MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA ĐIỀU HÀNH CÔNG TY VỚI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o




NGUYN TH THÚY NHO





 TÀI:
MI TNG QUAN GIA IU HÀNH
CÔNG TY VI HIU QU HOT NG CA
CÁC CÔNG TY NIÊM YT  VIT NAM




LUN VN THC S KINH T

o0o
TP. H Chí Minh – 2012


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o




NGUYN TH THÚY NHO





 TÀI:

MI TNG QUAN GIA IU HÀNH
CÔNG TY VI HIU QU HOT NG CA
CÁC CÔNG TY NIÊM YT  VIT NAM





LUN VN THC S KINH T


Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã ngành: 60340201
Ngi hng dn khoa hc: GS.TS. Trn Ngc Th

o0o
TP. H Chí Minh – 2012
1



MC LC

A. TÓM TT 6
B. PHN NGHIÊN CU 7
CHNG I. CÁC NGHIÊN CU TRC V CÁC NHÂN T IU HÀNH NH HNG N
HIU QU HOT NG TRONG CÔNG TY C PHN 7
1.1. im s qun tr công ty và hi qu hot đng ca công ty c phn 7
1.2. Cu trúc s hu và hiu qu hot đng ca công ty c phn 8
1.3. Quy mô và tính đc lp ca ban hi đng qun tr và hiu qu hot đng 9
1.4. Vn đ ngi đi din và hiu qu hot đng 9
1.5. Kt lun 11
CHNG II. XÂY DNG MÔ HÌNH NGHIÊN CU 12
2.1. Phát trin các gi thit nghiên cu 12
2.1.1. Mi tng quan gia cu trúc s hu vi hiu qu hot đng ca công ty c phn: 12
2.1.1.1. T l s hu c phn ca Nhà nc và hiu qu hot đng: 12
2.1.1.2. T l s hu c phn nc ngoài và hiu qu hot đng: 13
2.1.2. Mi tng quan gia t l s hu ca HQT vi hiu qu hot đng ca công ty c phn 15
2.1.3. Mi tng quan gia t l s hu ca BG vi hiu qu hot đng ca công ty c phn 17
2.1.4. Mi tng quan gia s hu tp trung và hiu qu hot đng ca công ty c phn 19
2.2. Xây dng mô hình nghiên cu 20
2.2.1. Bin ph thuc: 20
2.2.2. Bin đc lp 20
2.2.3. Bin kim soát 21
2.3. Thit lp phng trình hi quy xác đnh mi tng quan gia các nhân t điu hành công ty và hiu

qu hot đng 24
2.4. Ngun d liu và phng pháp thu thp 24
2.5. Phng pháp x lý s liu và lý gii kt qu nghiên cu 25
2.5.1. Phng pháp x lý s liu 25
2.5.2. Lý gii kt qu nghiên cu 26
2.6. Kt lun 27
CHNG III. LÝ GII KT QU NGHIÊN CU 28
3.1. Lý gii kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi tp d liu tng th 28
3.1.1. Thng kê mô t các bin đc lp, các bin kim soát và bin ph thuc 28
3.1.2. Kim đnh tng quan cp gia các bin đc lp và các bin kim soát 30
3.2. Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi trong các phân t thng kê 32
3.2.1. Phân t thng kê theo quy mô vn 32
3.2.2. Phân t thng kê theo t l n 35
3.2.3. Phân t thng kê theo cng đ cnh tranh trong ngành 39
2



3.3. Chp nhn hoc bác b gi thit, lý gii kt qu nghiên cu 42
TÀI LIU THAM KHO 51
C. PHN PH LC 52
1. Phiu kho sát đánh giá cng đ cnh tranh trong mt s ngành kinh t 52
2. Bng kt qu phân loi mc đ cnh tranh ngành thông qua kho sát 54
3. Bng d liu kho sát 55
4. Biu đ thng kê mô t các bin 111
3



DANH MC HÌNH

Hnh B-1: Các mi tng quan đc xem xét đ xây dng mô hình 12
Hình B-2: Mô hình nghiên cu nh hng ca các nhân t điu hành công ty đn hiu qu hot
đng ca các công ty c phn 23

4



DANH MC BNG

Bng B-1: Kt qu thng kê mô t các bin đc lp, các bin kim soát và bin ph thuc đi vi tp
d liu tng th 28
Bng B-2: H s tng quan cp gia các bin đc lp và các bin kim soát đi vi tp d liu
tng th 30
Bng B-3: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi tp d liu tng th. 31
Bng B-4: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công ty có quy mô vn nh.
33
Bng B-5: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công ty có quy mô vn
trung bình. 33
Bng B-6: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công ty có quy mô vn ln.
34
Bng B-7: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công ty có t l n thp. .35
Bng B-8: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công ty có t l n cao 37
Bng B-9: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi phân t thng kê theo cng đ
cnh tranh thp 39
Bng B-10: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi phân t thng kê theo cng
đ cnh tranh trung bình 40
Bng B-11: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi phân t thng kê theo cng
đ cnh tranh cao 41

Bng B-12: Tng hp h s hi quy trong mu tng th và trong các phân t thng kê. 42
Bng B-13: Bng h s hi quy gia t l s hu Nhà nc và hiu qu hot đng: 43
Bng B-14: Bng h s hi quy gia t l s hu c phn nc ngoài và hiu qu hot đng 43
Bng B-15: Bng h s hi quy gia t l s hu c phn t nhân ln và hiu qu hot đng 44
Bng B-16: Bng h s hi quy gia t l s hu c phn ca thành viên HQT và hiu qu hot
đng 44
Bng B-17: Bng h s hi quy gia t l s Ch tch HQT kiêm nhim TG và hiu qu hot
đng 45
Bng B-18: Bng h s hi quy gia t l s ca BG và hiu qu hot đng 45
Bng B-19: Bng h s hi quy gia t l s tp trung và hiu qu hot đng 46

5



DANH MC T VIT TT VÀ THUT NG

T Ý ngha
BG Ban giám đc
CTCP Công ty cphn
HCD i hi đng c đông
DNNN Doanh nghip nhà nc
FDI
u t trc tip nc ngoài
(Foreign Direct Investment)
FPI
u t gián tip nc ngoài
(Foreign Portfolio Investment)
HAX
S Giao dch chng khoán TP. Hà Ni

(Hanoi City Secutities Exchange)
HQT Hi đng qun tr
HOSE
SGiao dch chng khoán TP. HChí Minh
(Hochiminh City Secutities Exchange)
OECD
Tchc Hp tác và Phát trin kinh t
(Organisation for Economic Co-operation and Development)
RE T sut sinh li kinh t ca tài sn
ROA
T sut li nhun trên tng tài sn
(Return On Asset)
ROE
T sut li nhun trên vn ch s hu
(Return On Equity)
ROI
T sut li nhun trên vn đu t
(Return On Investment)
TG Tng giám đc/Giám đc

6



A. TÓM TT
iu hành công ty đc bit quan trng đi vi công ty đi chúng, là nhân t rt
quan trng nh hng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn. Nghiên cu mi
tng quan gia các nhân t điu hành công ty vi hiu qu hot đng ca công ty c
phn trong nhóm công ty có quy mô vn nh, tôi tìm thy mi tng quan dng gia t
l s hu ca ch tch HQT kiêm nhim TG vi hiu qu hot đng. Khi nghiên cu

nhóm công ty có t l n cao, tôi cng tìm ra đc t l s hu ca ch tch HQT có
tng quan âm vi hiu qu hot đng, đng thi t l s hu tp trung cng có tng
quan dng vi hiu qu hot đng. Cng trong nhóm công ty có t l n cao này, phát
hin ra đc mi tng quan dng gia t l s hu c phn ca HQT kiêm nhim
TG vi hiu qu hot đng c phn.

T khóa chính: điu hành công ty, t l s hu, hiu qu hot đng.
Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu mi tng quan gia cu trúc s hu vi hiu qu hot đng ca
công ty c phn  Vit Nam
Nghiên cu mi tng quan gia đc tính ca HQT và Ban Giám c vi hiu
qu hot đng ca công ty c phn
Nghiên cu mi tng quan gia s hu tp trung và hiu qu hot đng ca
công ty c phn
7



B. PHN NGHIÊN CU

CHNG I. CÁC NGHIÊN CU TRC V CÁC NHÂN T IU
HÀNH NH HNG N HIU QU HOT NG TRONG CÔNG TY
C PHN
1.1. im s qun tr công ty và hi qu hot đng ca công ty c phn
Brown và Cayler (2004) trong bài nghiên c “ iu hành công ty và hiu qu
hot đng ca doanh nghip” đã xây dng thc đo qun tr doanh nghip, đc gi là
Gov-Score, mà d liu đc cung cp bi ISS. Các thành phn ca Gov-Score đc
chia ra thành 8 nhóm:
 Kim toán
 Ban điu hành

 c ch
 Trình đ hc vn ca ban điu hành
 Thù lao ca hi đng qun tr và ban điu hành
 S hu c phn ca ban điu hành
 Tin trình th thi
 Tình trng ca công ty
Bng nghiên cu trên 2300 công ty, Brown và Cayler đã tìm mi liên h gia
Gov-Score vi 6 thc đo hiu qu ca công ty đc xp vào 3 loi: ROE; giá tr
(Tobin’Q) và chi tr cho c đông. Nghiên cu này ch ra rng nhng công ty đc qun
tr tt hn to li nhun tt hn, có giá tr tt hn và chi tr li tc cho c đông cao hn.
Bên cnh đó, Brow và Cayler còn tha nhn nhng doanh nghip có Hi đng qun tr
có nhiu thành viên đc lp thì ROE, biên li nhun, t l c tc và mua li c phn cao
hn. Nghiên cu cng cho thy thành viên hi đng qun tr hn ch có th ci thin
hiu qu ca doanh nghip bi vì vic gia tng kim tra các quyn li ca hi đng qun
tr có quy mô ln thì khó hn bi thông tin và quyt đnh t hn.
Mt báo cáo nm 2005 do ISS ch ra rng nhng công ty có c cu qun tr tt thì
có ri ro thp hn, li nhun tt hn và giá tr công ty cao hn. Hiu qu hot đng đc
đo lng qua các ch tiêu: t sut li nhn trên vn đu t (ROI), t sut c tc hang
8



nm, t sut li nhun ròng và P/E. Nhng công ty qun tr tt hn nhng công ty qun
tr kém nht đn 13 trên 16 thc đo tài chính v hiu qu hot đng, ng h cho quan
đim rng điu hành công ty tt hn s dn đn hiu qu hot đng tt hn.
Mt nghiên cu CLSA-Credit Lyonnais Securities Asia nghiên cu 945 công ty
trong 25 quc gia mi ni và 18 ngành, cho thy các công ty có ch s qun tr cao hot
đng tt vi t sut li nhun cao hn.
Vi các nghiên cu trên , ta thy có mi tng quan dng gia mc xp hng
điu hành công ty và hiu qu hot đng.

1.2. Cu trúc s hu và hiu qu hot đng ca công ty c phn
Khi bàn v cu trúc s hu, ngi ta phân loi thành cu trúc tp trung hoc phân
tán. Trong công ty c phn có cu trúc s hu tp trung, c đông thiu s không th tác
đng vào quyt đnh cao cp, mc dù có quyn biu quyt. Trong công ty có cu trúc s
hu phân tán thì không c đông nào chi phi công ty đc; vì vy, c đông thiu s
thông qua phiu bu ca mình có th tham gia vào quá trình ra quyt đnh. Ngoài ra, khi
nói đn vn đ cu trúc s hu, thì s hu nhà nc cng đc bàn lun và nghiên cu
nhiu. ây thc cht là s hu toàn dân, do nhà nc là đi din ch s hu. Vn đ
đc đt ra  đây là: Vn đ ngi đi din? Nu ngi đi din theo đui các mc tiêu
riêng t, nh vy s mâu thun vi li ích ca nhà nc. Vn đ này s đc tác gi đ
cp trong phn 1.4.

Gillan & Starks (2003) khi nghiên cu đn vn đ cu trúc s hu đã cho ra kt
qu là các nhà đu t t chc nc ngoài đóng vai trò ht sc quan trng trong vic to
lp môi trng tích cc, thúc đy s thay đi thc hành qun tr công ty trên toàn th
gii. Trong khi đó, các t chc trong nc có quan h kinh doanh vi các công ty đa
phng có th phi bt buc trung thành vi phong cách qun lý ca nhà qun tr.
Tác gi Mahmood Osman và Imam và Mahfujia Malik khi nghiên cu “ Hiu
qu hot đng và Qun tr công ty thông qua cu trúc s hu: bng chng t TTCK
Bangladesh nm 2007” đo lng bi t sut sinh li t đu t c phiu và Tobin’Q. Cu
trúc s hu đc chia thành t l s hu nhà nc, t l s hu nc ngoài, t l s hu
công chúng, t l s hu ca các t chc và t l s hu ca các nhà tài tr. Kt qu là t
l s hu nc ngoài có tng quan dng và đt mc ý ngha thng kê vi hiu qu
9



hot đng. Nhng công ty vi t l s hu ca các t chc cao có t l chi tr c tc cao
và nhng công ty có tính cht s hu tp trung chi tr c tc thp hn.
1.3. Quy mô và tính đc lp ca ban hi đng qun tr và hiu qu hot đng

Cu trúc và trách nhim ca hi đng qun tr khác nhau  mi nc.  c thì
HQT không nht thit phi là đi din duy nht cho quyn lôi ca c đông mà còn cho
c nhng ngi có quyn và ngha v liên quan. Còn  M, đi din ca lien đoàn lao
đng cng có thành viên trong HQT.  Anh quy đnh rt rõ phi có ít nht 3 thành
viên bên ngoài nm trong HQT (còn gi là thành viên đc lp), ch tch HQT và
CEO phi là 2 thành viên khác. Trong khi đó  Nht, chúng ta thng nghe đn nhng
danh xng Ch tch-Tng giám đc, hàm ý mt ngi có th nm c hai vai.  Vit
Nam, hin đang có tranh lun, liu rng nhóm c đông ln trong nc và c đông nc
ngoài nu nh kiêm luôn không phi chc danh ch tch HQT mà còn c chc danh
Tng giám đc có làm tng hiu qu hot đng hay không?
Nghiên cu v vai trò ca HQT ca Weibach và các cng s 1988, cho thy
HQT đc la chn ngoài công ty có xu hng thân thin vi c đông hn nhng
HQT b chi phi bi các c đông bên trong công ty. Và theo h hi đng qun tr bên
ngoài thì có l là tt hn vì h thng đc b nhim sau nhng hiu sut kém hay hu
ht đu phi chng t giá tr ca h trong các tình hung khng hong, mi tng quan
gia HQT bên ngoài và giá tr công ty thng b che khut.
Trong khi đó Hermalin và Weissbach (1991) đã nghiên cu hiu qu hot đng
ca công ty vi nhng loi hình qun tr khác nhau và thy rng không có s khác bit
đáng k hiu qu hot đng trong nhng công ty này. Các kt qu khác nhau đã cho thy
tính đc lp ca HQT không có mi tng quan rõ rt vi kt qu hot đng.
Eisenberg và các cng s (1998) và Yermack (1996) nghiên cu v quy mô ca
HQT cho ra kt qu gây ra tác đng tiêu cc đn hiu qu hot đng. Nh vy quy mô
HQT và giá tr công ty có tng quan âm.
1.4. Vn đ ngi đi din và hiu qu hot đng
Vn đ ông ch và ngi đi din (Principal - Agent Problem ) hay còn gi là
vn đ ngi y thác và ngi nhm thác là mt ví d đin hình ca ri ro đo đc.
Ngi qun lý ( hay còn gi là ngi đi din ) là ngi ch s hu mt phn nh trong
10

vn c phn ca mt công ty, ngc li các ông ch li là ngi s hu phn ln vn c
phn. Do có s tách bit gia quyn s hu và quyn qun lý đã gây nên mt vn đ là
ngi qun lý có th hành đng theo li ích riêng ca h nhiu hn so vi li ích ca
ngi s hu.
Vic giám sát thông tin mt cách cht ch t phía ngi s hu có th làm gim
thiu ri ro đo đc gây ra t vic thông tin phi đi xng gia ngi s hu và ngi
qun lý. Tuy nhiên, vic giám sát này có th rt tn kém, do dó nó ch gii quyt mt
phn nào đó bi vì s hin din ca vn đ ngi đi xe không tr tin. Chng hn, mt
c đông ca công ty khi bit đc ngi qun lý b giám sát cht ch bi các c đông
khác, ông ta s dành ít thi gian và tin bc hn đ làm vic đó, cui cùng s dn đn
vic giám sát s tr nên thiu hiu qu vì không ai thc hin vic đó c.
Lý thuyt v đi din cho rng, nu c hai bên trong mi quan h này (c đông và
ngi qun lý công ty) đu mun ti đa hóa li ích ca mình, thì có c s đ tin rng
ngi qun lý công ty s không luôn luôn hành đng vì li ích tt nht cho ngi ch,
tc các c đông và công ty.

Vi v trí ca mình, ngi qun lý công ty đc cho là luôn
có xu hng t li và không đ siêng nng, mn cán, và có th tìm kim các li ích cá
nhân cho mình hay ngi th ba ca mình ch không phi cho công ty. Các đc tính t
nhiên ca quan h đi din dn đn gi thit rng, các c đông cn thng xuyên giám
sát hot đng ca ngi qun lý công ty nhm đm bo li ích ca mình. Hc thuyt v
đi din nhn mnh rng, các c đông cn phi s dng các c ch thích hp đ có th
hn ch s phân hóa li ích gia c đông và ngi qun lý công ty, bng cách (i) thit
lp nhng c ch đãi ng (compensation mechanisms) thích hp cho các nhà qun tr, và
(ii) thit lp c ch giám sát (supervisory mechanisms) hiu qu đ hn ch nhng hành
vi không bình thng, t li ca ngi qun lý công ty.
Theo suy ngh thng tình, nu nh c đông nào nm gi trên 51% s hu công
ty, thì h s d dàng thuê (sa thi) nhng giám đc gii theo ý kin ca riêng mình và
giám sát đc hot đng qun tr ca các giám đc nht quán vi mc tiêu ca c đông

ln. Mt s nghiên cu ng h cho quan đim này, kang và Shivdasnani (1995) cho thy
có hiu ng dng gia s hu tp trung và hiu qu ca công ty  Nht, còn Gorton và
Schmid (2000) cho thy có hiu ng dng ti c. Mt s nhà kinh t khác nh
Mehran (1995) và Wruck (1998) cng tìm thy s tng quan dng gia s hu tp
11



trung vi hiu qu công ty. Ram Mudambi và Carmela Nicosia (1998) qua nghiên cu
mô hình đnh lng đã rút ra mt s kt lun: Mc đ tp trung s hu là nhân t gii
thích hiu qu hot đng ca công ty; s tng quan gia hiu qu hot đng và t l s
hu theo hiu ng hi t đn phân k, và sau đó li hi t tr li vi ngng c th nh
sau: t 0-11% là dng (hi t), t 11-25% là âm (phân k) và trên mc này là dng
(hi t tr li).
1.5. Kt lun
Trong chng nêu lên mt s nghiên cu thc nghim  các nc khác nhau
trong nhng thi k khác nhau v nh hng ca các nhân t điu hành công ty đn hiu
qu hot đng ca công ty c phn, trên c s này s phát trin các gi thit nghiên cu
ca lun vn ti môi trng kinh doanh ca Vit Nam, đc trng cho nn kinh t đang
chuyn đi và môi trng kinh doanh cha hoàn thin.

12



CHNG II.
XÂY DNG MÔ HÌNH NGHIÊN CU
2.1. Phát trin các gi thit nghiên cu
ã có rt nhiu nghiên cu v mi tng quan gia điu hành công ty và hiu
qu hot đng ca công ty c phn  các nc trên th gii nh M, Anh và các nc

Châu Âu. Ti Vit Nam, có mt vài nghiên cu trong vài nm tr li đây, nhng vi thi
k đu còn s khai ca TTCK mi ni, chính vì vy tác gi vn chn đ tài này đ kim
nghim và nghiên cu li vn đ này trong thi k có nhiu bp bênh ca th trng.
Theo mc tiêu nghiên cu ca lun vn, tác gi đa ra các gi thit nghiên cu c
th cho tng mc nghiên cu nh sau:

Hnh B-1: Các mi tng quan đc xem xét đ xây dng mô hình
2.1.1. Mi tng quan gia cu trúc s hu vi hiu qu hot đng ca công
ty c phn:
2.1.1.1. T l s hu c phn ca Nhà nc và hiu qu hot đng:
 Vit nam, c đông ln là nhng c đông s hu trên 5% s c phn có quyn
biu quyt trong công ty c phn. Có th chia c đông thành 3 nhóm chính: c đông nhà
nc, c đông ln t nhân trong nc và c đông nc ngoài. C đông nhà nc thc s
ch là ngi đi din phn vn nhà nc ti công ty, quyn và li ích thc s không gn
bó vi công ty c phn. Nhng s liu kim toán nhà nc công b cho thy c đông
nhà nc cha to ra tác đng tích cc đ ln đn thành qu ca công ty đi chúng.
13



Vi chính sách chuyn đi công ty Nhà nc thành công ty c phn  Vit Nam,
là mt bc tin ln trong c ch chuyn đi t nên kinh t bao cp sang nn kinh t th
trng, đã hình thành nhiu công ty c phn vi nhà nc là c đông ln. Tuy nhiên, các
doanh nghip Nhà nc đc c phn hóa niêm yt trên TTCK vn tn ti lâu nm
trong c ch bao cp, k hoch và vn cha thoát khi c ch tp trung quan liêu nên
vn đ hot đng theo quy lut khách quan ca kinh t th trng còn nhiu khê nhiêu.
Xut phát t lý thuyt và thc tin Vit Nam, tác gi đ xut gi thit nghiên cu
gi thit nghiên cu 1 nh sau:
Gi thit nghiên cu 1: t l s hu c phn nhà nc có tng quan âm vi hiu
qu hot đng ca công ty.

2.1.1.2. T l s hu c phn nc ngoài và hiu qu hot đng:
Cn c vào vic trc tip tham gia qun lý hot đng doanh nghip, vn đu t
nc ngoài đc chia làm hai loi: vn đu t trc tip nc ngoài (FDI – foreign direct
investment) và vn đu t gián tip nc ngoài (FPI – foreign portfolio investment).
Vn FDI trc đây vào Vit Nam thông thng là ngun tài chính ban đu đ các
nhà đu t nc ngoài thit lp và phát trin các c s kinh doanh hàng hóa, dch v ti
Vit Nam đ tranh th nhng li th v lao đng, đt đai, v trí đa lý, hoc nhng u đãi
trong chính sách thu, tín dng, đt đai… ca Nhà nc Vit Nam. So vi nhiu nc
khác, ri ro môi trng kinh doanh ca Vit Nam là tng đi cao, vì vy, dòng vn này
ch chy vào nhng lnh vc, nhng đa bàn có kh nng to ra li nhun k vng rt
cao, đ bù đp cho chi phí c hi ca đng vn. Do đó, nhng doanh nghip có vn FDI
thng có hiu qu hot đng tng đi cao. Thc đo hiu qu hot đng phù hp đi
vi các doanh nghip FDI thng là ROE hoc ROA. Xu và Wang (1999), hoc Qi và
các cng s (2000) khi nghiên cu v mi tng quan gia t l s hu nc ngoài (t
l s hu c phiu B ca các công ty niêm yt) vi hiu qu hot đng ca công ty c
phn, nhng không tìm thy mi tng quan có ý ngha thng kê. Còn các hc gi khác
khi nghiên cu thng không phân bit gia nhà đu t trong nc và ngoài nc, là do
đa bàn kho sát có đc trng là t bn đc t do dch chuyn qua biên gii và không
phân bit đi x gia nhà đu t nc ngoài và nhà đu t trong nc.
14



Ngc li, dòng vn FPI thng nhm đn các tài sn sinh li sn có trong nc
đ đu t nh các công c n do Chính ph phát hành, các chng khoán niêm yt trên
các S giao dch chng khoán. Do vy, tn ti mi quan h nhân - qu gia hiu qu
hot đng ca công ty vi vn FPI, có ngha là nhà đu t gián tip nc ngoài có xu
hng đu t vào c phiu ca nhng công ty c phn có hiu qu hot đng cao. Tuy
nhiên, khi t l s hu nc ngoài trong công ty c phn đã đt t l ti đa theo quy đnh

ca pháp lut , hoc giá c phiu đã lên quá cao (overvalued), thì dòng vn FPI buc
phi tìm kim nhng c hi đu t khác. Mt s nhà đu t nc ngoài thc hin hot
đng mua bán – sáp nhp (Mergers and Acquisitions), bng vic mua c phiu ca
nhng công ty có tim nng phát trin nhng tm thi gp khó khn v tài chính, v
qun tr chc nng, sau đó dùng quyn biu quyt chi phi ca mình đ thông qua các
quyt đnh thay đi chin lc, t chc, qun tr chc nng… nhm tái cu trúc doanh
nghip. Sau khi doanh nghip đã ci thin hiu qu hot đng và th giá c phiu gia
tng, h s chuyn nhng c phn cho các nhà đu t khác đ hng chênh lch giá.
Trái vi các doanh nghip FDI, vn nhm đn tiêu chí hiu qu hot đng là ROE hoc
ROA, dòng vn FPI có xu hng tìm kim các hot đng đu t mang li t sut li
nhun trên vn đu t cao, tc là ROI cao. Bng chng thc nghim t Mahmood
Osman Imam (2007) đã tìm thy mi tng quan dng gia t l s hu nc ngoài
vi hiu qu hot đng. Stuart L.Gillan, Laura T.Starks (2010) tìm ra bng chng chng
minh s đu t nc ngoài đóng vai trò quan trng trong vic ci thin điu hành công
ty.
Xut phát t lp lun v tác đng ca dòng vn FDI và FPI đn hiu qu hot
đng ca công ty c phn  Vit Nam, tác gi đa ra gi thit nghiên cu sau:
Gi thit nghiên cu 2: t l s hu c phn nc ngoài có tng quan dng vi
hiu qu hot đng ca công ty.

Quá trình phát trin kinh t Vit Nam theo hng kinh t th trng đã thúc đy
quá trình tích t và tp trung t bn ca thành phn kinh t t nhân. Nhiu c s kinh t
t nhân nh l quy mô h gia đình trc đây, trong quá trình phát trin đã hình thành
nhng nhóm công ty có quy mô ln, có quan h s hu đan xen kiu kim t tháp và duy
trì hot đng qun tr kiu gia đình, điu đã tng xy ra  các nc ông Á trc đây.
15



Nhiu công ty c phn ln hin nay nh Công ty CP Kinh ô, Công ty CP ng Tâm,

Công ty CP Minh Phú đu phát trin t các doanh nghip gia đình, các thành viên
trong gia đình nm gi c phn chi phi và các v trí ch cht trong công ty.
Christina Y. M. Ng. (2002) khi nghiên cu các công ty  Hong kong, nhn thy
rng s hu gia đình chim u th ti Hong kong. S hu gia đình không ch thc hin
qua s hu cá nhân, mà còn thông qua công ty đu t và công ty m, qua ngi đng tên
và s hu chéo ca các công ty liên kt. Trong khi đó, Claessens và cng s (2000) thy
cu trúc s hu gia đình là dng s hu thng tr  các nc ông Á . Xut phát t lý
thuyt và thc tin Vit Nam, tác gi đ xut gi thit nghiên cu 3 nh sau:
Gi thit nghiên cu 3: t l s hu c phn t nhân ln trong nc có tng quan
âm vi hiu qu hot đng ca công ty.
2.1.2. Mi tng quan gia t l s hu ca HQT vi hiu qu hot đng
ca công ty c phn
Theo thông lê Quc t: Hi đng Qun tr ti mt công ty c phn đi chúng là
mt th ch đc i hi đng c đông bu hoc ch đnh, bao gm nhiu thành viên
cùng thc hin chc nng qun tr và giám sát các hot đng ca công ty. Các hot đng
ca Hi đng Qun tr đc xác đnh bi phm vi quyn lc, trách nhim và ngha v
quy đnh ti iu l công ty. iu l công ty quy đnh v s lng thành viên Hi đng
Qun tr, cách thc la chn thành viên Hi đng Qun tr và phng thc hot đng
ca Hi đng Qun tr. Nhim v ch yu ca Hi đng Qun tr bao gm:
 Thc hin vic qun tr công ty thông qua vic xây dng các chính sách và mc tiêu
ln trong hot đng sn xut kinh doanh;
 La chn, b nhim, h tr và giám sát hot đng ca Ban Giám đc;
 m bo các ngun lc tài chính phù hp cho hot đng ca công ty;
 Thông qua ngân sách hot đng hàng nm
Ti Vit Nam: Theo iu 108, Lut Doanh nghip 2005 ca Vit Nam, Hi đng
qun tr đc đnh ngha nh sau: Hi đng Qun tr là c quan qun lý công ty, có toàn
quyn nhân danh công ty đ quyt đnh, thc hin các quyn và ngha v ca công ty
không thuc thm quyn ca i hi đng c đông. Hi đng qun tr có các quyn và
nhim v sau đây:
16

 Quyt đnh chin lc, k hoch phát trin trung hn và k hoch kinh doanh hng
nm ca công ty;
 Kin ngh loi c phn và tng scphn đc quyn chào bán ca tng loi;
 Quyt đnh chào bán c phn mi trong phm vi s c phn đc quyn chào bán ca
tng loi; quyt đnh huy đng thêm vn theo hình thc khác;
 Quyt đnh giá chào bán c phn và trái phiu ca công ty;
 Quyt đnh mua li c phn theo quy đnh ti khon 1 iu 91 ca Lut này;
 Quyt đnh phng án đu tvà d án đu t trong thm quyn và gii hn theo quy
đnh ca Lut này hoc iu l công ty;
 Quyt đnh gii pháp phát trin th trng, tip th và công ngh; thông qua hp đng
mua, bán, vay, cho vay và hp đng khác có giá tr bng hoc ln hn 50% tng giá
tr tài sn đc ghi trong báo cáo tài chính gn nht ca công ty hoc mt t l khác
nh hn quy đnh ti iu l công ty;
 B nhim, min nhim, cách chc, ký hp đng, chm dt hp đng đi vi Giám
đc hoc Tng giám đc và ngi qun lý quan trng khác do iu l công ty quy
đnh; quyt đnh mc lng và li ích khác ca nhng ngi qun lý đó; c ngi đi
din theo u quyn thc hin quyn s hu c phn hoc phn vn góp công ty
khác, quyt đnh mc thù lao và li ích khác ca nhng ngi đó;
 Giám sát, ch đo Giám đc hoc Tng giám đc và ngi qun lý khác trong điu
hành công vic kinh doanh hng ngày ca công ty;
 Quyt đnh c cu t chc, quy ch qun lý ni b công ty, quyt đnh thành lp công
ty con, lp chi nhánh, vn phòng đi din và vic góp vn, mua c phn ca doanh
nghip khác;
 Duyt chng trình, ni dung tài liu phc v hp i hi đng c đông, triu tp hp
i hi đng c đông hoc ly ý kin đ i hi đng c đông thông qua quyt đnh;
 Trình báo cáo quyt toán tài chính hng nm lên i hi đng c đông;
 Kin ngh mc c tc đc tr; quyt đnh thi hn và th tc tr c tc hoc x lý l

phát sinh trong quá trình kinh doanh;
 Kin ngh vic t chc li, gii th hoc yêu cu phá sn công ty;
 Các quyn và nhim v khác theo quy đnh ca Lut Doanh nghip và iu l công
ty.

17



Vi nhng quy đnh này, Lut Doanh nghip 2005 đã đa ra mt khái nim tng
đi đy đ và gn gi vi thông l quc t v Hi đng Qun tr và các quyn cng nh
ngha v ca Hi đng Qun tr. Nh vy, thông l quc t và Vit Nam cho thy s
thng nht v khái nim Hi đng Qun tr và thành viên nhng chc nng, nhim v
ca Hi đng Qun tr trong mt công ty c phn.
Tuy vy, thc trng  các doanh nghip Vit Nam cho thy vai trò ca HQT
trong công ty khá m nht và b ln ln vi vai trò ca Ban điu hành. Tình trng HQT
ln quyn ca BG vn thng xy ra  Vit Nam, mà thy rõ nht là ti các công ty
nh, công ty gia đình Tình trng kiêm nhim vn còn xy ra. Ngc li, mt s trng
hp thì cho thy quyn hn nm trong tay BG, vì HQT yu kém, tình trng này
thng gp trong các công ty có phn vn góp ca Nhà nc. Ngoài ra, tình trng điu
hành công ty theo li tùy tin, b nhim ngi qun lý trên c s nim tin mà không làm
vic theo khoa hc, nng lc đã làm cho vai trò ca HQT ngày càng yu kém.
T nhng lý lun trên tác gi đa đn gi thuyt nghiên cu 4 và 5 nh sau:
Gi thit nghiên cu 4: t l s hu ca HQT có tng quan âm vi hiu qu hot
đng ca công ty c phn.
Gi thit nghiên cu 5: Ch tch HQT kiêm nhim Tng giám đc có tng quan
âm vi hiu qu hot đng ca công ty.
2.1.3. Mi tng quan gia t l s hu ca BG vi hiu qu hot đng ca
công ty c phn
Thông l quc t thng nhn mnh vai trò ca Tng Giám đc iu hành (CEO-

Chief Executive Officer) hn là vai trò ca Ban giám đc nh ti Vit Nam. CEO là mt
trong nhng ngi điu hành cao nht, chu trách nhim v qun lý toàn b hot đng
ca công ty và báo cáo lên Hi đng qun tr. Ti hu ht các nc Âu, M, Ban Giám
đc (chu trách nhim điu hành công ty hàng ngày) đc tách bit vi Hi đng Qun
tr (do c đông bu ra chu trách nhim kim soát hot đng ca công ty và giám sát vic
điu hành ca Ban Giám đc. Trong c cu này, CEO là ngi đng đu Ban Giám đc
và Chtch Hi đng Qun tr là ngi đng đu Hi đng Qun tr. Nguyên tc v điu
hành công ty yêu cu CEO và Ch tch Hi đng Qun tr không bao gi đc phép là
mt ngi. S phân đnh này đm bo s tách bit trong vai trò “qun lý”ca Ban Giám
18



đc và vai trò “qun tr”ca Hi đng Qun tr, đt ra ranh gii v thm quyn và nhm
mc đích tránh nhng xung đt li ích hoc s tp trung quá nhiu quyn lc vào tay
mt ngi, dn đn nhng ri ro đo đc có th làm tn hi li ích ca c đông, đc bit
là c đông nh. CEO và nhng viên chc cao cp khác trong Ban Giám đc công ty
thng là ngi đc Hi đng Qun tr thuê v điu hành công ty vi mc thù lao xng
đáng nhng không nht thit là ngi s hu c phn ca công ty.
Ti Vit Nam theo Khon 2, iu 116 Lut Doanh nghip 2005 quy đnh: “Giám
đc hoc Tng giám đc là ngi điu hành công vic kinh doanh hng ngày ca công
ty; chu s giám sát ca Hi đng qun tr và chu trách nhim trc Hi đng qun tr
và trc pháp lut v vic thc hin các quyn và nhim v đc giao”Lut này cng
quy đnh Giám đc hoc Tng giám đc công ty có th do Hi đng Qun tr thuê hoc
b nhim mt ngi trong s h vi nhim k không quá nm nm và có th đc b
nhim li vi s nhim k không hn ch. Theo iu 57 ca Lut này, Giám đc hoc
Tng giám đc là cá nhân s hu ít nht 10% vn điu l ca công ty và phi đáp nhng
tiêu chun, điu kin khác quy đnh ti iu l công ty và các quy đnh v tránh xung
đt li trong Khon 2 iu 57. Giám đc hoc Tng giám đc có các quyn và nhim
v:

 Quyt đnh các vn đ liên quan đn công vic kinh doanh hng ngày ca công ty mà
không cn phi có quyt đnh ca Hi đng qun tr;
 T chc thc hin các quyt đnh ca Hi đng qun tr;
 T chc thc hin k hoch kinh doanh và phng án đu t ca công ty;
 Kin ngh phng án c cu t chc, quy ch qun lý ni b công ty;
 B nhim, min nhim, cách chc các chc danh qun lý trong công ty, tr các chc
danh thuc thm quyn ca Hi đng qun tr;
 Quyt đnh lng và ph cp (nu có) đi vi ngi lao đng trong công ty k c
ngi qun lý thuc thm quyn b nhim ca Giám đc hoc Tng giám đc;
 Tuyn dng lao đng;
 Kin ngh phng án tr c tc hoc x lý l trong kinh doanh;
 Các quyn và nhim v khác theo quy đnh ca pháp lut, iu l công ty và quyt
đnh ca Hi đng qun tr.

19



Mc dù có s thng nht tng đi trong khái nim v Giám đc/Tng Giám đc
ti Vit Nam và khái nim CEO ca cng đng kinh doanh quc t. Các vai trò, chc
nng, nhim v ca Giám đc/Tng Giám đc theo Lut Doanh nghip 2005 ca Vit
nam cng ging nh ca v trí CEO. Tuy nhiên, đim khác bit quan trng nht là Lut
doanh nghip quy đnh Giám đc/Tng Giám đc phi s hu ít nht 10% c phiu ca
doanh nghip trong khi thông l quc t không yêu cu điu này. V trí CEO là mt v trí
qun lý tng đi mang tính k thut và chuyên môn, thng đc Hi đng Qun tr
thuê v đ điu hành công ty theo hp đng. Bên cnh đó, đim ct yu nht là theo
thông l quc t, thành viên Hi đng qun tr không đc phép đng thi gi v trí
CEO đ tránh xung đt li ích thì Lut Doanh nghip 2005 ca Vit Nam li cho phép
điu này.
S hp lý trên nên tác gi đi đn gi thuyt nghiên cu 6 nh sau:

Gi thit nghiên cu 6: t l s hu ca BG có tng quan dng vi hiu qu hot
đng ca công ty c phn.
2.1.4. Mi tng quan gia s hu tp trung và hiu qu hot đng ca công
ty c phn
Vn đ đt ra là liu s hu tp trung trong công ty đi chúng có gii quyt đc
vn đ ngi đi din? Kang và Shivdasnani (1995) cho thy có mi tng quan dng
gia s hu tp trung và thành qu công ty  Nht, còn Gorton và Schmid (2000) cho
thy có tng quan dng tng t  c. Mt s nhà nghiên cu khác nh Mehran
(1995) và Wruck (1988) cng tìm thy mi liên h dng gia s hu tp trung và thành
qu công ty.
Vi nhng lp lun và các kt qu nghiên cu trên, tác gi đ xut gi thit
nghiên cu 7 nh sau:
Gi thit nghiên cu 7: t l s hu tp trung có tng quan dng vi hiu qu hot
đng ca công ty c phn.
20



2.2. Xây dng mô hình nghiên cu
Theo mc tiêu nghiên cu tác gi mô t bin ph thuc các bin đc lp và các
bin kim soát và thit lp phng trình hi quy xác đnh mi tng quan gia các nhân
t điu hành công ty và hiu qu hot đng.
2.2.1. Bin ph thuc:
Bin ph thuc phn ánh hiu qu hot đng ca công ty c phn. Có 4 ch tiêu
đo lng hiu qu hot đng ca công ty c phn là ROA, ROE, ROS, và RE. Vi mc
tiêu nghiên cu ca tác gi là gia tng giá tr doanh nghip và gia tng giá tr c đông và
đc đim ca d liu thu thp, tác gi chn ROA và ROE đ quan sát. Ch tiêu ROA &
ROE đc thit lp nh trong phn lý thuyt. Tuy vy ta thy rng ROA & ROE có
quan h mt thit vi nhau. Vì ROE khuych đi ROA thông qua đòn by tài chính. Do
vy đ nghiên cu đ nghiên cu hiu qu hot đng ca công ty c phn thì ch tiêu

ROA toàn din hn do tính đn kh nng khai thác toàn b tài sn ca công ty. Chính vì
vy bin ph thuc đc tác gi la chn nghiên cu, kho sát là ch tiêu ROA.
Khi tính toán ROA, tác gi s dng li nhun trc thu thu nhp doanh nghip,
b đi doanh thu bt thng, chi phí bt thng đ loi tr các u đãi v thu thu nhp
doanh nghip và tác đng ca nhng yu t bt thng ra khi hiu qu hot đng.
2.2.2. Bin đc lp
c chia làm 3 nhóm:
Cu trúc s hu gm có: T l s hu ca c đông nhà nc và t l s hu
ca c đông nc ngoài. C s d liu v t l s hu đc tác gi ly vào ngày 31/12
ca nm.
 T l s hu ca c đông nhà nc: STATE
 T l s hu ca c đông nc ngoài : FOR
 T l s hu khác: ây là t l s hu ca t nhân ln trong nc: SHR
 T l s hu theo tính tp trung hay phân tán: CON01 Theo quy đnh ca iu l
Mu và Lut doanh nghip, cuc hp đi hi đng c đông ch đc tin hành và các
quyt đnh đc thông qua mt cách hp l khi có s c đông d hp ít nht 65% tng
21



s c phn có quyn biu quyt. Do đó, vi c đông hoc nhóm c đông có t l s
hu c phiu ln hn 35% có kh nng hy b đi hi c đông nu không tham gia.
Tác gi la chn bin này khi t l s hu ca c đông nhà nc (STATE) hoc t l
s hu ca c đông nc ngoài (FOR) ln hn 35%.

c tính ca HQT
BOD : T l s hu ca thành viên HQT, không gm t l mà thành viên
HQT làm đi din vn góp.
BOD_DIR: Ch tch HQT kiêm nhim T.G. ây là bin đnh tính:
 BOD_DIR = 0, nu ch tch HQT không kiêm nhim T.G

 BOD_DIR = 1, nu ch tch HQT kiêm nhim T.G

c tính ca BG
DIR: T l s hu ca thành viên BG, không gm t l mà thành viên BG làm
đi din vn góp.
2.2.3. Bin kim soát
iu hành công ty còn chu nh hng ca mt s bin kim soát thuc môi
trng bên trong và bên ngoài công ty.
Các bin kim soát thuc môi trng bên trong: DEBT, ROA_1, SIZE_CAP
 T l n: DEBT gm n ngn hn và n dài hn.T l n đc tính bng t l gia
tng ngun vn huy đng và vn vay so vi tng ngun vn ti thi đim cui nm.
 Hiu qu hot đng quá kh: ROA_1. Hiu qu hot đng quá kh, tính bng ROA
ca công ty niêm yt trong báo cáo tài chính nm trc đó.
 SIZE_CAP: quy mô vn, đc tính bng lôgarít c s 10 (log) ca tng ngun vn
công ty ti thi đim cui nm.
Các bin kim soát thuc môi trng bên ngoài:
 Cng đ cnh tranh: S lng công ty trong ngành; Kh nng tng trng ca th
trng; Chi phí c đnh (đnh phí); Chi phí lu kho, bo qun; S sn sàng ca hàng
hoá thay th; Tính chuyên môn hoá ca máy móc thit b; Tính đa dng ca các đi
th cnh tranh v vn hoá, tôn giáo ây là bin đnh tính, đc kho sát và phân
22



thành 3 loi mc đ cnh tranh: cao, thp, va, phân thành 2 bin gi và gán các giá
tr nh sau:
2 bin gi: IND1 và IND2
Bin

Cnh tranh

IND1 IND2
Thp
0 0
Trung bình
1 0
Cao
0 1

Nh vy, công ty thuc ngành có cng đ cnh tranh thp s có bin
dummy_ind1 và dummy_ind2 đng thi nhn giá tr bng không (0). D liu thu thp
đc mô t theo quan sát ng vi tng bn cáo bch, mi quan sát bao gm các bin đc
lp, bin kim soát và bin ph thuc. Tp d liu tng th đc trình bày chi tit ti
Ph lc 1&2.
 thc hin nghiên cu này, tác gi sp xp các công ty niêm yt vào 32 ngành,
là các ngành tác gi có chn công ty đc niêm yt đ nghiên cu và ly s liu. Cng
đ cnh tranh trong ngành đc đ ngh chm đim theo các mc đ t 1 đn 7, trong đó
mc đ 1 th hin cng đ cnh tranh rt thp và mc đ 7 th hin cng đ cnh
tranh rt cao. Tác gi gi phiu điu tra (Ph lc 1 đính kèm) cho 100 chuyên gia v
qun tr doanh nghip đ đánh giá, có 75 phiu thu v hp l. Kt qu đánh giá ca
chuyên gia sau khi qua x lý thng kê đc lit kê  Ph lc 1&2 đính kèm. Cn c kt
qu đánh giá ca chuyên gia, các ngành đc phân nhóm theo cng đ cnh tranh nh
sau: cng đ cnh tranh thp có đim bình quân di 3, cng đ cnh tranh trung bình
có đim bình quân t bng 3 đn di 5, cng đ cnh tranh cao có đim bình quân
trên 5. Cng theo đánh giá ca các chuyên gia, có 8 ngành có cng đ cnh tranh cao,
13 ngành có cng đ cnh tranh trung bình và 11 ngành có cng đ cnh tranh thp.

23

D liu thu thp đc mô t theo quan sát ng vi tng bn cáo bch, mi quan
sát bao gm các bin đc lp, bin kim soát và bin ph thuc. Tp d liu tng th
đc trình bày chi tit ti phn Ph lc.
Vi các bin ph thuc, bin đc lp và các bin kim soát đã xác đnh  trên, tác
gi đ xut mô hình nghiên cu nh sau:






Hình B-2: Mô hình nghiên cu nh hng ca các nhân t điu hành công ty đn hiu qu
hot đng ca các công ty c phn
Các bi
n đc lp
:


+Cu trúc s hu
- T l s hu c phn nhà nc
- T l s hu c phn nc ngoài
- T l s hu c phn t nhân ln
- T l s hu theo tính tp trung
hay phân tán
+Tính cht ca HQT
- T l s hu c phn ca HQT
- Kiêm nhim tng giám đc ca
ch tch HQT
+Tính cht ca BG
- T l s hu c phn ca BG

Bi
n ph thuc
:

+ Hiu qu hot đng ca công ty c
phn
Các bi
n kim soát
:

+ Môi trng bên trong
- Tng ngun vn
- T l n
- c đim ca doanh nghip
- Hiu qu hot đng quá kh
+ Môi trng bên ngoài
- Cng đ cnh tranh trong ngành
- Các yu t thuc môi trng v mô