HOẠT ĐỘNG CHUYỂN GIÁ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP FDI TẠI TPHCM TỪ GÓC ĐỘ NHÀ QUẢN LÝ LUẬN VĂN THẠC SĨ.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM












NGUYN DUY HIU







HOT NG CHUYN GIÁ CA CÁC
DOANH NGHIP FDI TI TPHCM T
GÓC  NHÀ QUN LÝ



Chuyên ngành : Kinh t tài chính - Ngân hàng
Mã s : 60.31.12

LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS. S ÌNH THÀNH







TP. H CHÍ MINH – NM 2013

1
CHNG 1. TNG QUAN NGHIÊN CU

1.1. S cn thit ca đ tài
S xut hin ca các công ty đa quc gia (MNCs) là mt trong nhng
hin tng có ý ngha nht ca nn kinh t toàn cu trong nhng thp k gn
đây. Các công ty đa quc gia có xu hng liên kt các hot đng ca mình
trên toàn cu, hn là trong ranh gii ca mt quc gia. Kt qu là, các công ty
đã thc hin chuyn dch s lng ln hàng hóa và dch v gia các công ty
con hot đng  các nc khác nhau. Chuyn giá là quá trình đnh giá mà các
công ty đa quc gia s dng đ dch chuyn hàng hoá và dch v gia các
công ty có liên quan nm  các quc gia khác nhau.

Tuy chuyn giá là mt trong nhng vn đ còn khá mi m trong hot
đng thng mi Vit Nam, nhng gn đây các giao dch có yu t nc
ngoài ngày càng xut hin nhiu du hiu ca hin tng chuyn giá. Hin
tng chuyn giá không ch gây thit hi cho chính ph nc ch nhà do b
tht thu thu, gim phn li nhun bên góp vn ca nc ch nhà do giá tr
góp vn ca h thp mà còn nh hng tiêu cc đn thng mi quc t. Do
các quy lut ca th trng t do, đc bit là quy lut cung cu không hot
đng trong các tp đoàn đa quc gia, nên gây ra nhiu lon quá trình lu
thông quc t. iu này dn đn tình trng cnh tranh không lành mnh. 
tài nghiên cu tp trung tìm hiu vn đ “Hot đng chuyn giá ca các
doanh nghip FDI ti TP.H Chí Minh t góc đ nhà qun lý”.



2
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu ca bài nghiên cu là tìm hiu, nghiên cu và phân tích hin
tng chuyn giá ngày càng ph bin trong các doanh nghip FDI hot đng
ti TP.H Chí Minh. Thông qua vic tìm hiu và nghiên cu này s đ ra mt
s hàm ý chính sách đ nâng cao hiu qu công tác qun lý hot đng chuyn
giá nhm qun lý tt hn hot đng kinh doanh ca các chi nhánh, công ty
nc ngoài.
1.3. Phng pháp nghiên cu
Bài nghiên cu s dng các phng pháp lý thuyt suy lun logic, phân
tích-tng hp, so sánh-đi chiu.
 có th nhìn nhn tng đi chính xác v các vn đ liên quan đn
hot đng chuyn giá, ngoài mt s thông t, vn bn quy đnh ca Nhà nc,
ngi vit nghiên cu, tìm hiu thêm sách báo, tp chí, internet…Phng
pháp nghiên cu ca đ tài là đi t thc tin tình hình, thc trng hot đng
chuyn giá ti TP.H Chí Minh t đó đ ra mt s gii pháp cho vn đ hot

đng chuyn giá ca các doanh nghip FFDI ti TP.H Chí Minh.
1.4. ánh giá tng quan các nghiên cu
Có nhiu nghiên cu khám phá các yu t môi trng tác đng đn s
chuyn giá:
Shulman (1966) nghiên cu các công ty sn xut ln ca M. Nhng
công ty này có mc đ đu t ln và đc hng thu nhp đáng k t nc
ngoài, chim 8% tng doanh s ca toàn b ngành công nghip sn xut ca
M  nc ngoài vào nm 1964. Shulman xác đnh các yu t môi trng
chính nh: “thu thu nhp doanh nghip, thu nhp khu và thu hi quan,
bin đng tin t, gii hn kinh t ca chính ph nc s ti ( ví d : tin t /
chuyn li nhun v nc…), tình trng tài chính nc ngoài, li th cnh

3
tranh ca công ty con, quan h đi tác nc ngoài, chính sách giá th gii,
quan h công chúng”, vv Nghiên cu ca Shulman rt hu ích trong phân
tích, lý thuyt hoá các yu t liên quan đn chuyn giá.
Green and Duerr (1970) tin hành kho sát ca 130 công ty đa quc gia
vi các câu hi v vic thc hin chuyn giá quc t (ITP) ca h. Kt qu
nghiên cu ch ra rng chính sách ITP thc hin di áp lc t các yu t t
chc và yu t môi trng nh : “mong mun ca các nhà qun tr và giám
đc điu hành công ty con  nc ngoài, cân nhc v thu và hi quan, thái
đ chính ph ca nc đi đu t và nc nhn đu t, mc đ cnh tranh ca
doanh nghip đa phng, và mc đ đáp ng ngoi t”. c bit, Green and
Duerr cho rng “thu và thu hi quan” có tác đng đáng k v quyt đnh
ITP ca các công ty đa quc gia.
Burns (1980) kho sát tác đng ca các yu t đn s chuyn giá ca
210 công ty đa quc gia  M. Dùng phng pháp phân tích nhân t, Burns
xác đnh 10 bin có tác đng ln nht đn s chuyn giá trong ni b công ty
ca ngi tr li. Trong đó, “điu kin th trng  nc ngoài, cnh tranh 
nc ngoài, và li nhun hp lý cho các chi nhánh nc ngoài” là ba yu t

có nh hng nht đn s chuyn giá ca các công ty. Các yu t “thu liên
bang M khác, qun lý dòng tin và t giá th ni” rt ít hoc không có nh
hng. Burns cng nhn thy rng “cân nhc thu thu nhp” không nh
hng đáng k đn s chuyn giá ca ngi tr li.
Tang (1982) trình bày nhng phát hin ca nghiên cu da trên câu hi
ca các yu t môi trng tác đng đn các quyt đnh ITP ca các công ty đa
quc gia Vng quc Anh. Trong 20 yu t điu tra thì “tng li nhun, v th
cnh tranh ca các công ty con, và đánh giá li nhun ca các công ty con”
là ba xp hng cao nht tng ng, trong khi đó “khi lng giao dch, nguy

4
c b tc quyn s hu, và lng vn FDI chính ph nc s ti đòi hi” là
ba yu t xp hng nht. Bng cách s dng phân tích nhân t, Tang tóm tt
20 yu t thành 6 yu t quan trng bao gm: (1) hn ch ca chính ph và
nhu cu đi vi dòng tin và qu cho công ty con nc ngoài; (2) thu hi
quan, pháp lut v chng bán phá giá và chng đc quyn; (3) lm phát và
bin đng tin t; (4) hn ch v tin bn quyn, phí qun lý và s quan tâm
ca các doanh nghip đa phng; (5) mi quan h vi nc nhn đu t và v
th cnh tranh ca các công ty con nc ngoài, và (6) đánh giá hiu qu ca
công ty con.
Yunker (1983) điu tra các mi quan h gia đánh giá hiu qu, tính t
ch ca công ty con, các yu t môi trng và các chính sách chuyn giá ca
các công ty đa quc gia  M. Kt qu ca Yunker cho rng, “tng th nhu
cu v sn phm ca công ty, quy đnh ca chính ph, chi phí nguyên vt liu
và lao đng, và mc đ cnh tranh” là các yu t môi trng quan trng nht
tác đng đn các chính sách chuyn giá ca các công ty M.
Kim và Miller (1979) nghiên cu các yu t tác đng đn chính sách
ITP ca các công ty đa quc gia M hot đng  8 nc đang phát trin bng
cách xp hng 8 yu t theo th t tm quan trng đt ra cho ngi tr li. H
nhn thy : “hn ch chuyn li nhun v nc, và kim soát ngoi hi ca

nc s ti” là hai yu t quan trng nht tác đng đn quyt đnh ITP. Các
yu t quan trng khác bao gm : “hn ch liên doanh, ngha v thc hin
thu / thu hi quan, và thu thu nhp  nc nhn đu t”.
Tang và Chan (1979) nghiên cu v ch đ này bng cách điu tra các
yu t môi trng ca các chính sách ITP các công ty đa quc gia ca Hoa K
và Nht Bn. Tang và Chan cho thy : “li nhun tng th” là quan trng
nht trong 20 yu t môi trng tác đng đn quyt đnh ITP ca c công ty

5
đa quc gia ca Hoa k ln Nht Bn. Các yu t khác có tm quan trng
chung đi vi h là “hn ch vic chuyn thu nhp v nc, v th cnh tranh
ca các công ty con nc ngoài và đánh giá hiu qu ca các công ty con”.
Tang (1981) tip tc thc hin so sánh tng t ca các yu t môi
trng tác đng đn chính sách ITP gia các công ty đa quc gia ca Vng
quc Anh và Canada. Tang phát hin: “xp hng li nhun tng th” là yu
t quan trng nht đc xem xét trong quá trình ra quyt đnh ITP ca c
công ty đa quc gia ca Vng quc Anh và Canada. Các yu t "lng vn
FDI chính ph nc s ti đòi hi, t l lm phát ti nc ngoài và nguy c
b tc quyn s hu  nc ngoài” tt c nhn đc đánh giá t các công ty
đa quc gia ca Vng quc Anh và Canada đu thp.
Johnson và Kirsch (1991) tin hành kim tra nhng yu t quan trng
đ đt đc các mc tiêu ITP ca các công ty đa quc gia M. H kho sát
576 công ty đn t Business Week Toàn cu 1000 và Fortune 500. Johnson và
Kirsch nhn thy: “ti thiu hóa thu ca công ty” là mc tiêu ITP quan trng
nht. Mc tiêu quan trng khác là “gia tng tng li nhun ca công ty”.
“ánh giá hiu qu ca các nhà qun lý các công ty con” là mc tiêu ca
công ty đc xp hng nht.
Tang (1993) thc hin kho sát tt c 500 công ty đc lit kê trong n
bn nm 1990 ca th mc Fortune 500 ca nhng tp đoàn công nghip ln
nht  M. Phân tích kt qu tr li, cho thy: “li nhun tng th, s khác

bit thu sut thu thu nhp, các quy đnh liên quc gia, và nhng hn ch v
vic chuyn li nhun và c tc v nc bi nc ngoài” là 3 bin quan trng
nht. Mt khác, “yêu cu vn FDI ca chính ph M, nguy c b quc hu
hóa bi chính ph nc s ti, và t l lm phát  nc ngoài” là 3 bin môi
trng có tác đng ít nht.

6
1.5. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là các doanh nghip FDI hot đng ti
TP.H Chí Minh và hin tng chuyn giá ca các doanh nghip này.
1.6. B cc lun vn
B cc lun vn gm 5 chng nh sau:
Chng 1. Tng quan nghiên cu
Chng 2. Khuôn kh lý thuyt
Chng 3. Thc trng chính sách qun lý chuyn giá  Vit Nam
Chng 4. Hot đng chuyn giá ca các doanh nghip FDI ti
TP.HCM
Chng 5. Mt s gii pháp nâng cao hiu qu công tác qun lý thu
đi vi hot đng chuyn giá ti TP.HCM

7
CHNG 2. KHUÔN KH LÝ THUYT

2.1. Lý thuyt v công ty đa quc gia và chuyn giá
2.1.1. Công ty đa quc gia
Kinh t th gii đã đc toàn cu hóa đáng k t khi kt thúc Chin
tranh Th gii II. Kt qu là, mt t l ln các sn phm kinh t th gii đc
to ra bi hot đng kinh doanh quc t, ch yu là thc hin bi công ty đa
quc gia (Nobes và Parker, 2000). Mt MNC là mt t chc tham gia vào
hot đng sn xut, dch v trong hai hoc nhiu nc (Cunningham, 1978;
Leitch và Barrett, 1992). Công ty đa quc gia tham gia vào các hot đng
quc t ch yu là thông qua đu t trc tip nc ngoài (FDI) (Dunning và
Rugman, 1985). u t trc tip nc ngoài đòi hi phi thành lp mt công
ty con hoc chi nhánh ca mt công ty t mt nc trong lãnh th ca mt
nc khác, lúc này các công ty đu t tr thành mt công ty m (Easson,
1991). u t trc tip nc ngoài có th có mt trong ba hình thc:
• Thành lp mt công ty mi  mt nc khác nh : chi nhánh hoc
công ty con;
• M rng các chi nhánh hoc công ty con hin ti  nc ngoài;
• Mua li mt công ty kinh doanh  nc ngoài; (Buckley, 1992).
Các lý thuyt đu t trc tip nc ngoài cung cp mt khuôn kh khái
nim đ gii thích lý do ti sao công ty đa quc gia tn ti và nhng gì dn
đn quyt đnh đu t nc ngoài ca h. Các nhà kinh t đã phát trin lnh
vc này xung quanh ba vn đ chính sau đây:
• Ti sao các công ty di chuyn ra nc ngoài nh đu t trc tip?

8
• Làm th nào có th trc tip đu t các công ty nc ngoài cnh tranh
thành công vi các công ty đa phng  nc s ti, vi nhng bt li khi
điu hành trong mt lãnh th nc ngoài không quen thuc?

• Ti sao các công ty la chn đ vào mt quc gia nc ngoài thông
qua đu t trc tip nc ngoài? (Hymer, 1976; Root, 1978; Buckley, 1992).
Mt công ty đa quc gia có nhiu la chn khác nhau đ xâm nhp và
chim lnh th trng nc ngoài. H có th t đu t bng vic trc tip chn
đa đim đu t, xây dng nhà máy và điu hành sn xut, hoc liên doanh
vi doanh nghip đa phng thông qua góp vn, công ngh, nhân lc hay
đn gin nht là chuyn giao công ngh. Vic la chn hình thc đu t và
kinh doanh ca nhà đu t ph thuc vào th trng và h thng lut pháp ca
nc s ti. Nét đc trng ca các công ty đa quc gia là chúng thng s
hu nhng khon tài sn vô hình rt ln, trong đó công ngh là mt trong
nhng loi tài sn vô hình quan trng nht. Thng đó là các nhãn hiu ni
ting, các sáng ch đã to nên danh ting ca công ty và là mt phn không
th mt đi ca công ty.
Trong mt tp đoàn đa quc gia có xác lp các mi quan h thân thuc
: (1) mi quan h chiu dc gia công ty m và các công ty con; (2) quan h
chiu ngang gia các công ty con vi nhau. Tuy nhiên, trong quá trình hot
đng, giao dch gia các công ty trong mi quan h này đu đc quyt đnh
hoc chu nh hng t công ty m. Các giao dch có tính cht ni b này
thng là nhp khu máy móc thit b đ hình thành tài sn c đnh trong đu
t xây dng c bn đ thành lp công ty con; nhp khu nguyên vt liu dùng
cho sn xut hay công ty con xut khu các sn phm đã hoàn thành cho công
ty m và cho các công ty con khác trong cùng tp đoàn.

9
2.1.2. Chuyn giá
Có nhiu quan đim cho rng, chuyn giá ch là hành vi liên quan đn
các tp đoàn kinh t đa quc gia. Theo đó, chuyn giá đc hiu là "vic thc
hin chính sách giá đi vi hàng hóa, dch v và tài sn đc chuyn dch
gia các thành viên trong tp đoàn qua biên gii không theo giá th trng
nhm ti thiu hóa s thu ca các công ty đa quc gia trên toàn cu”

(Andrew Lymer & Jonh Hasseldine, 2002). Tuy nhiên, trên thc t, chuyn
giá không ch đc thc hin bi các công ty đa quc gia, các doanh nghip
FDI, mà nó còn đc thc hin bi các công ty có nhiu công ty con ch hot
đng kinh doanh trong nc hoc thm chí đc thc hin bi các công ty là
các ch th kinh t đc lp song ch s hu ca chúng li có mi quan h
thân nhân vi nhau.
Nh vy, chuyn giá là mt hành vi do các ch th kinh doanh thc
hin bng cách thay đi giá tr trao đi hàng hóa, dch v trong quan h vi
các bên liên kt nhm ti thiu hóa tng s thu phi np ca các đi tác liên
kt. Các đi tác liên kt  đây có th là: (i) Các công ty thành viên trong mt
công ty đa quc gia; (ii) Các công ty hoc đn v thành viên trong mt tng
công ty, công ty; (iii) Các công ty đc lp mà ch s hu ca chúng có mi
quan h đc bit, thng là mi quan h thân nhân (Nguyn Th Thành
Dng, 2006).
2.1.3. Chuyn giá quc t: Theo quan đim mô hình t chc
Vic s dng giá chuyn nhng có th xy ra c trong nc cng nh
quc t.  cp đ trong nc, giá chuyn nhng đc thit k đ thc hin
các mc tiêu sau:
• Cung cp cho mi công ty các thông tin liên quan cn thit đ xác
đnh hiu qu ti u gia chi phí và doanh thu công ty;

10
•  bo toàn quyn t ch ca công ty;
•  nâng cao đng lc qun lý;
•  giúp đánh giá hiu qu li nhun ca các công ty khác nhau
(Anthony và Govindarajan, 1998; Garrison và Noreen, 2000).
 cp đ quc t, các mc tiêu và đng lc liên quan đn chuyn giá
xoay quanh các vn đ v thu và thu nhp khu.  nc s ti, công ty đa
quc gia tp trung vào vic gim thiu ngha v thu, gim thu nhp khu và
xut khu, tránh hn ch v vic chuyn li nhun v nc, gim thiu ri ro

ngoi hi, nâng cao v th cnh tranh ca các công ty con trên th trng quc
t và ci thin mi quan h gia các công ty con và chính ph nc s ti
(Cunningham, 1978; Garrison và Noreen, 2000).
2.1.3.1. Các công ty tích hp theo chiu dc
ây là mt c cu ph bin ca các công ty đa quc gia. Porter (1980,
1985) đa ra khái nim qun tr chin lc hi nhp theo chiu dc, các công
ty tích hp theo chiu dc có xu hng hot đng vi mt sn phm tng
đi không phân bit. Chin lc kinh doanh này có th đc s dng nh mt
v khí cnh tranh vi các công ty không tích hp. Các hình thc liên kt dc
cho phép mt t chc tn dng li th ca các nn kinh t quy mô, và cho
phép nó s dng mt th trng ni đa đ gim thiu chi phí giao dch ca nó
(Dunning và Rugman, 1985).
Vì lý do quy mô, hu ht các công ty tích hp theo chiu dc đc chia
thành các đn v b phn chc nng nm  các nc khác nhau. Các đn v
thng xuyên giao dch vi nhau trong nhóm tích hp, đ đo lng hiu qu
tài chính  cp đ b phn, nhóm phi thit lp giá chuyn nhng đi vi
nhng hàng hóa và dch v trao đi gia bt k hai b phn hoc gia b
phn vi công ty m (Ward, 1992; Anthony và Govindarajan, 1998). Ch đ

11
này đc thành lp trong trng hp ca các ngành công nghip du, hot
đng nh mt công ty tích hp theo chiu dc.
i vi giao dch ni b gia các đn v, chuyn giá ni b đc s
dng khi hàng hóa, dch v ca b phn  thng ngun đc chuyn giao
cho b phn h ngun nm  mt quc gia khác. Nh vy, du thô đc x lý
bi các b phn trong giai đon tinh ch (b phn h ngun) đc cung cp
bi các b phn vn chuyn (b phn thng ngun). Bi vì các nhà qun lý
b phn đc t chc chu trách nhim cho c doanh thu và chi phí trong
phn li nhun ca h, và thng đc đánh giá và khen thng trên c s li
nhun ca h, h dành s quan tâm đáng k trong mc giá mà h nhn đc

bên tr tin vì giá ni b này đóng mt vai trò ln trong vic th hin li
nhun hoc thua l cho các đn v ca h (Eccles, 1985; Ward, 1992; Iqbal,
Melcher và Elmallab, 1997; Hansen và Mowen, 2000). Ví d, trong trng
hp ca các công ty du, nu b phn  thng ngun bán mt sn phm cho
b phn h ngun, nó s c gng đ nhn đc mc giá cao nht có th t b
phn h ngun đ tng thu nhp hot đng ca nó, và ngc li.  đm bo
tính khách quan, giá thng đc thit lp vi giá th trng giao ngay, hoc
đc đàm phán gia các nhà qun lý ca hai đn v. Nu không, tranh chp,
tranh cãi gia các nhà qun lý b phn trên giá chuyn nhng có th
 xy ra.
(Rugman, 1985b; Rugman và Eden, 1985; Ward, 1992).
2.1.3.2. Các công ty tích hp theo chiu ngang
Mt cu trúc thay th tích hp theo chiu dc cho công ty đa quc gia
là tích hp theo chiu ngang. Tích hp theo chiu ngang liên quan đn hai
hoc nhiu công ty con nm trên mt quc gia.
Các công ty con hot đng trong cùng ngành kinh doanh và đc kim
soát bi công ty m có tr s chính ti cùng mt quc gia. Ging nh tích hp

12
theo chiu dc, mt MNC tích hp theo chiu ngang có li th giao dch trong
vic s dng mt cu trúc th bc hành chính đ kim soát vic phân b và
phân phi các ngun lc và hàng hóa trong nhóm MNC (Rugman, 1985b).
Tích hp theo chiu ngang ph bin trong nhiu ngành công nghip.
Mt ví d v hình thc tích hp theo chiu ngang là các công ty đa quc gia
trong ngành công nghip dc phm. Các ngành công nghip, đc trng bi
các ng dng công ngh cao và nghiên cu tn kém, tham gia vào tích hp
theo chiu ngang đ bo v bí quyt k thut. Mt công ty dc phm đa
quc gia kh thi phi tham gia vào nghiên cu và phát trin đ cnh tranh vi
các sn phm mi. Chi phí nghiên cu và phát trin cao đóng góp vào chi phí
cao ca các loi thuc tiên tin (Wiindisch, 2003).

Mt cách khác đ thu hi chi phí là đt bng sáng ch trên các sn
phm. iu này cho phép các quyn s hu đc quyn công ty trong sn xut
và phân phi các sn phm trong lnh vc bng sáng ch. Tuy nhiên,  các
nc s ti, ni các bng sáng ch không đc công nhn, hoc khi các công
ty lo ngi rng vic cp phép hoc liên doanh có th dn đn mt li th,
MNC s không mo him hp tác vi các công ty trong nc nu h không
chc chn rng quyn s hu trí tu đc pháp lut nc s ti bo đm an
toàn. Thay vào đó, công ty m có đng c đ gi nhng bí quyt thuc quyn
s hu trong công ty, ch không phi là bng sáng ch sn phm ca mình.
iu này có th đc thc hin bng cách to ra mt th trng ni đa thông
qua vic t chc mt cu trúc tích hp theo chiu ngang. Giá ni b đc
thit lp cho vic chuyn giao các sn phm dc phm t mt công ty con
này sang mt công ty con khác trong kinh doanh tích hp theo chiu ngang.
Mt lý do khác đ thit lp mt mc giá ni b là nó tng đi khó khn đ
thit lp giá th trng thích hp cho tài sn vô hình liên quan đn chi phí

13
nghiên cu và phát trin và s hu trí tu (Rugman, 1985b; Anthony và
Govindarajan, 1998; Horngren, Foster và Datar, 1999).
2.1.3.3. Tp đoàn
Khác bit vi cu trúc tích hp theo chiu dc và tích hp theo chiu
ngang là cu trúc tp đoàn. Cu trúc này là kt qu t s tng trng, trong đó
đc trng cho nhiu công ty đa quc gia ln. Mi công ty đc kim soát t
công ty m nhng hot đng nh mt công ty con tng đi đc lp. Kt ni
gia các công ty con là tài chính. Mt công ty tp đoàn có th hot đng vi
các ngành ngh kinh doanh nh các công c h thng dây đin, máy bay trc
thng, ca xích, các thành phn c khí th công, xe nâng hàng, máy công c,
c vít đc bit, và đng c tuabin khí (Rugman, 1985a; Ward, 1992; Anthony
và Govindarajan, 1998).
Các hình thc t chc ca tp đoàn là hp lý mt phn bi các th h

và s dng quy mô kinh t mà ch yu là đt đc thông qua các dch v chia
s chung ca các công ty con cá nhân. Nhng dch v này bao gm các tài sn
nh công ngh thông tin, nghiên cu và phát trin, nghiên cu th trng, và
các b phn tài chính (Ward, 1992; Anthony và Govindarajan, 1998). Hiu
qu ca các dch v đc kim soát tp trung  cp đ nhóm. Tuy nhiên, các
nhà qun lý công ty con có th kim soát s lng dch v mà h nhn đc.
Khi các công ty con là các công ty đc lp, h có th b cám d đ tìm kim
ti đa hóa li ích riêng ca h đ gây thit hi cho toàn MNC. Ví d, nu mt
công ty con tr tin ít hn s tin mà đáng l phi tr, nó to đng lc thúc
đy đ s dng nhiu dch v mang tính li ích cá nhân hn. Hành vi này sau
đó có th là bt li cho toàn MNC. Trong trng hp khác, nu mt công ty
con đc yêu cu phi tr tin nhiu hn s tin mà đáng l phi tr, nó có th
tránh s dng mt s dch v.  đánh giá hiu qu tài chính, qun lý cp cao

14
phi đa ra mt phng pháp thích hp ca tng công ty con. iu này
thng đc thc hin bng cách to ra mt h thng ITP đ đm bo phân
b hiu qu các ngun lc trong nhóm MNC (Plasschaert, 1979; Ward, 1992;
Anthony và Govindarajan, 1998).
i vi giao dch thng mi hoc thanh toán phi thng mi gia các
chi nhánh ca mt nhóm MNC, mt chính sách ITP thích hp có th đc
thit lp đ phù hp vi cu trúc ca t chc. T quan đim ca mt t chc,
mc tiêu ca giá chuyn nhng đc thit k đ đo lng hiu qu kinh t
công ty con. Nhng mc tiêu tp trung vào các tác đng hành vi ca vic đnh
giá chuyn giao ni b ca mt t chc nh trng hp giá chuyn nhng
trong nc và quc t (Plasschaert, 1979; Ward, 1992).
2.1.4. Chuyn giá quc t: Theo quan đim qun lý thu
Chuyn giá đa quc gia là mt vn đ quc t v thu gây tranh cãi. T
quan đim ca thu, ITP có th đc đnh ngha là quá trình đnh giá hàng
hóa và dch v chuyn giao gia các công ty liên quan ca mt h thng đa

quc gia trên toàn khu vc pháp lý thu khác nhau. S tin thu np trong
thm quyn, do đó giá ni b đc gán cho các hàng hóa trung gian liên quan
(Eden, 1985; Gresik, 2001). K t khi thu sut thu TNDN khác nhau gia
các quc gia, và các công ty con nc ngoài v lý thuyt b kim soát bi
công ty m, công ty m có th có quyt đnh đáng k trong vic thit lp giá
chuyn nhng ca mình khi mt công ty con – hoc chính công ty m
chuyn giao mt tài sn hoc cung cp mt dch v cho công ty con khác, và
ngc li. Quá trình này đc mô hình hóa trong hình 2.1
Trong mô hình ITP đn gin này, công ty m có hai công ty con A và
B, đt tng ng  2 nc s ti là  và . Công ty con A bán sn phm ca
mình cho Công ty con B. Mc thu sut thu TNDN  nc s ti  là 20%,

15
nhng 33%  nc s ti . Theo đó, ví d, mt công ty con A có th sn xut
mt sn phm trung gian đ bán cho Công ty con B, sau này ch bin các sn
phm trung gian thành mt sn phm cui cùng đ bán trong th trng ni
đa ca mình. Các sn phm chuyn giao có giá th trng m. Công ty m
đt ra mt chính sách ITP da trên mt đng tin đc la chn.
Trong trng hp này, vi tt c các yu t khác không đi, công ty m
cho phép công ty con A  nc  có mc thu sut thu TNDN thp bán sn
phm ca mình cho công ty con B  nc  có mc thu sut thu TNDN cao
vi mc giá cao - trong đó vt quá giá bán th trng - b qua hn ch áp đt
bi lut thu  nc s ti. Giá sn phm cao hn s chuyn li nhun t
công ty con B sang công ty con A. Kt qu mt mát do mc thu sut thu
TNDN cu công ty B  nc  cao hn li nhun ca công ty con A  nc 
có mc thu sut thu TNDN thp.



Chính sách ITP

Bán hàng Thanh toán



Hình 2.1. Mô hình chuyn giá quc t đn gin
Tr s chính công ty m  nc ch nhà
Công ty con A  nc s ti 
( nc có mc thu thp )
Công ty con B  nc s ti 
( nc có mc thu cao )

16
Ngoài s khác bit mc thu sut gia các quc gia, thì h thng thu -
h thng tín dng - chính ph nc nhà s dng đ tránh đánh thu hai ln
cng nh hng đn quyt đnh ITP.
Nhng li ích ca s thay đi li nhun là ln nht nu MNC c trú 
nc ch nhà s dng h thng min thu. Mt khi công ty đã đc đánh thu
 nc ngoài, thu nhp nc ngoài đc min thu  nc ch nhà. Ví d v
các quc gia s dng h thng min thu bao gm Canada, Pháp và Hà Lan.
Nht Bn, Vng quc Anh và Hoa K là mt trong nhng quc gia s dng
h thng tín dng, cung cp mt khon tín dng thu đi vi thu công ty đã
np  nc ngoài, và trì hoãn thanh toán thu cho nc ch nhà cho đn khi
thu nhp đc chuyn v nc t nc s ti. (Bruielsman, 2000).
2.2. Bng chng thc nghim v đng c thc hin chuyn giá quc t
ca các MNC
Grubert và Mutti (1991) kim tra mi quan h gia li nhun và thu

sut đ xem liu li nhun đã đc chuyn t nc có mc thu sut cao sang
nc có mc thu sut thp. H xem xét li nhun/vn ch s hu và li
nhun/t l bán hàng ca các chi nhánh ca các công ty M  33 quc gia
nc ngoài. Kt qu cho thy rng li nhun trc thu là t l nghch vi
mc thu sut thu đa phng, và thu cao s làm gim các báo cáo li
nhun sau thu ca công ty hot đng  đa phng. Thc t là mc thu sut
là mt yu t quyt đnh đáng k đn li nhun báo cáo, là bng chng v
hot đng trn thu quc t ca các MNC.
Hines và Rice (1994) kim tra kh nng ca công ty đa quc gia M
thay đi báo cáo li nhun ca mình và hot đng kinh doanh thc t gia các
quc gia nc ngoài có mc thu cao và thiên đng thu nc ngoài. Bng
cách phân tích 1982 li nhun báo cáo tng hp ca các công ty M ti các

17
đa đim thu khác nhau, h thy rng t l li nhun đc báo cáo là nhy
cm vi thu sut thu đa phng. Mt t l 1% đim gia tng trong mc
thu sut s làm gim 3% li nhun báo cáo trong d liu ca h.  co giãn
này có th là mt phn hu qu ca bin pháp khuyn khích chuyn li nhun.
Grubert và Slemrod (1998) nghiên cu tác đng ca thu trong bi
cnh công ty M đu t  Puerto Rico, mt thiên đng thu nc ngoài a
chung bi nhiu công ty đa quc gia M. Kt qu cho thy li th chuyn
thu nhp là lý do ch yu cho đu t M ti Puerto Rico. Phát hin này là mt
ting vang ca li cáo buc ph bin mà vai trò quan trng ca ni n trú thu
là đ to điu kin trn thu quc t.
Các nghiên cu trên tp trung vào các MNC có ngun gc t M. H
cung cp bng chng cho thy các công ty đa quc gia M chuyn li nhun
ra khi nc có mc thu cao vào M, và t M đn các nc có mc thu
thp hoc ni n trú thu. Li nhun chuyn dch có th xy ra theo hai cách.
Mt cách đ chuyn li nhun là thông qua c cu vn ca công ty đa quc
gia. Ví d, mt công ty đa quc gia có th s dng n đ tài tr cho các chi

nhánh nc ngoài ti các nc đang có mc thu cao và s dng vn đ tài
tr cho các công ty con trong nc có mc thu thp. Mt cách khác, là do s
vn đng ca giá chuyn nhng ni b cho vic giao hàng qua biên gii ca
hàng hóa và dch v (Bartelsman, 2000).
Ngc li, các nc đang phát trin thng là các nc s ti. ITP có
th s bt li cho các nc đang phát trin so vi các nc phát trin. iu
này ch đn gin là bi vì các nc phát trin thng có, và có th đ kh
nng, c cu hành chính phc tp hn có th xác đnh vi phm ITP, trong khi
các nc đang phát trin thiu c cu th ch và hành chính đ phân tích các
tình hung ITP phc tp. (Easson, 1991; Chan and Chow, 1997a, 1997b).

18
2.3. Tác đng ca chuyn giá quc t đn nn kinh t nc s ti
Liên quan đn các vn đ ITP, c công ty đa quc gia và nc s ti
thng xuyên có xung đt li ích và trit lý riêng ca h. Thông thng, các
công ty có th coi chin lc tránh thu ca h nh mt hành đng thông
thng đc chp nhn, trong khi nc ch nhà có th coi hành đng đó nh
trn thu đáng khin trách. Thc hin ITP dng nh là mt vn đ nghiêm
trng hn  các nc đang phát trin (và đc bit là các nc kém phát trin
nht), ni các chính ph không có kh nng và ngun lc đ xác đnh nhng
nh hng ca vic chuyn li nhun do tác đng ca ITP.
Gn đây, s lng các công ty đa quc gia hot đng  các nc đang
phát trin đã tng lên đáng k. Bng chng cho thy công ty đa quc gia hot
đng ti các nc đang phát trin có c hi chuyn thu nhp đáng k thông
qua ITP. Mt cách gii thích cho điu này là do thiu c cu th ch và hành
chính  các nc đang phát trin đ đi phó vi tình hình này. Mt gii thích
quan trng khác là mt s nc đang phát trin rt mong mun thu hút FDI
nên h ít quan tâm đn vic kim soát ITP (Rahman và Scapens, 1986; Chan
và Chow, 1997a, 1997 b, 1998).
Mt s nghiên cu cung cp bng chng thc nghim v vic chuyn

thu nhp ra khi nc đang phát trin thông qua thao tác ITP. Nhng nghiên
cu này cho thy rng các MNC đnh giá cao khi nhp khu hoc đnh giá
thp khi xut khu trong các ngành công nghip nht đnh. Lall (1973) nghiên
cu v mc đ lm dng ITP  Colombia. Kt qu cho thy, so vi giá th
trng th gii, các công ty đa quc gia  Colombia đnh giá nhp khu quá
cao t 33% đn hn 300% trong lnh vc dc phm, và t 24% đn 81%
trong ngành cao su và ngành công nghip đin. Natke (1985) s dng d liu
nhp khu đc thu thp t 141 công ty sn xut - trong nc và đa quc gia -

19
điu hành  Brazil trong nhng nm 1979. Nhng d liu này đc s dng
đ kim tra gi thuyt rng giá nhp khu thanh toán cho công ty đa quc gia
s cao hn so vi các công ty Brazil cho các sn phm tng t vì hành vi
ITP. Nhng phát hin này cho thy rng, tt c các công ty đa quc gia tr giá
cao hn so vi các công ty ca Brazil, vi các mc đ khác nhau, t đnh giá
cao 39% trong toàn b mu (127 sn phm) đn 21% trong các mu thu hp
(26 sn phm). Nhng kt qu này có th đc gây ra bi hành vi chuyn giá
đa quc gia. Rahman và Scapens (1986) nghiên cu thc hin ITP ca công ty
đa quc gia  Bangladesh. H so sánh li nhun báo cáo ca các công ty đa
quc gia vi nhng công ty đa phng. Kt qu cho thy công ty đa quc gia
ít li nhun hn công ty đa phng, mt phát hin không phù hp vi sc
mnh th trng tng đi ca các công ty đa quc gia  Bangladesh. Tác gi
kt lun rng thao tác ITP làm thp li nhun ca công ty đa quc gia.  có
đc bng chng c th, h tip tc điu tra giá nhp khu ca 10 mt hàng
dc phm. H nhn thy rng các MNC đnh giá cao nhp khu t các chi
nhánh khác nhau t 78% đn 600% trong ngành công nghip dc phm và
có th đc trích dn là bng chng v hot đng chuyn thu nhp ca công
ty đa quc gia trong nc. Chan và Chow (1997a) kim tra môi trng kinh
doanh  Trung Quc và s dng d liu nhp khu và xut khu đ kim tra
gi thuyt cho rng công ty đa quc gia  Trung Quc đnh giá nhp khu ca

h quá cao và đnh giá xut khu ca h quá thp đ
 thay đi li nhun ra
nc ngoài. Li nhun ra nc ngoài thay đi đã đc phát hin trong các
ngành công nghip nh sn xut các thit b âm thanh/video, hàng may mc,
nguyên liu và sn phm nha. iu này cho thy công ty đa quc gia chuyn
li nhun ra khi các công ty  Trung Quc.
Trong khi ITP có th ti đa hóa li nhun hoc gim thiu ri ro hot
đng cho công ty đa quc gia, bn cht lm dng ca nó có ý ngha sâu rng

20
cho nn kinh t ca các quc gia mà các MNC hot đng. Các chi phí thao tác
ITP nh hng đn nc s ti có th đc tóm tt nh sau:
* Tht thu thu : Thông qua thao tác ITP, các chính ph nc s ti
gim thu t thu đi vi thu nhp công ty, thu nhp khu và các loi thu
khu tr (Lin et al., 1993).
* Khó khn trong vic kim toán và đánh giá các công ty: Thao tác ITP
có th làm sai lch các kt qu tài chính và hot đng ca công ty.  đánh
giá và kim toán báo cáo tài chính, các chính ph nc s ti phi c gng
xác đnh và điu chnh các tác đng ca ITP. iu này có th rt không hiu
qu và đc bit tn kém  các nc đang phát trin (Lin et ai., 1993).
* c quyn th trng: C ch ITP có th đc s dng bi MNC đ
bo v v trí đc quyn ca nó nh mt nhà cung cp. ó là trong trng hp
mt công ty con nc ngoài cn mt s thành phn hoc các b phn t công
ty m. Công ty m có th, s dng c ch ITP đ gi v trí đc quyn ca
mình nh mt nhà cung cp. Ví d, khi không có cnh tranh, các nhà cung
cp ln có th đnh giá cao, nhng ngay sau khi xut hin đi th cnh tranh,
nó có th đnh giá thp sn phm hoc dch v (Lin et ai., 1993).

21
CHNG 3. THC TRNG CHÍNH SÁCH QUN LÝ
CHUYN GIÁ  VIT NAM

3.1. Khung pháp lý qun lý chuyn giá  Vit Nam
Hành vi chuyn giá  Vit Nam xut hin cùng vi s gia tng các
doanh nghip FDI. Cách đây khong 15 nm nó đã đt ra cho các nhà qun lý
mt bài toán phi gii quyt. ng thái đu tiên đánh du s vào cuc hóa
gii vn đ chuyn giá chính là s ra đi ca Thông t s 74/1997/TT-BTC
hng dn v thu đi vi nhà đu t nc ngoài, sau đó là Thông t s
89/1999/TT-BTC, Thông t s 13/2001/TT-BTC và Thông t 117/2005/TT-
BTC. Các vn bn nói trên đã th hin tinh thn c bn x lý vn đ chuyn
giá là xác đnh li giá chuyn giao theo nguyên tc giá th trng sòng phng.
Tuy nhiên, các vn bn nói trên ch dng li  đi tng áp dng là các doanh
nghip có vn đu t trc tip nc ngoài (FDI) mà cha áp dng đi vi các
doanh nghip trong nc, tc là mi chú trng vn đ chng chuyn giá quc
t, ch cha có gii pháp chng chuyn giá ni đa.
Vi s ra đi ca Thông t s 66/2010/TT-BTC ngày 22/4/2010, ln
đu tiên  Vit Nam mt vn bn pháp lý v chng chuyn giá đc áp dng
cho tt c các loi hình doanh nghip, c doanh nghip FDI và các doanh
nghip khác. Thêm vào đó, nhng hn ch, bt cp ca Thông t
117/2005/TT-BTC đã đc khc phc. V c bn, các quy đnh và các
phng pháp xác đnh giá th trng ca Thông t 66/2010/TT-BTC đã phù
hp vi thông l quc t. Theo Thông t này, có 5 phng pháp xác đnh giá
th trng là: Phng pháp so sánh giá giao dch đc lp; Phng pháp giá
bán li; Phng pháp giá vn cng lãi; Phng pháp so sánh li nhun;
Phng pháp tách li nhun.

22
 mt cp đ pháp lý cao hn, im e Khon 1 iu 37 Lut Qun lý
thu quy đnh c quan thu có quyn n đnh thu khi ngi np thu “Mua,
bán, trao đi và hch toán giá tr hàng hoá, dch v không theo giá tr giao
dch thông thng trên th trng”. Quy đnh này không hoàn toàn x lý vn
đ chuyn giá, song cng to ra cn c pháp lý nht đnh đ x lý vn đ
chuyn giá.
Nh vy, có th thy, n lc đu tiên đáng ghi nhn ca các c quan
qun lý Nhà nc thi gian qua là vic đã thit lp và dn dn hoàn thin
khuôn kh pháp lý cho hot đng chng chuyn giá, to nhng c s nht
đnh cho hot đng ca ngành Thu trong đu tranh chng chuyn giá ca các
doanh nghip, đc bit là các doanh nghip FDI.
3.2. Mt s hình thc chuyn giá tiêu biu  Vit Nam
3.2.1. Chuyn giá qua hình thc nâng chi phí đu vào, h thp chi phí đu
ra
Nhiu doanh nghip nc ngoài li dng hình thc nâng chi phí đu
vào, h thp giá đu ra đ gim s thu TNDN phi np. Các công ty đa quc
gia thng áp dng cách thc này ti các nc có mc thu sut thu TNDN
cao nh Vit Nam (25%), Trung Quc (30%) nhm nâng khng giá nguyên
vt liu, tng khng chi phí qung cáo tip th đ gim li nhun đn mc
thp nht. Khi tình trng thua l ca công ty liên doanh kéo dài, các đi tác
phía Vit Nam trong liên doanh s không th tr ni lâu dài. Lúc đó, công ty
liên doanh s b thôn tính thành doanh nghip 100% vn nc ngoài.
Ti Vit Nam, công ty con c báo l, trong khi đó ti bn x, công ty
m c ung dung hng li. Tình trng trên đang là thách thc đi vi các c
quan chc nng ca Vit Nam. Trong s nhng mt hàng có hin tng
chuyn giá ca các công ty đa quc gia, ô tô là mt ví d đin hình. Lâu nay,

23
câu chuyn chuyn giá trong mt hàng ô tô là mt vn đ nan gii đi vi B

Tài chính khi có ti 90% giá thành đu vào ca mi chic xe lp ráp trong
nc B Tài chính không th kim soát đc. Mt loi ô tô lp ráp ti Vit
Nam có th s dng linh kin sn xut t nhiu nc khác nhau. Khi c dây
chuyn sn xut nh vy ch do mt tp đoàn s hu thì s dn đn vn đ
đnh giá ni b, tc là giá mà các công ty liên kt trong cùng tp đoàn bán
hàng hoá hay dch v cho nhau. Mc tiêu là nhm nâng giá đu vào  nhng
nc có mc thu sut thu TNDN cao nhm gim li nhun, t đó gim
thiu s thu phi np. Bù vào đó, h s đnh chi phí đu vào thp  nhng
nc có mc thu sut thp hn đ tng li nhun. Ví d nh mt doanh
nghip sn xut xe hi ti Thái Lan vi giá vn 9.000 USD, bán ra vi giá bán
là 10.000 USD, và thu li 1000 USD ti Thái Lan. Ti th trng Vit Nam,
công ty Thái Lan cng bán xe cho công ty liên kt vi giá 10.000 USD, tuy
nhiên công ty liên kt ti Vit Nam kê chi phí đ qung cáo và bán chic xe
đó ti Vit Nam là 1.000 USD, t đó giá vn cng là 10.000 USD, công ty
liên kt không thu đc li nhun ti th trng Vit Nam và không phi np
thu. V tng th, công ty đã có li 1.000 USD và phi đóng thu ti Thái Lan
thay vì Vit Nam.
3.2.2. Chuyn giá t giai đon đu ca d án đu t
Trn thu qua chuyn giá có th đc thc hin mt cách bài bn ngay
t giai đon đu t thông qua vic tính giá tr công ngh, thng hiu (tài
sn vô hình) cao. Nh đó, phn vn góp cao lên cùng t l góp vn cao làm t
l li nhun đc chia cao hn nhiu so vi vn thc. Cha ht, bng cách
tng chi phí khu hao s khin thu nhp chu thu gim, đng ngha vi vic
gim thu TNDN. Chng hn, khi doanh nghip nâng giá tr thêm 1.000 USD
vi thi gian khu hao 10 nm thì mi nm s đa vào chi phí thêm 100 USD

24
và nh th có ngha là thu nhp chu thu gim 100 USD; và vi mc thu
sut thu TNDN là 25% nh hin nay, Nhà nc s tht thu 25 USD.
n giai đon hot đng, vic nâng giá vt t, nguyên vt liu đu vào

cng kéo theo ngân sách b tht thu rt nhiu loi thu. Chng hn, khi doanh
nghip nâng giá lên 100.000 USD thì công ty m không phi np mt đng
thu Gía tr gia tng nào (vì là hàng xut khu), đng thi đc khu tr thu
đu vào. Còn công ty con, phi np thu vi hàng nhp khu nhng bù li,
đc khu tr khi bán sn phm. Th là đng nhiên c công ty m và công
ty con đu không mt mt đng thu nào trong khi đc hng trn khon
tin do nâng giá mà có. Vi thu nhp khu cng vy, nu hàng nm trong
din min gim thì s tin đc min gim chính là s tht thu ca Nhà nc
đã đành, nhng ngay c khi không nm trong din min gim, s tin np
thu cng đã đc đa vào chi phí và làm gim thu nhp chu thu mt lng
tng đng, gây tht thu thu TNDN cho ngân sách. Chng hn, vi tr giá
hàng hóa đc nâng lên là 100.000 USD và thu sut thu nhp khu là 30%
thì thu nhp khu phi np là 30.000 USD, ngha là thu nhp chu thu gim
30.000 USD. Ch cn làm mt phép tính nhân đn gin ta có th thy ngay
phn thu TNDN b tht thu là: 30.000 x 25% = 7.500 USD. Nu thu sut 
trong nc và nc ngoài bng nhau thì công ty m  nc ngoài tng thu
nhp chu thu lên 100.000 USD s phi np thu là 25.000 USD, phn còn
li đc coi nh thu nhp là 75.000 USD. Công ty con gim thu nhp chu
thu
100.000 USD s gim thu thu nhp 25.000 USD; đây chính là khon mà
Nhà nc ta b tht thu. Trng hp thu sut nc ngoài nh hn  Vit
Nam thì sao? Chng hn thu thu nhp doanh nghip  ài Loan là 20% và
Vit Nam là 25% thì chi nhánh  ài Loan s có th tng giá chuyn giao
hàng hoá và dch v cho chi nhánh  Vit Nam. Nu khon nâng giá là
100.000 USD thì li nhun báo cáo  ài Loan s tng 100.000 USD và thu