HOÀN THIỆN THỦ TỤC ĐÁNH GIÁ RỦI RO NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CỦA CUỘC KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP VỪA VÀ NHỎ TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ.PDF

BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH


NGUYNăTHăTHÙYăLINH

HOÀNăTHINăTHăTCăỄNHăGIỄăRIăROă
NHMăNỂNGăCAOăCHTăLNGăCAăCUCăKIMăTOÁN
BỄOăCỄOăTÀIăCHệNHăTIăCỄCăCỌNGăTYăKIMăTOÁN
CăLPăVAăVÀăNHăTIăVITăNAMă



LUNăVNăTHCăSăKINHăT








TP.HăChíăMinhăậ Nmă2013


BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH

NGUYNăTHăTHÙYăLINH

HOÀNăTHINăTHăTCăỄNHăGIỄăRIăROă
NHMăNỂNGăCAOăCHTăLNGăCAăCUCăKIMăTOÁN
BỄOăCỄOăTÀIăCHệNHăTI CÁC CỌNGăTYăKIMăTOỄNă
CăLPăVAăVÀăNHăTIăVITăNAMă

ChuyênăngƠnh:ăKătoán
Mưăs: 60340301

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Ngiăhngădnăkhoaăhc:ăPGS.TSăTrnăThăGiangăTơn





TP.HăChíăMinhăậ Nmă2013


LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đ tài này da trên quá trình nghiên cu trung thc di s c
vn ca ngi hng dn khoa hc. ây là đ tài thc s kinh t, chuyên ngành K toán
- Kim toán.  tài này cha đc ai công b di bt k hình thc nào và tt c các
ngun tham kho đu đc trích dn đy đ.


TP. HCM, Ngày tháng nm

Tác gi lun vn



NguynăThăThùyăLinh














LIăCMăN

Trong quá trình hoàn thành lun vn này, tôi đư nhn đc nhiu s giúp đ và đóp
góp quỦ báu t phía thy cô, bn bè, đng nghip và gia đình.
Trc tiên, tôi xin bày t lòng kính trng và bit n sâu sc đn Cô hng dn PGS.TS
TrnăThăGiangăTơn đư tn tâm giúp đ, hng dn và cho tôi nhng kinh nghim
quỦ báu đ hoàn thành lun vn này.
Xin chân thành cm n Quý Thy, Cô đư tham gia ging dy lp cao hc kinh t ca
Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh đư cho tôi nhng kin thc nn tng
và nhng kinh nghim thc t vô cùng hu ích và quỦ giá.
Xin cm n Ban Giám Hiu và Khoa ào to Sau i hc Trng i hc Kinh t

Thành ph H Chí Minh đư to điu kin thun li cho tôi hc tp và nghiên cu trong
sut thi gian qua.
Xin trân trng cm n !


MCăLC
DANHăMCăCỄCăKụăHIU,ăCHăVITăTT
DANHăMCăCỄCăBNGăBIU
PHNăMăU 1
1. Tính cp thit ca đ tài
2. Mc tiêu ca đ tài
3. Câu hi nghiên cu
4. i tng, phm vi nghiên cu
5. Phng pháp nghiên cu
6. Tng quan v các nghiên cu trc
7. Kt cu ca lun vn
CHNGă1: TNGăQUANăVăRIăROăVÀăTHăTCăỄNHăGIỄăRIăROă
TRONGăKIMăTOỄNăBỄOăCÁO TÀI CHÍNH 4
1.1 Lchăsă phátătrinăcácăkháiănimăvăriăroăvƠăđánhăgiáăriăroă trongăkimă
toán báo cáo tài chính 4
1.1.1 Giai đon hình thành 4
1.1.2 Giai đon phát trin 6
1.1.3 Giai đon hin đi 7
1.2 Tngăquanăvăriăro,ăphngăphápătipăcnădaătrênăriăroăvƠăđánhăgiáăriă
roătrongăkimătoánăbáoăcáoătƠiăchính 8
1.2.1 Các khái nim v ri ro 8
1.2.1.1 Ri ro kinh doanh 8
1.2.1.2 Ri ro ca hp đng 9
1.2.1.3 Ri ro có sai sót trng yu 9
1.2.1.4 Ri ro đáng k 10

1.2.1.5 Ri ro kim toán 10
1.2.2 Các b phn ri ro kim toán 11


1.2.3 Phng pháp tip cn kim toán da trên ri ro 12
1.2.3.1 Khái nim và s cn thit ca phng pháp tip cn kim toán da trên ri ro 12
1.2.3.2 Mô hình ri ro tài chính (mô hình ri ro truyn thng) 13
1.2.3.3 Mô hình ri ro kinh doanh 15
1.2.4 ánh giá ri ro kim toán 19
1.2.4.1 Khái nim đánh giá ri ro 19
1.2.4.2 S cn thit ca vic đánh giá ri ro 19
1.3 Cácănghiênă cuă vă riă roă vƠă đánhăgiáă riă roătrongăkimătoánă báoăcáoă tƠiă
chính 20
1.3.1 Mi liên h gia ly mu thng kê và mc tiêu kim toán khi xác đnh ri ro
(Robert K. Elliott and John R. Roger 1972) 20
1.3.2 Nghiên cu v vic áp dng chin lc tip cn kim toán da vào ri ro kinh
doanh (Aasmund Eilifsen,W.Robert Knechel and PhilipWallage 2001) 21
1.3.3 Tính hu hiu ca vic thay đi phng pháp kim toán: t phng pháp kim
toán truyn thng sang phng pháp da trên ri ro kinh doanh (Keith Robson,
Christopher Humphrey, Rihab Khalifa, Julian Jones 2006) 22
1.3.4 Phng pháp kim toán da trên ri ro kinh doanh: ngun gc, tr ngi và c hi
(W. Robert Knechel 2007) 23
1.3.5 Quá trình phát trin các phng pháp tip cn kim toán da trên ri ro (Effrina
Prinsloo 2008) 25
1.4 YêuăcuăcaăchunămcăkimătoánăqucătăhinăhƠnhăliênăquanăđnăthătcă
đánhăgiáăriăroătrongăkimătoánăbáoăcáoătƠiăchính 26
1.4.1 Chun mc kim toán quc t ISA 200 - Mc tiêu và nguyên tc c bn chi phi
kim toán báo cáo tài chính 26
1.4.2 Chun mc kim toán quc t ISA 240 - Gian ln và sai sót 26
1.4.3 Chun mc kim toán quc t ISA 315 - Hiu bit v tình hình kinh doanh, môi

trng hot đng đn v và đánh giá ri ro các sai sót trng yu 28


1.4.4 Chun mc kim toán quc t ISA 330 - Th tc ca KTV trong vic đi phó vi
nhng ri ro đư lng trc 30
1.4.5 Mi quan h gia các chun mc kim toán liên quan đn th tc đánh giá ri ro
31
CHNGă2: THCă TRNGă ỄNHă GIỄă RIă ROă TRONGă KIMă TOÁN
BỄOăCỄOăTÀIăCHệNHăTIăCỄCăCỌNGăTYăKIMăTOỄNăCịăQUYăMỌăVAă
VÀăNHăăVITăNAM 34
2.1ăThcătrngăcácăquyăđnhăhinăhƠnhăliênăquanăđnăđánhăgiáăriăro 34
2.1.1 Các chun mc kim toán liên quan đn đánh giá ri ro có hiu lc đn ngày 31
tháng 12 nm 2013 34
2.1.2 Các chun mc kim toán liên quan đn đánh giá ri ro có hiu lc k t ngày 01
tháng 01 nm 2014 36
2.2ăThcătrngăthătcăđánhăgiáăriăroătrongăkimătoánăbáoăcáoătƠiăchínhătiăcácă
côngătyăkimătoánăcóăquyămôăvaăvƠănhăăVităNamăhinănay 37
2.2.1 Thc trng đánh giá ri ro ca các công ty kim toán va và nh theo báo cáo
tng kt ca Hi Kim toán viên hành ngh Vit Nam 38
2.2.2 Thc trng v th tc đánh giá ri ro ca các công ty kim toán va và nh thông
qua kho sát ca ngi vit 42
2.2.2.1 Thc trng v mô hình ri ro 43
2.2.2.2 Thc trng v th tc đánh giá ri ro và các hot đng liên quan : 46
2.2.2.3 Thc trng v phng pháp xác đnh và đánh giá ri ro có sai sót trng yu 58
2.2.2.4 Thc trng v tài liu, h s kim toán liên quan đn đánh giá ri ro 63
2.2.2.5 Thc trng v chng trình kim toán 65
2.3ăánhăgiáăchungăvăthcătrngăđánhăgiáăriăroătrongăcácăcôngătyăkimătoánăvaă
vƠănhătiăVităNam 66
2.3.1 u đim 66
2.3.2 Tn ti 66

2.3.3 Nguyên nhân tn ti các hn ch 68
CHNGă3: GIIă PHỄPă HOÀNă THINă THă TCă ỄNHă GIỄă RIă ROă
TRONGă KIMă TOỄNă BỄOă CỄOă TÀIă CHệNHă TIă CỄCă CỌNGă TYă KIMă
TOỄNăCăLPăCịăQUYăMỌăVAăVÀăNHăTIăVITăNAM 71
3.1ăCácăquanăđimăhoƠnăthinăđánhăgiáăriăro 71
3.2ăGiiăphápăhoƠnăthinăthătcăđánhăgiáăriăroătiăcácăcôngătyăkimătoán có quy
môăvaăvƠănh 72
3.2.1 Cn áp dng mô hình ri ro kinh doanh trong đánh giá ri ro 72
3.2.1.1 S cn thit áp dng mô hình ri ro kinh doanh 72
3.2.1.2 Thit k quy trình đánh giá ri ro: 74
3.2.1.3 Mô hình h tr cho công tác đánh giá ri ro kinh doanh 82
3.2.2 Xây dng chng trình kim toán riêng cho tng nhóm ngành ngh, theo tng
loi hình doanh nghip 87
3.2.3 S dng phn mm kim toán đ h tr cho công tác đánh giá ri ro 88
3.2.4 Phát trin k thut phân tích phc v cho mc đích đánh giá ri ro 89
3.2.5 Thng xuyên t chc các bui hun luyn, nâng cao k nng, kinh nghim cho
đi ng KTV trong vic thc hin các th tc đánh giá ri ro 90
3.2.6 Hoàn thin h thng kim soát cht lng ca công ty 92
3.2.7 Hc tp, tip thu kinh nghim đánh giá ri ro ca quc t bng bin pháp m
rng, tng cng hp tác, đng kỦ làm thành viên ca các công ty kim toán quc t có
uy tín 94
3.3ăCácăgiiăphápăbătrăkhác 94
3.3.1 Hoàn thin môi trng pháp lỦ và h thng vn bn pháp lut v k toán - kim
toán 95
3.3.2 Nâng cao vai trò và s h tr ca Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam
(VACPA) 96
3.3.2.1 Tng cng thc hin kim soát cht lng dch v kim toán 96

3.3.2.2 Nâng cao cht lng ca các bui cp nht kin thc đ trang b và cp nht
đy đ kin thc, k nng, kinh nghim cho đi ng KTV trong vic thc hin các th
tc đánh giá ri ro. 97
3.3.2.3 Tng cng vai trò kim soát đ giàm thiu vic cnh tranh thông qua gim giá
phí và đa ra bin pháp x lỦ đi vi công ty kim toán và kim toán viên 97
3.3.2.4 Phát trin chng trình kim toán mu và xây dng thành chng trình phn
mm kim toán 98
3.3.2.5 Son tho và xây dng tài liu hng dn Chun mc kim toán Vit Nam 99
KTăLUN
TÀIăLIUăTHAMăKHO
PHăLC


DANHăMCăCỄCăKụăHIU ậ CHăVITăTT


1. BCKT Báo cáo kim toán
2. BCTC Báo cáo tài chính
3. CTKT Chng trình kim toán
4. ISA Chun mc kim toán quc t
5. KSNB Kim soát ni b
6. KTV Kim toán viên
7. VACPA Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam
8. VSA Chun mc kim toán Vit Nam

DANHăMCăCỄCăBNGăBIU

Bng 2. 1: Bng tng hp các sai sót v mt k thut (kt qu kim tra nm 2012) 38
Bng 2. 2: Bng kt qu kho sát v mô hình kim toán đang đc các công ty kim
toán va và nh áp dng 44
Bng 2. 3: Bng kt qu kho sát v vic thc hin các th tc đánh giá ri ro trong
giai đon tin k hoch. 48
Bng 2. 4: Bng kt qu kho sát thc trng thc hin các th tc đánh giá ri ro và các
hot đng liên quan trong giai đon lp k hoch 48
Bng 2. 5: Bng kt qu kho sát v th tc phng vn, quan sát và điu tra 50
Bng 2. 6: Bng kt qu kho sát v th tc phân tích 51
Bng 2. 7: Bng thng kê kt qu kho sát đi vi th tc áp dng thông tin t các
cuc kim toán trc 53
Bng 2. 8: Bng kt qu kho sát v th tc tho lun trong nhóm kim toán 55
Bng 2. 9: Bng kt qu kho sát v th tc xem xét các du hiu có th dn đn gian
ln 56
Bng 2. 10: Bng kt qu kho sát v thc trng thc hin các th tc xác đnh và đánh
giá ri ro có sai sót trng yu 58
Bng 2. 11: Bng kt qu kho sát v thc trng công tác thc hin và lu li h s, tài
liu kim toán 63
Bng 2. 12: Bng kt qu kho sát v thc trng v chng trình kim toán 65
1

PHN MăU
1. TínhăcpăthităcaăđătƠi
Nn kinh t th trng theo đnh hng xư hi ch ngha vi xu th m ca, hi
nhp vi quc t ca Vit Nam trong giai đon hin nay đư to ra mt th trng rng
m cho ngành kim toán phát trin. Cùng vi s phát trin ca nn kinh t, ngày càng
có nhiu thách thc đc đt ra vi hot đng kim toán đc lp. Nhu cu v thông tin
tài chính trung thc, khách quan t các nhà đu t và bên liên quan ngày càng tng đòi

hi các công ty kim toán phi chú trng nhiu hn đn cht lng dch v kim toán.
Khi lng và quy mô ca các giao dch ngày càng ln dn đn khi lng công vic
ca cuc kim toán rt nhiu, mc đ ri ro kim toán cng tng lên. Ngoài ra, s cnh
tranh gia các công ty kim toán cng dn đn yêu cu phi gim phí kim toán đ duy
trì và phát trin khách hàng.
 đáp ng các yêu cu đó, phng pháp tip cn kim toán da trên ri ro
chính là la chn cho phép KTV đm bo đc tính hu hiu và hiu qu ca cuc
kim toán. Theo phng pháp tip cn này, vic đánh giá ri ro là công vic cn thit
và rt quan trng, chi phi xuyên sut c quá trình kim toán, giúp cho KTV có mt cái
nhìn tng th v c quy trình kim toán ca đn v.
Tuy nhiên, trong thc t hin nay, vic đánh giá ri ro  các công ty kim toán
vn cha hoàn thin, do đây là mt công vic khó và đòi hi s xét đoán ca KTV.
iu này là do cht lng dch v kim toán cha đng đu, còn có s chênh lch gia
các nhóm công ty kim toán quc t và các nhóm công ty kim toán ni đa vi quy mô
va và nh.
Xut phát t nhng lí do nêu trên, vic hoàn thin th tc đánh giá ri ro trong
kim toán báo cáo tài chính ti các công ty kim toán va và nh ti Vit Nam là mt
vn đ cn thit. Do vy, ngi vit đư chn đ tài “ Hoàn thin th tc đánh giá ri ro
nhm nâng cao cht lng ca cuc kim toán báo cáo tài chính ti các công ty kim
toán đc lp va và nh ti Vit Nam”
2

2. CơuăhiănghiênăcuăvƠămcătiêuănghiênăcu
Cơuăhiănghiênăcu:
Các Công ty kim toán có quy mô va và nh ti Vit Nam có thc hin th tc
đánh giá ri ro khi kim toán báo cáo tài chính theo đúng yêu cu ca chun mc kim
toán không.
McătiêuăcaăđătƠiănhmăgiiăquytănhngăvnăđăsau:
- H thng hóa các nghiên cu trc đây và yêu cu ca chun mc kim toán
v th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo cáo tài chính.

- Tìm hiu thc trng th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo cáo tài chính
ti các công ty kim toán đc lp va và nh ti Vit Nam.
-  xut mt s gii pháp nhm hoàn thin công tác đánh giá ri ro trong kim
toán báo cáo tài chính cho các công ty kim toán đc lp có quy mô va và nh ti Vit
Nam.
3. iătng,ăphmăviănghiênăcu
 tài ch tp trung nghiên cu th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo cáo
tài chính ca các công ty kim toán đc lp có quy mô va và nh ti Vit Nam.
4. Phngăphápănghiênăcu
Phng pháp đnh lng là phng pháp đc s dng trong vic nghiên cu
lun vn.
5. TngăquanăvăcácănghiênăcuătrcăđơyătiăVităNam
Ch đ nghiên cu v th tc đánh giá ri ro đư đc mt s tác gi chn làm đ
tài lun vn thc s, các đ tài nghiên cu hay các bài báo, tiêu biu nh:
Lun vn thc s kinh t “Gii pháp hoàn thin đánh giá ri ro trong kim toán
báo cáo tài chính ti các công ty kim toán Vit Nam” ca Hoàng Th Thu Trang thc
hin nm 2008. Trong đ tài này, tác gi đư trình bày v các c s lỦ lun ca ri ro
kim toán và các th tc đánh giá ri ro da trên các yêu cu ca chun mc kim toán
quc t và chun mc kim toán Vit Nam ban hành t nm 1999 đn nm 2005. T
3

nhng thc trng đánh giá ri ro ti các công ty kim toán, tác gi đư đa ra gii pháp
đ hoàn thin các tn ti cho các đi tng gm c quan qun lỦ nhà nc, hi kim
toán viên hành ngh Vit Nam và các công ty kim toán ti Vit Nam.
Bài nghiên cu “ánh giá ri ro kim toán: nhn din các nguy c” ca TS
Phm Tin Hng và Ths Nguyn Th Phng Tho đng trên tp chí kim toán.
Nghiên cu đư nêu lên các tn ti trong vic đánh giá ri ro kim toán trong thi gian
va qua bao gm vic không thc hin đánh giá đy đ ri ro kinh doanh trong qui
trình đánh giá ri ro kim toán, s dng các “bin pháp k thut” trong kim toán đ
phòng nga ri ro cho công ty kim toán hn là bo v li ích khách hàng, KTV không

kim soát đc ri ro kim toán trong trng hp ban giám đc, qun lỦ công ty khách
hàng thiu tính trung thc hoc c tình gian ln.
6. Ktăcuăcaălunăvn
Ngoài phn m đu, kt lun, tài liu tham kho và ph lc, lun vn đc kt
cu theo ba phn chính nh sau
Chng 1: Tng quan v ri ro và th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo
cáo tài chính
Chng 2: Thc trng th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo cáo tài chính
ti các công ty kim toán đc lp có quy mô va và nh ti Vit Nam
Chng 3: Gii pháp hoàn thin th tc đánh giá ri ro trong kim toán báo cáo
tài chính ti các công ty kim toán đc lp có quy mô va và nh ti Vit Nam
4

CHNGă1: TNGăQUANăVăRIăROăVÀăTHăTCăỄNHăGIỄăRIăROă
TRONGăKIMăTOỄNăBỄOăCÁO TÀI CHÍNH
1.1 LchăsăphátătrinăcácăkháiănimăvăriăroăvƠ đánhăgiáăriăroătrongăkimă
toán báo cáo tài chính
1.1.1 GiaiăđonăhìnhăthƠnh
T nhng nm đu ca th k 19, mc đích kim toán đư chuyn t xác nhn
tính chính xác ca BCTC sang xác nhn v tính trung thc và hp lý trên các khía cnh
trng yu ca BCTC.  đáp ng mc tiêu này, KTV không nht thit phi kim tra tt
c các nghip v phát sinh. K t đó, phng thc tip cn kim toán đư chuyn t
kim tra chi tit sang kim tra da trên c s chn mu, đánh giá h thng kim soát
ni b và hình thành k thut kim toán bng máy tính. Chính điu này đư làm ny sinh
ri ro ly mu, t đó nhng nghiên cu v ri ro bt đu đ tìm ra phng pháp hn
ch ri ro xung mc có th chp nhn đc. Và đó cng là ln đu tiên khái nim ri
ro xut hin trong kim toán.
Vào nm 1980, phng thc tip cn kim toán theo ri ro tài chính đc s
dng trc tiên ti Hoa K. Cách tip cn này yêu cu KTV phi xem xét mt cách
thn trng nhng vn đ v ri ro và trng yu trong quá trình chun b chng trình

kim toán cho tng chu trình nghip v ca doanh nghip. Chng trình kim toán
phi nhn mnh vào nhng khu vc có ri ro cao và các khon mc trng yu.  phn
ánh nhng thay đi này, cn thit phi có s ra đi ca các hng dn kim toán. Khái
nim ri ro kim toán đc đ cp trong các tài liu chính thc ln đu tiên là trong
SAS (Chun mc kim toán) No.47 “Ri ro kim toán và trng yu trong khi thc hin
kim toán” đc ban hành bi y ban kim toán Hoa K (AICPA) và sau đó là SAS
No.82 “ Xem xét các gian ln trên BCTC đư kim toán”, ban hành nm 1997.
Trên bình din quc t, nhm “Phát trin và tng cng s phi hp nghip v
k toán bng các chun mc hài hòa trên phm vi toàn th gii”, tháng 10/1977, Liên
đoàn các nhà k toán quc t (IFAC) đư đc thành lp. Trong IFAC, có nhiu u ban
5

đm trách các chc nng khác nhau, IAPC là U ban thc hành kim toán quc t ph
trách son tho các nguyên tc ch đo kim toán quc t. Các chun mc kim toán
quc t ban đu đc ban hành nm 1980 di tên gi là các hng dn thc hành
kim toán quc t (vit tt là IAG)
Nhn thc đc tm quan trng ca đánh giá ri ro và tip cn da vào ri ro
trong kim toán, trong 29 nguyên tc ch đo do IAPC ban hành, có các nguyên tc ch
yu liên quan đn th tc đánh giá ri ro gm:
IAG 4: K hoch kim toán
IAG 6: Nghiên cu đánh giá h thng k toán và các quy ch kim soát ni b
có liên quan đn mt cuc kim toán
IAG 25: Trng yu và ri ro
IAG 29: ánh giá ri ro tim tàng, ri ro kim soát và tác đng ca nó đi vi
phng pháp kim toán c bn
Trong IAG 25, ri ro kim toán đc đnh ngha nh sau: “Ri ro kim toán là
nhng ri ro mà KTV có th mc phi khi đa ra nhng nhn xét không xác đáng v
các thông tin tài chính và đó là các sai sót nghiêm trng”.
Bên cnh đnh ngha v ri ro kim toán , IAG 25 cng nêu ra bn cht ca mi
loi ri ro: ri ro tim tàng, ri ro kim soát, ri ro phát hin và mi quan h qua li

gia các loi ri ro; mi quan h gia trng yu và ri ro kim toán trong giai đon lp
k hoch và trong vic đánh giá bng chng kim toán.
Nh vy, IAG 25 mi ch dng li  vic đa ra đnh ngha và mô t khái nim
“trng yu và ri ro trong kim toán”, mi quan h ni ti gia chúng và vic KTV áp
dng nhng khái nim này khi lp k hoch và tin hành mt cuc kim toán.
IAG 29 tin b hn mt bc là hng dn cho KTV đánh giá các ri ro tim
tàng, ri ro kim soát và s dng s đánh giá đó đ hình thành phng pháp kim toán
c bn mà KTV d đnh tin hành nhm hn ch ri ro phát hin  mc thp nht có
th đc.
6

Theo IAG 29, đ đánh giá ri ro tim tàng, KTV dùng kh nng chuyên môn
ca mình đ đánh giá hàng lot các nhân t  giai đon lp BCTC và  giai đon kim
tra s d tài khon và loi nghip v. KTV đánh giá ri ro kim soát thông qua quá
trình đánh giá tính hiu qu ca h thng kim soát ni b và h thng k toán ca
doanh nghip trong vic ngn chn hay phát hin các sai sót quan trng trong BCTC.
1.1.2 Giaiăđonăphátătrin
Do s quc t hóa ca các hot đng kinh doanh và th trng vn, s lng
thành viên ca IFAC tng lên. Trong bi cnh ca s phát trin này và s mong đi
rng IAGs s sm đc công nhn bi t chc chng khoán chính thc, IAPC đư tin
hành ci cách khuôn kh các chun mc, theo hin pháp ca IFAC tháng 11/1991. n
nm 1994, IAPC đư nâng cp các nguyên tc thc hành kim toán quc t và ban hành
chun mc kim toán quc t ISA. Trong h thng chun mc kim toán quc t  giai
đon này, các chun mc liên quan trc tip đn đánh giá ri ro trong kim toán báo
cáo tài chính gm:
ISA 240 – Gian ln và sai sót
ISA 250 – Xem xét tính tuân th pháp lut và các quy đnh trong kim toán báo
cáo tài chính
ISA 300 – Lp k hoch kim toán
ISA 310 – Hiu bit v tình hình kinh doanh

ISA 400 – ánh giá ri ro và kim soát ni b
Trong các chun mc trên, ISA 400 gi vai trò trung tâm.
ISA 400 đ cp khái nim ri ro kim toán nh sau: “Ri ro kim toán là ri ro
do KTV và công ty kim toán đa ra Ủ kin nhn xét không thích hp khi báo cáo tài
chính đư đc kim toán còn có nhng sai sót trng yu”.
Chun mc yêu cu KTV phi có đ hiu bit v h thng k toán và h thng
kim soát ni b ca khách hàng đ lp k hoch kim toán tng th và chng trình
kim toán thích hp, có hiu qu.
7

ISA 400 cho rng toàn b sai sót và gian ln là do bn cht ca khon mc đc
kim toán gây ra, điu này có th thy qua cách kim toán truyn thng ca các KTV là
tip cn tng khon mc ri đa ra chin lc đ phát hin sai sót và gian ln.
Nh vy, nhìn chung ISA 400 trong giai đon này ch nhn mnh đn ri ro v
mt tài chính (ngha là ch quan tâm đn s liu trên BCTC), cha đ cp đn nh
hng ca môi trng kinh doanh nh chin lc ca doanh nghip, ngành ngh kinh
doanh, tình trng cnh tranh trong ngành, xu hng ca nn kinh t,
1.1.3 Giaiăđonăhinăđi
u th k 21, t s sp đ hàng lot các công ty hàng đu trên th gii nh
Enron, Worldcom, trong đó có li ca công ty kim toán. S sp đ và tht bi trong
các cuc kim toán buc Hi ngh nghip phi xem xét và hiu đính các chun mc đư
đc ban hành. Liên quan đn mô hình ri ro, chun mc hin hành không s dng mô
hình ri ro truyn thng vì mô hình này ngày càng bc l nhc đim nh ri ro đc
tip cn  trng thái tnh trong khi thc t ri ro thay đi ch yu theo môi trng kinh
doanh, khó tách bit ri ro tim tàng và ri ro kim soát. Nên nu ch tp trung vào ri
ro v mt tài chính trong cuc kim toán, vic t vn s kém hiu qu.
Mt khác do nhng áp lc mi cng ny sinh yêu cu tìm mt cách tip cn
mi. Nhng áp lc này bao gm: áp lc cnh tranh ngày càng cao, th trng b bưo
hòa đòi hi các công ty kim toán phi nâng cao hiu qu ca cuc kim toán nhng
đng thi phi gim phí, yêu cu gia tng giá tr ca kim toán, áp lc ct gim th

nghim c bn, chi phí ngày càng tng ca vic hun luyn, kin tng.
Vì vy cui nhng nm 1990, phng pháp tip cn ri ro kim toán đc điu
chnh vi vic nhn mnh nhiu hn đn chin lc và ri ro kinh doanh ca khách
hàng. Ti Hoa K, Ban hi thm v tính hu hiu kim toán (Panel on Effective Audit)
ca y ban giám sát công ty đi chúng (Public Oversight Board) kt lun rng mô hình
ri ro kim toán vn phù hp và hu hiu nhng cn phi có s cp nht. Do đó, mô
hình ri ro kinh doanh ra đi.
8

Thc cht mô hình ri ro kinh doanh không phi là mt mô hình mi mà ch là
phn m rng hn ca mô hình ri ro tài chính, do đó mô hình này vn đáp ng đy đ
nhng yêu cu ca chun mc kim toán. Mô hình ri ro kinh doanh xut phát t quan
đim v qun tr ri ro. Theo quan đim này, ri ro phát sinh khi có s thay đi trong
môi trng kinh doanh. iu này đa đn hu qu là sai sót và gian ln không ch do
bn cht ca khon mc đc kim toán gây ra, mà còn t ri ro kinh doanh. Vì vy,
KTV s phi quan tâm nhiu hn đi vi các ri ro kinh doanh ca khách hàng đ có
th đt đc hiu qu kim toán mong mun.
Do nhng thay đi trong quan đim đánh giá ri ro nêu trên đư dn đn vic
chun mc ISA 400 không còn thích hp. Trong nm 2004, Hi đng chun mc kim
toán và đm bo quc t (IAASB) đư chính thc ban hành hai chun mc mi liên
quan đn th tc đánh giá ri ro gm:
ISA 315 - Hiu bit v tình hình kinh doanh, môi trng hot đng đn v và
đánh giá ri ro các sai sót trng yu
ISA 330 - Th tc ca KTV trong vic đi phó vi nhng ri ro đư lng trc
Ngoài ra, các chun mc kim toán khác liên quan đn đánh giá ri ro (ISA 200,
ISA 240) cng đc thay đi theo hng giúp KTV nhn đnh đy đ hn v nhân t
đa đn ri ro đ t đó có phn ng thích hp.
n nm 2009, ISA 200, ISA 240 và ISA 315 và ISA 330 đc biên tp li, tuy
nhiên không có s thay đi đáng k trong ni dung.
1.2 Tngăquanăvăriăro, phngăphápătipăcnădaătrênăriăroăvƠăđánhăgiáări ro

trongăkimătoánăbáoăcáoătƠiăchính
1.2.1 Cácăkháiănimăvăriăro
1.2.1.1 Riăroăkinhădoanh
Là ri ro phát sinh t các điu kin, s kin, tình hung, vic thc hin hay
không thc hin các hành đng có nh hng đáng k mà có th dn đn nh hng
bt li ti kh nng đt đc mc tiêu và thc hin đc chin lc kinh doanh ca
9

đn v, hoc là ri ro phát sinh t vic xác đnh mc tiêu và chin lc kinh doanh
không phù hp.
Ri ro kinh doanh có th phát sinh t nhng thay đi trong đn v hoc t
nhng hot đng phc tp ca đn v. Vic không nhn bit đc nhu cu thay đi
cng có th làm phát sinh ri ro kinh doanh. Ri ro kinh doanh có th phát sinh t
nhng vn đ nh:
- Chin lc phát trin sn phm hoc dch v mi không thành công;
- Th trng không đ ln đ tiêu th hàng hóa, dch v (k c th trng đó đư
đc phát trin thành công);
- Nhng sai sót ca sn phm hoc dch v có th dn đn trách nhim pháp lỦ
hoc làm nh hng đn uy tín ca đn v.
1.2.1.2 Riăroăcaăhpăđng
Ri ro KTV gp phi khi thc hin hp đng vi mt khách hàng c th, bao
gm vic mt uy tín, kh nng không thanh toán phí kim toán ca khách hàng, hoc
các tn tht tài chính do quá trình qun lỦ không trung thc và các gii hn ca quy
trình kim toán.
1.2.1.3 Riăroăcóăsaiăsótătrngăyu
Sai sót: Là s khác bit gia giá tr, cách phân loi, trình bày hoc thuyt minh
ca mt khon mc trên BCTC vi giá tr, cách phân loi, trình bày hoc thuyt minh
ca khon mc đó theo khuôn kh v lp và trình bày BCTC đc áp dng. Sai sót có
th phát sinh do nhm ln hoc gian ln;
Trng yu: Là thut ng dùng đ th hin tm quan trng ca mt thông tin

(mt s liu k toán) trong BCTC. Thông tin đc coi là trng yu có ngha là nu
thiu thông tin đó hoc thiu tính chính xác ca thông tin đó s nh hng đn các
quyt đnh kinh t ca ngi s dng BCTC;
10

Nhng sai sót, bao gm c vic b sót, đc coi là trng yu nu nhng sai sót
này, khi xét riêng l hoc tng hp li, đc xem xét  mc đ hp lỦ, có th gây nh
hng ti quyt đnh kinh t ca ngi s dng BCTC
Ri ro có sai sót trng yu
Là ri ro khi BCTC cha đng nhng sai sót trng yu trc khi kim toán.
Ri ro có sai sót trng yu có th tn ti  hai cp đ:
- Cp đ tng th BCTC;
- Cp đ c s dn liu ca các nhóm giao dch, s d tài khon và thông tin
thuyt minh.
Ri ro có sai sót trng yu  cp đ tng th BCTC là nhng ri ro có sai sót
trng yu có nh hng lan ta đi vi tng th BCTC và có th nh hng tim tàng
ti nhiu c s dn liu.
Ri ro có sai sót trng yu  cp đ c s dn liu bao gm hai b phn: ri ro
tim tàng và ri ro kim soát. Ri ro tim tàng và ri ro kim soát là ri ro ca đn v
đc kim toán và tn ti mt cách đc lp đi vi cuc kim toán BCTC.
1.2.1.4 Riăroăđángăk
Là ri ro có sai sót trng yu đư đc xác đnh và đánh giá mà theo xét đoán ca
KTV phi đc bit lu Ủ khi kim toán.
1.2.1.5 Riăroăkimătoán
Ri ro kim toán là ri ro do KTV đa ra Ủ kin kim toán không phù hp khi
báo cáo tài chính đư đc kim toán còn cha đng sai sót trng yu.
Nh vy, “ri ro kim toán” không bao gm ri ro mà KTV có th đa ra Ủ kin
là BCTC có sai sót trng yu nhng thc t BCTC không có sai sót nh vy. Ri ro
này thng không nghiêm trng. Ngoài ra, “ri ro kim toán” là mt thut ng chuyên
môn liên quan đn quá trình kim toán, không bao hàm ri ro mà KTV gp phi trong

kinh doanh nh b thua kin, đ l thông tin, không thu đc phí kim toán…, hoc các
s kin khác phát sinh trong mi liên h vi cuc kim toán BCTC.
11

1.2.2 Cácăbăphnăriăro kimătoán
Ri ro kim toán bao gm ba b phn: ri ro tim tàng, ri ro kim soát, ri ro
phát hin.
RiăroătimătƠng: Là ri ro tim n, vn có, do kh nng c s dn liu ca mt
nhóm giao dch, s d tài khon hay thông tin thuyt minh có th cha đng sai sót
trng yu, khi xét riêng l hay tng hp li, trc khi xem xét đn bt k kim soát nào
có liên quan.
Mt s c s dn liu và các nhóm giao dch, s d tài khon, thông tin thuyt
minh liên quan có ri ro tim tàng  mc đ cao hn so vi các c s dn liu và các
nhóm giao dch, s d tài khon, thông tin thuyt minh khác. Nhng yu t t bên
ngoài làm tng ri ro kinh doanh cng có th làm tng ri ro tim tàng. Các yu t bên
trong đn v đc kim toán và môi trng ca đn v có liên quan đn mt s hoc tt
c các nhóm giao dch, s d tài khon, thông tin thuyt minh cng có th nh hng
đn ri ro tim tàng liên quan đn mt c s dn liu c th.
Riăroăkimăsoát: Là ri ro xy ra sai sót trng yu, khi xét riêng l hay tng
hp li, đi vi c s dn liu ca mt nhóm giao dch, s d tài khon hay thông tin
thuyt minh mà kim soát ni b ca đn v không th ngn chn hoc không phát hin
và sa cha kp thi.
Ri ro kim soát th hin hiu qu ca vic thit k, vn hành và duy trì kim
soát ni b ca Ban Giám đc nhm gii quyt nhng ri ro đư xác đnh có th cn tr
vic hoàn thành các mc tiêu ca đn v trong quá trình lp và trình bày BCTC. Tuy
nhiên, do nhng hn ch vn có ca kim soát ni b, dù nó đc thit k phù hp và
vn hành hiu qu cng không th loi tr hoàn toàn ri ro có sai sót trng yu trong
BCTC mà ch có th làm gim bt ri ro.
Riăroăphátăhin: Là ri ro mà trong quá trình kim toán, các th tc mà KTV
thc hin nhm làm gim ri ro kim toán xung ti mc thp có th chp nhn đc

12

nhng vn không phát hin đc ht các sai sót trng yu khi xét riêng l hoc tng
hp li.
Ri ro phát hin liên quan đn ni dung, lch trình, phm vi các th tc đc
KTV xác đnh đ gim ri ro kim toán xung mc đ thp có th chp nhn đc. Do
đó, ri ro phát hin là s kt hp gia tính hiu qu ca các th tc kim toán và vic
KTV thc hin các th tc đó.
1.2.3 Phngăphápătipăcn kimătoánădaătrên riăro
1.2.3.1 KháiănimăvƠăsăcnăthităcaăphngăphápătipăcnăkimătoánădaătrênă
riăro
Kháiănim
Phng pháp kim toán da trên ri ro là phng pháp mà theo đó vic xác
đnh, đánh giá và thit k các th tc kim toán đu da trên đánh giá ri ro trong sut
quá trình kim toán. Theo phng pháp tip cn này, vic tìm hiu khách hàng, đánh
giá ri ro ca hp đng, lp k hoch kim toán là c s ca vic thit k các th
nghim c bn, th nghim kim soát thc hin trong quá trình kim toán.
Săcnăthităcaăphngăphápătipăcnăkimătoánădaătrênăriăro
Nn kinh t ngày càng phát trin, qui mô ca các giao dch ngày càng ln. S
phát trin nn kinh t đa đn s cnh tranh gia các công ty kim toán, do vy đ tn
ti, các công ty kim toán phi đi mt vi yêu cu phi ct gim chi phí. Thêm vào đó
là chi phí cho hun luyn, kin tng… ngày càng tng đòi hi KTV phi la chn mt
chin lc kim toán phù hp trong điu kin có s gii hn v thi gian và chi phí
kim toán. iu này làm cho KTV rt khó có th tin hành kim tra toàn b, chin lc
kim toán tip cn chi tit t ra không hiu qu. Bên cnh đó, do s tin b ca khoa
hc k thut và công ngh vi s h tr ca các phn mm tin hc to điu kin cho
chin lc kim toán da trên ri ro ca kim tóan viên vn đem li s bo đm hp lỦ
là nhng sai sót trng yu s đc phát hin.
13

Nh vy, vi s thay đi ca nn kinh t, ca môi trng kinh doanh, có th
nhn thy rng phng pháp tip cn kim toán da trên ri ro cho phép KTV đm bo
đc tính hu hiu và hiu qu ca cuc kim toán.
1.2.3.2 MôăhìnhăriăroătƠiăchính (môăhìnhăriăroătruynăthng)
Mô hình ri ro kim toán đc biu th bi công thc sau:
AR = IR * CR * DR
Hoc :
DR =
AR
IR * CR
Vi :
AR : ri ro kim toán.
IR : ri ro tim tàng.
CR : ri ro kim soát.
DR : ri ro phát hin.
Tuy đc biu th bi công thc, nhng cn lu Ủ rng đây không phi là mt
công thc toán hc thun túy. Công thc này ch đ tr giúp KTV khi phán đoán và
xác đnh mc đ sai sót có th chp nhn đc đ làm c s thit lp các th tc và
điu hành cuc kim toán.
Mi quan h gia các loi ri ro theo mô hình ri ro tài chính
Ba b phn ri ro kim toán có quan h mt thit vi nhau. Trong đó, dù có tin
hành kim toán hay không thì ri ro tim tàng và ri ro kim soát vn tn ti trong hot
đng và môi trng hot đng kinh doanh ca đn v, cng nh nm trong bn cht
ca nhng s d tài khon, các loi nghip v. KTV ch có th đánh giá ch không th
tác đng đn ri ro tim tàng và ri ro kim soát. Trong trng hp không đánh giá
đc thì KTV phi chp nhn các ri ro này  mc ti đa.
14

Ngc li, ri ro phát hin có th kim sóat đc bi KTV thông qua vic điu
chnh ni dung, lch trình, phm vi các th tc đc KTV xác đnh đ gim ri ro kim

toán xung mc đ thp có th chp nhn đc.
Vi mt mc ri ro kim toán xác đnh trc, mc đ ri ro phát hin đc
chp nhn có mi quan h trái chiu vi ri ro tim tàng và ri ro kim soát đc đánh
giá  cp đ c s dn liu. KTV s cn c trên mc đ ri ro tim tàng và ri ro kim
soát đc đánh giá đ điu chnh mc ri ro phát hin phù hp, mc đích cui cùng là
ri ro kim toán s đc gim xung đn mc chp nhn vi chi phí hp lỦ. Ví d, nu
KTV xác đnh là ri ro tim tàng và ri ro kim soát  mc đ càng cao thì ri ro phát
hin có th chp nhn  mc càng thp, và càng cn các bng chng kim toán có tính
thuyt phc cao hn.
Do nhng hn ch vn có ca cuc kim toán, ri ro phát hin ch có th đc
gim bt mà không th loi tr hoàn toàn. Theo đó, mt s ri ro phát hin s luôn
luôn tn ti.
Vn dng mô hình ri ro tài chính trong xác đnh và đánh giá ri ro
Quy trình vn dng mi quan h này đ đánh giá ri ro din ra nh sau:
- u tiên, KTV thit lp mt mc ri ro kim toán có th chp nhn đc cho
tng hp đng kim toán. Mc ri ro này s đc áp dng cho tt c c s dn liu ca
các s d hoc loi nghip v quan trng.
- Sau đó, ri ro tim tàng s đc tin hành đánh giá cho tng th BCTC và cho
các s d hoc loi nghip v quan trng đn tng c s dn liu.
- K tip, KTV phi thc hin đánh giá ri ro kim soát cho c s dn liu ca
các s d hoc loi nghip v quan trng.
- Cui cùng, KTV da vào đánh giá mc đ ri ro tim tàng và ri ro kim soát
đ xác đnh ni dung, lch trình và phm vi th nghim c bn đ gim ri ro phát hin
sao cho ri ro kim toán gim xung đn mc có th chp nhn đc.
Hn ch ca mô hình ri ro truyn thng