GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP NHẰM THU HẸP KHOẢNG CÁCH MONG ĐỢI CỦA XÃ HỘI VỀ CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ.PDF

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



PHAN THANH TRÚC


GII PHÁP NÂNG CAO CHTăLNG
HOTăNG KIMăTOÁNăC LP NHM
THU HP KHONGăCÁCHăMONGăI CA
XÃ HI V CHTăLNG KIM TOÁN TI
VIT NAM



LUNăVNăTHCăSăKINHăT


TP.H CHÍ MINH ậ 10/2013



B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


PHAN THANH TRÚC

GII PHÁP NÂNG CAO CHTăLNG HOTăNG
KIMăTOÁNăC LP NHM THU HP KHONG
CÁCHăMONGăI CA XÃ HI V CHTăLNG
KIM TOÁN TI VIT NAM

CHUYÊN NGÀNH: K TOÁN
MÃ S : 60340301

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Ngiăhng dn khoa hc: PGS.TS. TRN TH GIANG TÂN



TP.H CHÍ MINH ậ 10/2013
i


LI CAM ĐOAN
Tác gi xin cam đoan lun vn “Gii pháp nâng cao chtălng hotăđng kim toán
đc lp nhm thu hp khongăcáchămongăđi ca xã hi v chtălng kim toán ti
VităNamẰ là công trình nghiên cu thc s ca cá nhân tác gi, vi s hng dn ca
PGS.TS. Trn Th Giang Tân. Ni dung, kt qu nghiên cu trong lun vn này là hoàn
toàn trung thc và da theo s liu điu tra. Các tài liu, đon trích dn đc s dng
trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit
ca tác gi.

Tp. H Chí Minh, tháng 10 nm 2013.

Ký tên


Phan Thanh Trúc.
ii



MC LC

Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc hình v
Danh mc bng biu
LI M U 1
Chngă I:ă TNG QUAN V CHTă LNG HOTă NG KIM TOÁN VÀ
KHONGăCÁCHăMONGăI CA XÃ HI V CHTăLNG KIM TOÁN
TRONG KIM TOÁN BCTC 7
1.1 Tng quan v cht lng hot đng kim toán trong kim toán BCTC 7
1.1.1 nh ngha cht lng, cht lng hot đng kim toán BCTC 7
1.1.1.1 nh ngha v cht lng 7
1.1.1.2 nh ngha cht lng hot đng kim toán 8
1.1.2 Tng quan các công trình nghiên cu v các nhân t nh hng đn cht lng
kim toán BCTC 11
1.1.2.1. Quy mô công ty kim toán 11
1.1.2.2. Ngun nhân lc công ty kim toán 12
1.1.2.3. Quy trình kim soát cht lng bên trong công ty kim toán 13
1.1.2.4. Tính đc lp 14

1.2 Khong cách mong đi trong kim toán BCTC 17
1.2.1 Khái nim khong cách mong đi kim toán 17
iii


1.2.1.1. Khái nim v “khong cách mong đi” 17
1.2.1.2. Khái nim v “Khong cách mong đi kim toán” 17
1.2.2 Các công trình nghiên cu v khong cách mong đi trong kim toán BCTC 19
1.2.2.1. Vai trò và trách nhim ca KTV đi vi BCTC trong vic cnh báo tình
hình hot đng kinh doanh ca công ty đc kim toán to ra khong cách mong
đi toán 19
1.2.2.2. Trách nhim ca KTV trong vic phát hin gian ln, sai sót trên BCTC và
thông báo v các phát hin này cho nhng đi tng liên quan to ra khong cách
mong đi 21
1.2.2.3. Bn cht và ý ngha thông đip ca Báo cáo kim toán và các khong cách
mong đi liên quan 23
1.2.3 C s lý lun v nguyên nhân hình thành khong cách mong đi trong kim
toán BCTC và kh nng thu hp khong cách này 26
1.2.3.1. Nguyên nhân hình thành khong cách mong đi trong kim toán BCTC 26
1.2.3.2. Kh nng thu hp khong cách mong đi đ nâng cao cht lng kim toán 29
Kt lunăchngăIă 34
Chngă II:ă THC TRNG V CHTă LNG KIMă TOÁNă C LP VÀ
KHONG CÁCH GIAăMONGă I CA XÃ HI V CHTă LNG KIM
TOÁN VI KH NNGă ÁPă NG CA NGH NGHIP KIMă TOÁNă C
LP TI VIT NAM 35
2.1 c đim hot đng kim toán đc lp ti Vit Nam 35
2.1.1 Lch s hình thành và phát trin ngh nghip kim toán đc lp ti Vit Nam 35
2.1.2 S lng và hình thc pháp lý công ty kim toán 35
2.1.3 Các dch v do kim toán đc lp cung cp 37
2.1.4 i ng nhân viên kim toán chuyên nghip 37

2.1.5 Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam (VACPA) 38
2.2 Các quy đnh liên quan cht lng kim toán BCTC ti Vit Nam 39
iv


2.2.1 Các quy đnh liên quan hot đng kim toán đc lp 39
2.2.2 Các quy đnh có liên quan v cht lng kim toán đc lp 41
2.2.2.1. Chun mc kim toán s 220 - Kim soát cht lng hot đng kim toán 41
2.2.2.2. Chun mc kim toán s 200 - Mc tiêu và nguyên tc c bn chi phi kim
toán báo cáo tài chính 41
2.2.2.3. Chun mc kim toán s 240 - Gian ln và sai sót 42
2.2.2.4. Chun mc kim toán s 700 - Báo cáo kim toán v báo cáo tài chính 42
2.3 Kho sát ý kin v nhân t nh hng cht lng hot đng kim toán đc lp và
khong cách mong đi xã hi v cht lng kim toán ti Vit Nam 43
2.3.1 Mc tiêu kho sát 43
2.3.2 Phng pháp và ni dung kho sát 43
2.3.3 i tng kho sát 44
2.3.4 Kt qu kho sát 46
2.3.4.1. Các yu t đánh giá cht lng kim toán 46
2.3.4.2. Khong cách mong đi v cht lng kim toán 50
2.4. Tng hp đánh giá v cht lng hot đng kim toán và khong cách mong đi
kim toán ti Vit Nam 62
2.4.1 ánh giá chung v cht lng hot đng kim toán đc lp Vit Nam 62
2.4.1.1. Thành qu đt đc 63
2.4.1.2. Nhng tn ti liên quan đánh giá cht lng hot đng kim toán 63
2.4.2 ánh giá chung v khong cách mong đi kim toán ti Vit Nam 64
2.4.2.1. im thng nht 64
2.4.2.2. Nhng khác bit v nhn thc đa đn khong cách mong đi kim toán 65
Kt lunăchngăII 68
v

Chngă III:ă GII PHÁP NÂNG CAO CHTăLNG KIMă TOÁNă C LP
NHM THU HP KHONGă CÁCHă MONGă I CA XÃ HI V CHT
LNG KIM TOÁN TI VIT NAM 69
3.1 Quan đim ca các gii pháp 69
3.1.1 Các gii pháp cn phù hp vi thông l chung ca quc t và phù hp đc đim
Vit Nam 69
3.1.2 Các gii pháp phi giúp nâng cao cht lng hot đng kim toán đc lp ti
Vit Nam 69
3.2 Gii pháp chung nhm thu hp khong cách mong đi kim toán và góp phn nâng
cao cht lng hot đng kim toán ti Vit Nam 70
3.2.1 Hoàn thin môi trng pháp lỦ đ thu hp khong cách mong đi do khim
khuyt chun mc 71
3.2.1.1. Ban hành đy đ các quy đnh pháp lý; cp nht, sa đi thng xuyên h
thng CMKiT Vit Nam 72
3.2.1.2. Ban hành đy đ và kp thi hng dn chi tit v vn bn pháp lut liên
quan đn kim toán 73
3.2.2 Nâng cao nng lc, trình đ ca KTV, hoàn thin h thng kim soát cht lng
đ gim thiu khong cách v nng lc 74
3.2.3 Thc hin công tác giáo dc, tuyên truyn kin thc v kim toán đi vi ngi
s dng BCTC đ gim thiu khong cách t nhng mong đi cha hp lý 74
3.3 Gii pháp c th 75
3.3.1 Gii pháp đi vi C quan chc nng Nhà nc 75
3.3.1.1. iu chnh quy mô công ty kim toán: tng công ty kim toán có quy mô
ln, gim công ty có quy mô nh 75
3.3.1.2. Xây dng khung giá phí kim toán, hn ch cnh tranh không lành mnh t
vic tha thun giá phí gia công ty kim toán vi khách hàng 77
3.3.1.3. Nâng cao công tác kim tra, giám sát cht lng hot đng kim toán t B
Tài Chính, Hi ngh nghip và y ban chng khoán 78

vi


3.3.1.4. Cn yêu cu các công ty kim toán nên tuân th chng trình kim toán
mu do VACPA son tho 81
3.3.1.5. i mi vic đào to, cp chng ch hành ngh hng đn quc t hóa
chng ch KTV hành ngh Vit Nam 82
3.3.2 Gii pháp đi vi công ty kim toán 84
3.3.2.1. Phát trin đào to, nâng cao trình đ chuyên môn ca đi ng KTV 84
3.3.2.2. Giám sát cht ch vic tuân th CMKiT, chun mc đo đc ngh nghip
ca KTV 86
3.3.2.3. Hoàn thin công tác kim soát cht lng bên trong ca công ty kim toán . 88
3.3.2.4. Nâng cao cht lng báo cáo kim toán và hiu qu hot đng qun lý 90
3.3.3 Gii pháp đi vi bn thân ngi s dng BCTC 91
Kt lunăchngăIII 93
KT LUN 94
TÀI LIU THAM KHO 95
PH LC 100








vii

DANH MC CÁC CH VIT TT
ACCA : Hi k toán công chng Anh
ADB : Ngân hàng phát trin Châu Á
ASB : Hi đng tiêu chun kim toán
BCKT : Báo cáo kim toán
BCTC : Báo cáo tài chính
BG : Ban giám đc
BTC : B Tài Chính
CLKT : Cht lng kim toán
CMKiT : Chun mc kim toán
CPA : Kim toán viên hành ngh
CTKT : Chng trình kim toán
DNKT : Doanh nghip kim toán
DNNN : Doanh nghip Nhà nc
GTTB : Giá tr trung bình
ISA : Chun mc kim toán quc t
KSCL : Kim soát cht lng
KTL : Kim toán đc lp
KTV : Kim toán viên
PS : Phng sai
VACPA : Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam
VSA : Chun mc kim toán Vit Nam
WB : Ngân hàng th gii
WTO : T chc thng mi th gii
viii


DANH MC HÌNH V
Hình 1.1: Mô hình cht lng kim toán (Thomas C. Wooten, 2003) 16
Hình 1.2: Mô hình khong cách mong đi kim toán (Porter, 1993) 27

Hình 1.3: S đ khong cách mong đi (SVNCKH 2012 i hc Ngoi thng YRC
FTU) 29



DANH MC BNG BIU
Biu đ 2.1: Các yu t đánh giá cht lng hot đng kim toán 47
Bng 2.1: S lng đi tng kho sát và thông tin mô t 46
Bng 2.2: Bng kt qu kho sát v mc đ quan trng ca các yu t đánh giá cht
lng hot đng kim toán 49
Bng 2.3: Bng kt qu khong cách mong đi v cht lng kim toán 50
Bng 2.4:Bng kt qu trách nhim chung ca KTV trong kim toán BCTC 52
Bng 2.5: Bng kt qu đnh ngha v gian ln và trách nhim ca KTV đi vi phát hin
và công b gian ln, sai sót. 54
Bng 2.6: Bng kt qu mc đích, ý ngha báo cáo kim toán 57
Bng 2.7: Bng kt qu thut ng th hin trên Báo cáo kim toán 58
Bng 2.8: Bng kt qu ý ngha ý kin KTV trên Báo cáo kim toán 60
1


LIăMăU
I. Tính cp thit caăđ tài:
Cùng vi s phát trin ca nn kinh t th trng, hot đng kim toán đc lp đư hình
thành, phát trin và tr thành nhu cu tt yu đi vi xã hi. Kim toán đc lp (KTL) đư
tham gia vào vic kim tra, đánh giá, xác nhn đ tin cy ca các thông tin kinh t tài chính,
góp phn to dng nim tin vào báo cáo tài chính (BCTC) đc kim toán, giúp c phn
hóa doanh nghip, thu hút đu t ca nc ngoài, to điu kin thun li phát trin kinh t
đt nc và ngày càng khng đnh đc v trí và vai trò quan trng trong nn kinh t.

c xem là chic cu ni gia nhà đu t và doanh nghip, kim toán giúp thông tin tài

chính tr nên minh bch hn, đm bo tính trung thc và hp lý ca thông tin nhm cng c
nim tin ca các nhà đu t đi vi BCTC ca các doanh nghip. ó chính là mc tiêu, vai
trò ca hot đng kim toán đi vi xã hi, nht là trong điu kin kinh t phát trin nh
hin nay khi mà nhu cu v thông tin tài chính là ht sc cn thit đi vi bt k mt ngi
s dng báo cáo tài chính nào.

Tuy nhiên, trên thc t, xã hi vn còn tn ti nhiu cách nhìn nhn khác nhau v ngh
nghip kim toán, đc bit là v trách nhim và ngha v ca kim toán viên (KTV) đi vi
cht lng hot đng kim toán, t đó dn đn nhng mong mun vt quá trách nhim và
kh nng thc t ca KTV. Mc dù xut phát t cùng mt mong mun là hn ch ti đa sai
sót trong BCTC, nhng mong đi ca nhà đu t và kt qu t cuc kim toán thc t mang
li đôi khi không đng nht. Chính t s khác bit này đư to nên khong cách gia mong
đi ca xã hi v cht lng kim toán (CLKT) vi kh nng đáp ng ca ngh nghip
kim toán đc lp.

ư có khá nhiu nghiên cu trc đ cp đn vn đ này nhm tìm gii pháp khc phc, bi
l khong cách k vng s làm nh hng đn nim tin ca công chúng đi vi cht lng
hot đng kim toán và h ly đn quyt đnh đu t, kinh doanh trong xã hi. Vì vy vic
2


nghiên cu v khong cách mong đi kim toán, vi mc đích hiu đc nguyên nhân gây
ra khong cách này và tìm ra bin pháp thu hp chúng là điu ht sc cn thit.

Vi tm quan trng nh trên, tác gi la chn nghiên cu đ tài “Gii pháp nâng cao cht
lng hotăđng kimătoánăđc lp nhm thu hp khongăcáchămongăđi ca xã hi v
chtălng kim toán ti VităNamẰă vi mong mun đa đn ngi đc cái nhìn tng
quan v mi quan h gia cht lng kim toán và khong cách mong đi trong kim toán,
thc trng v cht lng kim toán và khong cách mong đi kim toán ti Vit Nam, qua
đó đ xut các gii pháp nâng cao cht lng kim toán nhm thu hp nhng khong cách

này trong hot đng kim toán đc lp.

II. Mc tiêu nghiên cu:
Lun vn tp trung vào các mc tiêu sau:
- H thng hóa các nghiên cu v cht lng kim toán và khong cách mong đi ca xã
hi v cht lng kim toán so vi kh nng đáp ng ca ngh nghip kim toán đc lp
nhm làm sáng t các ni dung nh: cht lng kim toán, khong cách mong đi và mi
quan h gia cht lng kim toán vi khong cách mong đi trong kim toán.
- Phân tích, đánh giá v cht lng hot đng kim toán đc lp ti Vit Nam và s tn ti
khong cách mong đi ca xã hi v cht lng kim toán ti Vit Nam thông qua kho sát
thc nghim.
-  xut nhng gii pháp c th nhm gim thiu khong cách mong đi và hoàn thin
cht lng kim toán ti Vit Nam.

III. Câu hi nghiên cu:
Lun vn nhm tr li cho các câu hi nghiên cu sau đây:
- Các nhân t nào dùng đ đo lng cht lng kim toán?
- Liu có tn ti s khác bit gia hiu bit và k vng ca xã hi v cht lng kim toán
so vi kh nng đáp ng ca ngh nghip kim toán hay không?
3


- Các ni dung chính to ra khong cách gia mong đi ca xã hi vi kh nng đáp ng
ca ngh nghip v cht lng kim toán là gì?
- Mi quan h gia các nhân t nh hng cht lng kim toán vi các yu t hình thành
khong cách mong đi ca xã hi đi vi cht lng kim toán.

IV. iătng và phm vi nghiên cu:
1. i tng nghiên cu:
Nghiên cu đc thc hin đi vi các nhóm đi tng s dng kt qu ca kim toán

nh sau:
- Nhóm kim toán viên
- Nhóm các nhà qun lý tài chính, k toán viên
- Nhóm phân tích BCTC (nhân viên ngân hàng, đu t chng khoán và sinh
viên chuyên ngành k toán ậ kim toán).
2. Phm vi nghiên cu:
- a đim nghiên cu: Bng câu hi kho sát đc thc hin cho các đi tng
nghiên cu trên đa bàn Tp.HCM.
- Thi gian nghiên cu:  tài d kin thc hin t tháng 03/2013 đn 10/2013.

V. Phngăphápănghiên cu:
S dng kt hp phng pháp đnh tính & đnh lng thông qua thng kê mô t, và các
phng pháp phân tích, tng hp.
- Thu thp s liu:
+ S liu s cp: Thu thp ý kin t các đi tng nghiên cu (nhà đu t, k toán
viên, nhà qun lý doanh nghip, kim toán viên và sinh viên) thông qua bng câu hi kho
sát.
+ S liu th cp: Thu thp t các ngun báo chí, Hi ngh nghip kim toán, các báo
cáo nghiên cu khoa hc và tài liu hng dnầ
- Phân tích s liu: Tng hp các s liu thu thp đc t bng câu hi kho sát, tin
hành thng kê, phân tích thc trng cht lng kim toán và khong cách mong đi
4


ca xã hi v cht lng kim toán ti Vit Nam. Các s liu đc x lý bng phn
mm Excel 2010.

VI. Tng quan v các nghiên cuătrc:
Vic tìm hiu, nghiên cu v cht lng hot đng kim toán, v cách nhìn nhn, đánh giá
cht lng ca mt cuc kim toán t nhiu phía, nhiu đi tng có liên quan đn BCTC

đc kim toán, là điu cn thit và có Ủ ngha quan trng. ư có rt nhiu các bài nghiên
cu khoa hc, lun vn, lun án tin s đ cp đn nhng vn đ này. Trong quá trình thc
hin đ tài, tác gi đư quan tâm tp hp, phân tích và tng hp mt s các công trình nghiên
cu có liên quan, c th nh sau:
[1] Nguyn Th Bích Sn (2010), “Gii pháp nâng cao hiu qu kim soát cht lng dch
v kim toán ti các công ty kim toán đc lp va và nh ti Thành ph H Chí Minh”,
Lun vn thc s 98 trang.
Lun vn này nghiên cu nhng vn đ lý lun c bn v cht lng và kim soát cht
lng dch v kim toán đc lp, tìm hiu thc trng kim soát cht lng (KSCL) hot
đng kim toán ti các công ty kim toán đc lp va và nh ti Tp.HCM, t đó đ xut các
bin pháp nâng cao hiu qu KSCL cho loi hình công ty này.
[2] Nguyn Vn Hng (2010), “Gii pháp nhm nâng cao cht lng ca báo cáo kim
toán v báo cáo tài chính ca các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam”,
Lun vn thc s 85 trang.
Lun vn nghiên cu các lý lun v vic ban hành và hng dn các chun mc kim toán
trong và ngoài nc có liên quan đn vic son tho và phát hành báo cáo kim toán, kt
hp đánh giá thc trng vic son tho và phát hành báo cáo kim toán (BCKT) v BCTC
ca các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam, t đó nêu lên gii pháp
nâng cao cht lng ca BCKT v BCTC ca các công ty niêm yt trên th trng chng
khoán Vit Nam.
[3] Trn Khánh Lâm (2011), “Xây dng c ch kim soát cht lng cho hot đng kim
toán đc lp ti Vit Nam”, Lun án tin s 168 trang.
5


Lun án nghiên cu các quan đim c bn v kim soát cht lng (KSCL) hot đng
KTL, các yu t nh hng CLKT, c ch KSCL, các chun mc kim toán (CMKiT) liên
quan đn cht lng ca hot đng KTL. Quá trình hình thành và phát trin hot đng
KTL, s hình thành c ch KSCL ti Vit Nam, t đó đánh giá thc trng KSCL KTL
ti Vit Nam. Cui cùng lun án nêu lên quan đim và gii pháp xây dng c ch KSCL

hot đng KTL ti Vit Nam.
[4] Trn Th Giang Tân (2011), “C s lý lun và thc tin ca vic thit lp các quy đnh
v kim soát cht lng cho hot đng kim toán đc lp  Vit Nam”,  tài nghiên cu
khoa hc cp b 113 trang.
 tài nghiên cu lý lun c bn v cht lng và kim soát cht lng hot đng kim
toán, đúc kt kinh nghim t các quc gia trên th gii, tin hành kho sát thc trng kim
soát cht lng đi vi hot đng kim toán đc lp ti Vit Nam, xác lp c s lý lun và
thc tin ca vic thit lp các quy đnh v kim soát cht lng và đ ra các gii pháp
mang tính đnh hng cho vic thit lp các quy đnh kim soát cht lng đi vi hot
đng kim toán đc lp ti Vit Nam.
[5] Mai Th Hoàng Minh (2012), “Gii pháp nâng cao cht lng hot đng kim toán đc
lp trong điu kin Lut kim toán đc lp đụ đc ban hành và áp dng”,  tài nghiên
cu khoa hc cp trng 96 trang.
 tài nghiên cu và h thng nhng lý lun c bn v kim toán đc lp và cht lng hot
đng kim toán đc lp, xác đnh các yu t nh hng cht lng hot đng kim toán đc
lp, kt hp vi vic tng hp, phân tích d liu v hot đng và đánh giá cht lng hot
đng ca kim toán đc lp, t đó đ xut các gii pháp nhm nâng cao cht lng hot
đng cho kim toán đc lp trong điu kin Lut kim toán đc lp đư ban hành và áp dng.
[6] “Khong cách k vng kim toán ti các doanh nghip niêm yt”,  tài tham d cuc
thi SVNCKH 2012 i hc Ngoi thng YRC FTU 70 trang.
Bài nghiên cu khái quát nhng ni dung c bn v lý thuyt khong cách k vng trong
kim toán, phân tích, đánh giá khong cách k vng ti các doanh nghip niêm yt Vit
Nam và đ xut các phng pháp c th nhm gim thiu khong cách k vng.

6


Nh vy, có th nói, vn đ v cht lng hot đng kim toán, kim soát cht lng và
khong cách mong đi kim toán đư đc tin hành bi khá nhiu nghiên cu đc lp. Tuy
nhiên, vn cha có mt nghiên cu nào kt hp gia vn đ cht lng kim toán và khong

cách mong đi v kim toán, t đó tìm ra gii pháp nâng cao cht lng kim toán đ thu
hp khong cách mong đi này. Trên c s k tha và tip cn nhng nghiên cu trên, lun
vn to ra đim mi trong vic kt hp nghiên cu các yu t nh hng đn cht lng
kim toán và đo lng s khác bit gia hiu bit và k vng ca xã hi v cht lng kim
toán so vi kh nng đáp ng ca ngh nghip kim toán, t đó đ xut các bin pháp tng
cng, hoàn thin chính sách, lut kim toán, giúp nâng cao nhn thc v vai trò và trách
nhim ngh nghip ca chính bn thân các kim toán viên, hoàn thin cht lng kim toán,
đng thi đy mnh tuyên truyn, giáo dc, đào to giúp xã hi có cái nhìn đúng đn hn v
bn cht ca kim toán.

VII. Kt cu bài nghiên cu:
Lun vn có kt cu nh sau:
Li m đu
Chngă1: Tng quan v cht lng hot đng kim toán và khong cách mong đi ca xã
hi v cht lng kim toán trong kim toán BCTC.
Chngă2: Thc trng v cht lng hot đng kim toán đc lp và khong cách gia
mong đi ca xã hi v cht lng kim toán vi kh nng đáp ng ca ngh nghip kim
toán đc lp ti Vit Nam.
Chngă3:ăGii pháp nâng cao cht lng kim toán nhm thu hp khong cách mong đi
v cht lng kim toán  Vit Nam.
Kt lun
Tài liu tham kho
7


Chngă I:ă TNGă QUANă Vă CHTă LNGă HOTă NGă KIMă TOÁNă VĨă
KHONGă CÁCHă MONGă Iă CAă Xĩă HIă Vă CHTă LNGă KIMă TOÁNă
TRONG KIMăTOÁN BCTC
1.1 Tng quan v chtălng hotăđng kim toán trong kim toán BCTC
1.1.1 nhănghaăchtălng, chtălng hotăđng kim toán

1.1.1.1 nh ngha v cht lng
ư t lâu cht lng tr thành mt khái nim quen thuc vi con ngi, nhng cng có
không ít nhng tranh cãi phát sinh xoay quanh khái nim này. Nguyên nhân là do di
nhiu góc đ khác nhau, cách tip cn khác nhau, các khái nim v cht lng s khác nhau.
- Theo quan đim Trit hc, cht lng đc hiu là s đt đn mc đ hoàn ho, tuyt
đi. Cht lng là cái gì đó làm cho mi ngi khi nghe thy đu ngh đn s hoàn m
nht, cao nht, không khuyt tt, là mc đ tuyt vi. ây là mt khái nim mang tính
tru tng, cha cho phép chúng ta có th đnh lng, đo lng và không th ng dng
trong kinh doanh.
- Walte.A. Shemart, nhà qun lỦ ngi M khi xng cho quan đim v vn đ cht
lng và qun lý cht lng, cho rng: cht lng sn phm trong sn xut kinh doanh
công nghip là mt tp hp nhng đc tính ca sn phm phn ánh giá tr s dng ca
nó. nh ngha này gn lin vi đc tính sn phm, tuy nhiên còn tách ri vi nhu cu
ca ngi tiêu dùng, không tính đn s thích nghi khác nhau v s thích ca tng ngi.
- Mt quan đim khác cng đng v góc đ nhà sn xut, theo đó, cht lng sn phm là
s đt đc và tuân th đúng nhng tiêu chun, yêu cu kinh t k thut đụ đc thit k
t trc. Theo quan đim này, các nhà sn xut cn đ ra các tiêu chun và sn xut theo
đúng các tiêu chun đó s to ra sn phm có cht lng. Quan đim này ch chú Ủ đn
các tiêu chun mà không chú Ủ đn nhng tác đng, s thay đi ca môi trng xung
quanh và không quan tâm đn đi tng s dng, đn yêu cu ca khách hàng đi vi
sn phm.
8


- Bên cnh các quan đim ch tp trung vào quy trình sn xut, vào th k 20,  các quc
gia phát trin đư xut hin mt s quan nim v cht lng đng trên góc đ ngi s
dng. T góc nhìn này, có nhng quan đim khác nhau nh là:
 Cht lng là mc phù hp ca sn phm đi vi yêu cu ca ngi tiêu dùng
(European Organization for Quality Control )
 Cht lng là s phù hp vi nhng yêu cu (Philip B.Crosby)

 Cht lng là phù hp vi mc đích s dng (J.M.Juran)
 Cht lng là tp hp các đc tính vn có đáp ng các yêu cu ca ngi s dng
(T chc quc t và Tiêu chun hóa ISO, trong tiêu chun ISO 9000-2005 (TCVN
9000- 2007), trong đó, yêu cu là nhng nhu cu hay mong đi đư đc công b,
ngm hiu chung hay bt buc.
Nh vy, đng t nhiu góc nhìn, nhiu phng din, s có nhiu đnh ngha khác nhau,
tuy nhiên, các đnh ngha này đu có mt đim chung, và ta hiu đó là mt tp hp các đc
tính cn có đ đáp ng các nhu cu ca ngi s dng. Nhng yêu cu đó có th là yêu cu
v k thut, v công ngh, là các nhu cu t phía ngi tiêu dùng, hay nhng yêu cu mang
tính pháp lỦ khác, nhng nhng quan đim, khái nim trên không nhng không đi lp mà
còn mang Ủ ngha b sung cho nhau.
Trong nn kinh t hin đi ngày nay, cht lng luôn là s thách thc, là mi quan tâm hàng
đu trong mi lnh vc đi vi bt k t chc nào. Các sn phm, dch v đc cung cp đòi
hi phi đáp ng, tha mưn đc nhu cu ngày càng cao ca khách hàng. Các doanh nghip
cung cp sn phm, dch v đóng góp vào li ích chung ca xã hi càng phi n lc hn
trong vic đm bo và nâng cao cht lng hot đng ca mình.
1.1.1.2 nh ngha cht lng hot đng kim toán
Xut phát t nhu cu gii quyt xung đt li ích tn ti gia ngi s dng BCTC đc
công b và các nhà qun lý doanh nghip liên quan đn tính trung thc và đ tin cy ca
thông tin trên BCTC, xã hi đòi hi cn có mt bên th ba đc lp cho ý kin v thông tin
9


này. Kim toán đc lp, vi chc nng chính là xác minh và trình bày Ủ kin ca KTV
thông qua báo cáo kim toán, đư đóng mt vai trò quan trng trong vic giúp đm bo rng
Ban giám đc các doanh nghip đư cung cp thông tin hp lỦ đc trình bày trên BCTC, và
ngi s dng BCTC có th t tin tip nhn và s dng thông tin này. Cht lng và s hu
dng ca cuc kim toán là mc tiêu đc đt lên hàng đu trong vic đáp ng nhu cu xác
nhn tính trung thc và hp lý ca BCTC đc kim toán nhm thu hp khong cách gia
ngi s dng thông tin BCTC và các nhà qun lý ca doanh nghip. Dang (2004) lp lun

rng các báo cáo tài chính đư đc kim toán là mt c ch giám sát đ đm bo thông tin
tài chính đn ngi s dng.
nh ngha cht lng hot đng kim toán phc tp hn đnh ngha v cht lng sn
phm thông thng bi l sn phm kim toán là mt loi sn phm khá đc bit. Chính vì
vy, khá nhiu nhà nghiên cu đư c gng đ đa ra đnh ngha v cht lng ca hot đng
này.
DeAngelo (1981) đnh ngha cht lng kim toán là kh nng kim toán viên phát hin các
sai sót trng yu (kh nng k thut) và báo cáo các phát hin này (tính đc lp ca kim
toán viên).
Palmrose (1988) đnh ngha cht lng kim toán v phng din mc đ đm bo, bi vì
mc đích ca kim toán là đ cung cp s đm bo v báo cáo tài chính, nên cht lng
kim toán là xác sut mà báo cáo tài chính không cha đng nhng sai sót trng yu.
Theo chun mc kim toán Vit Nam (VSA) s 220 ậ Kim soát cht lng hot đng kim
toán: “Cht lng hot đng kim toán là mc đ tha mãn ca các đi tng s dng kt
qu kim toán v tính khách quan và đ tin cy và ý kin ca kim toán viên nhm nâng cao
hiu qu hot đng kinh doanh, trong thi gian đnh trc vi giá phí hp lý”.



10


Các đnh ngha này có th đc xem xét  hai góc nhìn c th:
- T góc nhìn ca công ty kim toán: cht lng kim toán là s tuân th chun
mc kim toán, tuân th các nguyên tc đo đc ngh nghip, hng đn tha
mưn, đáp ng nhng mong mun, nhu cu khách hàng bng vic cung cp ý kin
kim toán mang tính khách quan và đáng tin cy. C th, KTV cn cung cp mt
s đm bo v tính trung thc và hp lý ca thông tin trên BCTC đc kim toán
đn cho ngi s dng trên c s tuân th đy đ các chun mc kim toán và
nguyên tc đo đc ngh nghip, đm bo tính đc lp và s hoài nghi ngh

nghip cn thit trong vic phát hin gian ln, sai sót khi tin hành công vic kim
toán. Bên cnh nhng ý kin đm bo v thông tin tài chính, KTV còn thc hin
c chc nng t vn, giúp khách hàng nâng cao hiu qu kinh doanh trên c s
mt mc phí hp lỦ, đm bo mi quan h li ích ậ chi phí cho c phía khách
hàng ln công ty kim toán. Hn na, cht lng kim toán còn th hin  vic
các dch v kim toán luôn đc thc hin bi mt đi ng KTV đc lp, có nng
lc chuyên môn, và s hiu bit cn thit v đn v đc kim toán.
- T góc nhìn ca đi tng s dng dch v kim toán: Vic s dng thông tin
không đáng tin cy trên báo cáo tài chính đ ra quyt đnh s khin các nhà đu t
phi gánh chu nhng hu qu nghiêm trng v tài chính. Chính vì vy, nhng đi
tng s dng thông tin BCTC luôn mong mun có đc thông tin trung thc và
đáng tin cy khi s dng. Trong điu kin này, trách nhim kim toán viên là tng
cng đ tin cy thông tin trên báo cáo tài chính, giúp ngi s dng đa ra
quyt đnh thích hp. Ngi s dng thông tin BCTC thng mong đi rng
KTV s phát hin và thông báo tt c các gian ln, sai sót ca công ty và đa ra
kt qu cnh báo v tình hình kinh doanh ca công ty trong thi gian sp ti. Cht
lng kim toán còn đc th hin  nhng ý kin t vn ca KTV cho vic nâng
cao hiu qu hot đng ca công ty và mc phí hp lý.
Nh vy, có th thy c hai nhóm công ty kim toán và nhng ngi s dng dch v kim
toán đu có cùng mt mc tiêu chung đi vi hot đng kim toán. ó là mt hot đng
11


đánh giá đc lp nhm mang li mt s đm bo v nhng thông tin đc trình bày trên
BCTC là trung thc và hp lý, t đó giúp các đi tng s dng thông tin này có đc
nhng quyt đnh đúng đn và phù hp. Cuc kim toán có cht lng còn phi đm bo
đc thc hin bi nhng KTV có nng lc, tuân th chun mc đo đc ngh nghip,
chun mc kim toán, mang li giá tr tng thêm cho doanh nghip thông qua các ý kin t
vn phù hp. Tuy nhiên, các mong đi v mc đ phát hin gian ln và sai sót còn có s
khác bit gia các đi tng, do đó to nên mt khong cách gia mong đi ca xã hi v

cht lng kim toán và nhng gì mà ngh nghip kim toán thc s mang li.
1.1.2 Tng quan các công trình nghiên cu v các nhân t nhă hngă đn cht
lng kim toán BCTC
Cht lng là mt phm trù va mang tính ch quan, va mang tính khách quan, vì vy có
khá nhiu đnh ngha khác nhau ca các nhà nghiên cu đ cp đn vn đ này. Do cht
lng kim toán là khó quan sát và đo lng nh các sn phm c th, nên các yu t thay
th hoc các ch s v cht lng kim toán thng đc s dng trong nghiên cu đ xác
đnh cht lng kim toán.
Di đây là phn h thng hóa mt s nghiên cu tiêu biu liên quan đn các nhân t nh
hng cht lng dch v kim toán nh sau:
1.1.2.1. Quy mô công ty kim toán
Quy mô công ty kim toán là mt trong nhng yu t đc s dng nh là ch tiêu tiêu biu
nht cho cht lng kim toán. DeAngelo (1981) đư đa ra gi thuyt rng các công ty kim
toán ln hn s mang li nhng kt qu kim toán cao hn, bi đn gin khi h có mt danh
ting ln hn, h có đ ngun lc đ có th thu hút đc nhiu ngi lao đng có nng lc
cao hn, t đó đt đc cht lng cao hn. Palmrose (1988) đư tìm thy các công ty Big
Eight có ít kh nng b kin tng hn các công ty không thuc Big Eight. Deis và Giroux
(1992) kho sát h s kim toán và thy rng các công ty ln hn có h s làm vic đy đ
và tt hn các công ty nh. Lawrence và các cng s (2011) cho rng các công ty Big Four
có th cung cp cht lng kim toán vt tri nh quy mô công ty ln, có kh nng h tr
12


mnh m các chng trình đào to, xây dng đc phng pháp kim toán chun, và đa ra
nhiu la chn phù hp hn cho vic đánh giá đi tác th hai.
Các nhà nghiên cu đư đi đn lp lun rng, khi các công ty kim toán có quy mô ln (nh
Big Eight trc đây và Big Four hin nay), h có th đu t đ đào to ngun lc nhm đm
bo nhân viên có đ nng lc, có th thc hin kim toán theo tiêu chun cao, và ít có kh
nng b tn hi bi hành đng bt li t phía khách hàng (Behn và cng s, 2008; Francis
và Yu, 2009; Rusmin, 2010; Lawrence và cng s, 2011).

1.1.2.2. Ngun nhân lc công ty kim toán
- Nu công ty kim toán có quy trình tuyn dng và đào to bài bn, cp nht liên tc
các kin thc cho KTV và có kh nng chiêu m nhng ngi có nng lc, điu này s giúp
công ty đt đc cht lng kim toán cao hn. Chính vì vy mà các doanh nghip cn thu
hút nhng cá nhân có nng lc cao vi k thut chuyên môn và k nng giao tip cn thit
đ nâng cao cht lng kim toán (Duff, 2004).
- Kinh nghim v lnh vc hot đng ca khách hàng: Craswell và cng s (1995)
cho rng nhng công ty chuyên môn hóa v tng loi hình, tng ngành ngh thng s yêu
cu mc phí cao hn và cht lng đc xem là mt s khác bit v giá c. Wooten (2003)
khng đnh các công ty có nhiu khách hàng trong cùng mt ngành s mang li mt s hiu
bit sâu hn đ phát hin ri ro ca nhng ngành c th. Làm vic vi nhiu khách hàng
trong cùng mt lnh vc cng s giúp nhân viên kim toán tr thành chuyên gia trong lnh
vc đó. Bng cách hiu đc các đim yu ph bin, ri ro và nhng vn đ phi đi mt
ca mt ngành ngh, lnh vc c th, kim toán viên có th t tin khi đánh giá các bng
chng đc cung cp bi khách hàng.
- Kinh nghim làm vic vi khách hàng: Vic thc hin kim toán nhiu nm cho mt
khách hàng s giúp kim toán viên hiu bit tt và sâu sc hn v cách thc kinh doanh, quy
trình làm vic, hiu rõ đc đim mnh, đim yu trong h thng k toán và h thng
KSNB ca khách hàng, t đó d dàng hn trong vic xác đnh khu vc có ri ro nht, sai sót
nhiu nht và dành thi gian cho khu vc này. Chính vì vy, kinh nghim vi khách hàng
cng đc xem là mt yu t t l thun vi cht lng kim toán.
13


- Nhim k ca kim toán viên: Nhim k đc xem nh mt nhân t va t l thun
ln t l nghch đi vi cht lng kim toán. Mt s cng tác lâu dài vi khách hàng s
giúp KTV hiu bit thu đáo v lnh vc hot đng ca khách hàng, và có th điu chnh
đc các th tc, quy trình kim toán cho phù hp đ phát hin sai sót, tránh vic kim toán
viên b sót các sai sót trng yu. Tuy nhiên, s li là mt điu nguy him khi nhim k ca

kim toán viên là quá dài đi vi mt khách hàng. S gn bó quá lâu s sinh ra d dãi, th
tc kim toán ít nghiêm ngt hn, và ph thuc quá nhiu vào các khách hàng (Shockley,
1982; DEIS và Gioux, 1992). Hn na, vì quá quen thuc nên KTV d dàng chp nhn
khách hàng, không nghiêm chnh điu chnh các sai phm mà KTV phát hin, ít hoài nghi
và siêng nng trong vic thu thp bng chng. ây chính là nhng du hiu ca mt cuc
kim toán kém cht lng. Ghosh và Mood (2005) đư lp lun nhim k ca kim toán
viên có th nh hng tiêu cc vi cht lng kim toán và tính đc lp có th b đu hàng
đ gi li mi quan h vi khách hàng ca h.

1.1.2.3. Quy trình kim soát cht lng bên trong công ty kim toán
Khá nhiu nghiên cu liên quan đn quy trình kim soát cht lng nh nghiên cu ca
Sutton và Lampe (1990), Malone và Robert (1996).
- Sutton và Lampe (1990) tin hành phng vn hn 200 kim toán viên hành ngh
đ nghiên cu mt mô hình đánh giá ca cht lng kim toán. Kt qu đa đn vic xây
dng mt mô hình bao gm 19 thuc tính ca cht lng kim toán đc phân thành ba
loi: lp k hoch, bng chi tit công vic và qun lý công vic. Ngoài ra nghiên cu còn
phát hin rng cht lng cao còn đc to ra bi s kt hp vi nhng c ch kim soát
trong quy trình kim toán. Rõ ràng, mt công ty vi h thng kim soát cht lng nghiêm
ngt và có quy trình vi phng pháp kim toán mt cách có h thng thì s ít có kh nng
có sai sót trng yu mà không b phát hin bi các th tc kim toán ca h.
- Malone và Robert (1996) ch ra rng công ty kim toán vi h thng kim soát cht
lng nghiêm ngt hn s có nhiu kh nng hn trong vic phát hin các sai phm làm
gim cht lng kim toán.
14


Ngoài ra, cht lng cng b nh hng bi s quan tâm ca ch phn hùn (partner) và
ngi qun lý ca công ty kim toán: Chun mc kim toán quc t (ISA) yêu cu các cuc
kim toán luôn cn phi đc giám sát và phân công, và s quan tâm ca các ch phn hùn
và nhà qun lý ca công ty kim toán đc xem là mt yu t đóng góp vào cht lng

kim toán.

1.1.2.4. Tính đc lp
- Cht lng kim toán không ch b nh hng bi chun mc kim toán mà còn liên
quan đn k nng, phm cht cá nhân ca ch phn hùn và ca KTV; vic đào to, hun
luyn h và các tiêu chun đo đc. Vì vy, bên cnh các ch s v cht lng kim toán,
tn ti mt lot các nghiên cu xem xét nhiu khía cnh khác nhau v quan đim nh hng
đn cht lng kim toán, nh Cht lng kim toán b suy gim do áp lc gii hn thi
gian (Coram, 2003; Gundry và cng s, 2007), Lý lun đo đc ca kim toán viên
(Herrback, 2001; Krohmer và Lae, 2010), Tính đc lp (Bobbie Daniels và cng s,
2005; Baotham, 2009),ầ
Baotham (2009) nghiên cu nhng tác đng ca tính đc lp, cht lng và đ tin cy da
trên danh ting và thành công bn vng ca các kim toán viên công chng (CPAs)  Thái
Lan. Kt qu cho thy rng tính đc lp trong kim toán có mi quan h đng bin vi cht
lng và uy tín kim toán, và mt cuc kim toán có cht lng thì li có s liên kt tích
cc vi đ tin cy ca thông tin đc kim toán. Theo đó, cht lng và uy tín kim toán có
nh hng đáng k đn danh ting và s thành công bn vng ca công ty.
- Giá phí kim toán cng nh hng đn cht lng kim toán. Mt công ty kim toán
nu xem mt (hay mt s) khách hàng ch yu nh là dòng thu nhp chính trong tng lai
(hay nói cách khác là chu áp lc v mt tài chính) thì s nh hng đn tính đc lp ca các
kim toán viên. Nu kim toán viên b nh hng bi áp lc này, thì s đc lp ca kim
toán viên s b tn hi và tn ti mt c hi ln hn dn đn mt cuc kim toán vi cht
lng kém. Tht d dàng đ mt khách hàng thay đi công ty kim toán, và do vy đ tránh
mt đi mt khon thu nhp trong tng lai, các công ty kim toán có th s đi mt vi áp
15


lc tránh báo cáo ht nhng khim khuyt ca khách hàng. Bên cnh đó, đ tng cng
tính cnh tranh, công ty kim toán buc phi gim chi phí và đ đm bo li nhun, công ty
thng phi ct gim mt s th tc kim toán, t đó làm gim kh nng phát hin sai sót

ca kim toán viên. DeAngelo (1981) cho rng, hp đng thc hin kim toán đi vi
khách hàng mi là rt tn kém, tuy nhiên các KTV đng nhim sn sàng gim giá trong s
tham gia ban đu đ có nhng k vng v dòng thu nhp trong tng lai.
- Dch v phi kim toán đc cung cp: Vic cung cp các dch v phi kim toán cho
khách hàng kim toán cng đc xem là có th nh hng đn yu t cht lng. Công ty
kim toán s mt tính đc lp vi khách hàng khi doanh thu t các dch v không liên quan
đn cuc kim toán tng đáng k. Nghiên cu ca Elstein (2001) đư đa ra mt kt qu s
b rng khon phí t vn ln đư nh hng tiêu cc đn tính đc lp ca kim toán viên và
làm gim cht lng kim toán. Tuy nhiên,  mt phng din khác, mt s nghiên cu li
cho rng chính mi quan h gia kim toán và dch v cung cp, cho phép kim toán viên
đt đc mt s hiu bit tt hn v khách hàng và các quá trình kinh doanh phc v cho
công vic ca mình.
Nhìn chung, cht lng kim toán đư đc nghiên cu  nhiu góc đ, phng din, cách
tip cn, không gian đa dng và phong phú. Thông qua các nghiên cu cho thy, các nhân t
chính nh hng đn cht lng kim toán có th là: Quy mô công ty kim toán, ngun
nhân lc ca công ty kim toán (quá trình đào to, trình đ chuyên môn, kinh nghim làm
vic, nhim k ca KTV), quy trình kim soát cht lng kim toán và tính đc lp ca
kim toán (giá phí, dch v phi kim toán đc cung cp).  góc đ yu t công ty kim
toán, quy mô công ty kim toán là quan trng và có nh hng đn cht lng kim toán
nhiu nht.  góc đ yu t nhóm kim toán thì yu t trình đ, kinh nghim KTV là quan
trng nht. S đ bên di phn ánh mt cách tng quát, mi quan h gia các nhân t nh
hng cht lng kim toán. Chúng có mi quan h b sung cho nhau và cùng phn ánh
cht lng kim toán thông qua chc nng kim toán ch yu đc th hin  trách nhim
ca kim toán viên là phát hin sai sót trng yu và báo cáo nhng sai sót này.