XÓA BỎ ĐỘC QUYỀN XUẤT BẢN SÁCH GIÁO KHOA NGÔ THƯỢNG TÙNG.PDF

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHÍ MINH
ẮẮẮẮẮẮẮẮẮ
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT

NGÔ THNG TÙNG




XÓA B C QUYN
XUT BN SÁCH GIÁO KHOA?


Ngành : Chính sách công
Mã s : 60340402

LUNăVNăTHCăSăCHÍNH SÁCH CÔNG
NGI HNG DN KHOA HC:
TS. V THÀNH T ANH






TP. H Chí Minh ậ Nm 2013

i



LIăCAMăOAN
Tôi cam đoan Lun vn nƠy hoƠn toƠn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s
dng trong Lun vn đu đc dn ngun vƠ có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh
t thành ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Thành ph H Chí Minh, ngày 02 tháng 05 nm 2013
Tác gi lun vn



Ngô Thng Tùng

ii



LI CMăN
Chc chn tác gi s không th hoàn tt lun vn nƠy nu thiu s h tr, giúp đ quý báu
t nhiu phía.
Tác gi bit n gia đình ca mình. Nhng ngi thơn yêu đư liên tc đng viên, khích l tôi
trong sut quá trình hc tp ti Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
Tác gi bit n TS. V ThƠnh T Anh, ngi trc tip hng dn tác gi thc hin đ tài
này. Ngoài khía cnh ni dung, nhng nhn xét, góp ý xác đáng vƠ kp thi cùng s tn ty

ca Thy còn là ngun đng viên, khích l tác gi vt qua nhng thi đon ít nhiu cm
thy b tc.
Tác gi bit n TS. Nguyn Hu Lam, Th.s Nguyn Xuơn ThƠnh, Th.s  Thiên Anh
Tun. Nhng h tr, nhn xét và ý kin đóng góp ca các Thy đu đc tác gi trân trng
tip thu trong quá trình nghiên cu.
Tác gi bit n nhƠ báo Trn Trng Thc, Lê Lam Phong (báo Doanh nhân Sài Gòn Cui
tun), HoƠng Hng (báo Tui tr), GS.TSKH Nguyn Xuơn Hưn (i hc Quc gia Hà
Ni), PGS. Vn Nh Cng (Trng Trung hc ph thông dân lp Lng Th Vinh, Hà
Ni), ông Nguyn Vn Dòng (Ch tch Hip hi in Vit Nam), ông Nguyn Trng Nhã
(Phó Giám đc CTCP sách và thit b trng hc Qung Ninh), bà Phan Th L (Ch tch
HQT Công ty Vn hóa Phng Nam), ch Nguyn Phng Loan (Phó Giám đc NXB
Tri Thc) cng nh nhng cá nhân, t chc mà tác gi không tin nêu tên vì nhiu lý do t
nh luôn sn lòng h tr, cung cp nhiu thông tin giá tr phc v nghiên cu này.
Tác gi bit n nhng ngi bn c trong và ngoài lp MPP4 đư nhit tình h tr, góp ý c
ni dung và hình thc ca đ tài, cho dù nhiu bn cng đang phi chy nc rút cho kp
lun vn ca mình.

Tác gi lun vn



Ngô Thng Tùng


iii




TÓM TT

K t niên hc 2002 - 2003, khi ngành giáo dc trin khai chng trình đi mi sách giáo
khoa ph thông, Nhà xut bn Giáo dc (NXBGD) đư hai ln tng giá bán, ln gn nht là
niên hc 2011 - 2012. Vic hàng hóa thit yu đi vi nhng gia đình có con em đang hc
ph thông tng giá khin d lun bt bình, gây nhiu tranh lun trong xã hi. Phn ln ni
dung phn bin t nhng chuyên gia c trong và ngoài ngành giáo dc đu có cùng mt
đim chung, rng nguyên nhân ch yu dn đn tình trng tng giá sách giáo khoa (SGK)
là do NXBGD đc hng đc quyn xut bn mt hƠng nƠy. Trc phn ng t d lun,
đi din NXBGD gii trình vic tng giá lƠ bi hot đng xut bn SGK khin đn v này
b thua l. ắL nên phi tng giá” cng lƠ lý do NXBGD thuyt phc Chính ph cho phép
tng giá SGK 10% ln đu tiên vào niên hc 2008 - 2009.
Mc dù có nhiu nghi vn trong gii trình ca NXBGD nhng đn nay, vn cha có bt k
nghiên cu liên quan đn hot đng kinh doanh đc quyn xut bn SGK ca đn v này,
nht là trong bi cnh ngành giáo dc s trin khai chng trình SGK mi vƠo nm 2016.
ơy cng chính lƠ đng c thúc đy hình thƠnh đ tài tp trung tr li hai câu hi: (i)
NXBGD thc s li hay l t hot đng xut bn SGK? (ii) Nu không xóa b tình trng
đc quyn xut bn SGK thì nhng thit hi v tài chính mà ngi tiêu dùng và ngân sách
phi tr s nh th nào?
Nghiên cu này s dng s liu ca niên hc 2011- 2012 là nm gn nht có s liu đ c
lng giá thành sn xut SGK trong điu kin gi đnh rng th trng có tính cnh tranh.
Bên cnh đó, nghiên cu cng kt hp phng vn mt s chuyên gia trong lnh vc giáo
dc, xut bnầ đ b sung thông tin s cp cho quá trình phân tích.
Nghiên cu đa ra ba phát hin chính. V cu trúc th trng, NXBGD phân phi SGK
đn các nhà bán l thông qua mng li nhng doanh nghip có quan h mt thit v li
ích là công ty sách và thit b trng hc, giúp nhng đn v này d dƠng hng mc
chênh lch chit khu t 4% đn 7% trên giá bìa. Ngoài bán s, mng li trung gian còn
tham gia th trng bán l, cnh tranh trc tip vi nhng nhà bán l mà h cung cp SGK.
V quan h vi nhà thu, NXBGD ràng buc các đn v trúng thu phi mua 2/3 lng
giy in SGK t NXBGD, đc cung cp bi CTCP Tp đoƠn Tơn Mai trên mi hp đng
iv

thu. Tân Mai là doanh nghip có quan h vi NXBGD và trên th trng có nhiu loi
giy nhp khu cùng loi nhng cht lng tt hn, giá r hn.
Phát hin th ba ca nghiên cu ch ra rng NXBGD không h thua l t hot đng xut
bn SGK trong niên hc 2011-2012. Phng pháp tính toán đc s dng lƠ c lng giá
thành sn xut SGK trong điu kin th trng cnh tranh cùng các loi chi phí hp lý
khác, ri so sánh vi tng doanh thu (đc tính bng s lng bn sách phát hành nhân vi
giá bìa tng ng). Kt qu tính toán cho thy trong nm hc 2011-2012, NXBGD có th
thu đc li nhun khong 197 t đng. Ngay c trong trng hp không tng giá bán bình
quân 16,9% thì có th li nhun ca NXBGD cng vn còn 116 t đng. Nh vy, lý do
đn v đc xp vào danh sách doanh nghip công ích tng giá đ bù l là không thuyt
phc. i chiu vi Ngh đnh 31/2005/N-CP v sn xut và cung ng dch v công ích,
NXBGD không đáp ng đ tiêu chí đ đc đi x nh mt doanh nghip nhƠ nc công
ích. NgoƠi đng c li nhun, dng nh vic báo l 100 t đng t hot đng đc quyn
xut bn SGK ch đ hp thc hóa tiêu chí mà NXBGD còn thiu, c th là khon 2 thuc
điu 3, chng I ca Ngh đnh 31/2005/N - CP vi ni dung: ắVic sn xut và cung
ng sn phm, dch v này theo c ch th trng khó có kh nng bù đp chi phí”.
Trên c s nhng phát hin va nêu, tác gi đa ra ba khuyn ngh chính sách tng ng.
Mt là xóa b h thng đi lý cp I gm nhng công ty sách và thit b trng hc có quan
h mt thit vi NXBGD bng cách t chc đu thu phát hành SGK.
Hai là t chc đu thu cung cp giy in SGK, va giúp gim giá thành SGK, va tránh
kh nng NXBGD vƠ CTCPT Tơn Mai ắbt tay” đy giá bán giy in lên đ thu li bt
chính.
Khuyn ngh sau cùng là xóa b đc quyn xut bn SGK bi li nhun mà NXBGD kim
đc không phi nh nng lc, mà thun túy nh vào đc quyn xut bn SGK đc ch
đnh mt cách hành chính. y lƠ cha k vic đn v này có th công b ắl gi lãi tht”
khin ngơn sách NhƠ nc tht thu, nhơn danh ắnhim v chính tr” đ trc li, dn gánh
nng lên vai ca ngi tiêu dùng. Vic xóa b hot đng đc quyn xut bn SGK là cn
thit, to ra sc lan ta tích cc.

v



MC LC
Trang
LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC v
DANH MC CÁC T VIT TT vii
DANH MC HÌNH viii
DANH MC BNG BIU ix
DANH MC CÁC PH LC xi
Chngă1:ăBI CNHăVÀăNHăNGHAăVNă CHÍNH SÁCH CÔNG 1
1.1. Bi cnh nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu đ tài 6
1.3. Câu hi nghiên cu 6
1.4. Phm vi nghiên cu 6
1.5. Phng pháp nghiên cu 6
Chngă2:ăCăTRNGăTH TRNG SGK  VIT NAM 7
2.1. Tính cht đc quyn trong th trng SGK  Vit Nam 7
2.2. H thng phân phi 10
2.3. H thng cung cp giy in SGK mi 12
Chngă3:ăCăLNGăGIÁăTHÀNHăSÁCHăGIÁOăKHOAăTRONGăIU KIN
TH TRNG CNH TRANH 14
3.1. c lng s lng SGK thc in 14
3.2. c lng chi phí sn xut và cung ng SGK 21
3.2.1. Chi phí giy in 22
3.2.2. Chi phí công in 30

vi



3.2.3. c lng chi phí nhun bút vit SGK 33
3.2.4. c lng chi phí tin lng ca NXBGD 33
3.3. c lng li - l ca NXBGD t hot đng đc quyn xut bn bn SGK trong niên
hc 2011-2012 34
3.4. c lng ắcái giá phi tr” đi vi ngi tiêu dùng và ngân sách t hot đng đc
quyn xut bn SGK 36
3.4.1. c lng cái giá phi tr đi vi ngân sách 36
3.4.2. c lng ắcái giá phi tr” đi vi ngi tiêu dùng 39
Chngă4:ăKT LUN VÀ KHUYN NGH 40
4.1. Kt lun 40
4.2. Khuyn ngh chính sách 41
4.3. Nhng hn ch ca lun vn 42
TÀI LIU THAM KHO 44
PH LC 48

vii



DANH MC CÁC T VIT TT

Tăvitătt

TênătingăVit
CTCP
:

Công ty c phn
NXBGD
:
NhƠ xut bn Giáo dc
SGK
:
Sách giáo khoa
TCTK
:
Tng cc thng kê
TNDN
:
Thu nhp doanh nghip
TP
:
ThƠnh ph
TP. HCM
:
ThƠnh ph H Chí Minh
TTCP
:
Thanh tra Chính ph


viii



DANH MC HÌNH
Trang

Hình 1.1: Mng li các công ty c phn sách và thit b trng hc là thành viên ca
NXBGD 3
Hình 2.1: Mô hình đc quyn bán SGK mi ti th trng Vit Nam 7
Hình 2.2.1: Quy trình phân phi và t l chit khu SGK ti tnh Qung Ninh niên hc
2011 - 2012 11
Hình 2.2.2: Quy trình phân phi và t l chit khu SGK ti TP. H Chí Minh (2011 ậ
2012) 12
Hình 2.3: S đ cung cp giy in cho đn v thng thu SGK t nm 2011 đn 2013 13
Hình 3.2: S đ c lng chi phí sn xut và cung ng SGK 22





ix



DANH MC BNG BIU
Trang
Bng 3.1.1: S lng hc sinh TP. H Chí Minh niên hc 2011-2012 14
Bng 3.1.2: c tính s lng hc sinh tng cp hc trên 1.000 dân ti 7 vùng trong niên
hc 2011-2012 (Xem bng đy đ cho tng đa phng  ph lc 2) 16
Bng 3.1.3: c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp I ti 7 vùng trong niên
hc 2011-2012 (xem bng tính đy đ cho tng đa phng  ph lc 3) 17
Bng 3.1.4: c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp II ti 7 vùng trong niên
hc 2011-2012 (xem bng tính đy đ ca tng đa phng  ph lc 4) 18
Bng 3.1.5: c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp III ti 7 vùng trong niên
hc 2011-2012 (xem bng tính đy đ ca tng đa phng  ph lc 5) 19
Bng 3.1.6: c lng SGK thc in trong niên hc 2011-2012 (Bng đy đ  ph lc 6)

21
Bng 3.2.1.1: Giá giy in trang rut SGK trong niên hc 2011-2012 23
Bng 3.2.1.2: Chi phí giy in ca tng đn v sách mt màu trong niên hc 2011-2012
(xem bng đy đ  ph lc 7) 24
Bng 3.2.1.3: Chi phí giy in ca tng đn v sách 2 màu trong niên hc 2011-2012 (xem
bng đy đ ti ph lc 8) 25
Bng 3.2.1.4: Chi phí giy in ca tng đn v sách 4 màu trong niên hc 2011-2012 (xem
bng đy đ ti ph lc 9) 26
Bng 3.2.1.5: Biu giá giy in trang bìa trong niên hc 2011-2012 27
Bng 3.2.1.6: Chi phí giy bìa ca tng đn v sách 1 màu trong niên hc 2011-2012 (xem
bng đy đ ti ph lc 10) 28
Bng 3.2.1.7: Chi phí giy bìa sách nhiu màu và sách cp I trong niên hc 2011-2011
(xem bng đy đ ti ph lc 11) 29
Bng 3.2.2.1: Biu chi phí công in SGK trong niên hc 2011-2012 (n v: đng) 30
Bng 3.2.2.2: c lng chi phí công in SGK vƠo bìa đóng lng trong niên hc 2011-2012
(xem bng đy đ ti ph lc 12) 31
x



Bng 3.2.2.3: c lng chi phí công in SGK vào bìa keo nhit trong niên hc 2011-2012
(xem bng đy đ ti ph lc 13) 32
Bng 3.2.3.1: c tính chi phí nhun bút tái bn SGK niên hc 2011 - 2012 33
Bng 3.3.1: Doanh s SGK trong niên hc 2011 - 2012 (xem bng đy đ ti ph lc 14) 34
Bng 3.3.2: c tính li - l ca NXBGD t hot đng đc quyn xut bn SGK trong
niên hc 2011 - 2012 35
Bng 3.4.1.1: c tính li - l ca NXBGD t hot đng đc quyn xut bn SGK trong
trng hp xóa b h thng đi lý cp I, niên hc 2011 - 2012 37
Bng 3.4.2.1: c tính li - l ca NXBGD t hot đng đc quyn xut bn SGK trong
trng hp không tng giá 16,9% trong niên hc 2011 - 2012 39

xi



DANH MC CÁC PH LC
Trang
Ph lc 1. n giá công in, vn chuyn SGK 48
Ph lc 1. n giá công in, vn chuyn SGK (tt) 50
Ph lc 1. n giá công in, vn chuyn SGK (tt) 51
Ph lc 2. c tính s lng hc sinh tng cp hc trên 1.000 dân ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012. 52
Ph lc 2. c tính s lng hc sinh tng cp hc trên 1.000 dân ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 53
Ph lc 2. c tính s lng hc sinh tng cp hc trên 1.000 dân ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 54
Ph lc 3. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp I ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012. 55
Ph lc 3. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp I ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 56
Ph lc 4. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp II ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 57
Ph lc 4. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp II ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 58
Ph lc 5. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp III ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 59
Ph lc 5. c tính lng cu b SGK theo tng bc hc  cp III ti 63 tnh/thành trong
niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 60
Ph lc 6. c tính lng SGK thc in trong niên hc 2011 ậ 2012 61
Ph lc 6. c tính lng SGK thc in trong niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 62

Ph lc 7. Chi phí giy in ca tng đn v sách s dng giy in rut mt màu trong niên
khóa 2011 ậ 2012 63
xii



Ph lc 8. Chi phí giy in ca tng đn v sách s dng giy in rut hai màu trong niên
khóa 2011 ậ 2012 64
Ph lc 9. Chi phí giy in ca tng đn v sách s dng giy in rut bn màu trong niên
khóa 2011 ậ 2012 65
Ph lc 10. Chi phí in bìa mng ca tng đn v sách 1 màu trong niên hc 2011 ậ 2012 66
Ph lc 11. Chi phí in bìa dày ca tng đn v sách nhiu màu và cp I trong niên hc
2011 ậ 2012 67
Ph lc 12. c lng chi phí công in SGK vƠo bìa đóng lng trong niên hc 2011 ậ 2012
68
Ph lc 12. c lng chi phí công in SGK vƠo bìa đóng lng trong niên hc 2011 ậ 2012
(tt) 69
Ph lc 13. c lng chi phí công in SGK vào bìa keo nhit trong niên hc 2011 ậ 2012
70
Ph lc 13. c lng chi phí công in SGK vào bìa keo nhit trong niên hc 2011 ậ 2012
(tt) 71
Ph lc 14. c lng doanh s SGK trong niên hc 2011 ậ 2012 72
Ph lc 14. c lng doanh s SGK trong niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 73
Ph lc 14. c lng doanh s SGK trong niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 74
Ph lc 14. c lng doanh s SGK trong niên hc 2011 ậ 2012 (tt) 75
Ph lc 15. c tính đn giá đng/bn ca SGK 2 màu vào bìa keo nhit và th công 76
Ph lc 15. c tính đn giá đng/bn ca SGK 2 màu vào bìa keo nhit và th công (tt)
77
Ph lc 16. c tính đn giá đng/bn ca SGK 1 màu và 4 màu vào bìa keo nhit và th
công 78

Ph lc 16. c tính đn giá đng/bn ca SGK 1 màu và 4 màu vào bìa keo nhit và th
công (tt) 79
1



Chngă1:ăBI CNHăVÀăNHăNGHAăVNă CHÍNH SÁCH CÔNG
1.1 Bi cnh nghiên cu
Ngành giáo dc Vit Nam b tt hu so vi khu vc và th gii dù đu t cho ngƠnh nƠy
vn tng liên tc, t 12% lên 20% trong tng chi ngơn sách NhƠ nc giai đon 1998 -
2010.
1
Nm 2011, B Giáo dc - Ơo to (GD - T) trình d tho đ án ci cách giáo dc
vi kinh phí lên ti 70.000 t đng, trong đó chi phí cho biên son sách giáo khoa (SGK) là
962 t đng, theo ông Ngô Trn Ái, Tng Giám đc Nhà xut bn Giáo dc Vit Nam
(NXBGD). D tho này vp phi s phn ng gay gt t xã hi. D kin, tháng 10/2013,
đ án đi mi chng trình sách giáo khoa ph thông s đc trình lên Chính ph bi theo
B GD - T, “đã đn lúc phi đi mi cn bn và toàn din chng trình giáo dc ph
thông”.
2
Chng trình SGK hin ti, trin khai t nm 2002 vƠ s kt thúc vƠo nm 2015,
đc thc hin theo Ngh quyt s 40/2000/QH10 ban hành ngày 9/12/2000 v đi mi
chng trình giáo dc ph thông. Theo đó, vic thay mi SGK đc trin khai  lp 1 và
lp 6 t nm hc 2002-2003,  lp 10 t nm hc 2004-2005. Nm 2016, B GD-T s
trin khai chng trình SGK mi.
Xác đnh mc tiêu “xây dng ni dung chng trình, phng pháp giáo dc, sách giáo
khoa ph thông mi nhm nâng cao cht lng giáo dc toàn din th h tr, đáp ng yêu
cu phát trin ngun nhân lc phc v công nghip hóa, hin đi hóa đt nc, phù hp
vi thc tin và truyn thng Vit Nam, tip cn trình đ giáo dc ph thông  các nc
phát trin trong khu vc và trên th gii”

3
nhng cách lƠm ca Vit Nam li khá đc thù
vi mt b SGK đc áp dng thng nht trên toàn quc do mt đn v duy nht đc
phép xut bn là NXBGD. Nhìn sang Singapore, mt quc gia có nn giáo dc ph thông
phát trin nht không ch trong khu vc ông Nam Á mà còn trong th gii ca các quc
gia phát trin, thì riêng bc tiu hc (t lp 1 đn lp 6), s lng SGK đc phép s dng
lƠm giáo trình nh sau: 126 b sách Toán (trung bình mi lp có 21 b), 38 b sách Ting
Anh (trung bình mi lp có 6-7 b) và 81 b sách Khoa hc (trung bình mi lp có 12-13
b).
4
S lng SGK k trên đc thc hin bi 19 nhà xut bn.  Hàn Quc, SGK đc
t nhơn tham gia xut bn t nm 1995. ThƠnh phn này chia làm hai nhóm. Nhóm th

1
Nguyn Vn Ng (2010) [15]
2
Hng Hnh (2010) [6]
3
Quc hi (2000) [8]
4
Giáp Vn Dng (2011) [4]
2



nht do B Giáo dc Hàn Quc biên son, gm SGK cho bc mm non và tiu hc. Nhóm
th hai là SGK t lp 7 đn lp 12, do các nhà xut bn t nhơn t chc biên son nhng
ch đc xut bn sau khi b ch qun thm đnh theo nhng tiêu chun nghiêm ngt. Nh
vy,  bc “THCS có 32 b sách Toán, 9 b sách Khoa hc và 10 b sách môn Xã hi. 
bc THPT có 8 b sách Hóa hc, 9 b sách Vt lý, 6 b sách môn Lch s Hàn Quc hin

đi, 8 b sách môn Sinh hc, 8 b sách môn Xã hi, 11 b sách Khoa hc…”.
5

u mi t chc sn xut và cung ng SGK là NXBGD đc thành lp nm 1957 vi
khu hiu “ly nhim v chính tr là mc tiêu, kinh doanh là phng tin”. Nm 2003, đn
v này chuyn sang hot đng theo mô hình công ty m - công ty con theo Quyt đnh s
102/2003/Q - TTg ngày 21/5/2003 ca Th tng Chính ph và Quyt đnh
3961/2003/Q - BGD&T ngày 28/7/2003. Theo Quyt đnh s 102/2003/Q - TTg,
“công ty m đc hình thành trên c s t chc li c quan Nhà xut bn Giáo dc, Công
ty Bn đ và Tranh nh giáo khoa, Chi nhánh Nhà xut bn Giáo dc TP. à Nng và Chi
nhánh Nhà xut bn Giáo dc TP. H Chí Minh”. T sáu công ty con đc hình thành trên
c s c phn hóa giai đon 2003 - 2005 theo l trình quy đnh ti điu 2 ca quyt đnh
này, hin danh sách đn v thành viên công b trên website ca NXBGD lên đn con s 63
(tác gi đư loi tr mt doanh nghip gii th hi tháng 4/2013 là Công ty c phn In Diên
Hng). Trong s nƠy có 26 đn v là công ty c phn sách và thit b trng hc ri trên 26
tnh/thành (xem Hình 1.1). Mt trong nhng chc nng quan trng ca nhng đn v này là
gi vai trò đi lý cp I trong chui phân phi SGK mi.
Tuy nhiên, 63 đn v thành viên vn cha phi là con s cui cùng. Còn có nhng công ty
con khác cha đc NXBGD cp nht trên website chính thc ca mình, chng hn nh
CTCP đu t tƠi chính giáo dc thành lp theo Quyt đnh s 1474/Q-TNCS ngày
19/12/2007, đc giao qun lý tòa nhà 81 Trn Hng o, qun Hoàn Kim, Hà Ni vi
tng din tích mt sàn khong 6.000 m
2
.



5
Bùi Mnh Hùng (2012) [10]
3

Hình 1.1: Mngăli các công ty c phn sách và thit b trng hc là thành viên ca NXBGD


















Ngun: Tác gi tng hp t website ca NXBGD
NXB GIÁO DC
VIT NAM
Khu vc min Bc

Khu vc min Trung

Khu vc min Nam

Cao Bng
Hòa Bình
Hà Tây
Hng Yên
Sn La
Nam nh
Tuyên Quang
Lào Cai

Ơ Nng
Thanh Hóa
Ngh An
Bình nh
Qung Ngãi
Qung Tr
TP.HCM
Cu Long
Bình Dng
Bình Thun
Cn Th
Tin Giang
Bà RaậVng TƠu
Bn Tre
Vnh Long
Trà Vinh
Min Trung
Min Bc
Min Nam
Các CTCP sách và thit b giáo dc

4



Nm hc 2011 - 2012, giá bán SGK mi tng trung bình 16,9% so vi nm hc trc. Gii
trình vi công lun, ông Nguyn Minh Khang, Phó Tng giám đc NXBGD cho bit doanh
thu nm 2011 ca đn v nƠy đt 522 t đng, l 100 t đng nhng vì ắnhim v chính tr”
nên phi bù l bng nhng ngun thu khác. Thua l cng chính lƠ lý do đn v này thuyt
phc đc Chính ph cho phép tng giá SGK 10% trong niên hc 2008 - 2009. Tuy nhiên, d
lun có c s đ nghi ng gii trình ca NXBGD. Giáo s Phm Tt Dong, nguyên Phó ban
Tuyên giáo Trung ng, cho bit: “Tng làm qun lý giáo dc, tôi bit li nhun ca NXBGD
là khng l bi h đc quyn vic in SGK trên c nc”.
6
Nm 2007, Thanh tra Chính ph
(TTCP) tin hành thanh tra NXBGD. Kt lun do Phó Tng TTCP ký có mt s đim đáng
chú ý. Th nht, trong khong thi gian t 2002 đn 30/6/2006, tng li nhun ca NXBGD
đt 345,8 t đng, li nhun sau thu là 236,9 t đng. Th hai, mc chit khu bình quân trên
c nc lƠ 24% trên giá bìa, cao hn 4% so vi khu vc. Th ba, giá bán SGK đc xây dng
t nm 2002 trên c s giá thành k hoch và li nhun đnh mc theo phng án n đnh giá
bán t nm 2002 đn 2010. Sau khi kt qu thanh tra NXBGD đc TTCP công b nm 2007,
B GD-T tr li báo gii rng khó thc hin gim giá SGK ngay trong niên hc hc 2007 -
2008 bi đư ắl in giá bìa” vì thi đim đó vic chun b SGK cho nm hc mi c bn đư
xong, trong khi vic t chc dán tem giá mi đè lên giá c rt nhiêu khê, phc tp (làm th
công) và tn kém (chi phí in tem, dán nhưn). Trong nm 2008, sau khi đc Phó Th tng
Nguyn Sinh Hùng chp thun cho phép tng giá bng vic ký Công vn s 1910/VPCP-
KTTH,
7
B GD-T đư đng ý cho NXBGD khn trng t chc in tem giá đ dán đè lên giá
c ca tng cun SGK. Mc dù d lun nghi ng vic NXBGD có đc siêu li nhun nh v
th đc quyn xut bn SGK nhng cho đn nay, theo tìm hiu ca tác gi, mi ch có ông

Nguyn Xuân Hãn (i hc Quc gia Hà Ni) c tính doanh s ca NXBGD vƠo nm 2001.
Cách tính ca ông Hãn tp trung vào nm hc 2001 - 2002 đc mô t nh sau:
8



6
Tu Nguyn (2011) [16]
7
Quý Hiên (2008) [7]

8
Nguyn Xuân Hãn (2013) [5]
5



Ông Nguyn Xuân Hãn dn s liu t Cc Xut bn cho bit tng s xut bn phm trong nm
2001 là 237,76 triu bn, mang li tng doanh thu 1.705 t đng. S lng xut bn phm ca
NXBGD là 200 triu bn. Con s 200 triu bn sách nƠy đc ông Nguyn Xuân Hãn tính
toán da vào s tin mà NXBGD mua tem chng sách lu là 8 t đng (40 đng/tem theo thi
giá), chim 84,1% tng lng xut bn phm ca c nc. Ly 1.705 t đng nhân vi 84,1%
đc 1.434 t đng. Ông Nguyn Xuân Hãn kt lun con s trên là doanh s ca NXBGD. Kt
lun này có th b nghi ng bi hai lý do. Th nht là s khác bit v SGK và các loi sách
khác. Th hai, ngoài SGK, NXBGD còn sn xut nhng sn phm mà hc sinh không bt
buc phi mua nh sách tham kho, trang thit b ging dy và hc c. Tc là cách tính trên
cha bóc tách đc cu phn doanh thu SGK hng nm ca NXBGD, t đó cha tính đc li
nhun mƠ đn v nƠy thu đc. Ông Nguyn Kim, khi còn gi cng v Cc phó Cc Xut
bn, tng nói: ắKhông ni nào trên th gii, xut bn sách giáo khoa ch là “đc quyn” ca
mt nhà xut bn (NXB). Sách giáo khoa tài sn quc gia, không phi do B GD&T gi bn

quyn. Khi đã là tài sn quc gia thì không NXB nào đc “đc chim””.
9

Theo Cc Xut bn, nm 2011, toƠn ngƠnh đư xut bn 27.542 đu sách, tng đng 293,723
triu bn sách, tng 7% v đu sách và 6% s lng bn sách so vi nm 2010. Ọng Nguyn
Trng Nhã,
10
Phó Giám đc Công ty C phn (CTCP) sách và thit b trng hc Qung
Ninh, cho bit NXBGD vn chim khong 70% - 80% s lng bn sách lu hƠnh.
CTCP sách và thit b trng hc Qung Ninh tin thân là mt phòng trc thuc S GD - T
Qung Ninh, tách ra thành doanh nghip nhƠ nc t nm 1992, ri chuyn đi thành công ty
c phn, trong đó Tng công ty u t vƠ Kinh doanh vn NhƠ nc đi din phn vn Nhà
nc vi t l c phn chi phi. H thng phân phi ca SGK khá khép kín. Tính đn tháng
9/2011, CTCP sách và thit b trng hc Qung Ninh vn là nhà phân phi SGK mi duy
nht ti Qung Ninh vi bn nhƠ sách đt ti TP. Uông Bí, TP. H Long, TP. Cm Ph và TP.
Móng Cái. H thng này phân phi SGK đn tng trng thông qua mng li các phòng giáo
dc cp huyn.


9
Vit Anh (2006) [1]

10
Nguyn Trng Nhã (2013) [14]
6



1.2 Mcătiêuăđ tài
Mc tiêu ca lun vn lƠ xác đnh cu trúc th trng xut bn SGK, c th là h thng phân

phi, kt hp vi phng vn chuyên gia, điu tra, c lng giá thƠnh SGK trong điu kin th
trng cnh tranh. T đó kt lun liu v th đc quyn có dn đn tình trng lng đon th
trng, c th là vic tng giá bán SGK.
Nu NXBGD không l mà vn tng giá bán t hot đng xut bn SGK thì có ngha lƠ h đư
dn gánh nng lên vai hc sinh, tc là nhân danh nhim v chính tr đ trc li.
1.3 Câu hi nghiên cu
 Liu NXBGD thc s li hay l t hot đng xut bn SGK?
 Nu không xóa b tình trng đc quyn xut bn SGK thì nhng thit hi tài chính mà
xã hi và ngân sách phi chu s nh th nào?
1.4 Phm vi nghiên cu
Sau ngƠy đt nc thng nht, SGK đư đc thit k li ni dung ba ln, vƠo các nm 1975,
1981 và 2002. Trong lun vn nƠy, tác gi nghiên cu tình hung niên hc 2011 - 2012, nm
NXBGD phát hành 89 triu bn SGK mi trên c nc.
11

1.5ăPhngăphápănghiênăcu
Áp dng phng pháp nghiên cu đnh tính, tác gi s c lng giá thành sn xut SGK
trong điu kin th trng cnh tranh đ phân tích, kt hp phng vn chuyên gia trong lnh
vc giáo dc, xut bnầ nhm b sung s liu s cp phc v tính toán.


11
Lâm Nguyên (2011) [13]
7





Chngă2:ăCăTRNGăTH TRNG SÁCH GIÁO KHOA  VIT NAM

Xut bn SGK lƠ đc quyn ca NXBGD. Trong chng nƠy, yu t đc quyn s ln lt
đc xem xét di ba giác đ, t v th đc quyn bán ca NXBGD cng nh nhng đc tính
ca SGK, cho đn h thng phân phi và sau cùng là h thng cung cp giy nguyên liu.
2.1 Tính chtăđc quyn trong th trng SGK  Vit Nam
Sách giáo khoa là loi hƠng hóa khá đc bit. Th nht, ch có duy nht b sách giáo khoa ph
thông đc s dng mt cách bt buc trong toàn quc. iu này có ngha là SGK bc ph
thông hoàn toàn không có sn phm thay th, ngoi tr sách c hay sách phô-tô. Tính ắduy
nht” và ắkhông th thay th” mt mt làm gia tng giá tr đc quyn ca ai s hu quyn phát
hành sách ( đơy là NXBGD), mt khác làm SGK tr thành mt hàng d dàng tn kho lâu dài
mà không nh hng đáng k ti giá tr.
Th hai, trong th trng này  Vit Nam, NXBGD lƠ đn v đc quyn bán. Tình trng đc
quyn này va là nguyên nhân khin NXBGD có th đn phng tng giá bán bt chp phn
ng ca th trng, va là lý do làm gia tng s bt bình ca các bc ph huynh và toàn xã
hi. Mô hình đc quyn bán SGK mi ti th trng Vit Nam đc mô phng nh Hình 2.1.
Hình 2.1:ăMôăhìnhăđc quyn bán SGK mi ti th trng Vit Nam
Q
P
MC
D
MR
Q
m
P
m
Q
c
P
c
MC
1

P
m
1
A
B
E
E
1
M
M
1
D
G
Q
m
1

Ngun: Phng theo mô hình đc quyn bán ca Pindyck và Rubinfeld (1999)
8



Tác đng ca vic tng giá sách giáo khoa đi vi sn lng ti u vƠ phúc li ca các bên
liên quan đc minh ha trong Hình 2.1. Ti thi đim ban đu, vì th trng lƠ đc quyn nên
nhà sn xut ti đa hóa li nhun ti đim M theo nguyên tc MC = MR. Ti đó, sn lng
đc sn xut là Q
m
vi giá bán là P
m
.

Thng d ca ngi tiêu dùng: CS
m
= S
APmB
.
Thng d ca nhà sn xut: PS
m
= S
PmBMD
.
Tn tht phúc li vô ích so vi th trng cnh tranh hoàn ho: DWL = S
BME.

Gi đnh rng chi phí đu vƠo tng - vn là lý do NXBGD s dng đ thuyt phc Chính ph
cho phép tng giá bán SGK. Khi đó, đng MC s dch chuyn lên MC
1
vƠ đim ti u mi là
M
1
, còn mc giá mi là P
1
m
.
Lúc đó, thng d ca ngi tiêu dùng: CS
m
= S
AP
1
mG.

Thng d ca nhà sn xut: PS
m
1
= S
P
1
mGM
1
D
.
Tn tht phúc li vô ích bây gi là : DWL
1
= GM
1
E
1
.
So sánh trng thái trc vƠ sau khi nhƠ đc quyn tng giá bán SGK mi, điu rõ nhn thy
nht là phúc li ca ngi tiêu dùng b suy gim. Phúc li ca nhà sn xut đc quyn tng
hay gim ph thuc vào vic din tích hình thang P
m
P
1
m
GB ln hn hay nh hn din tích
hình tam giác DMM
1
. Vì SGK là mt hàng thit yu, đ co giãn ca cu so vi giá rt thp nên
v mt lý thuyt, nhà sn xut đc quyn có th chuyn phn ln chi phí tng thêm sang vai
ngi tiêu dùng đ duy trì và thm chí là ci thin phúc li ca mình.

Quan sát thc t cho thy sau khi tng giá, NXBGD không gim s lng xut bn SGK mà
vn gi nh nm trc - ngha là NXBGD sn xut vt quá sn lng ti u. iu này có th
xut phát t hai nguyên nhân. Th nht, NXBGD mun tránh sc ép ca d lun khi đư tng
giá mà li không đm bo ngun cung ít nht cng xp x bng nm trc. Th hai, vì SGK là
mt hàng d dàng đ li cho các nm hc tip theo mà không lo mt giá hay h hao nên s
điu chnh v sn lng tin dn ti đim ti u có th đc thc hin trong nhng nm sau.
Theo ông Nguyn Trng Nhã, riêng niên hc 2010 -2011, CTCP sách và thit b trng hc
Qung Ninh tn kho lng SGK tng đng khong 1 t đng.
9



Th ba, mc dù có đ hai thuc tính tranh giành và loi tr (nên SGK lƠ hƠng hóa t t góc đ
kinh t hc thun túy, và vì vy chính ph không nht thit phi cung cp), song trên thc t
SGK luôn đc NhƠ nc coi là mt hàng hóa có tính chính tr quan trng. Trong phn Gii
thiu trên website chính thc, NXBGD đnh ngha ắnhim v chính tr” ca mình là “đm bo
xut bn, cung ng đy đ, đng b, kp thi sách giáo khoa, n phm giáo dc cho hc sinh
và giáo viên trong toàn quc, k c vùng sâu, vùng xa, vùng núi, hi đo, không đ xy ra tình
trng st sách, thiu sách, đáp ng tt nhu cu xã hi”. Tuy nhiên, vic Chính ph y quyn
cho NXBGD cung cp hƠng hóa t còn khin nhim v chính tr không phi lúc nƠo cng
hoàn thành. Thc t là tình trng thiu SGK din ra  mt s đa phng trong nm hc 2010-
2011. Chng hn nh  Lai Chơu, dù nm hc mi đư bt đu hn mt tháng nhng vn thiu
27.525 b SGK,
12
khin nhiu hc sinh  đa phng nƠy phi hc ắchay”.
Th t, tn ti tình trng bt cơn xng thông tin gia nhng bên liên quan đc phơn thƠnh hai
nhóm. Nhóm th nht gm ba ch th lƠ NhƠ nc, NXBGD vƠ ngi tiêu dùng. Trong mi
quan h nƠy, NXBGD lƠ đn v thay mt NhƠ nc đc ngi tiêu dùng y quyn sn xut
vƠ cung ng SGK.  hn ch vic NXBGD lm dng v th đc quyn, NhƠ nc gi li
quyn quyt đnh giá bán SGK. Nhng do không có thông tin đy đ v c cu giá thƠnh ca

hƠng hóa nƠy, NhƠ nc đư b thuyt phc, cho phép NXBGD tng giá. Nh vy, hin tng
ắri ro đo đc” xut hin khi ngi tha hƠnh lƠ NXBGD chy theo li ích cc b thay vì
thc hin nhim v công ích đc y quyn. H qu lƠ ngi tiêu dùng phi mua SGK vi
mc giá cao hn mƠ không nhn đc thêm giá tr gia tng.
Nhóm th hai gm nm ch th lƠ ngi tiêu dùng, NhƠ nc, NXBGD, CTCP Tp đoƠn Tân
Mai vƠ nhƠ thu. Theo đó, nhƠ thu phi mua 2/3 lng giy in SGK t NXBGD đc cung
cp bi CTCP Tp đoƠn Tơn Mai. Kt qu phng vn chuyên gia cho hay giy in SGK ca
CTCP Tp đoƠn Tơn Mai cht lng thp hn, giá c li cao hn mt s loi giy nhp khu
có trên th trng. c xp vƠo danh mc hƠng hóa công ích, SGK cn đc cung cp vi
chi phí thp nht có th. Trong tình hung nƠy có hai kh nng. Mt lƠ nu NhƠ nc không
có đy đ thông tin v vic NXBGD vƠo vai đi lý đc quyn cung cp giy in SGK cho nhà


12
Phng Lan (2011) [11]
10



thu. Kh nng th hai lƠ NhƠ nc có đy đ thông tin nhng không thc hin các bin pháp
cng hƠnh vi NXBGD nhm gim thiu chi phí sn xut vƠ cung ng SGK. Ngha lƠ NhƠ
nc đư không hoƠn thƠnh nhim v ngi tha hƠnh đc ngi tiêu dùng y quyn. Trong
c hai tình hung nƠy, thit hi đu ri vƠo ngi tiêu dùng. Theo ông Nguyn Trng Nhã,
Phó Giám đc CTCP sách và thit b trng hc Qung Ninh, t l chit khu trên giá bìa
SGK dành cho các công ty c phn sách và thit b trng hc trên c nc là 20%. Vic
không có s khác bit v t l chit khu gia các tnh min núi, vùng sâu vùng xa và hi đo
vi các đô th ln đc ông Nhã lý gii là: “S chênh lch v t l chit khu dn đn tình
trng đu nu  nhng đa phng đc hng u đãi cao hn gom hàng (SGK), ri tun v
nhng tnh thành có mc chit khu thp hn”.
2.2 H thng phân phi

Không ch đc quyn xut bn, NXBGD còn xây dng mt h thng đi lý cp I gm nhiu
công ty con, cha k nhng đn v thuc ngành dc là các CTCP sách và thit b trng hc.
Do không thu thp đ thông tin đ mô t chi tit mng li này, tác gi nghiên cu hai tình
hung gm mt đn v trong ngành  Qung Ninh và mt đn v là công ty con ca NXBGD
 TP. H Chí Minh.
LƠ đn v duy nht phát hành SGK ti Qung Ninh, niên khóa 2011 - 2012, CTCP sách và
thit b trng hc Qung Ninh nhp 2,9 triu bn SGK, tr giá 25 t đng. Trong 20% giá tr
chit khu, công ty hng 10%, 5% cho phòng giáo dc đa phng vƠ 5% còn li dành cho
các trng. Cn lu ý lƠ tính đn cui nm 2011, nhng nhƠ sách t nhơn có thng hiu ln
nh Fahasa, Phng Nam, Nguyn Vn Cầ vn cha gia nhp th trng Qung Ninh (xem
Hình 2.2.1).

11



Hình 2.2.1: Quy trình phân phi và t l chit khu SGK ti tnh Qung Ninh niên hc
2011 - 2012




Ngun: Phng vn trc tip ca tác gi
Khác vi tình hung ca Qung Ninh,  TP. H Chí Minh, ngoài h thng nhng nhà sách
ca công ty c phn sách và thit b trng hc, h thng phát hành SGK còn có s góp mt
ca nhng đn v ngoƠi ngƠnh nh Fahasa, Nguyn Vn C, Phng Namầ vi mng li
phân phi rng khp. Tuy nhiên, nhng đn v ngoƠi ngƠnh nƠy cng không th trc tip nhp
sách t NXBGD, mà vn phi thông qua công ty c phn sách và thit b trng hc. Trng
hp ca CTCP vn hóa Phng Nam, vi mng li 15 nhà sách  TP. H Chí Minh cùng 14
nhà sách khác ri rác ti tám đa phng khác, lƠ mt ví d. Theo đó, “Ngun cung cho h

thng nhà sách Phng Nam ti TP. H Chí Minh cng nh c nc là nhng công ty c
phn sách và thit b trng hc. Mc chit khu trên giá bìa trong nhiu nm qua dao đng
trong khong 13% - 14% nu thanh toán sau 3 tun k t khi nhn sách. Còn thanh toán ngay
khi nhn hàng thì t l cao hn, khong 15% - 16%, tùy tng nm. Thông thng, trc thi
đim phát hành SGK khong 15 - 20 ngày, mng li nhà sách Phng Nam trên c nc s
nhn đc thông báo chào mua SGK t các công ty c phn sách và thit b trng hc”.
13

NhƠ nc ch can thip vào nhng lnh vc t nhơn không th hoc không mun làm. Trong
tình hung nƠy, dù t nhơn sn sƠng tham gia nhng NXBGD vn duy trì đc quyn trung gian
cho nhng đn v thuc ngành dc, giúp h hng phn trm chênh lch t 4% đn 7% trên
giá bìa mi cun SGK (xem Hình 2.2.2).
Thêm na, vic công ty sách và thit b trng hc TP. H Chí Minh đóng hai vai, va bán s,
va bán l s to ra tình trng cnh tranh không lành mnh nh đc hng mc chit khu


13
Công ty c phn Vn hóa Phng Nam (2013) [12]
20%
10%
5%

Nhà xut bn
Giáo dc
CTCP Sách
và Thit b
trng hc
Qung Ninh

Phòng

Giáo dc


Trng
hc
12



cao hn. ó lƠ cha k tình trng nhng đn v nƠy thng đc nhn sách sm hn nhng
nhà bán l, thng là sm hn t mt đn hai tun, mà tác gi đư kho sát vào thi đim cui
tháng 4/2013.
Hình 2.2.2: Quy trình phân phi và t l chit khu SGK ti TP. H Chí Minh (2011 ậ
2012)






Ngun: Phng vn trc tip ca tác gi
2.3 H thng cung cp giy in SGK mi
Tìm kim nhng nhà cung cp nguyên liu đu vào vi chi phí thp là mt trong nhng yu t
đ nhƠ đc quyn, không phân bit khu vc kinh t NhƠ nc hay t nhơn, ti đa hóa li
nhun. Tuy nhiên, vic mt doanh nghip NhƠ nc nh NXBGD la chn nhà cung cp là
CTCP Tp đoƠn Tơn Mai dng nh không nhm đn mc tiêu li ích cho NhƠ nc.
Theo kt qu phng vn chuyên gia, SGK đc chia làm hai nhóm gm sách gia công và sách
thu. Vi sách gia công, nhà cung cp ca NXBGD là CTCP Tp đoƠn Tân Mai s giao giy
tn nhà in. Còn vi sách thu, t hai nm tr li đơy, NXBGD đa vƠo hp đng thu mt
điu khon mƠ theo đó đn v trúng thu buc phi mua 2/3 lng giy in Tân Mai qua

NXBGD. Thông tin nƠy cng đc mt nhân viên k toán thuc mt đn v gia công SGK cho
NXBGD xác nhn. Cng theo phng vn chuyên gia, trên th trng có nhiu loi giy nhp
khu t Indonesia, Phillippinesầ vi cht lng tt hn giy in SGK ca Tân Mai sn xut,
giá bán li r hn nhng NXBGD vn la chn nhà cung cp trong nc. D lun càng có
thêm c s đ nghi vn v đng thái bt bình thng này khi mà Phó Tng giám đc NXBGD

NXBGD
Ngi tiêu dùng cui cùng
Nhà sách
PhngăNamă

CTCP SVTBTH
TP. H Chí Minh

20%
13-16%