TÁC ĐỘNG CỦA DÒNG VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI LÊN NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG. NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TPHCM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH




NGUYN TH NGC THNH


TÁC NG CA DÒNG VN U T TRC
TIP NC NGOÀI LÊN NNG SUT LAO
NG. NGHIÊN CU TRNG HP TI
THÀNH PH H CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUN VN THC S KINH T









Thành ph H Chí Minh - 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

NGUYN TH NGC THNH

TÁC NG CA DÒNG VN U T TRC
TIP NC NGOÀI LÊN NNG SUT LAO
NG. NGHIÊN CU TRNG HP TI
THÀNH PH H CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60340201

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS. S ÌNH THÀNH








Thành ph H Chí Minh - 2013

ii
Li cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu khoa hc ca riêng tôi, không
sao chép công trình ca ngi khác. Các s liu, thông tin đc ly t ngun thông
tin hp pháp, chính xác và trung thc.
Tôi chu hoàn toàn trách nhim nu có bt k s gian di nào trong đ tài
nghiên cu này.
TP. H Chí Minh, ngày 06 tháng 11 nm 2013
Tác gi


Nguyn Th Ngc Thnh

iii
Mc lc
Trang ph bìa i

Li cam đoan ii
Danh mc các bng biu vi
Danh mc các ch vit tt vii
Mc lc iii
PHN M U 1 U
1. Lý do la chn đ tài 1
2. i tng và phm vi nghiên cu 2
3. Ni dung nghiên cu 2
4. Gii hn ca nghiên cu 3
5. Kt cu ca Lun vn 3
Chng 1. C S LÝ THUYT 4
1.1. nh ngha TTTNN 4

1.2. Nng sut lao đng 4
1.2.1. nh ngha Nng sut lao đng 4
1.2.2. o lng Nng sut lao đng 5
1.3. Lý thuyt v đánh giá tác đng lan ta ca FDI 6
1.3.1. Các cách tip cn khác nhau 6
1.3.2. Các kênh sinh ra hiu ng lan ta 7
1.3.3. Mô hình c lng 10
1.4. im qua mt s nghin cu đnh lng v hiu ng lan ta ca đu t
nc ngoài 14

Kt lun Chng Mt 17
Chng 2. PHÂN TÍCH THC TRNG THU HÚT VÀ S DNG FDI TI
TPHCM GIAI ON 1988 – 2011. 18

2.1. Khuôn kh chính sách thu hút vn TTTNN. 18
2.2. Các li th khi đu t vào TPHCM 20
2.2.1. Li th do vai trò trung tâm ca TPHCM so vi c nc 20

iv
2.2.2. Các li th so sánh mt s ngành ca TPHCM so vi các tnh
trong khu vc kinh t trng đim phía Nam cng nh so vi c
nc. 20

2.3. Tng quát tình hình thu hút FDI ti TPHCM giai đon 1988 – 2011 21
2.3.1. Các giai đon thu hút đu t nc ngoài ti TPHCM 21
2.3.2. Xu hng FDI vào Thành ph H Chí Minh 29
Thu hút FDI theo ngành 29
Thu hút FDI theo đi tác đu t 31
2.4. ánh giá tác đng ca vic thu hút và s dng vn FDI ti TPHCM . 33
2.4.1. Tác đng tích cc 33

2.4.2. Tác đng tiêu cc 45
Kt lun Chng Hai 48
Chng 3. CÁC YU T NH HNG N TÁC NG CA FDI LÊN
NNG SUT LAO NG CA CÁC DOANH NGHIP TI TPHCM 49

3.1. D liu nghiên cu 49
3.1.1. Quy trình thu thp d liu 49
3.1.2. Quy mô mu 49
3.2. Phng pháp 50
3.3. Kt qu Thông kê mô t 51
3.3.1. V quy mô lao đng 51
3.3.2. Quy mô vn 52
3.3.3. Nng sut lao đng 52
3.4. Kt qu hi quy: 53
3.4.1. Mô hình chung: 55
3.4.2. ánh giá v nh hng ca hình thc s hu 55
3.4.3. ánh giá v nh hng ca lnh vc kinh doanh 55
3.5. Kim đnh các gi thuyt mô hình 57
3.5.1. Kim đnh đ phù hp chung ca mô hình 58
3.5.2. Kim tra hin tng đa cng tuyn 59

v
3.5.3. Kim tra hin tng t tng quan 59
Kt lun Chng Ba 60
Chng 4. KT QU NGHIÊN CU VÀ KIN NGH 61
4.1. Kt qu nghiên cu 61
4.2. Kin ngh các gii pháp 63
4.2.1. Gii pháp v chính sách thu hút đu t 63
4.2.2. Tip tc ci thin môi trng đu t, tng s hp dn cho các
nhà đu t nc ngoài đ có th cnh tranh đc vi các nc

trong khu vc v thu hút FDI. 64

4.2.3. To c hi cho xut hin tác đng lan ta và tng kh nng hp
th các tác đng lan ta tích cc ca FDI cho các doanh nghip
trong nc. 65

4.2.4. Thu hút FDI “sch” 66
Kt lun Chng Bn 67
Ph lc
Tài liu tham kho


vi
Danh mc các bng biu
TT Ni dung Bng biu và  th
I Danh mc bng biu
1 Bng 2.1: D án TTTNN đc cp phép ti TPHCM t nm 1988 đn 2011
2 Bng 2.2: FDI vào TPHCM so vi c nc (2001 – 2011)
3 Bng 2.3: Quy mô vn ca các d án FDI còn hiu lc ti TPHCM đn nm 2011
4
Bng 2.4: D án FDI còn hiu lc đn 31/12/2011 ti TPHCM phân theo ngành
kinh t
5
Bng 2.5: D án FDI còn hiu lc đn 31/12/2011 ti TPHCM phân theo đi tác
đu t
6 Bng 2.6: Vn đu t ca TPHCM và ngun vn FDI qua các nm
7 Bng 2.7: óng góp ca TTTNN vào GDP ca TPHCM
8
Bng 2.8: Tình hình đóng góp vào kim ngch xut khu ca các doanh nghip
TTTTNN

9 Bng 2.9: Tình hình np NS TPHCM ca khu vc TTTNN
10 Bng 3.1: S lng doanh nghip điu tra
11 Bng 3.2: Quy mô lao đng ca doanh nghip
12 Bng 3.3: Vn c đnh /lao đng
13 Bng 3.4: Doanh thu /lao đng
14 Bng 3.5: Mô hình hi quy chung
15 Bng 3.6: Mô hình theo hình thc s hu
16 Bng 3.7: Mô hình theo lnh vc kinh doanh
17 Bng 3.9: Bng tóm tt kt qu.
II Danh mc các đ th
1
Biu đ 2.1: S d án FDI đc cp phép mi qua các nm ti TP HCM (2001 –
2011)
2 Biu đ 2.2: Tng vn FDI đng ký qua các nm ti TPHCM (2001 – 2011)
3
Biu đ 2.3: Tng vn FDI thu hút qua các nm ca Vit Nam và TPHCM (2001 –
2011)
4
Biu đ 2.4: S d án FDI còn hiu lc tính đn 31/12/2011 phân theo ngành ti
TPHCM
5
Biu đ 2.5: Vn đu t ca các d án FDI còn hiu lc tính đn 31/12/2011 phân
theo ngành ti TPHCM
6 Biu đ 2.6: Vn đu t ca TPHCM và ngun vn FDI qua các nm
7 Biu đ 2.7: óng góp ca FDI vào GDP ca TPHCM
8 Biu đ 2.8: óng góp ca FDI vào tng thu ngân sách ca TPHCM

vii
Danh mc các ch vit tt
Ban Qun lý : Ban Qun lý Khu Công nghip, Khu ch xut, Khu

Công ngh cao và Khu kinh t
CNH – HH : Công nghip hoá – Hin đi hoá
TTTNN : u t trc tip nc ngoài
GCNT : Giy Chng nhn đu t
FDI : Dòng vn đu t trc tip t nc ngoài
TPHCM : Thành ph H Chí Minh
UBND : y ban nhân dân
VKTTPN : Vùng Kinh t Trng đim Phía Nam


1
PHN M U
1. Lý do la chn đ tài
Hu ht các nhà kinh t trên th gii đu cho rng dòng vn đu t trc tip
t nc ngoài có nh hng tích cc đn s tng trng kinh t ca nc nhn đu
t. FDI không ch mang li vn mà còn gii thiu và chuyn giao công ngh tiên
tin có th nâng cao s tin b công ngh ca nc ch nhà. Doanh nghip FDI s
to đng lc cnh tranh vi các doanh nghip trong nc đ cùng đóng góp vào s
tng trng hay cnh tranh đ tiêu dit ln nhau. Nó cng là mt trong nhng lý do
chính đ gii thích lý do ti sao nhiu chính ph trong đó có Vit Nam đã đa ra các
quy đnh thun li đ thu hút FDI, c th Lut u t nc ngoài vào nm 1990,
1992, 1996 và nm 2000 đ thu hút thêm dòng vn FDI vào Vit Nam, cng nh đ
thúc đy chuyn giao Công ngh t FDI và do đó s nâng cao nng sut các Công ty
trong nc. Tuy nhiên, nghiên cu thc nghim gn đây đã cho thy hn hp bng
chng khác nhau v tác đng lan ta ca dòng vn FDI đn các doanh nghip trong
nc, c th: Mt s nghiên cu cho rng s hin din ca các công ty nc ngoài
thúc đy nng sut ca các doanh nghip trong nc trong các lnh vc tng t.
Trong khi đó, mt s nghiên cu cho rng s hin din ca các công ty nc ngoài
có tác đng tiêu cc đn nng sut ca các doanh nghip trong nc.
Ti Vit Nam, ngun vn FDI đc mt s nhà nghiên cu và nhng nhà

hoch đnh chính sách đánh giá là mt ngun lc đáng k và là đng lc quan trng
cho tng trng kinh t. S gia tng đt bin ti Vit Nam ca dòng vn FDI trong
giai đon nm 2008 - 2009 và gim đt ngt trong nm 2010 - 2011 đã mt ln na
nhc nh các nhà kinh t cng nh các nhà hoch đnh chính sách n lc nhiu hn
đ hiu rõ các tác đng lan ta ca dòng vn FDI ti các nc nhn đu t. TPHCM
vi vai trò là trung tâm kinh t ln, vi nhp đ tng trng kinh t khá cao và n
đnh đã góp phn quan trng vào tc đ phát trin chung ca c nc. Sau hn 25
nm thu hút TTTNN, TPHCM đã thu hút đc hn 4.024 d án đu t nc ngoài
vi tng vn đng ký gn 29 t USD. Vai trò ca FDI đi vi phát trin kinh t - xã
hi ca Thành ph là ht sc to ln, ngoài vic b sung ngun vn đu t, đy

2
mnh xut khu, chuyn giao công ngh, tng thu ngân sách, to vic làm,… FDI
còn thúc đy vic hi nhp sâu rng vào nn kinh t th gii. Tuy nhiên, vai trò ca
FDI trong vic thúc đy nng sut ca các doanh nghip trong nc  các lnh vc
khác nhau ca Thành ph vn còn tranh cãi. Do đó, nghiên cu v TPHCM là mt ví
d tt, cn thit đ kim tra hiu ng lan ta ca vn TTTNN đn nng sut ca
các doanh nghip trên đa bàn, đây cng chính lý do Tôi la chn đ tài này. “u
t trc tip nc ngoài có làm gia tng Nng sut lao đng ca các doanh
nghip ti TPHCM”.
2. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu là các doanh nghip có vn đu t nc ngoài và
doanh nghip trong nc trên đa bàn TPHCM.
Các s liu dùng đ phân tích trong nghiên cu này đc ly t b d liu
điu tra doanh nghip trong hai nm 2008 và 2009 do Cc Thng kê TPHCM tin
hành đi vi các doanh nghip FDI và doanh nghip trong nc thuc các ngành
ca nn kinh t.
Mu do tác gi thu thp đc có 991 doanh nghip (mi doanh nghip có 2
quan sát  hai nm 2008 và 2009), bao gm nm phân ngành 2 s vi các loi hình
s hu khác nhau, c th có 215 doanh nghip FDI và 776 doanh nghip trong

nc.
3. Ni dung nghiên cu
Da trên các lý thuyt v TTTNN và Nng sut lao đng, hiu ng lan ta
ca dòng vn FDI đng thi s dng mô hình phân tích tác đng ca FDI lên nng
sut lao đng đã đc áp dng rng rãi trên th gii, đ tài thu thp và x lý ngun
thông tin đáng tin cy đ phân tích tác đng ca FDI lên nng sut lao đng ca
doanh nghip ti TPHCM.
Do phm vi nghiên cu ca đ tài, ni dung nghiên ca ch bao gm các bin
mô t Nng sut, cng đ vn, trình đ, quy mô, lnh vc doanh nghip hot đng
và hình thc s hu ca doanh nghip.

3
Phm mm SPSS đc tác gi s dng đ rút trích d liu, cng nh đ tác
gi tin hành thông kê mô t, phân tích tng quan, c lng hi quy đa bin. Tác
gi s dng phm mm Excel 2007 đ tng hp d liu và v mt s biu đ.
Kt qu thu đc nhm đánh giá v mc đ tác đng ca FDI ti nng sut
lao đng ca các doanh nghip trên tng lnh vc và theo hình thc s hu ca
doanh nghip.
4. Gii hn ca nghiên cu
 tài chn TPHCM giai đon 1988 đn 2011 đ nghiên cu. D liu s
dng là d liu th cp, ly t nhiu ngun khác nhau: Niên giám Thng kê, Cc
Thng kê TPHCM, Website ca B K hoch và u t, Website ca S K hoch
và u t và mt s ngun khác. Trong phân tích đnh lng ch đi sâu phân tích
tác đng ca FDI lên Nng sut lao đng ca các doanh nghip ti TPHCM.
5. Kt cu ca Lun vn
Lun vn gm có 04 Chng.
Chng Mt: C s lý thuyt
Chng Hai: Phân tích thc trng thu hút và s dng vn FDI ti TPHCM
giai đon 1988 - 2011
Chng Ba: Các yu t nh hng đn tác đng lan ta ca TTTNN ti

nng sut lao đng ca các doanh nghip ti TPHCM
Chng Bn: Kt qu nghiên cu và kin ngh gii pháp nhm thu hút FDI
ti TPHCM

4
Chng 1. C S LÝ THUYT

1.1. nh ngha TTTNN
TTTNN xy ra khi công dân ca mt nc (nc đu t) nm gi quyn
kim soát các hot đng kinh t  mt nc khác nc ch nhà hay nc nhn đu
t. Có rt nhiu đnh ngha v TTTNN khác nhau trên th gii, nhng có th k
đn các đnh ngha sau đây:
- Qu tin t quc t - IMF (International Monetary Fund) đnh ngha
TTTNN là “ mt khon đu t vi nhng quan h lâu dài, theo đó mt t chc
trong mt nn kinh t (nhà đu t trc tip) thu đc li ích lâu dài t mt doanh
nghip đt ti mt nn kinh t khác. Mc đích ca nhà đu t trc tip là mun có
nhiu nh hng trong vic qun lý doanh nghip đt ti nn kinh t khác đó.”
- T chc Thng mi Th gii – WTO (World Trade Organization) cho
rng “TTTNN xy ra khi mt nhà đu t t mt nc (nc ch đu t) có đc
mt tài sn  mt nc khác (nc thu hút đu t) cùng vi quyn qun lý tài sn
đó. Phng din qun lý là th đ phân bit FDI vi các công c tài chính khác.
Trong phn ln trng hp, c nhà đu t ln tài sn mà ngi đó qun lý  nc
ngoài là các c s kinh doanh. Trong nhng trng hp đó nhà đu t thng đc
gi là công ty m và các tài sn đc gi là công ty con hay chi nhánh công ty”.
1.2. Nng sut lao đng
1.2.1. nh ngha Nng sut lao đng
Nng sut lao đng là ch tiêu đo lng hiu qu s dng lao đng, đc trng
bi quan h so sánh gia mt ch tiêu đu ra (kt qu sn xut) vi lao đng đ sn
xut ra nó. Nng sut lao đng là mt trong nhng yu t quan trng tác đng ti
sc cnh tranh, đc bit, nng sut lao đng li phn ánh yu t cht lng ngi

lao đng - yu t ct lõi ca s phát trin trong s cnh tranh toàn cu, s phát trin
ca khoa hc công ngh và nn kinh t tri thc hin nay.
Nng sut lao đng đc tính theo công thc sau:
Nng sut lao đng = Giá tr gia tng (hoc GDP) / S lng lao đng

5
Nng sut lao đng phn ánh nng lc to ra ca ci, hay hiu sut ca lao
đng c th trong quá trình sn xut, đo bng s sn phm, lng giá tr s dng
(hay lng giá tr) đc to ra trong mt đn v thi gian, hay đo bng lng thi
gian lao đng hao phí đ sn xut ra mt đn v thành phm. Nng sut lao đng là
ch tiêu quan trng nht th hin tính cht và trình đ tin b ca mt t chc, mt
đn v sn xut, hay ca mt phng thc sn xut. Nng sut lao đng đc quyt
đnh bi nhiu nhân t, nh trình đ thành tho ca ngi lao đng, trình đ phát
trin khoa hc và áp dng công ngh, s kt hp xã hi ca quá trình sn xut, quy
mô và tính hiu qu ca các t liu sn xut, các điu kin t nhiên.
Theo khái nim ca OECD (T chc Hp tác và Phát trin Kinh t -
Organization for Economic Cooperation and Development), trong cun sách “o
lng nng sut, đo lng tc đ tng nng sut tng th và nng sut ngành -
2002” Nng sut lao đng là t l gia lng đu ra trên đu vào, trong đó đu ra
đc tính bng GDP (tng sn phm quc ni) hoc GVA (Tng giá tr gia tng -
Gross Value Added), đu vào thng đc tính bng: gi công lao đng, lc lng
lao đng và s lng lao đng đang làm vic.
1.2.2. o lng Nng sut lao đng
Là phng pháp đo lng da trên h thng các ch s nng sut các b phn
đu vào (gm vn, lao đng và các yu t tng hp), ch ra cho doanh nghip bit
đc hiu qu tng hp ca vic s dng các ngun lc hu hình và vô hình ca
mình.
Trc đây thng ch tính toán các ch tiêu nng sut nh nng sut lao
đng, nng sut máy mà cha đo đc nng sut ca ngun lc vô hình. T thp
niên 80 Th k 20, ch s TFP đã đc th gii nghiên cu và b sung thêm vào h

thng các ch s nng sut. T chc Nng sut châu Á APO đã gii thiu áp dng
tính toán ch s này di dng các ch s: Tc đ tng TFP (là t l tng lên ca kt
qu sn xut do nâng cao nng sut tng hp theo ngun lc) và Ch tiêu T phn
đóng góp ca tc đ tng TFP (là t l ca tc đ tng TFP trên tc đ tng ca

6
GDP hay AV, phn ánh mc đ đóng góp ca TFP so vi tng trng GDP hay
AV).
Tùy nhu cu qun lý, doanh nghip có th xây dng và áp dng đo lng
theo mt h thng các ch s nng sut khác nhau đ đo lng tng trng kinh t
có th dùng mc tng trng tuyt đi, tc đ tng trng kinh t hoc tc đ tng
trng bình quân trong mt giai đon. Mc tng trng tuyt đi là mc chênh lch
quy mô kinh t gia hai k cn so sánh.
1.3. Lý thuyt v đánh giá tác đng lan ta ca FDI
1.3.1. Các cách tip cn khác nhau
Theo cách tip cn rng, FDI to áp lc buc nc nhn đu t phi nâng
cao nng lc cnh tranh quc gia mà trc ht là ci thin môi trng đu t đ thu
hút và qua đó làm gim chi phí giao dch cho các nhà đu t nc ngoài, làm tng
hiu sut s dng vn và cui cùng s tác đng tích cc ti tng trng kinh t. Mt
s ý kin còn cho rng FDI có th làm tng đu t trong nc thông qua tng đu t
ca các doanh nghip trong nc, đc bit là nhng doanh nghip trong nc cung
cp nguyên liu hc tiêu th sn phm t các doanh nghip FDI. Hn na, các
chính sách ci thin c s h tng ca chính ph nhm thu hút nhiu vn FDI hn
cng thúc đy các doanh nghip trong nc hình thành và phát trin. Trái li, cng
có mt s ý kin lo ngi v tác đng tiêu cc ca FDI ti tng trng kinh t, cho
rng s xut hin ca doanh nghip FDI có th gây cnh tranh khc lit mà phn
thua thit thng ri vào các doanh nghip trong nc do vn ít, công ngh lc hu
và trình đ qun lý, k nng lao đng thp Thm chí, FDI có th làm cho đu t
trong nc b thu hp do nhiu doanh nghip b mt c hi đu t hc đu t
không hiu qu, dn đn phá sn. iu này xy ra khi xut hin tác đng “ln át”

đu t ca các doanh nghip FDI. (Nguyn Th Tu Anh và các công s, 2006)
Theo cách tip cn hp, FDI tác đng trc tip ti tng trng kinh t thông
qua kênh đu t và gián tip thông qua tác đng lan ta. Da vào khung kh phân
tích đã đc vn dng trên th gii, nghiên cu này tp trung phân tích tác đng ca
FDI ti kinh t TPHCM  cp đ doanh nghip c th Tôi kho sát các FDI tác

7
đng đn nng sut ca Doanh nghip ti TPHCM thay vì các tác đng ca FDI lên
các bin kinh t tng hp (nh GDP, s tp trung…) nh nghiên cu trc đây.
1.3.2. Các kênh sinh ra hiu ng lan ta
Tác đng lan ta là tác đng gián tip xut hin khi có mt ca các doanh
nghip FDI làm cho các doanh nghip trong nc phi điu chnh hành vi ca mình
nh thay đi công ngh, thay đi chin lc sn xut kinh doanh…(Th vin Hc
liu m Vit Nam, i hc Kinh t Quc Dân). Do đó s xut hin hiu ng lan ta
ca FDI có th lý gii qua s chênh lch v trình đ phát trin gia các doanh
nghip nc ngoài và doanh nghip trong nc.
Tác đng lan ta có th đc coi là kt qu ca hot đng ca các công ty
nc ngoài din ra đng thi vi quá trình điu chnh hành vi ca các doanh nghip
trong nc. S hin din ca các doanh nghip FDI có th đc xem nh là tác
nhân làm tng kh nng cnh tranh ca nc nhn đu t, đng thi có th dn đn
vic chuyn giao công ngh cho các doanh nghip trong nc, giúp các doanh
nghip này đt đc mt s phân b ngun lc hiu qu hn. (Nguyn Th Tu Anh
và các công s, 2006)
V c bn có bn kênh lan truyn tác đng lan ta, c th nh sau:
- Kênh liên kt sn xut: xut hin khi có s trao đi hoc mua bán nguyên
vt liu hoc hàng hoá trung gian gia các doanh nghip FDI và các doanh nghip
trong nc. Loi tác đng này có th sinh ra theo hai chiu. Tác đng thun chiu
(forward effect) xut hin nu doanh nghip trong nc s dng hàng hoá trung
gian ca doanh nghip FDI. Tác đng ngc chiu (backward effect) có th xut
hin khi các doanh nghip FDI s dng hàng hóa trung gian do các doanh nghip

trong nc sn xut. Vic các doanh nghip trong nc cung cp hàng hoá trung
gian cho doanh nghip FDI s to điu kin cho các doanh nghip này m rng sn
xut, t đó gim chi phí trên mt đn v sn phm do tng quy mô. ng thi, đ
duy trì mi quan h mua bán n đnh lâu dài, các doanh nghip trong nc phi áp
dng các tiêu chun cht lng mi trong sn xut và vì vy gia tng ci tin qun
lý và đu t công ngh mi…Qua liên kt, các doanh nghip trong nc ngày càng

8
có kh nng vt lên chim lnh dn th phn, thm chí có th xut khu đc các
sn phm ca mình vào h thng ca các công ty đa quc gia này. Do vy, tác đng
ngc chiu đã tr thành mc tiêu phn đu không ngng ca các doanh nghip ti
các quc gia đang phát trin.
- Kênh ph bin và chuyn giao công ngh: ây là mt trong nhng mc
tiêu quan trng ca các nc nghèo khi ngh đn thu hút ngun vn FDI. Ngoài vic
b sung ngun vn đu t cho nn kinh t, các công ty m (nc đu t) còn du
nhp công ngh tiên tin vào nc nhn đu t thông qua vic thành lp các công ty
con hay chi nhánh ca nó. Xut phát t mc tiêu li nhun, trên c s tn dng
nhng li th có đc t công ty m đ sn sàng cnh tranh vi doanh nghip trong
nc nên hot đng ca các doanh nghip FDI s khuyn khích nhng đng thi
cng gây áp lc v đi mi công ngh nhm tng nng lc cnh tranh ca các
doanh nghip trong nc. V phía doanh nghip trong nc mun đc áp dng
ngay công ngh tiên tin hoc trc tip thông qua thành lp các liên doanh vi đi
tác nc ngoài hoc gián tip thông qua ph bin và chuyn giao công ngh t các
doanh nghip FDI. Các doanh nghip FDI, mc dù không mun tit l bí quyt
công ngh, nhng cng sn sàng hp tác vi doanh nghip trong nc đ thành lp
liên doanh nhm tn dng th mnh v đt đai, mng li tiêu th và c s thông
tho v các quy đnh ca nc nhn đu t. Chính s “bt tay” đôi bên cùng có li
này đã to điu kin đ din ra quá trình “rò r” công ngh. Tuy nhiên, vn đ đt ra
đi vi các nc nghèo là liu các điu kin trong nc có đ đ đón nhn s ph
bin và chuyn giao công ngh hay không. Theo Kokko và Blomstrom (1995) Các

doanh nghip trong nc ch có li t FDI nu h cách công ngh không quá rng;
Kuo và các cng s (2010) cho rng mc đ ph bin và chuyn giao công ngh
ph thuc rt ln vào kh nng hp th ca các doanh nghip trong nc, đng thi
khong cách công ngh phù hp gia nc đu t và nc nhn đu t là mt yu
t quan trng đ hiu ng lan ta liên quan đn ph bin và chuyn giao công ngh
có th xy ra.

9
- Kênh cnh tranh: cng có ý ngha rt quan trng đi vi các nc đang
phát trin. S có mt ca doanh nghip FDI to ra tác đng cnh tranh cho các
doanh nghip trong nc. Tác đng này ph thuc vào cu trúc th trng và trình
đ công ngh ca nc nhn đu t. Hn na, trong nhiu trng hp tác đng
cnh tranh ca FDI là rt khc lit trc khi nó mang li tác đng lan ta tích cc
khác. Chng hn, khi các doanh nghip FDI tung ra th trng mt loi sn phm
mi có tính cht thay th cho sn phm trc đây sn xut bi doanh nghip trong
nc, qua đó có th dn đn tình trng gim sn lng, thm chí nh hng ti s
tn ti ca doanh nghip trong nc (Hp 1). Kt qu là các doanh nghip trong
nc b tác đng hoc phi ri khi th trng hoc nu mun tn ti phi điu
chnh nhm thích nghi vi môi trng.

- Kênh di chuyn lao đng: là kênh tác đng liên quan đn trình đ lao
đng, xut hin khi các doanh nghip FDI tuyn dng lao đng ti nc nhn đu t
đm nhn các v trí qun lý, các công vic chuyên môn hoc tham gia vào hot đng
nghiên cu và phát trin ca công ty. Vic truyn bá kin thc có th din ra thông
qua kênh đào to  trong nc và ti công ty m. Tuy nhiên, tác đng lan ta này
ch tht s xy ra khi đi ng lao đng có trình đ này chuyn t doanh nghip FDI

10
sang làm vic ti các doanh nghip trong nc hoc t thành lp doanh nghip và
s dng nhng kin thc tích lu đc trong quá trình làm vic cho các doanh

nghip FDI vào công vic kinh doanh tip sau đó. Mc đ di chuyn lao đng ph
thuc vào nhiu yu t khác nh s phát trin ca th trng lao đng, cu v lao
đng có trình đ, k nng cng nh các điu kin gia nhp th trng khi mun
khi s doanh nghip… Trên thc t, loi tác đng lan to này rt khó đánh giá bi
nhiu lý do: doanh nghip trong nc tip nhn lao đng chuyn t các doanh
nghip FDI sang, nhng không có điu kin hoc không to điu kin cho s lao
đng này phát huy nng lc ca mình; nng sut lao đng ca doanh nghip tng
lên còn do nhiu yu t khác nh ph thuc vào quy mô vn, c hi th trng và
nng lc cnh tranh ca doanh nghip Mt s nghiên cu đnh lng ch ghi nhn
mi quan h tích cc gia kt qu kinh doanh ca doanh nghip trong nc khi tip
nhn lao đng chuyn t các doanh nghip FDI cùng ngành. Ngc li, không thy
mi quan h tích cc gia kt qu kinh doanh ca doanh nghip trong nc khi tip
nhn lao đng chuyn t các doanh nghip FDI khác ngành. (Goerf H, và Strobl E.,
2002)
1.3.3. Mô hình c lng
V mt lý thuyt, s xut hin ca FDI có th làm thay đi nng sut lao
đng ca các doanh nghip trong nc thông qua hiu ng lan ta. S xut hin ca
FDI trong ngành này có th tác đng gián tip ti kt qu hot đng kinh doanh ca
các doanh nghip trong ngành khác, nhng đi tng chu nh hng trc tip vn
là các doanh nghip trong nc cùng ngành. Do đó, tác đng lan ta có th nhn
bit qua s thay đi v nng sut lao đng ca các doanh nghip trong nc khi
xut hin doanh nghip FDI vào ngành mà doanh nghip đang hot đng (Kathuria,
2001).
 kim đnh s tn ti ca tác đng lan ta cn xem xét mi quan h gia
mc đ tham gia ca phía các doanh nghip FDI nh hng nh th nào ti nng
sut lao đng ca các doanh nghip trong nc. Trong phân tích đnh lng, có th
s dng nhiu ch s khác nhau đ c lng cho “mc đ tham gia ca phía các

11
doanh nghip FDI” nh doanh thu đc to ra bi các doanh nghip FDI trong

ngành, t trng vn FDI trong ngành… c th nh:
Haddad và Harision (1993) tin hành đánh giá tác đng tràn ca FDI ti các
doanh nghip trong ngành công nghip ch tác ca Ma-rc-kô bng cách kim đnh
thay đi khong cách v nng sut gia các doanh nghip nói chung và doanh
nghip có nng sut cao nht trong cùng ngành. Kt qu cho thy, tác đng lan ta
ch xut hin khi mc chênh lch nng sut gia các doanh nghip trong nc và
doanh nghip FDI không quá ln. Nhng ngành có t trng FDI ln hn cng đng
thi là ngành có đ chênh lch v mc nng sut thp hn và các doanh nghip
trong nc thu hp dn khong cách v nng sut ch yu do áp lc cnh tranh to
ra bi FDI ch không phi do tác đng tràn t chuyn giao công ngh.
Blomstrom và Sjoholm (1999) bt đu bng mt hàm sn xut gi đnh, theo
đó nng sut lao đng ca doanh nghip i hot đng trong ngành j ph thuc vào
cng đ vn, lao đng có trình đ, quy mô ca FDI (ví d do bng t trng vn
ca FDI trong doanh nghip), mt s đi lng đc trng cho doanh nghip và mt
s đi lng đc trng cho ngành. Gi Y, K, L và FDI ln lt là giá tr gia tng, tài
sn vn (vt cht), s lao đng, đóng góp ca phía nc ngoài trong tng tài sn
vn ca doanh nghip i, mi quan h trên đây đc th hin qua hàm nng sut ca
doanh nghip i, ngành j:
(1)
Trong hàm nng sut trên trinhdo
ij
và quimo
ij
là hai bin biu th đc trng
ca doanh nghip, vi trinhdo
ij
đo lng lao đng có trình đ và quimo
ij
biu th
cho qui mô hoc v th ca doanh nghip trong ngành có th đo bng nhiu ch tiêu

khác nhau, nganh
j
là bin gi đc trng cho nhóm ngành c th trong ngành j.
Mc dù phng pháp ca Haddad và Harision có nhiu u đim, nhng ch
thc hin đc khi có đ s liu cn thit, trong khi điu kin ca Vit Nam nói
chung và TPHCM nói riêng không cho phép có đc nhng thông tin chi tit v

12
Khung kh phân tích trình bày  trên là c s đ tin hành phân tích đnh
lng  Chng Ba. Do kh nng áp dng ca các mô hình lý thuyt ph thuc ln
vào s liu thu thp đc, nên mô hình đnh lng s có nhng bin đi nht đnh
đ phù hp vi TPHCM và tn dng ti đa s liu mà Tôi thu thp đc. C th
Mô hình nghiên cu đ xut đc th hin nh sau:
Mô hình chung:
Y = f(X1, X2, X3) (1)
Trong mô hình này bin ph thuc Y là Nng sut lao đng ca doanh
nghip; bin X1 là cng đ s dng vn trên lao đng; bin X2 là quy mô; bin
X3 là trình đ
Mô hình xét theo hình thc s hu
Y = f(X1, X2, X3, X4) (2)
Trong đó bin X4 th hin hình thc s hu ca doanh nghip
Mô hình xét theo lnh vc kinh doanh
Y = f(X1, X2, X3, X5) (3)
Bin X5 là lnh vc doanh nghip hot đng.
Bin ph thuc và các bin gii thích và k vng du ca các bin gii
thích
Y = f(X1,X2,X3,X4,X5) (4)
Bin ph thuc: Y: nng sut doanh nghip (Doanh thu/lao đng)

13

Các bin gii thích và k vng du ca các bin gii thích :
STT Bin Gii thích mi quan h
K
vng
1 X
1

Bin cng đ vn đo cng đ s dng vn trên mt lao đng
ca doanh nghip, đc tính bng s vn c đnh bình quân
trên mt lao đng. Bin này cng đc xem là đi lng đo tài
sn vn vt cht mà doanh nghip to ra trong quá trình đu t
và vì vy gi thuyt nh hng trc tip ti nng sut lao đng
theo quan h thun chiu.
+
2 X
2

Bin Quy mô biu th cho quy mô doanh nghip trong lnh vc,
đo bng t l doanh thu ca doanh nghip trong tng doanh thu
ca lnh vc. Gi thuyt rng doanh nghip có t trng doanh
thu trong lnh vc ln s có li th v quy mô và vì vy có
nng sut cao hn.
+
3 X
3

Bin trình đ th hin cht lng ca lao đng trong doanh
nghip, đo bng t l lao đng có bng trung cp ngh tr lên
so vi tng s lao đng trong doanh nghip.
+

4 X
4

Bin D_sohuu th hin hình thc s hu ca doanh nghip,
dùng đ kim đnh và so sánh nh hng ca hình thc s hu
khác nhau ti nng sut lao đng ca doanh nghip nói chung.
Bin này s nhn giá tr 1 nu là doanh nghip FDI và Bin
này s nhn giá tr 0 nu thuc doanh nghip trong nc.
+-
5 X
5

Bin đi din cho lnh vc doanh nghip hot đng
0: doanh nghip thuc lnh vc Nông nghip
1: doanh nghip thuc lnh vc Công nghip
2: doanh nghip thuc lnh vc Xây dng
3: doanh nghip thuc lnh vc Dch v
+-


14
Các bin gii thích trên đc k vng tác đng đng bin và nghch bin đn
bin ph thuc nng sut ca doanh nghip. Mi quan h trên ch là s k vng ban
đu, s tác đng c th s đc th hin chi tit trong kt qu c lng hàm sn
xut.
1.4. im qua mt s nghin cu đnh lng v hiu ng lan ta ca
đu t nc ngoài
Trên th gii có nhiu nghiên cu hiu ng lan ta ca đu t nc ngoài.
Nhng kt lun đc đa ra t các nghiên cu này rt đa dng và đôi khi không

đng nht, đã có vô s nhng tài liu nghiên cu v kinh t và nhng nghiên cu
thc tin cho thy nhng tác đng tích cc ca vn đu t nc ngoài vào các nn
kinh t đang phát trin, c th các công ty nc ngoài mang vn đu t, công ngh
cùng các k nng qun lý và tip th mà nhng điu này có th đc lan truyn sang
các công ty trong nc và góp phn vào tng trng kinh t ca nc ch nhà. Tuy
nhiên, mt s nghiên cu đã tìm thy rng FDI không làm tng trng nng sut
hoc thm chí có tác đng tiêu cc đn tng trng sn lng ca doanh nghip
trong nc.
V tác đng lan ta, Kokko (1994) nghiên cu trng hp ca Mê-hi-cô đa
ra mt kt lun rt đáng quan tâm là tác đng lan ta dng nh ít xy ra đi vi
các ngành đc bo h. Cng theo các tác gi này, nng lc hp th công ngh và
khong cách v công ngh ca nc đu t và nc nhn đu t là hai yu t nh
hng ti vic xut hin tác đng lan ta. Trong mt nghiên cu v Trung Quc,
Xiang Li (2001) cho rng hình thc s hu ca doanh nghip trong nc cng là
mt yu t quyt đnh đn s xut hin ca tác đng lan ta. Theo tác gi, tác đng
lan ta thông qua bt chc, sao chép công ngh không xut hin  các doanh
nghip nhà nc, mà  các doanh nghip t nhân. Trái li, tác đng lan ta do cnh
tranh li xut hin  doanh nghip nhà nc, nhng không gây áp lc ln cho
doanh nghip t nhân.
Blonigen (2005) cho rng mt đc tính quan trng ca FDI là gia tng công
ngh tiên tin và thng đi kèm vi gia tng vn đu t. Do các nhà đu t trong

15
nc cng có th áp dng công ngh tiên tin này nên có th nói FDI đã to ra
ngoi tác tích cc thông qua hiu ng lan ta (spillovers) công ngh. ng thi,
tng vn đu t nc ngoài có th giúp thu hp khong cách gia t l tit kim
trong nc và t l mong mun v đu t.
Kathuria (2001) s dng phép phân tích gii hn bin thiên ngu nhiên và
bng d liu hn hp đ kim tra gi thuyt lan to, qua đó s hin din ca các
công ty có vn nc ngoài, vi vic nhp khu công ngh khác bit (disembodied

technology) dn đn s gia tng nng sut cao hn cho các công ty trong nc
thông qua cnh tranh. Nghiên cu này s dng d liu ca 368 doanh nghip sn
xut va và ln ti n  trong giai đon 1975-1976 đn 1988 - 1989. Kt qu ch
ra rng có tn ti s lan ta tích cc t s hin din ca các công ty nc ngoài,
nhng tính cht và kiu lan ta là khác nhau tùy thuc vào nhng ngành công
nghip mà công ty đó tham gia hot đng.
Kuo và các cng s (2010) xem xét tác đng ca FDI vào khu vc sn xut 
Trung Quc vi s khác bit trong hiu sut tim nng ca FDI đn nng sut nn
kinh t ca hai nc đu t vi khong cách công ngh tng đi cao là Nht Bn
và M. Da vào d liu hn hp ca 24 tnh  Trung Quc trong giai đon 1996-
2005, nghiên cu cho rng FDI có mt tác đng đáng k và tích cc đn nng sut
nn kinh t khu vc. Tuy nhiên, khong cách công ngh khác nhau gia nc đu
t và nc ch nhà s dn đn mt tác đng khác nhau ca lung vn FDI đi vi
nn kinh t. Ý ngha v mt chính sách rút ra t nghiên cu này vic thu hút vn
đu t nc ngoài vi khong cách công ngh thích hp là mt chin lc quan
trng cho vic thúc đy nng sut và tng trng kinh t ca nc nhn đu t.
Smarzynska (2002) cho rng các doanh nghip nc ngoài sn xut hng
vào th trng ni đa có tác đng tích cc mnh hn ti nng sut ca doanh
nghip trong nc so vi các doanh nghip nc ngoài hng vào xut khu.
Nghiên cu ca Haddad và Harrison (1993) v ngành công nghip ch bin ca Ma-
rc cng tìm thy bng chng ca tác đng lan ta v nng sut, nhng mc đ tác
đng yu hn  nhng ngành có nhiu doanh nghip nc ngoài. Nhìn chung, nhiu

16
nghiên cu đã đa ra bng chng v s tn ti ca mi quan h thun chiu gia
FDI và nng sut lao đng ca các xí nghip trong nc.
Nguyn Phi Lan (2008) đã xem xét k lng các hiu ng lan ta công ngh
có vn đu t nc ngoài lên nng sut các doanh nghip trong nc, đng thi
xem xét mc đ ca s khác nhau ca vn đu t nc ngoài vào lnh vc ch bin
ch to ti các vùng đa lý khác nhau.  phân tích thc nghim, Nguyn Phi Lan

(2008) đã s dng các s liu kho sát doanh nghip hàng nm do Tng cc Thng
kê thc hin trong nhng nm 2000-2005, ch tp trung vào các doanh nghip ch
bin ch to. Tác gi cng da trên hàm sn xut Cobb-Douglas đ c tính cho các
cp đ ngành công nghip và doanh nghip. iu thú v là mc dù các phân tích da
trên cùng b s liu đc s dng trong nghiên cu ca Nguyn Phi Lan (2008),
các kt qu li hoàn toàn khác. in hình là, trong giai đon 2000-2005 có nhng
bng chng v tác đng tích cc ca vn đu t nc ngoài đi vi các ngành sn
xut ch bin ch to ni đa qua các liên h ngang và dc theo chiu ngc, trong
khi tác đng âm ch quan sát đc đi vi sn xut ni đa  quan h xuôi theo
chiu dc. Mt kt qu khác ca Nguyn Phi Lan (2008) là s hin din ca vn
đu t nc ngoài có xu th làm gim sc sn xut ca các doanh nghip ni đa
trong các ngành công nghip s dng nhng công ngh thp. Nhng ngành công
nghip có mc công ngh trung bình đc hng li t mi quan h xuôi chiu.
Nghiên cu ca Nguyn Th Tu Anh và đng tác gi (2005) đã ch ra rng
tác đng lan ta ch th hin rõ rt qua hai kênh, đc gi là các mi liên h sn
xut (bao gm các mi liên h xuôi và ngc) và s cnh tranh. Kt qu khác t
nghiên cu này là các doanh nghip t nhân đã đc hng li t hai kênh này,
trong khi các đi tác có vn đu t nhà nc ca h thì không. Tip theo đó, nghiên
cu này cho thy, nhiu doanh nghip vn nhà nc đã phi chu tác đng lan ta
âm nhng h khc phc đc tình th bng cách s dng nhng u th mà các
doanh nghip t nhân không có đc thay vì phi thay đi cách hot đng ca h 
góc đ khác, các doanh nghip vn nhà nc có th đc hng li t tác đng lan
ta thông qua các mi liên h sn xut, nhng điu này không bù đp đc tác đng