B GIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHệăMINH
LỂMăTH NGCăCHỂU
NGHIểNăCUăCÁCăYU T TÁCăNGăN S THA
MẩNăI VIăCỌNGăVIC CAăNGIăLAOăNG TI
XệăNGHIPăXNGăDUăHĨNGăKHỌNGăMIN NAM
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
TP. H CHệăMINHăậ NMă2012
B GIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHệăMINH
LỂMăTH NGCăCHỂU
NGHIểNăCUăCÁCăYU T TÁCăNGăN S THA
MẩNăI VIăCỌNGăVIC CAăNGIăLAOăNG TI
XệăNGHIPăXNGăDUăHĨNGăKHỌNGăMIN NAM
ChuyênăngƠnh : Qun tr kinh doanh
Mƣăs : 60340102
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
NGIăHNG DN KHOA HC
TS. INHăCỌNGăKHI
TP. H CHệăMINHăậ NMă2012
i
LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan lun vn thc s ắCác yu t tác đng đn s tha mãn
đi vi công vic ca ngi lao đng ti Xí nghip xng du hàng không min
Nam” là kt qu ca quá trình hc tp, nghiên cu khoa hc đc lp và nghiêm túc.
Các s liu trong lun vn đc thu thp t thc t, có ngun gc rõ ràng, đáng tin
cy, đc x lý trung thc, khách quan và cha tng đc công b trong bt c
công trình nào.
Thành ph H Chí Minh, ngày 26 tháng 12 nm 2012
Ngi thc hin lun vn
LỂM TH NGC CHỂU
Hc viên cao hc khóa K18 ậ i Hc Kinh T TP.HCM
ii
LI CMăN
hoàn thành nghiên cu này, tác gi xin chân thành cm n:
Quý Thy, Cô Trng i hc Kinh t TP.HCM đã ht lòng truyn đt
nhng kin thc quý báu trong sut thi gian hc tp ti Trng. c bit tác gi
xin gi li cm n sâu sc nht đn Thy Tin s inh Công Khi ậ Ging viên
Khoa Qun tr Kinh doanh, vì s quan tâm, tn tình ch dy và đã hng dn, đnh
hng nghiên cu, đa ra hng gii quyt cho đ tài.
Trong quá trình nghiên cu, mc dù tác gi cng ht sc c gng tham kho
nhiu tài liu, trao đi và tip thu nhiu ý kin ca quý Thy Cô, bn bè và các đng
nghip đ hoàn thành nghiên cu mt cách có giá tr nht, song nghiên cu này
cng không tránh khi nhng thiu sót. Tác gi chân thành mong mun nhn đc
nhng ý kin đóng góp, phn hi quý báu t Quý Thy Cô và bn đc.
Trân trng!
Thành ph H Chí Minh, ngày 26 tháng 12 nm 2012
Tác gi
LỂM TH NGC CHỂU
iii
MCăLC
LI CAM OAN i
MC LC iii
DANH MC CÁC BNG BIU v
DANH MC HỊNH vi
DANH MC CÁC Kụ HIU, CH VIT TT vii
CHNGă1ă: PHNăTNGăQUAN 1
1.1. Lý do chn đ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 5
1.3. i tng và phm vi nghiên cu 5
1.4. Phng pháp nghiên cu 6
1.5. ụ ngha ca nghiên cu 6
1.6. Kt cu ca lun vn 6
CHNGă2:ăCăSăLụăTHUYTăVăSăTHAăMẩNăIăVIăCỌNGăVICă
CAăNGIăLAOăNGăTIăTăCHC 8
2.1. Khái quát v s tha mãn đi vi công vic và các mô hình nghiên cu
v s tha mãn công vic ca ngi lao đng 8
2.1.1. Khái quát v s tha mãn đi vi công vic 8
2.1.2. Các mô hình nghiên cu lý thuyt 10
2.2. Các nghiên cu v s tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng 16
CHNGă3:ăGIIăTHIUăTNGăQUANăVăXệăNGHIPăXNGăDUăHĨNGă
KHỌNGăMINăNAMăVĨăTHCăTRNGăCÁCăYUăTăNHăHNGăNă
SăTHAăMẩNăIăVIăCỌNGăVICăCAăNGIăLAOăNGăTIăXệă
NGHIP 37
3.1. Gii thiu tng quan v Xí nghip và ngun lao đng hin nay 37
3.2. Trình bày thc trng các yu t nh hng đn s tha mãn công vic ca
ngi lao đng 40
CHNGă4:ăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 50
4.1. Thit k nghiên cu 50
iv
4.2. Qui trình nghiên cu 56
4.3. Xây dng thang đo 57
4.4. Phng pháp phân tích d liu 59
CHNGă5:ăKTăQUăNGHIểNăCU 63
5.1. Thng kê mu theo đc đim cá nhân: theo gii tính, tình trng hôn nhân,
đ tui, thâm niên làm vic, trình đ hc vn, thu nhp 63
5.2. Kim đnh thang đo 65
5.2.1. Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha 67
5.2.2. Kt qu phân tích nhân t khám phá EFA 68
5.3. iu chnh mô hình nghiên cu và các gi thuyt 72
5.4. Phân tích hi quy 73
5.4.1. Phân tích tng quan 73
5.4.2. Mô hình hi quy tuyn tính bi 75
5.4.3. Phân tích các gi thuyt trong mô hình 77
5.5. Kim đnh s khác bit gia các bin kim soát vi s tác đng đn S
tha mãn đi vi công vic 83
5.6. Tho lun kt qu có đc t nghiên cu đnh lng 83
CHNGă6:ăKTăLUNăVĨăKINăNGHăVăCÁCăGIIăPHÁPăNHMăTNGă
CNGăSăTHAăMẩNăIăVIăCỌNGăVICăTIăXệăNGHIPăXNGă
DUăHĨNGăKHỌNGăMINăNAM 90
6.1. Kt lun 90
6.2. xut các gii pháp nhm nâng cao s tha mãn công vic ti Xí
nghip xng du hàng không min Nam 91
6.3. Hn ch ca nghiên cu 94
6.4. Hng nghiên cu tip theo: 94
TĨIăLIUăTHAMăKHO
MCăLCăPHăLC
v
DANH MCăCÁCăBNG BIU
Bng 2.1 : Các yu t trong bc thang nhu cu ca Maslow 11
Bng 2.2 : Các nhân t duy trì và đng viên 14
Bng 2.3 : Bng so sánh các nghiên cu 22
Bng 5.1 : Cronbach’s Alpha ca các khái nim nghiên cu 66
Bng 5.2 : Bng kt qu phân tích nhân t các yu t tác đng 70
Bng 5.3 : Thang đo các yu t đã đc điu chnh 71
Bng 5.4 : Kt qu EFA ca thang đo S tha mãn 72
Bng 5.5 : Phân tích h s tng quan Pearson 74
Bng 5.6 : Bng tóm tt mô hình hi quy bi ln đu 75
Bng 5.7 : Bng đánh giá đ phù hp cu mô hình hi quy bi ln đu 76
Bng 5.8 : Bng thông s ca mô hình hi quy tuyn tính bi ln đu 76
Bng 5.9 : Bng tóm tt mô hình hi quy tuyn tính bi ln cui 76
Bng 5.10 : Bng đánh giá đ phù hp mô hình hi quy tuyn tính bi ln cui 80
Bng 5.11 : Bng thông s ca mô hình hi quy tuyn tính bi ln cui 80
Bng 5.12 : Kt qu kim đnh các gi thuyt nghiên cu 82
vi
DANH MCăHỊNH
Hình 2.1 : Mô hình các yu t tác đng đn s tha mãn công vic ca ngi lao
đng 23
Hình 4.1 : Mô hình nghiên cu lý thuyt v các yu t tác đng đn s tha mãn
công vic ca ngi lao đng ti Xí nghip xng du hàng không min Nam 55
Hình 4.2 : Quy trinh nghiên cu 56
Hình 5.1 : Phân chia mu theo gii tính 63
Hình 5.2 : Phân chia mu theo tình trng hôn nhân 64
Hình 5.3 : Phân chia mu theo đ tui 64
Hình 5.4 : Phân chia mu theo thâm niên 64
Hình 5.5 : Phân chia mu theo trình đ hc vn 65
Hình 5.6 : Phân chia mu theo thu nhp 65
Hình 5.7 : Mô hình các yu t tác đng đn S tha mãn công vic 73
Hình 5.8 : Kt qu kim đnh mô hình lý thuyt 82
Biu đ 5.1 : th phân tán 78
Biu đ 5.2 : Biu đ tn s ca phn d chun hóa 79
Biu đ 5.3 : Biu đ tn s P-P 79
vii
DANH MCăCÁCăKụăHIU, CH VIT TT
T vit tt
Ting Anh
Ngha ting Vit
DN
Doanh nghip
EFA
Exploratory Factor Analysis
Phân tích nhân t khám phá
F-test
KMO
Kaiser-Mever-Olkin
P-value
Probability value
Giá tr xác xut
SPSS
Statistical Package for Social
Sciences
Phn mm x lý s liu thng
kê SPSS
T-test
TP.HCM
Thành ph H Chí Minh
VIF
H s phóng đi
1
CHNGă1ă: PHN TNG QUAN
1.1. LỦădoăchnăđătƠi
Trong môi trng kinh doanh ngày càng khc lit, mi doanh nghip đu c
gng phát huy và duy trì li th cnh tranh đ thành công trên th trng. Li th
cnh tranh đc to ra bi nhiu yu t trong đó có ngun nhân lc. Nhng thay
đi trong th gii kinh doanh đã chng minh rng ngun nhân lc s đi din cho
ngun lc lâu dài và đc đáo to ra li th cnh tranh ca doanh nghip trong nhiu
ngành kinh doanh hin đi.
Công ty Xng du Hàng không Vit Nam (VINAPCO), có tr s chính ti
Hà Ni, là nhà cung cp nhiên liu hàng không hàng đu hin nay ti Vit Nam.
Hot đng ch yu ca công ty là nhp khu ngun nhiên liu hàng không t nc
ngoài (Singapore, Trung Quc,….) v đn Vit Nam. Khi tip nhn ngun hàng t
nc ngoài, Công ty có trách nhim thc hin vic kim đnh cht lng nhiên liu
hàng không đm bo trc khi xut bán (tra np) nhiên liu lên tàu bay ca khách
hàng là các hãng hàng không quc ni và quc t. Bên cnh hot đng kinh doanh
chính ca công ty nh trên, Công ty còn tham gia nhp khu ngun hàng xng du
mt đt, thc hin h thng phân phi kinh doanh ti các cây xng khp các khu
vc Bc Trung Nam, cnh tranh cùng Petrolimex, SG Petro, PG Oil, …
Công ty hch toán đc lp và trc thuc Tng công ty Hàng không Vit Nam
(VietNam Airlines), gm có 08 phòng chc nng và 06 Xí nghip trc thuc. Xí
nghip xng du hàng không min Nam là mt trong 06 Xí nghip này.
Hn mi lm nm k t khi thành lp, Công ty Xng du hàng không ậ
VINAPCO - đã to đc thng hiu trong lnh vc cung ng nhiên liu bay và
đc bit đn nh mt đa ch đáng tin cy vi phng châm :"An toàn - cht lng
- hiu qu- nng đng và phát trin”, tr thành nhà cung ng nhiên liu hàng đu
cho các hãng hàng không ti các sân bay dân dng Vit Nam. S hi nhp kinh t
ngày càng sâu rng ca Vit Nam đã đem li cho Công ty nhiu trin vng hp tác
nhng cng đt ra thách thc to ln t s cnh tranh ngày càng khc lit trên
thng trng.
2
Trong thi đim hai đn v Công ty C phn nhiên liu bay Petrolimex (PJF)
và Công ty C phn Thng mi xng du Tân Sn Nht (Tapetco) xâm nhp th
trng chc chn s hng ti sân bay Tân Sn Nht và th phn nhm ti là
khong 15-18% các hãng hàng không quc t ti sân bay này. Da trên nhn đnh
này, Công ty xng du hàng không cng chn khu vc này làm trng đim trong
chin lc cnh tranh ca Công ty. Vì vy, vn đ làm sao gia tng s tha mãn
công vic ca ngi lao đng đ h tn ty, gn bó, hot đng có hiu qu đang rt
đc quan tâm ti Xí nghip xng du hàng không min Nam.
Xí nghip xng du hàng không min Nam là mt xí nghip nhà nc trc
thuc Công ty , tip qun vic thc hin lu tr và cp phát nhiên liu ti sân bay
Tân Sn Nht (trng đim) và 4 sân bay nh khác là Cn Th, Rch Giá, Liên
Khng và Buôn Mê Thut.
Trc nm 2008 tt c các xí nghip thành viên và công ty m VINAPCO
hot đng theo hình thc đc quyn. Cha có mt công ty nào ngoài VINAPCO
đc Chính ph cho phép tham gia vào ngành cung ng và thc hin vic tra np
nhiên liu hàng không. Do vy, hu nh tt c nhân s là t ngun ni b. Cán b
công nhân viên làm vic theo mô hình đc quyn. Ngi lao đng làm vic theo mt
thói quen c hu và gn nh h không đt nng vic có tha mãn đi vi công vic
hay không. H thc hin công vic, và nhn lng thng phúc li theo tng ngch
công vic cho đn khi v hu. Do đc quyn trong kinh doanh nên tâm lý chung ca
doanh nghip và ngi lao đng không chú trng nhiu đn các mi quan h bên
ngoài có liên quan trc tip đn hot đng kinh doanh doanh nghip và đc bit là đi
vi khách hàng, các hãng hàng không mua nhiên liu và dch v tra np nhiên liu.
Tình trng trì tr chung trong tâm lý, xem nh khách hàng và hiu qu thp trong
công vic xut phát t vic ngi lao đng có hay không có tha mãn trong công vic
đã không đc lu tâm, xem xét đúng mc.
T cui nm 2008, theo tinh thn cnh tranh thng mi, vi s cho phép
ca chính ph, mt nhà cung ng và thc hin vic tra np nhiên liu hàng không là
PJF đã đc phép nhy vào th trng. Vi lc lng lao đng có tính chuyên
3
nghip hn vì đã có nn tng cnh tranh trong mng kinh doanh xng du mt đt,
nhìn chung, mt bng nhân s , tuyn dng đào to và làm vic ca Xí nghip xng
du hàng không min Nam vn cha đc chun hóa bng. Và sang nm 2013 , s
ra đi ca h thng tra np ngm ca công ty Tapetco càng làm bc tranh thng
mi cnh tranh đm màu sc.
tng cng s cnh tranh trong thng mi vi nhà cung cp nhiên liu
th hai này, bên cnh vic đu t v c s h tng, chun hóa quy trình, nâng cao
công tác tip th xây dng hình nh, thì mt vic vô cùng quan trng đi vi Xí
nghip xng du hàng không min Nam là phi chú trng vào yu t con ngi. S
tích cc, nng đng, tn ty, làm vic có hiu qu ca ngi lao đng s là đòn by
chính đ to ra li th cnh tranh v phn mm. Vic l là, chnh mng, sai sót trong
công vic do mt nguyên nhân xut phát t s không tha mãn hay bt mãn trong
công vic ca mt cá nhân trong t chc có th s nh hng đn li ích chung ca
doanh nghip. Do vy, vic Xí nghip xng du hàng không min Nam tìm hiu các
yu t nào s nh hng đn s tha mãn trong công vic ca ngi lao đng ti
doanh nghip là mt điu tt yu và quan trng, nhm giúp nhà qun tr cp cao tìm
ra các gii pháp tt nht tng cng hiu qu trong công vic ca ngi lao đng.
Thc t đó đòi hi các nhà lãnh đo phi nâng cao hiu qu qun lý ngun
nhân lc, có nhng chính sách thích đáng to nên s hài lòng ca ngi lao đng
nhm "gi chân" ngi lao đng li doanh nghip, to nên s gn bó và s cng
hin ht mình ca h, to tin đ nâng cao hn na hiu qu kinh doanh và nng lc
cnh tranh cho doanh nghip. thc hin đc điu đó, trc ht nhà lãnh đo
phi hiu đc tâm t nguyn vng ca nhân viên mình, nhng đng c giúp h
gn bó lâu dài vi doanh nghip.
Ngày nay, tip cn vi quan đim ắlao đng là tài sn quý báu ca doanh
nghip” các nhà qun tr đã khám phá ra rng s tha mãn ca ngi lao đng là
yu t then cht đi đn thành công ca doanh nghip. Nng sut lao đng, thái đ
và tinh thn làm vic chu nh hng nhiu bi mc đ tha mãn ca ngi lao
đng trong công vic. Vì th, đ có mt đi ng lao đng hùng mnh, các ch
doanh nghip không ngi mnh tay ký các điu khon thù lao hp dn, sn sàng b
4
ra nhng khon đu t ln đ to không gian làm vic tin nghi , mc dù vy vn
có không ít ngi đang cm thy thiu tha mãn vi công vic ca mình. ắMt
cuc kho sát đc thc hin nm 2008 bi Careerbuilder- mt website vic làm
hàng đu th gii- đã ch ra rng s bt mãn đang tng lên trong gii làm công: c
trong 4 ngi thì có mt ngi đang cm thy chán nn vi vic làm ca mình, và
s ngi chán nn nh vy tng trung bình 20% trong 2 nm gn đây”
Trên th gii đã có nhiu nghiên cu nhiu nghiên cu v mi quan h tích
cc gia s tha mãn ca nhân viên và s tha mãn ca khách hàng nh Band
(1988), George (1990); Reynerse & Harker (1992); Scmitt & Allcheid (1995);
Schneider & Bowen (1985); Schneide, White & Paul (1998),…cho rng mt s
thay đi tích cc trong thái đ ca nhân viên s thúc đy đng c làm vic tt hn,
kt qu tác đng tích cc đn s hài lòng ca khách hàng. iu này đc bit đúng
vi nhng ngành có yu t con ngi đóng vai trò quyt đnh cht lng.
Do vy li th duy nht và lâu dài chính là con ngi trong t chc. Mi mt
thay đi trong điu kin môi trng kinh doanh làm tng thêm áp lc cho các doanh
nghip phi thay đi, ch đng sáng to vi công ngh mi, sn phm mi, dch v
mi nhm đáp ng yêu cu ngày càng cao ca khách hàng. ng thi t chc cn
phi thu hút, đào to và duy trì lc lng nhân viên vi cht lng cao nht nhm
thc thi các chin lc mt cách hiu qu và hoàn thành tt các mc tiêu đã đ ra
Hin nay ti Xí nghip xng du hàng không min Nam, vi lc lng lao
đng ngày càng tng và cng đ, s lng phc v các chuyn bay ngày càng
nhiu cng nh nhng yêu cu trong công vic ngày càng kht khe đ c gng đáp
ng tt nht đòi hi, chun mc ca các hãng hàng không quc t và quc ni thì
vic quan tâm đn nhu cu ca ngi lao đng đ h tha mãn vi công vic và tn
ty, làm vic hiu qu vi Xí nghip là điu rt cn thit. Nhiên liu hàng không
sau khi đc nhp vào Vit Nam đã đt đc s kim đnh v cht lng vô cùng
nghiêm ngt và cht ch. Do các yu t v vic đm bo cht lng nhiên liu trong
lu tr, lu thông và các dch v liên quan đn vic xut bán nhiên liu lên tàu bay
đc thc hin hoàn toàn bng con ngi đc đòi hi có đy đ s đào to bài bn
trong lnh vc hàng không là cc k quan trng nên vic tìm hiu các yu t s tác
5
đng đn s tha mãn ca ngi lao đng đn công vic là rt cn thit đ nâng cao
s tho mãn đi vi khách hàng là các hãng hàng không ni đa và quc t. Hn
na, vn đ nghiên cu nhng yu t nh hng đn s tha mãn công vic ca
ngi lao đng ngay ti Xí nghip xng du hàng không min Nam cha tng đc
thc hin trc đây.
Vì vy, lun vn s tp trung vào vic đo lng “Các yu t tác đng đn s
tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng ti Xí nghip xng du hàng không min
Nam” vì đây là yêu cu cn thit và có ý ngha cho mt doanh nghip c th.
1.2.ăMcătiêuănghiênăcu
Nghiên cu này đc thc hin nhm gii quyt đc nhng mc tiêu sau:
- Nghiên cu các yu t tác đng đn s tha mãn đi vi công vic ca ngi
lao đng ti Xí nghip xng du hàng không min Nam.
- xut mt s gii pháp đ giúp cho Xí nghip tng cng s tha mãn đi
vi công vic ca ngi lao đng, t đó góp phn n đnh và phát trin
ngun nhân lc ca Xí nghip.
thc hin đc các mc tiêu này, nghiên cu cn tr li các câu hi sau:
- Nhng yu t nào nh hng đn s tha mãn đi vi công vic ca ngi
lao đng ti Xí nghip và mc đ nh hng ca tng yu t.
- Có khác bit hay không gia mc đ tha mãn đi vi công vic ca Xí
nghip theo các đc đim cá nhân?
- Các gii pháp nào các nhà qun tr Xí nghip cn tp trung đ nâng cao s
tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng?
1.3.ăiătngăvƠăphmăviănghiênăcu
- i tng nghiên cu: là các yu t nh hng đn s tha mãn đi vi công
vic ca ngi lao đng ti Xí nghip xng du hàng không min Nam.
- Phm vi nghiên cu: lun vn tp trung nghiên cu trong phm vi khu vc min
Nam mà Xí nghip xng du hàng không min Nam đang tip qun, trong khong thi
gian nm 2012.
6
1.4.ăPhngăphápănghiênăcu
Phng pháp nghiên cu đc s dng trong đ tài này là phng pháp nghiên cu
đnh tính kt hp vi nghiên cu đnh lng.
- Nghiên cu đnh tính, đc s dng đ nghiên cu khám phá, điu chnh b sung
mô hình các yu t nh hng đn s tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng ti
Xí nghip và xây dng thang đo cho các yu t này.
- Nghiên cu đnh lng, đc s dng đ đánh giá, kim đnh các thang đo s tha
mãn ca ngi lao đng ti Xí nghip.
Mu điu tra đc thc hin bng phng pháp ly mu xác sut phân tng không
theo t l, ti các phòng ban t đi ca Xí nghip khu vc sân bay Tân Sn Nht và thông
qua hình thc gi bng câu hi trc tip.
Lun vn s dng các phng pháp phân tích nh: kim đnh thang đo thc hin
bng h s tin cy Cronbach Alpha, phân tích nhân t khám phá EFA, phân tích tng quan
hi quy tuyn tính, so sánh phng sai ANOVA thông qua phn mm SPSS 16.0.
1.5. ụănghaăcaănghiênăcu
Vic thc hin nghiên cu này vi mong mun đc đóng góp:
V mt thc tin:
- Xí nghip có th áp dng mô hình ca nghiên cu này vào vic nghiên cu
thc tin ca Xí nghip.
- a ra các kin ngh mang tính thc tin cao đ các nhà qun tr Xí nghip
quan tâm đúng và đ ti các yu t nh hng đn s tha mãn công vic ca
ngi lao đng.
1.6.ăKtăcuăcaălunăvn
Ni dung ca lun vn đc kt cu thành 06 chng nh sau:
Chng 1: Phn tng quan
Chng này gii thiu tng quan v đ tài. Chng 1 cng nêu lý do, ý ngha
ca vic nghiên cu đ tài, gii hn đi tng, phm vi nghiên cu, khái quát
v phng pháp nghiên cu.
7
Chng 2: C s lý thuyt v s tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng
ti t chc
Chng này tp trung vào c s lý thuyt v nhu cu ca con ngi và s tha
mãn chung ca ngi lao đng, tóm tt mt s nghiên cu đi trc có liên quan
đn đ tài. T đó xác đnh các yu t tác đng đn s tha mãn đi vi công
vic ca ngi lao đng.
Chng 3: Gii thiu tng quan v Xí nghip xng du hàng không min Nam và thc
trng các yu t nh hng đn s tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng ti Xí
nghip
Chng này tác gi gii thiu chung nht v lch s hình thành ca Xí nghip,
các đc đim chung ca lc lng lao đng và mô t thc trng các yu t có
nh hng đn s tha mãn công vic ca ngi lao đng ti đây.
Chng 4: Phng pháp nghiên cu
Trong Chng 4, tác gi đa ra quy trình thc hin nghiên cu. Mô t phng
pháp nghiên cu bao gm đnh tính và đnh lng. ng thi đa ra mô hình
nghiên cu v yu t tác đng đn s tha mãn đi vi công vic ca ngi lao
đng ti Xí nghip, xây dng thang đo và đa ra gi thuyt nghiên cu cho mô
hình đo lng mc đ tha mãn đi vi công vic ca ngi lao đng ti Xí
nghip.
Chng 5: Kt qu nghiên cu
Chng này tp trung vào phân tích các kt qu nghiên cu có đc t vic thu
thp kt qu Chng 4 bng phn mm SPSS 16.0. T đó, đa ra nhng kt
lun da trên nhng mu nghiên cu.
Chng 6: Kt lun và kin ngh v các gii pháp nhm tng cng s tha mãn đi vi
công vic ti Xí nghip xng du hàng không min Nam
Da trên kt qu phân tích ca Chng 5, đa ra nhng nhóm gii pháp cho các
nhà qun tr nhm mc đích nâng cao s tha mãn cho ngi lao đng đang
làm vic ti Xí nghip.
8
CHNGă2:ăCăS LụăTHUYT V S THAăMẩNăI VIăCỌNGă
VIC CAăNGIăLAOăNG TI T CHC
2.1. KháiăquátăvăsăthaămƣnăđiăviăcôngăvicăvƠăcácămôăhìnhănghiênăcuăvă
săthaămƣnăcôngăvicăcaăngiălaoăđng
Nhiu nm qua, nhiu nghiên cu liên quan đn con ngi v mt nhu cu
con ngi, s tha mãn trong công vic đã đc tin hành. Trong phn tng quan
lý thuyt này, khái nim v s tha mãn trong công vic s đc trình bày. Sau đó,
đ ngh mt mô hình ca s tha mãn công vic trong nghiên cu c th này đ t
đó s cung cp mt nn tng cho s phát trin các gi thuyt.
2.1.1. Khái quát v s tha mãn đi vi công vic
Theo Vroom (1964), tha mãn trong công vic là s đnh hng cm xúc có hiu
qu rõ ràng, tích cc ca ngi lao đng v vai trò ca công vic hin ti. Theo Weiss
(1967)
thì s tha mãn trong công vic là thái đ v công vic đc th hin bng cm
xúc, nim tin và hành vi ca ngi lao đng. Theo Smith, Kendal và Hulin (1969),
mc đ tha mãn vi các thành phn hay khía cnh ca công vic là thái đ nh hng
và ghi nhn ca nhân viên v các khía cnh khác nhau trong công vic (bn cht công
vic; c hi đào to và thng tin; lãnh đo; đng nghip; tin lng) ca h.
Locke (1976) thì cho rng s tha mãn trong công vic là mt phn ng thoi
mái và tích cc v s đánh giá mt công vic, thành tu công vic hay nhng kinh
nghim ngh nghip. Quinn và Staines (1979) thì cho rng tha mãn trong công vic
là phn ng tích cc đi vi công vic.
Mc đ tha mãn chung trong công vic có th đc hiu theo (Spector,
1997) là cách đnh ngha m rng ca vic thích (tha mãn), hoc không thích
(không tha mãn) vi công vic.
Theo Schemerhon (1993, đc trích dn bi Luddy, 2005) đnh ngha s
tha mãn công vic nh là s phn ng v mt tình cm và cm xúc đi vi các
khía cnh khác nhau ca công vic ca nhân viên
Theo Ellickson và Logsdon (2001, đc trích dn trong Châu Vn Toàn,
2009)
thì cho rng s tha mãn công vic đc đnh ngha chung là mc đ ngi
nhân viên yêu thích công vic ca h, đó là thái đ da trên s nhn thc ca ngi
9
nhân viên (tích cc hay tiêu cc) v công vic hoc iu kin làm vic ca h. Nói
đn gin hn, iu kin làm vic càng đáp ng đc các nhu cu, giá tr và tính
cách ca ngi lao đng thì mc đ tha mãn công vic càng cao.
Theo Kreitner và Kinicki (2007, đc trích dn trong Châu Vn Toàn,
2009), s tha mãn công vic ch yu phn ánh mc đ mt cá nhân yêu thích công
vic ca mình. ó chính là tình cm hay cm xúc ca ngi nhân viên đó đi vi
công vic ca mình.
Mc đ tha mãn vi các thành phn ca công vic đc đnh ngha theo
Smith, Kendal và ảulin (1969)
cho rng s tha mãn vi công vic là thái đ nh
hng, ghi nhn ca nhân viên v các khía cnh khác nhau trong công vic. Mc dù
các cách đo lng khác nhau, tuy nhiên hình thc tip cn theo các thành phn ca
công vic s giúp các nhà qun tr nhn bit đc các đim mnh và đim yu ca
t chc, và các nhân t nào đc nhân viên đánh giá cao nht hoc thp nht
(DeConick and Stilwell C.D. 2004)
Theo Hoppock (1935, trích dn bi Scott và đng s, 1960)
cho rng vic đo
lng s tha mãn công vic bng 2 cách (a) đo lng s tha mãn công vic nói
chung và (b) đo lng s tha mãn công vic các khía cnh khác nhau liên quan
đn công vic. S tha mãn công vic nói chung không đn thun là tng cng s
tha mãn ca nhiu khía cnh khác nhau, mà có th đc xem nh mt bin riêng.
Theo Trn Kim Dung (2005), s tha mãn đi vi công vic ca nhân viên
đc đnh ngha và đo lng theo c hai khía cnh tha mãn nói chung đi vi
công vic và tha mãn theo các yu t thành phn ca công vic. S tha mãn nói
chung ca con ngi là cm giác khi h hài lòng, hnh phúc v nhng nhu cu mà
h đt ra và đt đc nh s tác đng ca bn thân, các yu t khách quan và ch
quan khác. S tha mãn trong công vic bao gm nhng nhu cu ca con ngi đt
đc thông qua s tác đng và nh hng ca các yu t trong iu kin làm vic.
Theo nhn đnh ca tác gi thì s tha mãn đi vi công vic ca nhân viên
là tp hp tt c nhng nhu cu cá nhân nào đó ca h đi vi công vic và nó đc
th hin thông qua cm xúc, hành vi ca h trong công vic. Khi nhng nhu cu
này đc tha mãn, s tha mãn đi vi công vic ca h s tng lên.
10
2.1.2. Các mô hình nghiên cu lý thuyt
Nhu cu đc hiu là s cn thit v mt cái gì đó. Nhu cu là tính cht ca
c th sng, biu hin trng thái thiu ht ca chính cá th đó và do đó phân bit nó
vi môi trng sng.
Hiu đc nhu cu ca ngi lao đng là nhân t quan trng giúp cho doanh
nghip có chính sách gn kt cht ch hn vi mong mun, tâm t ca ngi lao
đng. Mt khi nhu cu ca ngi lao đng đc tho mãn thì mc đ hài lòng ca
ngi lao đng v công vic và t chc ca mình s tng lên và nh vy h s gn
kt nhiu hn vi doanh nghip.
Chính vì tm quan trng ca nhng nhu cu trong vic nghiên cu s tha
mãn ca nhân viên đi vi công vic, chng này s tóm tt li mt s lý thuyt v
nhu cu làm c s cho vic xây dng mô hình phn sau.
2.1.2.1 Thuytăcpăbcănhuăcu Maslow (1943)
c trích dn t Nguyn Hu Lam (2007), ắThuyt cp bc nhu cu ca
Maslow (1943) là mt thuyt có s hiu bit rng ln v nhu cu ca con ngi.
Thuyt này nhn dng đc tng quát các nhu cu t nhiên ca con ngi. Các nhu
cu này đc sp xp t ắđáy” lên đn ắđnh”. Bc thang nhu cu ca Maslow đc
chia làm nm bc, trong đó gm hai mc: mc thp là hai bc nhu cu gm nhu cu
v th cht và sinh lý, nhu cu v an toàn và an ninh; mc cao là ba bc nhu cu gm
nhu cu v xã hi, nhu cu v t trng, nhu cu v s t th hin.
Nhu cu sinh lý: là nhu cu thp nht trong bc thang nhu cu Maslow. Nhu
cu này đc th hin ch yu thông qua tin lng ti các t chc. ây là nhu cu
thng phát sinh đu tiên, đm bo các yu t cn thit cho s tn ti ca con ngi.
Nhu cu an toàn: bao gm nhng yu t đm bo s an toàn ca ngi lao đng
ti ni làm vic v c đi sng vt cht và tinh thn, đc th hin thông qua môi
trng, iu kin làm vic, bo him xã hi, bo him y t, các chính sách phúc li.
Nhu cu xã hi: th hin nhu cu có các mi quan h tt vi nhng ngi
xung quanh ca ngi lao đng ti ni làm vic nh quan h vi cp trên, đng
nghip, khách hàng, đi tác.
Nhu cu t trng: là nhu cu đc tôn trng ca ngi lao đng. Nhu cu này
11
th hin vic nhng kt qu đt đc sau khi hoàn thành công vic, vic đc ghi
nhn. thng đc th hin bn cht công vic.
Nhu cu t th hin: là nhu cu cao nht và cng là nhu cu khó đc tha
mãn nht. Nhu cu này đc th hin c hi đào to, c hi thng tin, đc t
khng đnh bn thân.
Bng 2.1:ăCácăyu t trong bc thang nhu cu ca Maslow
Nhuăcu
căthcăhinătiăniălƠmăvic
T khng đnh mình
C hi đào to, thng tin, phát trin sáng to
Ghi nhn, tôn trng
c ghi nhn, v trí cao, tng thêm trách nhim
Xã hi
Nhóm làm vic, đng nghip, lãnh đo, khách hàng.
An toàn
Công vic an toàn, lâu dài
Vt cht - sinh lý
Nhit đ, không khí, lng c bn
Ngun: Trn Kim Dung (2005), Nhu cu, s tha mãn ca nhân viên và cam kt đi vi
t chc, tài nghiên cu khoa hc cp b, Trng i hc Kinh t TPHCM.
Theo thuyt này, ta có th thy, con ngi dù trong bt k hoàn cnh nào cng có
nhu cu. Con ngi cá nhân hay con ngi trong t chc đu hành đng theo nhu cu.
Khi nhu cu đc tha mãn, con ngi đc khuyn khích hành đng. Mi mt cp bc
nhu cu ng vi nhng th hin khác nhau ti ni làm vic, có th tóm tt nh sau:
ây là mt lý thuyt phù hp vi tình hình thc t ti Vit Nam và cng là lý
thuyt đc ng dng nhiu nht trong các nghiên cu. Do tính hp lý và thông dng
này, tác gi s dng thuyt cp bc nhu cu ca Maslow làm c s cho vic xây
dng các yu t tác đng đn s tha mãn ca nhân viên đi vi công vic.
A.Maslow cho rng làm tha mãn các nhu cu cp thp là d hn so vi vic
làm tha mãn các nhu cu cp cao vì các nhu cu cp thp là có gii hn và có th
đc tha mãn t bên ngoài. Ọng còn cho rng đu tiên các nhu cu cp thp nht
hot đng, nó đòi hi đc tha mãn và nh vy nó là đng lc thúc đy con ngi
hành đng- nó là nhân t đng viên. Khi các nhu cu này đc tha mãn thì nó
không còn là yu t đng viên na lúc đó các nhu cu cp đ cao hn s xut hin.
Thuyt cp bc nhu cu ca Maslow đã có mt n ý quan trng đi vi các
nhà qun tr, đó là mun đng viên ngi lao đng thì điu quan trng là bn phi
hiu ngi lao đng ca bn đang cp đ nhu cu nào. T s hiu bit đó cho
phép bn đa ra các gii pháp phù hp cho vic tha mãn nhu cu ca ngi lao
đng đng thi đm bo đt đn mc tiêu t chc.”
12
2.1.2.2. ThuytăERG caăAlderferă(1969)
c trích dn t Nguyn Hu Lam (2007),Clayton Alderfer đã đa ra trong
lý thuyt ERG 3 kiu nhu cu:
Thuyt E.R.G ca Clayton Alderfer đã tin hành sp xp li thuyt cp bc
nhu cu ca Maslow. Vì vy, trong thuyt E.R.G cng có lý thuyt ging nh
thuyt cp bc nhu cu ca Maslow, tuy nhiên đã đc rút gn thành ba nhu cu
c bn: nhu cu tn ti, nhu cu quan h và nhu cu phát trin.
Nhu cu tn ti: tc là phn nhu cu sinh lý và an toàn ca Maslow, nó là
nhng nhu cu th cp, ti cn thit ca con ngi đ tn ti.
Nhu cu quan h: tc là phn nhu cu xã hi và mt phn nhu cu t trng
ca Maslow. Nó đc xem nh là nhng nhu cu ca con ngi v các mi quan h
trong cuc sng và s tác đng qua li ca các mi quan h đó nh hng đn h.
Nhu cu phát trin: tc là mt phn t trng (phn đc đáp ng bi các tác
nhân ch quan) và nhu cu t th hin ca Maslow. Nó đc xem nh là nhng nhu
cu ca con ngi v vic phát trin cá nhân ca h.
Trong khi Maslow cho rng tha mãn các nhu cu mc thp s là đng lc
thúc đy con ngi hành đng, lúc đó các nhu cu mc cao hn s xut hin thì
Alderfer li cho rng con ngi cùng mt lúc theo đui vic tha mãn c ba nhu cu
c bn. Bên cnh đó, Alderfer còn cho rng khi mt nhu cu nào đó b cn tr không
đc tha mãn thì có th đc bù đp bi nhu cu khác. ây là đim mi ca thuyt
E.R.G so vi thuyt cp bc nhu cu ca Maslow.
2.1.2.3. Thuytă2ănhơnăt caăHerzbergă(1959)
c trích dn t Nguyn Hu Lam, (2007)
Thuyt hai nhân t chia làm 2 loi: nhân t duy trì và nhân t đng viên.
Các nhân t duy trì: bao gm phng pháp giám sát, h thng phân phi thu
nhp, quan h vi đng nghip, iu kin làm vic, chính sách ca công ty, cuc sng
cá nhân, đa v, quan h qua li gia các cá nhân.
Các nhân t đng viên: bao gm s thách thc ca công vic, c hi thng tin, ý
ngha ca thành tu, s nhn dng khi công vic đc thc hin, ý ngha ca trách nhim.
Khi nhng nhân t duy trì đc tha mãn, nhân viên s không có s bt mãn trong
13
công vic, ngc li s dn đn s bt mãn. Khi nhng nhân t đng viên đc tha mãn,
nhân viên s tha mãn trong công vic, ngc li s dn đn s không tha mãn.
Thông qua thuyt hai nhân t, ta có th nhn thc đc tm quan trng ca các
nhân t đng viên trong vic to nên s tha mãn ca nhân viên trong công vic. Tuy
nhiên cng nh các nghiên cu ca các nhà nghiên cu trc, c th là vic nhiu
nghiên cu đã bác b vic các nhân t duy trì không to nên s tha mãn ca nhân viên
trong công vic (Kreitner & Kinicki, 2007), tác gi cng cho rng vic tác đng đn s
tha mãn ca nhân viên trong công vic cng không th ph thuc vào mt nhân t
đng viên mà còn ph thuc c vào nhân t duy trì vì s tha mãn trong công vic ca
nhân viên ch n đnh khi s bt mãn trong công vic b loi b và to ra s tha mãn.
Frederick Herzberg đã phát trin thuyt đng viên ca ông ta bng cách đ ngh
các chuyên gia làm vic trong các xí nghip công nghip lit kê các nhân t làm h
tha mãn và các nhân t làm cho h đc đng viên cao đ. ng thi yêu cu h lit
kê các trng hp (nhân t) mà h không đc đng viên và bt mãn. Phát hin ca
F.Herberg đã to ra mt s ngc nhiên ln vì nó làm đo ln nhn thc thông thng
ca chúng ta. Chúng ta thng cho rng đi nghch vi bt mãn là tha mãn và ngc
li. Tc là ch có hai trng thái hoc là bt mãn hoc là tha mãn.
T nhng thông tin thu thp đc, F.Herberg ch ra rng đi nghch vi bt mãn
không phi là tha mãn mà là không bt mãn và đi nghch vi s tha mãn không
phi là s bt mãn mà là không tha mãn. Các nhân t liên quan ti s tha mãn đi
vi công tác còn gi là nhân t đng viên - các nhân t này là khác bit vi các yu t
có liên quan đn s bt mãn - còn đc gi là nhân t duy trì hay lng tính.
i vi các nhân t đng viên nu đc gii quyt tt s to ra s tha mãn
và t đó s đng viên ngi lao đng làm vic tích cc và chm ch hn. Nhng
nu không đc gii quyt tt thì to ra tình trng ch cha chc đã bt mãn.
Trong khi đó đi vi các nhân t duy trì, nu gii quyt không tt s to ra s
bt mãn, nhng nu gii quyt tt thì to ra tình trng không bt mãn ch cha chc
đã có tình trng tha mãn.
Ví d nh h thng phân phi thu nhp đn v bn nu đc xây dng
không tt s to cho bn s bt mãn, song nu nó đc xây dng đúng thì cha chc
to ra cho bn s tha mãn. Các nhân t đc F.Herzberg lit kê nh sau:
14
Bng 2.2:ăCácănhơnăt duyătrìăvƠăđngăviên
Cácănhơnătăduyătrì
Cácănhơnătăđngăviên
1. Phng pháp giám sát
1. S thách thc ca công vic
2. H thng phân phi thu nhp
2. Các c hi thng tin
3. Quan h vi đng nghip
3. ụ ngha ca các thành tu
4. iu kin làm vic
4. S nhìn nhn khi công vic đc thc hin
5. Chính sách ca công ty
5. ụ ngha ca các trách nhim
6. Cuc sng cá nhân
7. a v
8. Quan h qua li gia các cá nhân
Ngun: Nguyn Hu Lam, 2007, Hành vi t chc, Nhà xut bn thng kê
Thuyt hai nhân t ca F.Herzberg có nhng n ý quan trng đi vi các nhà
qun tr:
- Nhng nhân t làm tha mãn ngi lao đng khác vi các nhân t to ra s
bt mãn. Vì vy, bn không th mong đi s tha mãn ca ngi lao đng bng
cách đn gin là xóa b các nguyên nhân gây ra s bt mãn.
- Vic đng viên ngi lao đng đòi hi phi gii quyt tha đáng, đng thi
c hai nhóm nhân t duy trì và đng viên. Trách nhim ca đi ng qun tr là phi
loi tr s bt mãn và to ra s tha mãn không th ch chú trng mt nhóm nào c.
- Các nhân t liên quan ti s tha mãn còn gi là nhân t đng viên- các
nhân t này là khác bit vi các yu t có liên quan đn s bt mãn- còn đc gi là
nhân t duy trì hay lng tính.
2.1.2.4. Thuytăvănhuăcuăthúcăđy caăMcClellandă(1988)
c trích dn t Nguyn Hu Lam, 2007
David C.McClelland cho rng con ngi có ba nhu cu c bn: nhu cu
thành tu, nhu cu liên minh, và nhu cu quyn lc.
- Nhu cu thành tu: ngi có nhu cu thành tu cao là ngi luôn theo đui
vic gii quyt công vic tt hn. H mun vt qua khó khn, tr ngi. H mun
cm thy rng thành công hay tht bi ca h là kt qu ca nhng hành đng ca
h. iu này có ngha là h thích các công vic mang tính thách thc. Nhng ngi
có nhu cu thành tu cao đc đng viên làm vic tt hn.
- Nhu cu liên minh: là ging nh nhu cu tình yêu xã hi ca A.Maslow-
15
đc chp nhn, tình yêu, bn bè Ngi lao đng có nhu cu liên minh mnh s
làm vic tt hn nhng loi công vic mà s thành công ca nó đòi hi k nng
quan h và s hp tác. Nhng ngi có nhu cu liên minh mnh rt thích nhng
công vic mà qua đó to ra s thân thin và các quan h xã hi.
- Nhu cu quyn lc: là nhu cu kim soát và nh hng iu kin làm vic
ca ngi khác. Các nhà nghiên cu ch ra rng ngi có nhu cu quyn lc mnh
và nhu cu thành tu có xu hng tr thành nhà qun tr. Mt s ngi còn cho
rng nhà qun tr thành công là ngi có nhu cu quyn lc mnh nht, k đn là
nhu cu thành tu và sau cùng là nhu cu liên minh.
2.1.2.5. Thuytăcôngăbng caăAdamsă(1963)
c trích dn trong Châu Vn Toàn (2009)
Theo John Stacy Adams, Thuyt công bng ca Adams đa ra nhng yu t
ngm và mang tính bin đi tác đng đn s nhìn nhn và đánh giá ca nhân viên
v công ty và công vic ca h.
Theo thuyt này, s công bng s làm gia tng s gn bó, mi quan h ca
nhân viên vi công ty, to ra s đng viên và đng lc thúc đy ngi lao đng sn
sàng làm vic có hiu qu hn.
Khi ngi lao đng cho rng h b đi x không tt, không công bng, phn
thng h nhn đc không xng đáng vi công sc lao đng và thành qu công
vic mà công ty mang li cho h, h s cm thy bt mãn và th hin s bt mãn
bng nhiu cách nh: gim hào hng, gim n lc làm vic, khó chu vi đng
nghip hoc có th phá ri công ty và thm chí là ngng vic. ây là xu hng tt
yu s xy ra mà theo thuyt công bng, Adams gi đó là tình trng ngi lao đng
cm thy h không đc đi x công bng và tìm cách thit lp s công bng cho
chính mình.
Thuyt công bng đòi hi ngi qun lý phi quan tâm đn các nhân t chi
phi s nhn thc ca ngi lao đng v s công bng, t đó tìm cách tác đng đn
các nhân t đó, to cho ngi lao đng s tha mãn đi vi công vic.
16
Công bng, và dính dáng đn tình hung đng viên mà chúng tôi tìm kim là
đánh giá vic dùng mô hình, điu này không ph thuc vào vic m rng ra nhng con
ngi tin rng phn thng đt đn nhng n lc cng nh s cn thit vi nim tin là
phn thng đt đn n lc. Hn na, công bng, vi cm giác là s công bng vô t
mà s đng viên làm nn móng thông thng, thì ph thuc vào s so sánh mt ngi
làm gia t l đu t/ phn thng ca ngi y vi t l yêu thích (hay chu đng) bi
nhng ngi khác đc xem xét nh vy trong mt tình hung tng t.
Tóm li, thuyt v công bng ch ra rng ngi lao đng cm thy tha mãn
và có đng lc nu h đc đi x công bng vô t trong mt t chc. Mt thuyt
khuynh hng khác không nêu trong nghiên cu cng đ cp rng các mc đ cao
hn ca lòng t trng và s t tin vào phm cht ca mình nói chung s dn đn s
tha mãn trong công vic cao hn.
2.2. Cácănghiênăcuăvăsăthaămƣnăđiăviăcôngăvicăcaăngiălaoăđng
Da trên nhng hc thuyt liên quan đn s tha mãn đi vi công vic đc
nêu trên, các nhà nghiên cu đã xem xét và tin hành nghiên cu đ kim đnh xem
nhân t nào thc s nh hng đn s tha mãn đi vi công vic đi vi ngi lao
đng nói chung, hoc các doanh nghip, các ngành ngh riêng bit. im qua mt
s nghiên cu nh bên di:
Theo cách tip cn ca Foreman Facts (Vin quan h lao đng NewYork,
1946), s hài lòng ca nhân viên bao gm s hài lòng v 10 yu t: K lut khéo léo,
s đng cm vi các vn đ cá nhân ngi lao đng, công vic thú v, đc tng tác
và chia s trong công vic, an toàn lao đng, iu kin làm vic, lng, đc đánh
giá đy đ các công vic đã thc hin, trung thành cá nhân đi vi cp trên, thng tin
và phát trin ngh nghip. Mô hình 10 yu t này cng đc Kovach (1980,1994),
Bob Nelson, Blanchard Training & Development (1991), Silverthorne (1992), Sheryl
& Don Grimme GHR Training Solutions (1997-2001), Cynthia D. Fisher &Anne
Xue Ya Yuan (1998) s dng đ nghiên cu trên nhiu nc nh Trung Quc, ài
Loan, Nga, M (đc trích dn bi Trn Kim Dung, 2005). Ti Vit Nam, Nguyn
V Duy Nht (2009)
cng đã s dng thang đo 10 yu t này khi đo lng mc đ
tha mãn ca nhân viên trong ngành dch v Vin thông.
Các nhà nghiên cu Weiss, Dawis, England và Lofquist (1967)
đã đa ra