B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH
VÕ TH MINH TH
HOÀN THIN H THNG KIM SOÁT NI B TI
TNG CÔNG TY IN LC MIN TRUNG
LUN VN THC S KINH T
CHUYÊN NGÀNH : K TOÁN
MÃ S : 60340301
Ngi hng dn khoa hc: PGS – TS. TRN TH GIANG TÂN
TP.H Chí Minh – Nm 2012
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT
1. COSO : Committee of Sponsoring Organization
2. KSNB : Kim soát ni b
3. KH : Khách hàng
4. KSNB : Kim soát ni b
5. BCTC : Báo cáo tài chính
6. QTRR : Qun tr ri ro
7. DN : Doanh nghip
PHN M U
1.S cn thit ca đ tài:
Trong giai đon hin nay, tình hình kinh t th gii nói chung và VN nói
riêng đang gp nhiu khó khn. Khng hong kinh t M và th gii bt đu t nm
2007 và đang tip tc din bin ngày mt phc tp và lan rng. Mt trong nhng tác
đng rõ nht đó là tình trng st gim ca thng mi toàn cu th hin s st
gim nhp khu hàng lot hàng hoá tiêu dùng và các nguyên vt liu t th trng
bên ngoài. Hi nhp kinh t quc t cng đt ra nhiu thách thc vi các công ty
Vit Nam, các công ty có sc cnh tranh kém, quy mô nh có nguy c phá sn rt
cao. Theo tng cc thng kê vào nm 2012, trong tng s 448.393 công ty, có 4.505
công ty nhà nc, nhng ch có 3.807 công ty (chim 84,5%) thc t đang hot
đng sn xut kinh doanh (bao gm công ty trách nhim hu hn mt thành viên
nhà nc, công ty trách nhim hu hn 2 thành viên tr lên, công ty c phn có vn
nhà nc chim 50% tr lên k c nhng công ty c phn thành viên có vn nhà
nc chim 50% tr lên); 35 công ty (chim 0,82%) tm ngng sn xut kinh
doanh; 637 công ty (chim 14,1%) ch gii th. Mt trong nhng nguyên nhân dn
đn tht bi là không xây dng h thng KSNB hu hiu và hiu qu.
Tng Công ty in lc Min Trung vi th mnh là đn v phân phi đin
cho toàn khu vc min Trung, đáp ng nhu cu tiêu th đin ngày càng cao. Theo
ch trng ca Nhà nc, đây là mô hình hot đng t ch và t chu trách nhim
v kt qu hot đng ca mình đm bo kinh doanh có lãi, bo toàn vn Nhà Nc.
Tng Công ty đã ln mnh không ngng c v quy mô, tài sn và c cu t chc
hot đng. Nên có th nói, Tng công ty đin lc Min Trung đang là ch đ khá
nóng đi vi các lun vn và lun ánmun tìm tòi cái mi và cái hay cho mt đ tài
mang dáng dp mt sn phm vô cùng đc trng đó là “ in” . Tuy nhiên nhng
nghiên cu trc đây mi ch đ cp đn tình hình kinh doanh, tình hình kim toán
ch là nhng cái nhìn bao quát rng ln ch cha đi sâu khai thác cái hay và cái khó
bên trong b máy đó. Bi trc áp lc qun lý ca công ty ln nh vy,vic kim
soát h thng đó tht không h đn gin, thy đc vn đ nghiên cu có ng dng
thc tin cao, tác gi quyt đnh chn đ tài: “ Hoàn thin h thng kim soát ni b
ti Tng Công ty in lc Min Trung” đ thc hin lun vn tt nghip ca mình
va là mt tài liu tham kho cho công ty trong vic hoàn thin h thng kim soát
ni b ca công ty s ti.
2.Mc tiêu nghiên cu:
Tng kt các lý lun v h thng kim soát ni b.
Kho sát thc trng h thng kim soát ni b ti công ty, tìm ra nhng hn
ch thiu sót ca nó và nguyên nhân gây ra nhng hn ch đó.
a ra mt s gii pháp nhm hoàn thin h thng KSNB ti tng công ty
đin lc min Trung.
3.Phng pháp nghiên cu.
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu đnh lng thông qua thng kê
mô t đ rút ra thc trng v KSNB. Ngoài ra, lun vn còn s dng các phng
pháp khác nh: phng vn, phng pháp so sánh, đi chiu gia lý lun vi thc
tin ti Tng Công ty in Lc Min Trung. T đó, đa ra các gii pháp hoàn thin
h thng kim soát ni b.
4. Thông tin nghiên cu:
a.Thông tin th cp: thông tin t báo chí, tp chí chuyên ngành k toán –
kim toán, kinh t hc; Intenet, thông tin ni b ca Tp đoàn và Tng Công ty, các
báo cáo, các đ tài khoa hc, sách giáo khoa, bài ging và t các ngun thông tin
khác có liên quan.
b.Thông tin s cp: t thu thp đc qua vic thc hin bng câu hi kho
sát, trao đi thông tin vi đng nghip , phng vn nhà qun lý.
5. i tng và phm vi nghiên cu:
tài ch thc hin nghiên cu ti Tng Công ty in lc Min Trung và
công ty in lc có tr s chính ti Thành Ph à Nng.
i tng nghiên cu ca đ tài là h thng kim soát ni b.
6. B cc ca lun vn:
Phn m đu.
Chng 1: Tng quan v kim soát ni b.
Chng 2: Thc trang h thng kim soát ni b ti Tng công ty in Lc
Min Trung.
Chng 3: Mt s gii pháp hoàn thin h thng kim soát ni b ti Tng
công ty in Lc Min Trung.
CHNG 1: TNG QUAN V H THNG KIM SOÁT NI B
1.1 LCH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIN CA KIM SOÁT NI B
Kim soát luôn là mt khâu quan trng mi quy trình qun tr, các nhà qun
lý thng chú trng đn vic hình thành và duy trì các hot đng kim soát đ đt
đc các mc tiêu ca t chc. thc hin chc nng kim soát, nhà qun lý s
dng công c ch yu là kim soát ni b. Khái nim kim soát ni b lúc đu đc
s dng nh là mt phng pháp giúp cho kim toán viên đc lp xác đnh phng
pháp hiu qu nht trong vic kim toán, đn ch đc coi là mt b phn ch yu
ca h thng qun lý hu hiu. Lch s phát trin KSNB có th tóm tt qua các giai
đon chính nh sau:
1.1.1 GIAI ON S KHAI
Hình thc ban đu ca KSNB là kim soát tin và bt đu t cuc cách mng
công nghip. Do yêu cu phát trin, các công ty cn có vn và t đó đa đn nhu
cu tng cng qun lý vn và kim tra thông tin v s dng vn. Thut ng kim
soát ni b bt đu xut hin t giai đon này.
Nm 1929, Công b ca Cc D tr Liên bang Hoa K (Federal Reserve
Bulletin) - tin thân ca chun mc kim toán Hoa K - ln đu tiên đa ra khái
nim v kim soát ni b và chính thc công nhn vai trò ca h thng kim soát
ni b trong công ty. Khái nim kim soát ni b lúc by gi đc s dng trong
các tài liu kim toán và đc hiu đn gin :
- Bo v tin không b các nhân viên gian ln.
- Bo v tài sn không b tht thoát.
- Bo v s liu k toán chính xác.
- Khuyn khích tuân th chính xác và hiu qu hot đng.
ây là mt c s đ phc v cho vic ly mu th nghim ca kim toán
viên. T nm 1936, trong mt công b ca Hip hi k toán viên công chng Hoa
K (AICPA) đã đnh ngha KSNB là “ Các bin pháp và cách thc đc chp nhn
và đc thc hin đ bo v tin và tài sn, cng nh kim tra vic ghi chép chính
xác s liu “. Sau công b này thì vic nghiên cu và đánh giá v h thng KSNB
ngày càng đc chú trng trong cuc kim toán.
1.1.2 GIAI ON HÌNH THÀNH
T nm 1949, Hip hi K toán viên công chng Hoa K (AICPA) đã đnh
ngha KSNB là c cu t chc và các bin pháp, cách thc liên quan đc chp
nhn và thc hin trong mt t chc đ bo v tài sn, kim tra tính chính xác và
đáng tin cy ca d liu k toán, thúc đy hot đng đt hiu qu, khuyn khích s
tuân th các chính sách ca ngi qun lý.
Nh vy, khái nim kim soát ni b đã không ngng m rng ra khi
nhng th tc bo v tài sn và ghi chép s sách k toán. Tuy nhiên, trc khi có
báo cáo COSO ra đi, KSNB vn mi ch là phng tin phc v cho kim toán
viên trong kim toán báo cáo tài chính.
1.1.3 GIAI ON PHÁT TRIN
Vào nhng thp niên 1970-1980, nn kinh t Hoa K phát trin mnh m kéo
theo các v gian ln ngày càng tng, quy mô ngày càng ln, gây ra tn tht đáng k
cho nn kinh t. Nm 1977, sau v bê bi Watergate, quc hi Hoa K đ thông qua
Lut chng hành vi hi l nc ngoài. iu lut này nhn mnh kim soát ni b
nhm ngn nga nhng khon thanh toán bt hp pháp và dn đn vic yêu cu ghi
chép đy đ trong mi hot đng. Ln đu tiên, yêu cu v báo cáo hot đng kim
soát ni b trong các t chc đc đ cp đn trong mt vn bn pháp lut, trong đó
quy đnh bt buc phi có báo cáo v h thng kim soát ni b đi vi công tác k
toán công ty[1](1979); Yêu cu đã làm dy lên s quan tâm ca công chúng đn
vn đ kim soát ni b do trên thc t có nhiu đnh ngha, quan đim khác nhau
v kim soát ni b (KSNB) cng nh cách thc đánh giá th nào là mt h thng
kim soát ni b (HTKSNB) hu hiu gia các c quan qun lý nhà nc, các hi
ngh nghip, gii doanh nhân và hc gi.
Nm 1985, s sp đ ca các công ty c phn có niêm yt làm cho các nhà
làm lut Hoa K càng quan tâm đn vic kim soát ni b ca các công ty. Nhiu
quy đnh hng dn v kim soát ni b ca các c quan chc nng Hoa K đc
ban hành trong giai đon này nh: y Ban chun mc kim toán Hoa K nm 1998,
y Ban Chng Khoán Hoa K 1998, t chc nghiên cu kim toán ni b nm
1991.
Trc tình hình này, y ban COSO (The Committee of Sponsoring
Organizations of the Treadway Commission) đã đc thành lp. ây là mt y
ban thuc Hi đng quc gia Hoa k v chng gian ln khi lp báo cáo tài chính
(The National Commission on Fraudulent Financial Reporting hay còn gi là
Treadway Commission). Hi đng quc gia này đc thành lp vào nm 1985 di
s bo tr ca 5 t chc là:
Hip hi k toán viên công chng M (AICPA)
Hi k toán M (American Accounting Association)
Hip hi qun tr viên tài chính (the Financial Executives Institute – FEI)
Hip hi k toán viên qun tr (Institute of Management Accountants – IMA)
Hip hi kim toán viên ni b (the Institute of Internal Auditors – IIA)
Trc tiên, COSO đã s dng chính thc t kim soát ni b thay vì kim
soát ni b v k toán. Sau mt thi gian làm vic, đn nm 1992 y ban COSO đã
ban hành Báo cáo nm 1992.
Báo cáo COSO 1992 là tài liu đu tiên trên th gii đa ra Khuôn mu lý
thuyt v KSNB mt cách đy đ và có h thng. c đim ni bt ca báo cáo này
là cung cp mt tm nhìn rng và mang tính qun tr, trong đó KSNB không ch còn
là mt vn đ liên quan đn báo cáo tài chính mà đc m rng cho các phng
din hot đng và tuân th.
1.1.4 GIAI ON HIN I ( THI K HU COSO – T 1992 N
NAY)
Báo cáo COSO ra đi nhm đa ra mt đnh ngha, mt cách hiu chung
đc chp nhn rng rãi v KSNB và cng nhm h tr các nhà qun lý công ty
thc hin kim soát tt hn công ty ca mình. Nhng quy đnh này mt mt làm
phong phú khái nim kim soát ni b mt khác dn đn yêu cu phi hình thành
mt h thng lý lun có tính chun mc v kim soát ni b. Sau khi báo cáo
COSO đc ban hành, hàng lot nghiên cu khác tip tc phát trin v kim soát
ni b trong nhiu lnh vc khác nh phát trin v qun tr ri ro ( ERM 2004), v
công ty nh, phát trin theo hng Công ngh thông tin COBIT), theo hng kim
toán đc lp, chuyên sâu vào nhng ngành ngh c th và giám sát ( 2008), c th
nh sau:
Phát trin v phía qun tr
Nm 2001, COSO trin khai nghiên cu h thng qun tr ri ro công ty trên
c s báo cáo COSO 1992, d tho đc công b vào tháng 7.2003, theo đó ERM
đc đnh ngha gm 8 b phn: môi trng ni b, thit lp mc tiêu,nhn din s
kin,đánh giá ri ro, đ phó ri ro, các hot đng kim soát, thông tin truyn thông
và giám sát. n 2004 ERM đã đc chính thc ban hành. ERM là cánh tay ni dài
ca báo cáo COSO 1992 ch không nhm thay th cho báo cáo này.
Phát trin cho công ty nh
Nm 2006, COSO nghiên cu và ban hành hng dn” kim soát ni b đi
vi báo cáo tài chính- hng dn cho các công ty đi chúng quy mô nh”( gi tt là
COSO Guidance 2006). Hng dn này vn da trên nn tng ca báo cáo
COSo1992. c đim ca báo cáo này là tp trung hng dn cho phù hp vi điu
kin ca các công ty nh hn là vic tuân th lut Sarbanes-Oxley.
Phát trin theo hng công ngh thông tin
Nm 1996, Ban tiêu chun có tên” Các mc tiêu kim soát trong công ngh
thông tin và các lnh vc liên quan” (CoBIT-Control Objectives for Information and
Related Technology) do Hip hi v kim soát và kim toán thông tin (Information
Systems Audit and Control Foundation (ISACF) vin qun tr công ngh thông tin
(ITGI – Information technology Governance Institute) thành lp. COBIT cung cp
cho nhà qun tr, kim toán viên và ngi s dng công ngh thông tin các giáp
pháp đc chp thun, các ch tiêu đánh giá, quy trình và hot đng thích hp đ h
tr h trong vic ti đa hoá các li ích thu đc thông qua vic s dng công ngh
thông tin, và phát trin vic qun lý và kim soát công ngh thông tin trong công ty.
COBIT thit lp mi liên kt quan trng gia Kim soát công ngh thông tin và
qun tr IT, giúp cho hot đng theo đnh hng chung, và hng dn qun lý đ
nhn đc thông tin ca công ty và các quá trình liên quan đn kim soát, giám sát
đt đc các mc tiêu t chc, theo dõi và nâng cao hiu sut trong mi quá trình
công ngh thông tin, COBIT cung cp câu tr li cho câu hi qun lý đin hình.
Phát trin theo hng kim toán đc lp
Các chun mc kim toán ca Hoa K cng chuyn sang s dng báo cáo
COSO làm nn tng đánh giá h thng kim soát ni b, bao gm:
SAS 78 (1995): Xem xét kim soát ni b trong kim toán báo cáo tài chính.
Các đnh ngha, nhân t ca kim soát ni b trong báo cáo COSO (1992) đã đc
đa vào chun mc này.
SAS 94 (2001): nh hng ca công ngh thông tin đn vic xem xét kim
soát ni b trong kim toán báo cáo tài chính.
H thng chun mc kim toán quc t ISA cng s dng báo cáo ca COSO
khi yêu cu xem xét h thng KSNB trong kim toán báo cáo tài chính, c th là:
ISA 315” hiu bit v tình hình kinh doanh, môi trng hot đng đn v và đánh
giá ri ro các sai sót trng yu”, ISA 265” thông báo v nhng khi khuyt ca
KSNB” đã yêu cu KTV cn có hiu bit đy đ v KSNB. Nh vy đnh ngha v
KSNB theo ISA 315 và ISA 265 đã da trên đnh ngha v KSNB ca báo cáo
COSO1992.
Phát trin theo hng kim toán ni b
Hip hi kim toán viên ni b (the Institute of Internal Auditors – IIA) đnh
ngha các mc tiêu KSNB bao gm: đ tin cy và tính trung thc ca thông tin; tuân
th các chính sách, k hoch, th tc, lut pháp và quy đnh; bo v tài sn; s dng
hiu qu và kinh t các ngun lc; hoàn thành các mc đích và mc tiêu cho các
hot đng hoc chng trình.
Phát trin theo hng kim toán ngành ngh c th:
Lnh vc ngân hàng là lnh vc đã có nhng nghiên cu khá đy đ và chi
tit v KSNB trong ngành ngh ca mình. Báo cáo Basel (1998) đã đa ra công b
v khuôn kh KSNB trong ngân hàng.Báo cáo trên đã đnh ngha KSNB: “ KSNB
là mt quá trình b chi phi bi hi đng qun tr, các nhà qun lý cao cp và nhân
viên.” Các mc tiêu chính ca KSNB đc phân loi nh sau:
S hu hiu và hiu qu ca các hot đng.
S tin cy, đy đ và kp thi ca thông tin tài chính và qun tr.
S tuân th pháp lut và các quy đnh liên quan.
Báo cáo Basel(1998) không đa ra nhng lý lun mi mà ch vn dng các lý
lun c bn ca COSO vào lnh vc ngân hàng.
Hng dn v giám sát h thng KSNB
COSO cng đã đa ra d tho hng dn v giám sát h thng kim soát ni
b (Exposure Draft, COSO 2008) da trên khuôn mu COSO 1992 nhm giúp các
t chc t giám sát cht lng ca h thng KSNB. Hng dn này(COSO
Guidance 2008) gm 3 phn: hng dn, ng dng và thí d. Nm 2009, phn 1-
hng dn đã chính thc đc ban hành. Cn lu ý rng COSO Guidance 2008 này
không nhm thay th COSO Guidance 2006 mà b sung và tp trung cho vic nâng
cao hiu qu giám sát đi vi KSNB trong đn v.
1.2 NH NGHA V H THNG KIM SOÁT NI B:
Báo cáo COSO 1992 đã đnh ngha: “KSNB là mt quá trình b chi phi bi
ban giám đc, nhà qun lý và các nhân viên ca đn v, đc thit k đ cung cp
mt s đm bo hp lý nhm đt đc các mc tiêu sau đây:
• Mc tiêu v s hu hiu và hiu qu ca hot đng
• Mc tiêu v s tin cy ca báo cáo tài chính.
• Mc tiêu v s tuân th các lut l và quy đnh”.
1.3 CÁC B PHN CU THÀNH H THNG KIM SOÁT NI B THEO
COSO 1992.
Theo Báo cáo COSO (1992) thì mt HTKSNB bao gm 5 b phn có mi
liên h cht ch vi nhau, đó là:
• Môi trng kim soát.
• ánh giá ri ro.
• Hot đng kim soát.
• Thông tin và truyn thông.
• Giám sát.
1.3.1 MÔI TRNG KIM SOÁT
To ra sc thái chung trong đn v - ni mi ngi tin hành các hot đng
và thc hin ngha v kim soát ca mình. Chính môi trng kim soát làm nn
tng cho các thành phn khác ca HTKSNB. Môi trng kim soát chu nh hng
ca vn hóa và lch s ca t chc và ngc li nó li nh hng đn ý thc ca
nhân viên ca t chc đó. Ngoài ra, nó còn nh hng đn cách thc kinh doanh
ca mt t chc, đn các mc tiêu đc thit lp, đn các b phn còn li h thng
KSNB. Môi trng kim soát bao gm các nhân t sau:
1.3.1.1 TÍNH TRUNG THC VÀ CÁC GIÁ TR O C
S hu hiu ca h thng kim soát ni b trc tiên ph thuc vào tính
trung thc và vic tôn trng các giá tr đo đc ca nhng ngi liên quan đn các
quá trình kim soát. đáp ng yêu cu này, các nhà qun lý cao cp phi xây
dng nhng chun mc v đo đc trong đn v và c x đúng đn đ có th ngn
cn không cho các thành viên có hành vi thiu đo đc hoc phm pháp. Mun vy,
nhng qun lý cn phi làm gng cho cp di v vic tuân th các chun mc và
cn phi ph bin nhng quy đnh đn mi thành viên bng các th thc thích hp.
Mt khác, đn v cng cn phi loi tr, gim thiu nhng áp lc và c hi dn đn
nhng hành vi thiu trung thc ca nhân viên trong đn v.
1.3.1.2 CAM KT V NNG LC
n v phi đm bo cho nhân viên có đc nhng hiu bit và k nng cn
thit đ thc hin nhng công vic đc giao. Nu không, chc chn h s thc
hin nhim v đc giao không hu hiu và hiu qu. Do đó, nhà qun lý ch nên
tuyn dng cá nhân có kin thc và kinh nghim phù hp vi nhim v s đc
giao, và phi giám sát, hun luyn h đy đ và thng xuyên.
1.3.1.3 HI NG QUN TR VÀ Y BAN KIM TOÁN
Hi đng qun tr và y ban kim toán góp phn quan trng đi vi vic đt
mc tiêu ca đn v thông qua vic giám sát s tuân th pháp lut, giám sát vic
lp báo cáo tài chính, gi s đc lp ca kim toán ni b. Do chc nng quan
trng này nên hot đng hu hiu ca Hi đng qun tr và y ban kim toán có
nh hng ln đn môi trng kim soát.
Tính hu hiu ca Hi đng qun tr và y ban kim toán ph thuc vào các
nhân t:
+ S đc lp ca Hi đng qun tr và y ban kim toán vi Ban điu hành,
kinh nghim và v trí ca các thành viên trong Hi đng qun tr, mc đ tham gia,
mc đ giám sát và các hành đng ca hi đng qun tr đi vi hot đng công ty.
+ S phi hp gia Hi đng qun tr và y ban kim toán vi kim toán ni
b và kim toán đc lp.
Vit Nam, lut Công ty quy đnh mt s loi hình công ty phi có Ban
kim soát trc thuc i hi đng c đông và đóng vai trò tng t nh U ban
kim toán.
1.3.1.4 TRIT LÝ QUN LÝ VÀ PHONG CÁCH IU HÀNH CA
NHÀ QUN LÝ
Th hin qua quan đim, nhn thc ca nhà qun lý cng nh cá tính, t cách
và thái đ ca h khi điu hành đn v. S khác bit v trit lý qun lý và phong
cách điu hành có th nh hng ln đn môi trng kim soát và tác đng đn vic
thc hin các mc tiêu ca đn v. Công ty thng xuyên đi phó thành công vi
các ri ro trng yu có th có quan đim khác v kim soát ni b so vi công ty
hot đng trong môi trng có ri ro kinh doanh thp. Trong trng hp này, công
ty th nht có khuynh hng chp nhn mt mc ri ro cao hn và thng duy trì
các th tc kim soát đy đ hn đ thích nghi vi môi trng kinh doanh ca
mình. Ngoài ra, mt công ty có th thc hin vic kim soát ch yu bng các cuc
gp g trc tip vi nhng nhà qun lý ch cht trong đn v.
1.3.1.5 C CU T CHC
V thc cht đây là s phân chia trách nhim và quyn hn gia các b phn
trong đn v, nó góp phn rt ln trong vic đt đc các mc tiêu. C cu t chc
thng đc mô t thông qua s đ t chc, trong đó phi xác đnh đc các v trí
then cht vi quyn hn và trách nhim và các th thc báo cáo cho phù hp. Ngoài
ra, c cu cn phù hp vi quy mô và đc thù hot đng ca đn v. Mt c cu phù
hp s là c s đ lp k hoch, điu hành, kim soát và giám sát các hot đng.
1.3.1.6 PHÂN NH QUYN HN VÀ TRÁCH NHIM
c xem là phn m rng ca c cu t chc. Nó c th hóa trách nhim và
quyn hn ca tng thành viên trong các hot đng ca đn v, giúp mi thành viên
phi hiu rng h có trách nhim c th và tng hot đng ca h s nh hng nh
th nào đn ngi khác trong vic hoàn thành mc tiêu. nâng cao cht lng
dch v, sn phm và m rng th trng, công ty chn chin lc y quyn cho cp
di đ h ch đng trong vic quyt đnh mc chit khu, thng lng các hp
đng cung cp dài hn hay thc hin các liên kt, liên doanh, nhng s y quyn
này phi trong mc đ gii hn.
Môi trng kim soát chu nh hng bi ý thc v trách nhim ca mi cá
nhân trong đn v. Cn làm cho các nhân viên hiu rng hành đng và mc đóng
góp ca h có nh hng đn vic thc hin mc tiêu chung ca toàn đn v.
1.3.1.7 CHÍNH SÁCH NHÂN S VÀ VIC ÁP DNG VÀO THC T
Các chính sách và th tc ca đn v v vic tuyn dng và hun luyn, b
nhim, đánh giá, sa thi, đ bt, khen thng và k lut. Chính sách nhân s có nh
hng đáng k đn s hu hiu ca môi trng kim soát thông qua vic tác đng
đn các nhân t khác trong môi trng kim soát nh đm bo v nng lc, tính
chính trc và và các giá tr đo đc.
Môi trng kim soát nh hng đn mi hot đng ca mt công ty, trong
đó có công tác k toán và đ trung thc ca báo cáo tài chính. Nó có nh hng
quan trng đn quá trình thc hin và kt qu ca th tc kim soát. Các th tc
kim soát có th không đt đc mc tiêu hoc ch còn là hình thc trong môi
trng kim soát yu kém. Ngc li, mt môi trng kim soát tt có th hn ch
phn nào s thiu sót ca các th tc kim soát. Tuy nhiên, môi trng kim soát
không th thay th cho các th tc kim soát cn thit.
1.3.2 ÁNH GIÁ RI RO
Mi đn v phi ý thc đc và đi phó vi ri ro mà mình gp phi. Tin đ
cho vic đánh giá ri ro là vic đt ra mc tiêu (bao gm mc tiêu chung và mc
tiêu c th cho tng hot đng ca công ty. ánh giá ri ro là vic nhn dng và
phân tích các ri ro đe da các mc tiêu ca mình. Trên c s nhn dng và phân
tích các ri ro, nhà qun lý s xác đnh ri ro nên đc x lý th nào cho phù hp.
- Nhn dng ri ro.
Ri ro có th tác đng đn t chc mc đ toàn đn v hay ch nh hng
đn tng hot đng c th. nhn dng ri ro, ngi qun lý có th s dng nhiu
phng pháp khác nhau, t vic s dng các phng tin d báo, phân tích các d
liu quá kh, cho đn vic rà soát thng xuyên các hot đng. Trong các công ty
nh, công vic này có th tin hành di dng nhng cuc tip xúc vi khách hàng,
ngân hàng hoc các bui hp giao ban trong ni b.
-Phân tích và đánh giá ri ro.
Vì ri ro rt khó đnh lng nên đây là mt côngvic khá phc tp và có
nhiu phng pháp khác nhau. Tuy nhiên, mt quy trình phân tích và đánh giá ri
ro thng bao gm nhng bc sau đây: c lng tm c ca ri ro qua nh
hng có th có ca nó đn mc tiêu ca đn v, xem xét kh nng xy ra ri ro và
nhng bin pháp có th s dng đ đi phó vi ri ro.
1.3.3 HOT NG KIM SOÁT
Hot đng kim soát din ra trong toàn đn v mi cp đ và mi hot
đng.
Hot đng kim soát là nhng chính sách và th tc đ đm bo cho các ch
th ca nhà qun lý đc thc hin. Các chính sách và th tc này giúp thc thi
nhng hành đng vi mc đích chính là giúp kim soát các ri ro mà đn v đang
hay có th gp phi. Có nhiu loi hot đng kim soát khác nhau có th đc thc
hin, và di đây là nhng hot đng kim soát ch yu trong đn v.
1.3.3.1 SOÁT XÉT CA NHÀ QUN LÝ CP CAO
Là vic soát xét ca lãnh đo cp cao trong công ty nh so sánh kt qu thc
t vi d đoán, d báo, vi k trc hay vi các đi th khác. Các chng trình
quan trng ca công ty phi đc soát xét, phân tích và theo dõi đ xác đnh mc đ
hoàn thành.
1.3.3.2 QUN TR HOT NG
Ngi qun lý cp trung gian s soát xét các báo cáo v hiu qu ca tng
b phn mà mình ph trách so vi d toán đã đ ra.
1.3.3.3 PHÂN CHIA TRÁCH NHIM HP LÝ
Xut phát t thc t là mt hành vi sai sót hay gian ln ch có th xy ra khi
có nhng c hi hay điu kin thun li. Do vy, đ hn ch các sai sót và gian ln
cn phi hn ch ti đa các c hi này. Vic phân chia trách nhim yêu cu:
Mt là, không đ cho mt cá nhân nm tt c các khâu ca mt quy trình nghip
v t khi phát sinh cho đn khi kt thúc.
Hai là, phi tách bit gia các chc nng sau:
Chc nng xét duyt (phê chun) nghip v và chc nng bo qun tài sn: ngha
là ngi đc giao nhim v phê chun nghip v không đc kiêm bo qun tài
sn vì to kh nng thâm lm tài sn.
Chc nng k toán và chc nng bo qun tài sn: tc là không đ ngi ghi chép
s sách k toán li kiêm luôn vic bo qun các tài sn này.
Chc nng xét duyt nghip v và chc nng k toán: tc là không đ ngi có
thm quyn xét duyt, đng ý cho phép thc hin nghip v kiêm luôn vic ghi s
k toán.
Khi phân chia trách nhim cho các cá nhân hay phòng ban thng kèm theo
vic phân chia trách nhim xét duyt. Trong các công ty có ng dng tin hc, vic
xét duyt có th thc hin trc tuyn vi ch ký đin t ca nhà qun lý nhng bn
cht ca vic xét duyt không thay đi.
1.3.3.4 KIM SOÁT QUÁ TRÌNH X LÝ THÔNG TIN
thông tin đáng tin cy cn phi thc hin nhiu hot đng kim soát nhm
kim tra tính xác thc, đy đ và vic phê chun các nghip v, c th là:
* Kim soát chung: bao gm kim soát hot đng ca trung tâm d liu, các phn
mm h thng, kim soát truy cp và kim soát các h thng ng dng.
* Kim soát ng dng: là hot đng kim soát áp dng cho tng h thng c th.
Thí d nh quá trình bán hàng, mua hàng, qun lý công n hay chi phí. Kim soát
ng dng phi bo đm d liu đc nhp và x lý mt cách chính xác, đy đ
cng nh phát hin các d liu không hp lý hay cha đc xét duyt ca nhà qun
lý. S dng chng t đc đánh s trc cng góp phn kim soát d liu đu vào.
Kim soát chung và kim soát ng dng có s liên quan mt thit và h tr
ln nhau. Kim soát chung rt cn đ đm bo cho s vn hành ca kim soát ng
dng.
1.3.3.5 KIM SOÁT VT CHT
Kim soát vt cht là các hot đng kim soát nhm đm bo cho tài sn ca
công ty nh máy móc, nhà xng, tin bc, hàng hóa, c phiu, trái phiu và các tài
sn khác đc bo v mt cách cht ch. Ngoài ra, hot đng kim soát vt cht còn
là vic đnh k kim kê tài sn và đi chiu s liu trên s sách. Bt k s chênh
lch nào cng đc gii trình và x lý tha đáng. Kim soát vt cht nhm đm bo
cho s tn ti, cht lng hay tình trng ca các tài sn phc v cho hot đng sn
xut, kinh doanh n đnh ca công ty.
1.3.3.6 PHÂN TÍCH RÀ SOÁT
Soát xét li quá trình thc hin giúp nhà qun lý bit đc mt cách tng quát
là mi thành viên có theo đui mc tiêu ca đn v mt cách hu hiu và hiu qu
hay không. Nh thng xuyên nghiên cu v nhng vn đ bt thng xy ra trong
quá trình thc hin, nhà qun lý có th thay đi kp thi chin lc hoc k hoch,
hoc có nhng điu chnh thích hp. Thí d, vic tính toán s vòng quay hàng tn
kho và so sánh vi k trc có th giúp ngi qun lý sm phát hin tình trng
đng hàng tn kho.
Hot đng này không ch là xem xét li nhng vic đã đc thc hin bng
cách so sánh s thc t vi s k hoch, d toán, k trc, và các d liu khác có
liên quan nh nhng thông tin không có tính cht tài chính; đng thi còn xem xét
trong mi liên h vi tng th đ đánh giá quá trình thc hin. Soát xét li quá trình
thc hin giúp nhà qun lý bit đc mt cách tng quát là mi thành viên có theo
đui mc tiêu ca đn v mt cách hu hiu và hiu qu hay không. Nh thng
xuyên nghiên cu v nhng vn đ bt thng xy ra trong quá trình thc hin, nhà
qun lý có th thay đi kp thi chin lc hoc k hoch, hoc có nhng điu chnh
thích hp. Thí d, vic tính toán s vòng quay hàng tn kho và so sánh vi k trc
có th giúp ngi qun lý sm phát hin tình trng đng hàng tn kho.
1.3.4 THÔNG TIN VÀ TRUYN THÔNG
Thông tin cn thit cho mi cp ca mt t chc vì giúp cho vic đt đc
các mc tiêu kim soát khác nhau. Thông tin đc cung cp thông qua h thng
thông tin. H thng thông tin ca công ty to ra các báo cáo trong đó cha đng
nhng thông tin v tài chính, hot đng hay tuân th, giúp cho nhà qun lý điu
hành và kim soát công ty. Mt thông tin có th đc dùng cho nhiu mc tiêu khác
nhau nh lp báo cáo tài chính, xem xét vic tuân th pháp lut và các quy đnh hay
điu hành hot đng sn xut, kinh doanh ca công ty.
Các thông tin dù là bên trong hay bên ngoài công ty, thông tin tài chính hay
phi tài chính đu cn thit cho cà ba mc tiêu ca công ty. n v cn xác đnh các
thông tin cn thit phi thu thp, x lý và báo cáo. Các thông tin có th đc thu
thp thông qua điu tra th trng, s dng bng câu hi, phng vn, trao đi vi
nhng nhóm khách hàng chn lc, các bui hi tho chuyên ngành, hi ch trin
lãm.
Truyn thông là mt phn ca h thng thông tin nhng đc nêu ra đ nhn
mnh vai trò ca vic truyn đt thông tin. Truyn thông là vic trao đi và truyn
đt thông tin cn thit ti các bên có liên quan c bên trong ln bên ngoài công ty.
Gm hai b phn:
* Truyn thông bên trong:
Các kênh thông tin t trên xung di hay t di lên trên phi đc thit
lp đ đm bo các nhân viên nhn đc thông báo t nhà qun tr cao cp và
ngc li nhà qun lý cao cp cng phn hi ý kin đ xut ca cp di. Vic
truyn thông s giúp các nhân viên trong công ty hiu rõ công vic ca mình, cng
nh hiu đc hành vi nào đc khuyn khích và hành vi nào là không th chp
nhn đc.
Ngoài ra, s truyn thông gia ban giám đc và ngi qun lý cng rt quan
trng. Nó giúp hai bên nm đc tình hình hot đng kinh doanh ca công ty.
* Truyn thông bên ngoài:
Công ty cn thu thp, x lý và báo cáo cho các cp thích hp v thông tin t
các đi tng bên ngoài nh nhà cung cp, ngân hàng, kim toán nhà nc, thu,
khách hàng, giúp phát hin các yu kém quan trng ca h thng kim soát ni b.
ng thi, công ty phi thông tin cho c đông, các c quan chc nng, ngi bên
ngoài khác đ h hiu tình hình và các ri ro mà công ty đang gp phi. vic
truyn thông din ra thun li thì công ty có th s dng các s tay nghip v, bn
ghi nh, bng thông báo, h thng th đin t ni b, hoc truyn thông thông qua
hành đng ca nhà qun lý đi vi cp di.
Do đó, nhng công ty có xây dng đc vn hóa công ty vng chc, tính
trung thc và giá tr đo đc đc đ cao thì s d dàng truyn đt thông tin cng
nh khuyn khích mi ngi báo cáo lên cp trên nhng hành vi bt thng.
1.3.5 GIÁM SÁT
Là quá trình đánh giá cht lng ca HTKSNB qua thi gian. Nhng khim
khuyt ca HTKSNB cn đc báo cáo lên cp trên và điu chnh li khi cn thit.
Trong môi trng kim soát, nhà qun lý đánh giá ri ro đe da đn vic đt
đc các mc tiêu c th. Hot đng kim soát đc tin hành nhm đm bo rng
các ch th ca nhà qun lý nhm đi phó vi ri ro đc thc hin trong thc t.
Trong khi đó, các thông tin thích hp cn phi đc thu thp và quá trình trao đi
thông tin din ra thông sut trong toàn b t chc. Quá trình trên s đc giám sát
và điu chnh li khi cn thit. đt kt qu tt, nhà qun lý cn thc hin nhng
hot đng giám sát thng xuyên hoc đnh k.
1.3.5.1 GIÁM SÁT THNG XUYÊN
t đc thông qua vic tip nhn các ý kin góp ý ca khách hàng, nhà
cung cp hoc xem xét các báo cáo hot đng và phát trin các bin đng bt
thng. Mt s hot đng giám sát thng xuyên nh:
+ Da vào báo cáo hot đng và báo cáo tài chính giúp phát hin nhng khác
bit hay chênh lch so vi d toán hay k hoch.
+ Thông tin t các đi tác bên ngoài s làm rõ thêm các thông tin thu thp
bên trong.
+ Mt c cu t chc thích hp cùng vi các hot đng giám sát thng
xuyên chính là s giám sát tt nht cho h thng KSNB và giúp xác đnh các khim
khuyt ca h thng. Ngoài ra vic phân công phân nhim còn ngn nga các hành
vi thc hin gian ln.
+ Vic đi chiu gia s liu ghi chép v tài sn trên s sách vi s liu tài
sn thc t.
+ Các kin ngh ca kim toán viên đc lp và ni b v các bin pháp ci
thin h thng kim soát ni b.
+ Thông tin phn hi t các bui hi tho hun luyn, hoch đnh k hoch
hay các cuc hp khác giúp ngi qun lý nm đc các khim khuyt ca h
thng kim soát.
+ Báo cáo đnh k ca nhân viên v vic hoàn thành nhim v s cho bit
liu nhân viên có và tuân th các nguyên tc, quy đnh ca đn v hay không.
1.3.5.2 GIÁM SÁT NH K
c thc hin thông qua các cuc kim toán đnh k do kim toán viên ni
b, hoc do kim toán viên đc lp thc hin.
Các b phn hp thành này ca HTKSNB có tính linh hot cao. Ví d: đánh
giá ri ro không ch nh hng đn các hot đng kim soát mà còn có th ch ra
nhu cu xem xét li thông tin và truyn thông hoc hot đng giám sát trong t
chc. Vì vy KSNB không đn gin là mt quá trình: đó mi b phn hp thành
ch ánh hng đn b phn k tip mà thc s là mt quá trình tng tác nhiu
chiu trong đó hu nh bt c b phn nào cng có th nh hng đn b phn
khác. Do đó, mc dù mi công ty đu cn có các b phn nói trên nhng HTKSNB
ca h li rt khác nhau tùy theo ngành ngh, quy mô, vn hóa và phong cách qun
lý.
Theo báo cáo COSO 2004
H thng KSNB hot đng hu hiu cng ch nhm kim soát nhng ri ro
trong doanh nghip nhm giúp cho doanh nghip đt đc nhng mc tiêu đã đ ra,
đa doanh nghip ngày càng đi lên. Vì vy, COSO đã phát trin Báo cáo Kim soát
ni b nm 1992 thành Báo cáo Qun tr ri doanh nghip vào nm 2004.
Qun tr ri ro doanh nghip đc đnh ngha nh sau:
Qun tr ri ro doanh nghip là mt quá trình, chu s chi phi ca Ban giám
đc, nhà qun lý và các nhân viên ca doanh nghip, đc áp dng trong vic thit
lp các chin lc liên quan đn toàn doanh nghip và áp dng cho các cp đ trong
doanh nghip, đc thit k đ nhn dng các s kin tim tàng có th nh hng
đn doanh nghip và qun tr ri ro trong phm vi chp nhn đc ca ri ro nhm
cung cp mt s đm bo hp lý hng đn vic đt đc các mc tiêu ca doanh
nghip.
Qun lý ri ro doanh nghip là:
- Mt quá trình, đang phát trin và xuyên sut mt doanh nghip.
- Chu s chi phi ca các nhân viên mi cp đ trong t chc.
- Tác đng đn vic thit lp mc tiêu
- Tác đng xuyên sut doanh nghip mi mc đ và mi b phn, và
bao gm c vic xem xét mc đ ri ro ca mt danh mc đu t.
- Nhn dng các s kin tim tàng mà nu nó xy ra s nh hng đn
doanh nghip và qun lý ri ro trong kh nng ri ro ca nó.
- Có th cung cp mt s đm bo hp lý cho các nhà qun lý doanh
nghip và ban giám đc.
- Hng đn nhng mc tiêu không nhng trong mt hoc nhiu b
phn mà còn trong nhng b phn chng chéo lên nhau.
1.4 So sánh COSO 1992 và COSO 2004
1.4.1 S khác bit v đnh ngha gia COSO 1992 và COSO 2004.
Bng 1.1: So sánh COSO 1992 và COSO 2004
COSO 1992
COSO 2004
Tên gi
Internal Control – Intergrated
Framework (Kim soát ni b)
Enterprise Risk Management -
Intergrated Framework (Qun
lý ri ro doanh nghip)
nh ngha
- là mt quá trình, chu s chi
phi ca ban giám đc, nhà qun
lý và các nhân viên ca doanh
nghip
- là mt quá trình, chu s chi
phi ca ban giám đc, nhà
qun lý và các nhân viên ca
doanh nghip
- đc thit k đ cung cp mt
s đm bo hp lý
- Có th cung cp mt s đm
bo hp lý cho các nhà qun lý
doanh nghip và ban giám đc.
- là phng tin nhm đt đc các
mc tiêu sau:
+ s hu hiu và hiu qu ca
hot đng
- Tác đng trong vic thit lp
mc tiêu
+ s tin cy ca báo cáo tài chính
+ s tuân th các lut l và quy
đnh hin hành
- Tác đng xuyên sut doanh
nghip mi mc đ và mi
b phn, và bao gm c vic
xem xét mc đ ri ro ca mt
danh mc đu t.
- Nhn dng các s kin tim
tàng mà nu nó xy ra s nh
hng đn doanh nghip và
qun lý ri ro trong kh nng
ri ro ca nó.
- Hng đn nhng mc tiêu
không nhng trong mt hoc
nhiu b phn mà còn trong
nhng b phn chng chéo lên
nhau.
Các nhân t
cu thành
1. Môi trng kim soát
1. Môi trng kim soát
2. Thit lp mc tiêu
3. Nhn dng các s kin
2. ánh giá ri ro
4. ánh giá ri ro
5. i phó vi ri ro
3. Hot đng kim soát
6. Hot đng kim soát
4. Giám sát
7. Thông tin và truyn thông
5. Thông tin và truyn thông
8. Giám sát
1.4.2 S THAY I CA D THO BÁO CÁO COSO 2011 SO VI COSO
1992:
Vào nm 2011, y ban COSO đã đa ra d tho nhm thay th cho báo cáo
COSO 1992. D tho này d kin s ban hành chính thc vào 2013. Các thay đi
chính ca d tho so vi báo cáo COSO 1992 bao gm:
• D tho COSO 2011 làm rõ vai trò ca vic thit lp mc tiêu kim soát b
và đó là điu kin đ kim soát ni b thc hin tt. Ngoài ra cng cp nht và nhn
mnh v đánh giá ri ro cng nh cho rng thit lp mc tiêu không phi là mt
phn ca kim soát ni b.
• D tho COSO 2011 nhn mnh đn kim soát trong môi trng máy tính,
đ cp nhiu hn v các khái nim giám sát trong đó tp trung vào vai trò ca Ban
giám đc và các y ban kim soát và ca hi đng qun tr, bao gm c kim toán
đc lp.
• D tho COSO 2011 yêu cu chú trng hn v thit lp hot đng kim
soát nhm đi phó gian ln.
Các khác bit tng th gia d tho COSO 2011 so vi COSO 1992
D tho COSO 2011 gm 2 ni dung chính: nh ngha ca kim soát ni
b, Tng quan v kim soát ni b. Phn tng quan v KSNB đ cp các thành
phn ca kim soát ni b, mi quan h gia các mc tiêu và hiu qu. Ngoài ra,
chng này còn gii thiu các nguyên tc ca kim soát ni b, tho lun v cn
đi gia chi phí so vi li ích ca kim soát ni b, vai trò thay đi ca công ngh
thông tin, ng dng kim soát ni b trong đn v nh.
Môi trng kim soát
Trong hai thp k k t khi công b báo cáo nm 1992, mt s thay đi đã
ch ra s cn thit phi điu chnh quan đim v môi trng kim soát. iu này là
do mô hình kinh doanh ngày càng phc tp t mng li kinh doanh rng ln hn
cho đn các thay đi ca bên th ba, các đi tác kinh doanh. Vi s thay đi t sn
phm, đa lý, pháp nhân, hoc mt s yu t khác, đòi hi phi có cách tip cn linh
hot và đa chiu đ qun lý và kim soát. Bên cnh đó, nhu cu minh bch ca
thông tin, trách nhim xã hi ca công ty, k vng ca nhà đu t ngày càng gia
tng. Do vy, mt s ni dung trong báo cáo COSO 1992 đã không còn phù hp.
Mt s thay đi chính trong môi trng kim soát là:
• Nhn mnh môi trng kim soát là nn tng ca h thng kim soát ni b
và gii thích mi liên h gia các thành phn ca h thng kim soát ni b.
• Nhn mnh đn s trung thc và các giá tr đo đc đ phn ánh yêu cu
v tuân th trong đo đc (ví d: quy tc ng x, đa ra bin pháp k lut cng nh
tng cng đào to trong ni b ).
• M rng khái nim giám sát ri ro và chú trng mi liên kt gia ri ro và
hiu qu đ giúp phân b ngun lc, đ h tr kim soát ni b trong vic đt đc
các mc tiêu ca t chc.
• Nhn mnh s cn thit phi xem xét kim soát ni b trên s phc tp
trong cu trúc t chc, kt qu t các mô hình kinh doanh khác nhau và s dng các
nhà cung cp dch v thuê ngoài, các đi tác kinh doanh, và đi tác bên ngoài khác.
• Gn kt vai trò và trách nhim trong c cu t chc khi đánh giá ri ro.
Nhng thay đi quan trng trong đánh giá ri ro bao gm:
• Nhn mnh thit lp mc tiêu nh là mt điu kin tiên quyt đ đánh giá
ri ro, trong đó: M rng mc tiêu báo cáo tài chính bao gm các khía cnh bên
trong, bên ngoài và gm và các báo cáo ni b.
• Nhn mnh đánh giá ri ro bao gm xác đnh nguy c ri ro, phân tích và
phn ng.
• Xem xét nguy c có gian ln liên quan đn sai sót trng yu ca báo cáo,
nguy c không bo v đc tài sn, và tham nhng nh là mt phn ca quá trình
đánh giá ri ro.
Hot đng Kim soát
Thay đi ln nht trong môi trng kinh doanh k t báo cáo nm 1992, là
s phát trin ca công ngh thông tin. S thay đi quan trng bao gm:
• Làm rõ hot đng kim soát t đng trong kim soát chung.
• Làm rõ các hot đng kim soát đc thành lp bi các chính sách và th
tc.
Thông tin và Truyn thông
S thay đi ln nht là thông tin và truyn thông, và hình thc thông tin và
truyn thông đã khác bit so vi nm 1992. Các ngun thông tin đã phát trin đa
dng và phc tp hn, có th nh s h tr t bên ngoài và có th h tr tt c hoc
mt phn ca quy trình kinh doanh ca mt t chc (Ví d, các nhà cung cp dch
v gia công phn mm, liên doanh, và các tho thun khác có th m rng )
Các thay đi chính ca Thông tin và Truyn thông bao gm:
• Nhn mnh tm quan trng ca cht lng thông tin.
• Nhn mnh yêu cu bo v thông tin.
• Nhn mnh v cung cp thông tin minh bch.
•B sung ni dung nhu cu thông tin và truyn thông gia các thc th và
các bên th ba khác.
•Nhn mnh tm quan trng ca vic xem xét quá trình tuyn thông vi bên
ngoài công ty (ví d, bng vic s dng ca bên th ba các nhà cung cp dch v,
quan h khách hàng, hot đng trung tâm d liu, chui cung ng, sn xut, vv.)
Giám sát hot đng
So vi COSO 1992, COSO 2011 tp trung nhn mnh s cn thit ca giám
sát thng xuyên.
1.5 VAI TRÒ VÀ TRÁCH NHIM CA CÁC I TNG CÓ LIÊN QUAN
N KIM SOÁT NI B
1.5.1 HI NG QUN TR
Hi đng qun tr thay mt cho i hi đng c đông đ lãnh đo, giám sát
toàn b hot đng ca đn v.
tránh tình trng Ban giám đc không th kim soát đc hot đng ca
đn v, hoc không trung thc, c tình xuyên tc các kt qu hot đng thì Hi đng
qun tr phi bit kt hp các kênh thông tin khác nhau đ nhn bit các vn đ đó
và có bin pháp chn chnh kp thi.