng kim soát chu nh hng đáng k bi HQT và UBKT. UBKT gm mt
s thành viên trong và ngoài HQT nhng không tham gia vào điu hành DN. y ban này
có th có nhng đóng góp quan trng cho vic hoàn thành các mc tiêu ca DN thông qua
vic giám sát s tuân th pháp lut, vic lp BCTC, gi s đc lp ca c kim toán ni b.
 đánh giá tính hu hiu ca yu t này cn xem xét mc đ đc lp, uy tín, kinh nghim
ca HQT và UBKT/ BKS và mi quan h ca h vi kim toán ni b cng nh kim toán
đc lp.
i vi DN Vit Nam thì theo Lut DN 2005 quy đnh:
 HQT:
 Vit Nam Lut DN quy đnh mt s loi hình DN thì HQT và BKS ch đc thit
lp  hình thc DN c phn. i vi hình thc DN TNHH tn ti HTV và BKS, trong
DNTN thì không có b phn này.
Trong phm vi đ tài lun vn này ngi vit vn dng khuôn mu lý thuyt v h
thng KSNB trên th gii nên thut ng “ HQT” bao hàm c HQT ca DN c phn và
HTV ca DN TNHH .
 UBKT/ BKS:
 Hình thc DN c phn: DN c phn có trên 11 c đông là cá nhân hay có c
đông là DN s hu trên 50% tng s c phiu phi có BKS t 3 – 5 thành viên nu điu l

DN không quy đnh khác, nhim k ca BKS không quá 5 nm. Nhng trng hp còn li
có th lp BKS phù hp vi DN.
13

 Hình thc DN TNHH 11 thành viên tr nên: Phi có BKS trc thuc i hi
đng c đông và đóng vai trò nh UBKT. Trng hp ít hn 11 thành viên có th lp BKS
phù hp vi yêu cu qun tr DN.
 Hình thc DN TNHH 1 thành viên: Có nhiu hn hai ngi đc đa đin làm
y quyn thì phi có kim soát viên. Ch s hu DN b nhim 1 – 3 kim soát viên vi
nhim k không quá 3 nm có chc nng nh BKS.
a4. Trit lý và phong cách điu hành ca NQL.
Yu t này tác đng đn cách thc DN đc điu hành. Không ch vy nó còn th
hin thông qua thái đ, quan đim và nhn thc ca NQL khi điu hành DN. ng thi điu
này còn phn ánh trong cách thc NQL la chn s dng các kênh thông tin, quan h vi
cp di.
a5. C cu DN.
Cung cp khuôn kh mà trong đó các hot đng ca DN đc lp k hoch, thc
hin, kim soát và giám sát. Mi DN có c cu DN phù hp vi nhu cu riêng ca mình nên
không có mt khuôn mu chung. C cu DN nhìn chung ph thuc vào quy mô và bn cht
hot đng ca DN.
a6. Cách thc phân chia quyn hn và trách nhim.
C th hóa quyn hn và trách nhim ca tng nhân viên trong các hot đng ca DN
giúp cho mi nhân viên hiu h có nhim v gì và trách nhim trong vic hoàn thành mc
tiêu.
Xu hng hin nay  các DN là tng quyn hn cho các cp di đ h ra quyt đnh
nhanh chóng hàng ngày. ó là s y quyn cho nhng cá nhân gn nht vi các hot đng
kinh doanh hàng ngày. Tuy nhiên, khi y quyn DN cn xác đnh rõ quyn hn, trách nhim
đ khuyn khích s ch đng ca tng cá nhân mi nhân viên nhng trong mc đ gii hn.
a7. Chính sách nhân s.
Trong thc t chính sách này chính là nhng chính sách và th tc v vic tuyn

dng, hun luyn, b nhim, đánh giá, sa thi, đ bt, khen thng và k lut. C th:
14

 Các tiêu chun tuyn dng th hin quan đim ca DN v vic xây dng đi ng nhân
viên. Cách thc tuyn dng nhân viên có mt vai trò quan trng, nó giúp cho ng c viên
tham gia tuyn dng hiu rõ quan đim ca DN v đi ng nhân viên.
 Vic đào to nhân viên s phn ánh chính sách v quan đim đào to ca DN.
 Vic đánh giá kt qu thc hin đnh k là c s cho công tác luân chuyn và đ bt
chc v mi.
 Chính sách lng và thng đ đng viên hoc duy trì thành tích xut sc nhm gi
chân nhân viên gii.
 Các bin pháp k lut cho thy quan đim ca DN vi các hành vi vi phm không
đc tha th.
b. ánh giá ri ro.
Mi DN phi luôn đi mt vi ri ro bên trong cng nh bên ngoài ca DN. Vì vy,
NQL phi đánh giá và phân tích nhng nhân t nh hng to ra ri ro làm cho mc tiêu ca
DN có th không đt đc và c gng kim soát đ ti thiu hóa nhng tn tht do các ri ro
này gây nên.
 Qun tr ri ro NQL cn:
 Thit lp mc tiêu ca DN.
 Nhn dng ri ro.
 Phân tích ri ro.
 Bin pháp đi phó vi ri ro.
b1. Thit lp mc tiêu ca DN.
Mc tiêu ca DN là mt quá trình chính thc hoc không chính thc, có th đc
trình bày di hình thc vn bn hoc ngm hiu (qua các phát biu ca NQL…).
Có hai mc đ xác đnh mc tiêu là mc đ toàn DN và mc đ b phn. Khi DN xác
đnh đc mc đ mc tiêu thì có th nhn dng đc nhân t then cht đa đn thành công.
Da trên mc tiêu  mc đ toàn DN, kt hp vi vic đánh giá đim mnh yu và nhng c
hi thách thc DN s xây dng mt chin lc tng th - đó là c s đ phân b ngun lc

15

và xác đnh ngun lc cn u tiên. Nhng mc tiêu ca tng b phn phi đc xut phát t
chin lc chung ca toàn DN, nó phi đc ni kt hòa nhp và nht quán vi mc tiêu
chung.
Có nhng mc tiêu xut phát t hot đng kinh doanh trong DN nhng cng có
nhng mc tiêu xut phát t bên ngoài. Nhng mc tiêu xut phát t bên ngoài đc thit
lp theo yêu cu ca lut pháp và các quy đnh, chúng thng tng t nhau gia các DN.
Ngc li, mc tiêu hot đng da vào s xét đoán và phong cách điu hành ca NQL thì
khác nhau gia các DN. Nhng mc tiêu này ph thuc vào s hiu bit, nng lc, s trung
thc mà NQL có th la chn nhng mc tiêu khác nhau.
Mc tiêu ca DN rt đa dng nhng có th phân ra làm 3 loi: Mc tiêu hot đng,
mc tiêu BCTC, mc tiêu tuân th.
 đt đc mc tiêu cho mi hot đng cn kt ni mc tiêu vi ngun lc sn có,
đng thi nên rà soát và gim nhng mc tiêu không h tr cho mc tiêu chung, xác dnh
mc tiêu then cht, cân đi gia mc tiêu và ngun lc và giám sát hot đng liên quan đn
mc tiêu đó.
b2. Nhn dng ri ro.
Hot đng ca DN có th gp ri ro do s xut hin ca c nhân t bên trong và bên
ngoài DN. Nhn dng ri ro là 1 quá trình lp đi lp li và thng nm trong quá trình lp k
hoch ca mt DN. Ri ro có th tác đng đn DN  mc đ toàn DN hoc ch nh hng
đn tng hot đng c th.
 mc đ toàn DN có th là nhng ri ro - có th nhn din khi lp k hoch chin
lc, khi lp d toán ngn hn và dài hn.
 V nhân t bên ngoài: s hoàn thin k thut có th buc DN phi thay đi ni dung,
thi gian ca các chng trình nghiên cu hoàn thin hay s thay đi trong vic mua sm tài
sn c đnh; thay đi trong nhu cu ca khách hàng nh hng đn s hoàn thin ca sn
phm, quá trình sn xut, giá c, điu khon bo hành; s thay đi trong chin lc tip th,
hot đng cung cp dch v ca đi th cnh tranh nh hng đn hot đng ca DN; thm
16

ha thiên nhiên có th làm thay đi hot đng ca DN;…Do vy DN cn có nhng k hoch
đ đi phó vi nhng bt thng xy ra.
 V nhân t bên trong: S gián đon trong quá trình x lý thông tin nh hng bt li
đn hot đng ca DN; nng lc ca nhân viên, phng pháp hun luyn, đng viên khuyn
khích có th nh hng đn ý thc kim soát trong DN; thay đi NQL có th tác đng đn
cách thc kim soát trong DN, HQT và UBKT hot đng không hu hiu có th to c hi
cho NQL ra các quyt đnh mang tính cht mo him trong kinh doanh…
 mc đ hot đng có th là nhng ri ro  mt b phn c th nh b phn bán
hàng, b phn tip th…Ri ro có th phát sinh và tác đng đn tng hot đng trc khi gây
nh hng dây chuyn đn toàn b DN.
 nhn dng ri ro NQL có rt nhiu phng pháp khác nhau: đnh k xem xét li
nhng thay đi ca nn kinh t, nghành ngh nh hng đn hot đng kinh doanh, s dng
phng tin d báo…Nhng nhng phng pháp nhn dng ri ro không quan trng bng
nghiên cu nhng nhân t góp phn làm gia tng hay gim thiu ri ro.
Khi nhn dng đc các nhân t làm gia tng ri ro cho DN s là yu t quyt đnh s
thành công trong vic đánh giá ri ro. ánh giá đúng đn ri ro  mc đ hot đng s góp
phn duy trì ri ro  mc đ toàn DN mt cách hp lý.
b3. Phân tích ri ro.
Sau khi nhn dng đc ri ro thì DN tin hành phân tích ri ro. Có nhiu quy trình
phân tích ri ro, tuy nhiên, quy trình thng bao gm các bc sau:
 ánh giá tm quan trng ca ri ro.
 c lng xác sut ri ro có th xy ra.
 Xem xét nhng bin pháp có th đi phó vi ri ro – phng pháp qun tr ri ro.
Ngoài ra, vic phân tích này cng có th phân tích đánh giá bng phng pháp đnh
tính – xem xét tính hung xy ra ri ro và phân tích đánh giá mt cách thích hp.
ây là khâu phc tp vì ri ro rt khó đnh lng và có nhiu phng pháp khác
nhau. Chính vì th công viêc phân tích ri ro yêu cu NQL cn phân tích hp lý, cn thn đ