Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh ngành sản xuất xuất khẩu trái cây Việt Nam trước rào cản thương mại quốc tế

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP HCM
o0o
PHM M NGA
GII PHÁP NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH
NGÀNH SN XUT XUT KHU TRÁI CÂY VIT
NAM TRC RÀO CN THNG MI QUC T
1
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh - 2011
2
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP HCM
o0o
PHM M NGA
GII PHÁP NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH
NGÀNH SN XUT XUT KHU TRÁI CÂY VIT
NAM TRC RÀO CN THNG MI QUC T
Chuyên ngành: THNG MI
Mã s: 60.34.10
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA
HC
Tin s Khoa hc Kinh t
NGÔ CÔNG THÀNH
3
TP. H Chí Minh - 2011
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan rng toàn b nhng ni dung và s liu trong lun vn
này do tôi t nghiên cu, thu thp và thc hin.
Hc viên thc hin lun vn.

PHM M NGA
4
MC LC
LI M U1
CHNG 1: C S KHOA HC V NNG LC CNH TRANH VÀ
RÀO CN THNG MI QUC T I VI NGÀNH TRÁI CÂY 6
1.1 C S LÝ LUN V LI TH CNH TRANH 6
1.1.1 Khái nim cnh tranh và li th cnh tranh 6
1.1.2 Lý thuyt v li th cnh tranh ngành 8
1.1.3 Mô hình đánh giá li th cnh tranh ca ngành 12
1.2 RÀO CN THNG MI QUC T I V
I NGÀNH TRÁI CÂY
15
1.2.1 Nhng vn đ c bn v rào cn thng mi quc t 15
1.2.2 Giy chng nhn GAP cho sn phm trái cây22
1.2.3 Gii thiu rào cn k thut ca EU đi vi trái cây 24
1.3 TNG QUAN TH TRNG TRÁI CÂY TH GII28
1.3.1 Tình hình sn xut28
1.3.2 Tình hình xut nhp khu29
1.3.3 Phân b các loi cây n trái chính trên th gii32
1.3.4 Xây dng vùng chuyên canh cây n qu - kinh nghim t Trung Quc
33
CHNG 2: THC TRNG V HOT NG SN XUT VÀ XUT
KHU TRÁI CÂY VIT NAM 37
2.1 HOT NG SN XUT VÀ TIÊU TH TRÁI CÂY VIT NAM SO
SÁNH VI CÁC I TH KHÁC 37
2.1.1 Din tích, nng sut, sn lng 37
2.1.2 C cu cây trng 38
2.1.3 Tình hình canh tác và sâu bnh 39
5

2.1.4 Công ngh sau thu hoch và ch bin40
2.1.5 Tình hình phân phi và tiêu th 41
2.2 HOT NG XUT NHP KHU TRÁI CÂY 43
2.2.1 Kim ngch xut khu43
2.2.2 Các loi qu xut khu ph bin43
2.2.3 Th trng xut khu45
2.2.4 Nhp khu47
2.2.5 Nhn xét v nhng kt qu đt đc và nhng tn ti ca ngành hàng
47
CHNG 3: PHÂN TÍCH LI TH CNH TRANH CA NGÀNH SN
XUT VÀ XUT KH
U TRÁI CÂY VIT NAM. 50
3.1 PHÂN TÍCH NHÓM CHIN LC TRÁI CÂY VIT NAM VI CÁC
NC TRONG KHU VC50
3.2 PHÂN TÍCH CHU K SNG CA TRÁI CÂY TRÊN TH TRNG
TH GII53
3.2.1 Xu hng tiêu dùng trái cây trên th gii53
3.2.2 D đoán chu k sng ca trái cây trên th trng th gii54
3.3 MÔ HÌNH CLUSTER CHART PHÂN TÍCH LI TH CNH TRANH
NGÀNH TRÁI CÂY VIT NAM 56
3.4 KHO SÁT NHN THC CA DOANH NGHIP TRONG NGÀNH
V RÀO CN THNG MI QUC T 57
3.4.1 Kích thc mu và khu v
c điu tra 57
3.4.2 Quy mô và loi hình doanh nghip58
3.4.3 Phn ng ca doanh nghip trc rào cn thng mi quc t 59
3.5 HIU QU KINH DOANH CA DOANH NGHIP64
3.5.1 Phân tích hiu qu k thut, phân phi ngun lc và s dng chi phí
64
6

3.5.2 Phân tích hiu qu theo quy mô sn xut65
CHNG 4: GII PHÁP NNG CAO NNG LC CANH TRANH CA
NGÀNH SN XUT XUT KHU TRÁI CÂY VIT NAM TRC CÁC
RÀO CN THNG MI TH GII67
4.1 C S VÀ NGUYÊN TC  XUT GII PHÁP 67
4.1.1 C s lý lun và thc tin67
4.1.2 Nguyên tc đ xut gii pháp 68
4.2 MA TRN SWOT CA NGÀNH 68
4.3 GII PHÁP NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH 70
4.3.1 Nhóm gii pháp v sn xu
t70
4.3.2 Nhóm gii pháp v xut khu73
4.3.3 Nhóm gii pháp khác 76
4.4 KIN NGH  THC HIN GII PHÁP 78
4.4.1 B NN & PTNT 78
4.4.2 y ban nhân dân các tnh 79
4.4.3 C quan nghiên cu và chuyn giao khoa hc k thut80
4.4.4 Hip hi trái cây Vit Nam 80
4.4.5 Các doanh nghip xut khu trái cây 81
KT LUN82
7
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
AE Allocative Efficiency
CE Cost Efficiency
BSCL ng Bng sông Cu Long
EU Liên minh Châu Âu (European Union)
EUREPGAP
Thc hành nông nghip tt theo tiêu chun ca các nhà bán l Châu Âu
(European Retailer Produce Working Group Good Agriculture Practice)
EUROSTAT Cc Thng kê ca Liên minh Châu Âu

FAO T chc Nông Lng th gii
GAP Thc hành sn xut nông nghip tt (Good Agriculture Practice)
GlobalGAP Thc hành nông nghip tt theo tiêu chun toàn cu
HACCP
H thng phân tích nguy c và xác đnh đim kim soát trng yu (Hazard
Analysis Critical Control Point)
HTX Hp tác xã
IPLC Vòng đi sn phm quc t (International product life cycle)
IPM Qun lý dch hi tng hp (Intergrated Pest Management)
SE Scale Efficiency
SPS
Bin pháp v sinh và kim dch đng thc vt (Sanitary and Phytosanitary
Measures)
SWOT Ma trn đim mnh-đim yu-c hi-nguy c
TE Technical Efficiency (Hiu qu k thut)
VietGAP Sn xut nông nghip tt theo tiêu chun Vit Nam
8
WTO T chc thng mi th gii (World Trade Organization)
9
DANH MC CÁC BNG
Bng 1.1: Tình hình sn xut trái cây trên th gii28
Bng 1.2: Phân b các loi cây n qu chính trên th gii33
Bng 2.1: S liu trái cây ti xut khu bình quân nm 2007 đn 2009 44
Bng 2.2: Th phn xut khu trái cây Vit Nam nm 2009 đn 2010 46
Bng 3.1: Các loi trái cây chính và sn xut  Châu Á nm 2010 (1000 tn)
51
Bng 3.2: Th phn trái cây và go Vit Nam trên th gii56
Bng 3.3: Phân tích mu và khu vc đi
u tra (s liu điu tra nm 2011) 58
Bng 3.4: Các bin s dng trong phân tích DEA 64

Bng 3.5: Hiu qu k thut, phân phi ngun lc và s dng chi phí 64
Bng 3.6: Hiu qu theo quy mô sn xut65
Bng 4.1: Ma trn SWOT ngành trái cây Vit Nam 69
DANH MC CÁC BIU 
Biu đ 1.1: 10 quc gia sn xut trái cây ln nht th gii nm 2010 (triu tn)
29
Biu đ 1.2: 20 quc gia xut khu trái cây ln nht th gii (t USD) 30
Biu đ 1.3: 20 quc gia nhp khu trái cây ln nht th gii (t USD) 31
Biu đ 2.1: C cu chng loi cây n qu Vit Nam nm 2010 38
Biu đ 2.2: Kim ngch xut khu rau qu
 Vit Nam t 1995 - 2010 (triu USD)
43
Biu đ 3.1: Mc đ hiu bit ca doanh nghip v rào cn thng mi quc t
59
Biu đ 3.2: Kênh thông tin v rào cn thng mi quc t 60
10
Biu đ 3.3: Li ích ca doanh nghip khi sn xut kinh doanh theo GAP 60
Biu đ 3.4: Khó khn ca trái cây Vit Nam khi sn xut theo GAP 61
Biu đ 3.5: Hin trng ca doanh nghip kinh doanh trái cây 62
Biu đ 3.6: Bin pháp doanh nghip đa ra đ nâng cao hiu qu hot đng
63
11
DANH MC HÌNH V
Hình 1.1: Kênh phân phi trái cây Vit Nam 41
Hình 3.1: Chin lc ngành trái cây nhit đi xut khu trên th gii52
Hình 3.2: Chu k sng ca trái cây không đt chng nhn GAP 54
Hình 3.3: Chu k sng ca trái cây đt chng nhn GAP 55
Hình 3.4: Biu đ t hp ngành trái cây và go nm 2010 so vi 2008 57
DANH MC PH LC
STT Tên ph lc

1
Hình nh mt s trái cây xut khu ch lc  ng Bng sông Cu Long
2
Phng pháp phân tích màng bao d liu DEA
3
Phiu kho sát doanh nghip
4
Cam kt WTO v nhóm Rau qu.
5
GLOBALGAP công c qun lý đ có sn phm nông nghip an toàn.
LI M U
o0o
LÝ DO CHN  TÀI
Vit Nam vi điu kin sinh thái u đãi thích hp và có tim nng ln đ
phát trin cây n qu nhit đi. Ngi dân Vit Nam t lâu đã du nhp, chn lc,
lai to và trng thành công khá nhiu loi cây n qu đn nay đã thành hàng hóa
đc sn thm ngon ni ting trong nc và mt s quc gia trên th gi
i. Vit
Nam là mt trong sáu quc gia Châu Á sn xut trái cây đt sn lng ln. Tuy
nhiên, trái cây li đc tiêu th ch yu  th trng trong nc, xut khu trái cây
12
vn chim t trng rt nh trong tng sn lng. Nhìn chung, kim ngch xut
khu trái cây ca Vit Nam còn quá khiêm tn so vi các nc trong khu vc có
điu kin t nhiên tng t nh Trung Quc, Phillippines, Indonesia, Thái Lan.
Trc đây, trái cây Vit Nam ch yu xut khu qua Trung Quc (chim
trên 50% th phn). Trong giai đon 2004-2008, kim ngch xut khu trái cây ca
Vit Nam sang Trung Quc liên tc b st gi
m do chính sách nhp khu ca
Trung Quc có nhiu thay đi. n nm 2009, Vit Nam mi m rng th trng
sang khu vc EU và Bc M trong khi đây mi là hai th trng nhp khu trái

cây ln nht th gii (chim trên 70% th trng và nhu cu tiêu th tng lên hàng
nm). Nh vy trái cây Vit Nam gn nh quá ph thuc vào th trng truyn
thng Trung Quc đng th
i hi nhp khá tr vi th trng trái cây th gii so
vi các nc trong khu vc. Chính điu này làm nh hng rt ln đn nng lc
cnh tranh ca ngành sn xut và xut khu trái cây Vit Nam.
Vit Nam ch mi xut khu mt s trái cây đc sn nh thanh long, xoài
và chôm chôm vào EU, Hoa K, Nht Bn, Hàn Quc trong thi gian gn đây
nhng rt đc th
 trng a chung. Tuy nhiên, vic nhp khu trái cây vào các
th trng này không phi là điu d dàng. Các quc gia phát trin vi mc sng
cao thng đt ra nhng rào cn thng mi rt kht khe đi vi trái cây nhp
khu đ đm bo an toàn cho ngi dân. Mt trong nhng rào cn thng mi ln
nht đi vi trái cây th gii là đt giy chng nh
n thc hành nông nghip tt
GlobalGAP.  đt chng nhn này thì đòi hi sn xut trong nc cng phi
phát trin  mt trình đ nht đnh và cn có thi gian đ áp dng. Chính vì vy,
mc dù nng lc sn xut rt di dào nhng s lng đt tiêu chun xut khu quá
ít nên trái cây Vit Nam khó có th m rng xut khu vào các th trng ln.
Vic tiêu th trái cây trên th gii ngày càng gia tng ch yu do xu hng
tiêu dùng sn phm có li cho sc khe. Theo d báo ca t chc Nông Lng th
gii (FAO), nhu cu tiêu th rau qu th gii d báo tng 3.6% qua các nm trong
13
khi sn lng ch tng 2.8%. c bit là nhu cu nhp khu trái cây nhit đi ca
các nc phát trin  các nc Châu Âu, Bc M, Nht Bn, Nga, Hàn Quc,
Singapore…ngày càng tng. Th trng trái cây th gii trong thi gian ti là rt
có trin vng.
Nh vy, làm th nào đ ngành sn xut và xut khu trái cây ca Vit
Nam có th hi nhp vi th trng th
gii trc các rào cn thng mi quc t

ngày càng gia tng, và trái cây Vit Nam có th khai thác ht tim nng sn xut
ca ngành, tôi đã la chn đ tài ‘Gii pháp nâng cao nng lc cnh tranh ca
ngành sn xut và xut khu trái cây Vit Nam trc rào cn thng mi quc
t’ đ tìm ra gii pháp làm tng kh nng cnh tranh và hi nhp ca trái cây Vit
Nam vào th
trng th gii, đ trái cây Vit Nam vn lên là ngành có li th
cnh tranh ca đt nc.
MC TIÊU NGHIÊN CU
• ánh giá thc trng sn xut, xut khu và nng lc cnh tranh ca
ngành trái cây Vit Nam da trên vic phân tích mô hình xác đnh li th cnh
tranh.
• Kho sát nhn thc ca doanh nghip v các rào cn thng mi quc
t. ánh giá hiu qu
hot đng ca doanh nghip hin nay thông qua kho sát
thc t. T đó phân tích đim mnh, đim yu, c hi, thách thc ca ngành.
•  xut gii pháp, kin ngh đ tng kh nng cnh tranh và hi nhp
ca ngành trc các rào cn thng mi quc t ngày càng gia tng.
I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu: nghiên cu v
 ngành sn xut - xut khu trái cây
Vit Nam, tp trung ch yu  vùng ng Bng sông Cu Long và ông Nam b.
Phm vi thi gian: phân tích thc trng ca ngành trong vòng mi nm tr
li đây, đc bit giai đon t 2007 đn 2010.
Phm vi không gian: nghiên cu rào cn thng mi th gii đi vi trái
14
cây, nghiên cu th trng trái cây th gii, nghiên cu hot đng sn xut và xut
khu ca trái cây Vit Nam, nghiên cu hiu qu hot đng ca các doanh nghip
xut khu trong ngành.
PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 tài tip cn mc tiêu bng cách s dng các phng pháp sau đây:

ánh giá thc trng nng lc cnh tranh ngành bng phng pháp thng kê
mô t, thng kê so sánh, phân tích thng kê s li
u th cp da vào hai mô hình c
bn: (1) phân tích đnh tính da vào mô hình chu k sng sn phm quc t IPLC,
(2) phân tích đnh lng da vào mô hình biu đ t hp Cluster Chart
D liu thu đc t bng câu hi điu tra s đc x lý, tng hp trên c
s s dng công c thng kê trong phn mm excel. Kt qu v phn ng ca
doanh nghi
p trc các rào cn thng mi quc t s th hin thông qua biu đ.
Phng pháp phân tích hiu qu kinh doanh ca doanh nghip: phng
pháp màng bao d liu (DEA): phng pháp tip cn c lng biên. DEA da
theo phng pháp chng trình phi toán hc đ c lng cn biên sn xut. mô
hình DEA đu tiên đc phát trin bi Charnes, Cooper và Rhodes vào nm 1978.
 đo lng hiu qu trong sn xut, ngoài vic xác đnh hi
u qu k thut
(Technical Efficiency - TE) và hiu qu theo quy mô sn xut (Scale Efficiency –
SE), các nhà nghiên cu còn quan tâm đn vn đ hiu qu phân phi ngun lc
sn xut (Allocative Efficiency – AE) và hiu qu s dng chi phí (Cost
Efficiency – CE).
Nhng vn đ v c ch, chính sách và các gii pháp nâng cao nng lc
cnh tranh ca ngành s đc đ xut da vào phng pháp phân tích tng hp.
NHNG IM MI C
A LUN VN
Trong quá trình tìm hiu và thu thp thông tin, tác gi tìm đc mt s đ
tài có liên quan nghiên cu v trái cây Vit Nam nh sau:
• nh hng và các gii pháp chin lc phát trin ngành ch bin trái
15
cây ng bng sông Cu Long đn nm 2010. ây là đ tài nghiên cu khoa hc
cp trng ca trng i hc Kinh t TP HCM, ch nhim đ tài là PGS.TS
Nguyn Th Liên Dip.  tài tp trung vào ngành ch bin trái cây bng cách

phân tích ma trn SWOT ngành sn xut và ch bin trái cây t đó hoch đnh
chin lc và đ xut gii pháp thc hin chin lc.
• Bùi c Liêm (2006), Các gii pháp nâng cao n
ng lc cnh tranh mt
hàng trái cây xut khu ca Vit Nam sang th trng EU giai đon 2006-2015,
Lun vn thc s kinh t, Trng i hc Kinh t TP HCM. Lun vn nghiên cu
và tin hành kho sát bng phng pháp đnh lng đ tìm ra các yu t cu thành
nng lc cnh tranh ca trái cây Vit Nam bao gm cht lng, giá c, thng
hiu, phân phi. T đó
đ xut các gii pháp hoàn thin các yu t trên.
Ngoài ra còn mt s đ tài nghiên cu khác ch yu tp trung vào ngành
sn xut hn là xut khu ca trái cây Vit Nam. Trong quá trình nghiên cu v
lnh vc xut khu trái cây, tác gi nhn thy rng: mc dù Vit Nam là nc sn
xut trái cây ln th 6 Châu Á nhng ch mi xut khu sang các th trng ln
nh EU, Bc M trong 2-3 n
m gn đây. Nguyên nhân là do trái cây Vit Nam
không đáp ng đc các tiêu chun ca th trng, nói đúng hn là các đáp ng
các rào cn thng mi ca th trng. Cho nên vic tìm hiu v kh nng đáp ng
ca ngành đi vi các rào cn thng mi th gii ngày càng gia tng là vô cùng
cn thit trong điu kin hin nay. Da vào vic tìm hiu nhng đ tài nghiên c
u
liên quan thì đ tài này có nhng đim mi sau:
• S dng 2 mô hình đnh tính và đnh lng trong phân tích li th cnh
tranh ca ngành theo lý thuyt li th cnh tranh quc gia ca Micheal Porter.
• S dng phn mm DEAP 2.1 đ phân tích hiu qu sn xut kinh
doanh da vào các chi phí hot đng ca các doanh nghip đ phân tích kh nng
ca doanh nghip trc các rào cn thng mi quc t.
16
KT CU CA LUN VN
Lun vn bao gm các phn: mc lc, danh mc ký hiu, ch vit tt, danh

mc bng biu đ th hình v, phn m đu, kt lun, danh mc tài liu tham kho,
ph lc và phn ni dung chính ca lun vn đc chia thành 4 chng:
Chng 1: C s lý lun v li th cnh tranh và rào c
n thng mi quc
t ca ngành trái cây. Trình bày các vn đ: các lý thuyt cnh tranh ngành, mô
hình xác đnh li th cnh tranh ngành, xu hng phát trin ca rào cn thng
mi th gii, rào cn k thut ca EU đi vi trái cây, tng quan v th trng trái
cây th.
Chng 2: Thc trng v hot đng sn xut và xut khu ca trái cây Vit
Nam so sánh vi mt s
đi th chính, nhn xét v nhng kt qu và hn ch ca
ngành trái cây Vit Nam hin nay.
Chng 3: Phân tích li th cnh tranh ca ngành sn xut và xut khu trái
cây Vit Nam. Tp trung phân tích v nhóm chin lc trái cây Vit Nam vi các
nc trong khu vc. D báo chu k sng ca trái cây trên th trng th gii. Áp
dng mô hình Cluster Chart phân tích li th cnh tranh ngành. Phân tích đánh giá
và hiu qu hot đng c
a doanh nghip trong ngành.
Chng 4: Gii pháp nâng cao nng lc cnh tranh ca trái cây Vit Nam
trc các rào cn thng mi quc t. Ni dung chính: đa ra ma trn SWOT
ngành, đ xut hai nhóm gii pháp chính v sn xut và xut khu, mt s gii
pháp khác và mt s kin ngh.
17
CHNG 1: C S LÝ LUN V LI TH CNH TRANH VÀ RÀO
CN THNG MI QUC T I VI NGÀNH TRÁI CÂY
o0o
C S LÝ LUN V LI TH CNH TRANH
Khái nim cnh tranh và li th cnh tranh
Các hc thuyt kinh t th trng dù trng phái nào đu tha nhn rng:
Cnh tranh ch xut hin và tn ti trong nn kinh t th trng, ni mà cung - cu

và giá c hàng hóa là nhng nhân t c bn ca th trng, là đc trng c bn ca
kinh t th trng, cnh tranh là linh hn ca th trng.
Cnh tranh là mt hin tng kinh t - xã hi phc tp, do cách tip cn
khác nhau, nên có các quan nim khác nhau v cnh tranh. Cnh tranh theo đnh
ngha ca i t đin ting Vit là: “Tranh đua gia nhng cá nhân, tp th có
chc nng nh nhau, nhm giành phn hn, phn thng v mình”.[5, 448]
Theo cun Tng quan v cnh tranh công nghip Vit Nam đó chn đnh
ngh
a v cnh tranh c gng kt hp c các doanh nghip, ngành và quc gia nh
sau: “Kh nng ca doanh nghip, ngành, quc gia và vùng trong vic to ra vic
làm và thu nhp cao hn trong điu kin cnh tranh quc t”.[5, 448]
Theo T đin Thut ng Kinh T hc “Cnh tranh – s đu tranh đi lp
gia các cá nhân, tp đoàn hay quc gia. Cnh tranh ny sinh khi hai bên hay
nhiu bên c g
ng giành ly th mà không phi ai cng có th giành đc”.
Ngoài ra, cng có th dn ra nhiu cách din đt khác nhau v khái nim cnh
tranh… Song qua các đnh ngha trên có th tip cn v cnh tranh nh sau:
• Cnh tranh là nói đn s ganh đua nhm giành ly phn thng ca nhiu
ch th cùng tham d.
• Mc đích trc tip ca cnh tranh là mt đi tng c th
 mà các bên
18
đu mun giành ly đ cui cùng là kim đc li nhun cao.
• Cnh tranh din ra trong mt môi trng c th các ràng buc chung mà
các bên tham gia phi tuân th nh: đc đim sn phm, th trng, các điu kin
pháp lý, các thông l kinh doanh…
• Trong quá trình cnh tranh các ch th tham gia cnh tranh có th s
dng nhiu công c khác nhau: Cnh tranh bng đc tính và cht lng sn phm;
c
nh tranh bng ngh thut tiêu th sn phm; cnh tranh nh dch v bán hàng

tt, cnh tranh thông qua hình thc thanh toán…
Vi phng pháp tip cn trên, khái nim cnh tranh có th hiu nh sau:
Cnh tranh là quan h kinh t mà  đó các ch th kinh t ganh đua nhau tìm đ
mi bin pháp, c ngh thut ln th đon đ đt mc tiêu kinh t ca mình, thông
thng là chi
m lnh th trng, giành ly khách hàng cng nh các điu kin sn
xut, th trng có li nht. Mc đích cui cùng ca ch th kinh t trong quá
trình cnh tranh là ti đa hóa li ích. i vi ngi sn xut kinh doanh là li
nhun, đi vi ngi tiêu dùng là li ích tiêu dùng và s tin li.
Theo các nhà kinh t hc c đin, các yu t sn xut nh đt đai, vn, lao
đng, tài sn hu hình là ngun lc quan trng to nên li th cnh tranh.
Adam Smith cho rng li th cnh tranh da trên c s li th tuyt đi v
nng sut lao đng. Nng sut lao đng cao có ngha là chi phí sn xut gim.
Mun tng nng sut lao đng thì phi phân công lao đng và chuyên môn hóa
sn xut.
David Ricardo l
i cho rng: li th cnh tranh không ch ph thuc vào li
th tuyt đi mà còn ph thuc vào li th tng đi tc li th so sánh và nhân t
quyt đnh li th so sánh vn là chi phí sn xut nhng mang tính tng đi.
Micheal Porter phân bit rõ 3 cp đ ca li th cnh tranh:
• Li th cnh tranh ca doanh nghip: là s khác bit v
 sn phm ca
mt doanh nghip mang tính vt tri so vi doanh nghip khác cùng ngành sn
19
xut kinh doanh (k c doanh nghip nc ngoài). Hai yu t quyt đnh li th
cnh tranh doanh nghip đó là cht lng sn phm và giá c sn phm.
• Li th cnh tranh ca ngành: li th cnh tranh ca ngành hàng c th
ca mt quc gia là s khác bit v li th cnh tranh mang tính vt tri ca các
nhóm chin lc trong ngành hàng đó so v
i các nhóm chin lc trong ngành

hàng tng ng ca nhng quc gia khác trên th gii.
• Li th cnh tranh ca quc gia: là s khác bit mang tính vt tri
trong môi trng kinh t - xã hi làm cho nn kinh t quc gia tr nên hp dn
hn đi vi các hot đng đu t sn xut kinh doanh đ cnh tranh vi các quc
gia khác trong vic thu hút các ngun lc kinh t quc t và thi
t lp các quan h
th trng quc t thun li, nhm góp phn thúc đy s phát trin toàn din ca
nn kinh t quc gia.
Lý thuyt v li th cnh tranh ngành
A. Lý thuyt li th tuyt đi ca Adam Smith:
Theo quan đim ca Adam Smith, li th tuyt đi đc hiu là s khác
bit tuyt đi v nng sut lao đng cao hn hay chi phí lao đng thp hn đ làm
ra cùng mt loi sn phm. Mô hình mu dch quc t ca mt quc gia là ch xut
khu nh
ng sn phm mà mình có li th tuyt đi. Nu mi quc gia tp trung
chuyên môn hóa sn xut vào loi sn phm mà mình có li th tuyt đi thì tài
nguyên ca đt nc s đc khai thác có hiu qu hn và thông qua bin pháp
trao đi mu dch quc t các quc gia giao thng đu có li hn do tng khi
lng các loi sn phm đáp ng cho nhu cu tiêu dùng cui cùng c
a mi quc
gia tng nhiu hn và chi phí r hn so vi trng hp phi t sn xut toàn b.
Tuy nhiên, thc t ch có mt s ít nc có li th tuyt đi, còn nhng
nc nh hoc nghèo tài nguyên thì vic trao đi mu dch quc t có xy ra
không? Lý thuyt Li th tuyt đi không tr li đc mà phi da vào lý thuyt
l
i th so sánh ca David Ricardo.
20
Lý thuyt li th so sánh ca David Ricardo
Thng mi vn có th xy ra trong trng hp mt quc gia có li th
tuyt đi c hai sn phm và mt quc gia không có li th tuyt đi  sn phm

nào. Tuy nhiên, c hai quc gia đu có li nh vào li th tng đi (li th so
sánh). Li th so sánh là li th có t l hao phí lao đng tng
đi thp.
Nh vy, theo lý thuyt ca Ricardo, các quc gia không có li th cnh
tranh tuyt đi thì vic mua bán trao đi gia hai quc gia vn có th thc hin
đc nh vào li th so sánh (li th tng đi).
Li th tng đi đc tính bng t l tiêu hao ngun lc ca quc gia 1 đ
sn xut ra sn phm A so vi sn phm B là th
p hn quc gia 2 và ngc li
quc gia 2 s có t l thiêu hao ngun lc gia sn phm B so vi sn phm A là
thp hn quc gia 1 mc dù có th quc gia 1 có li th cnh tranh tuyt đi c hai
sn phm A và B so vi quc gia 2. Do đó, quc gia 1 tin hành chuyên môn hóa
sn xut sn phm A và quc gia 2 tin hành chuyên môn hóa sn xut sn phm
B và hai quc gia tin hành trao đ
i cho nhau thì c hai quc gia đu có li.
Tuy nhiên, theo quan đim hai quc gia thì vic cnh tranh ch đc xét
trên hai quc gia mà thôi. Trên thc t, không ch có hai quc gia cnh tranh ln
nhau mà có s tham gia ca tt c các quc gia trên th gii và lý lun ca David
Ricardo đã b qua chi phí vn chuyn gia hai quc gia. Tuy nhiên, kt lun ca
David Ricardo vn là mt kt lun quan trng gii thích v ngun gc thng mi
qu
c t.
Lý thuyt li th cnh tranh ngành
Nghiên cu li th so sánh cho phép chúng ta nhn đc u th ca nn
kinh t quc gia trong quan h giao thng vi các nc khác, làm c s đ xây
dng chính sách thng mi quc t cho phù hp. Tuy nhiên, trong hot đng
kinh doanh quc t ( cp doanh nghip) và hot đng thu hút ngun lc đu t
quc t đ to môi trng sn xu
t kinh doanh thun li ( cp ngành và quc
21

gia), các ch th kinh t (doanh nghip, ngành, quc gia) phi cnh tranh vi nhau
vô cùng quyt lit đ tn ti và phát trin. Nói nh vy có ngha là, gia li th so
sánh và li th cnh tranh có mt khong cách nht đnh, ch vi phm trù li th
so sánh cha đ đ làm sáng t mi vn đ ca môi trng thng mi quc t,
mà cn phi nghiên cu sâu h
n v li th cnh tranh.
Trc ht, cn phi làm rõ khái nim “ngành” đc đ cp  đây là ngành
hàng, gn lin vi mt chng loi sn phm c th, ví d nh: ngành go, ngành
thy sn, ngành dt may, ngành ô tô, ngành du lch …(đ phân bit vi 3 ngành
kinh t c bn ca nn kinh t là nông nghip, công nghip và dch v). Li th
cnh tranh c
a ngành đc xem xét trong mi tng quan vi ngành tng ng 
nhng quc gia khác đ tranh giành th trng trên phm vi th gii. Li th cnh
tranh ca ngành s gia tng theo qui mô ca ngành và đó là biu hin li th bên
ngoài ca nn kinh t.
Li th cnh tranh và nng lc cnh tranh ca ngành
Li th cnh tranh ca ngành hàng c th ca mt quc gia là s khác bi
t
v li th cnh trnh mang tính vt tri ca các nhóm chin lc trong ngành
hàng tng ng ca nhng quc gia khác nhau trên th gii. Và do đó, nng lc
cnh tranh ca ngành hàng biu hin qua nng lc cnh tranh ca các nhóm chin
lc trong ngành. Nhóm chin lc là mt tp hp nhng công ty áp dng chin
lc sn xut kinh doanh tng t nhau. Mi ngành hàng có th bao gm mt hay
nhiu nhóm chin lc.
Du hiu cn bn phân bit các nhóm chin lc là giá c và b rng ca
dòng sn phm (th hin qua qui cách cht lng, chng loi sn phm).
Môi trng cnh tranh ca ngành
Mt ngành c th ca mt quc gia nht đnh s phi cnh tranh vi ngành
hàng tng ng ca nhiu quc gia khác trên phm vi th gii. Do v
y,môi trng

cnh tranh ca ngành là môi trng kinh t quc t, bao gm: môi trng thng
22
mi, sn xut và tài chính trong mi quan h liên kt toàn cu.Trong điu kin các
trào lu toàn cu hóa, khu vc hóa đã và đang din ra vô cùng mnh m trên th
gii, môi trng cnh tranh ca các ngành hàng đu có s bin đng không ngng
theo xu hng ngày càng hoàn thin hn nhng cng phc tp hn rt nhiu.
Trong đó, các lut chi trong quan h thng mi quc t không ngng đc b

sung, k thut công ngh ca bt k ngành sn xut nào cng đt đc nhng tin
b vt bc, và quan h tài chính quc t đã gn kt các nn kinh t li vi nhau
trong mi quan h ph thuc ht sc sâu rng và cht ch.
Trong môi trng cnh tranh quc t, các ngành hàng (và các nhóm chin
lc ca ngành) luôn đi din vi rt nhiu th
i c và thách thc. Phn ng trc
thi c và thách thc đó ca tt c doanh nghip trong các nhóm chin lc (ca
tng ngành hàng) s tt yu dn ti s xut hin ca nhng công ty đa quc gia và
công ty xuyên quc gia. ây là lc lng chính ca tin trình toàn cu hóa. iu
đó không ch làm cho môi trng cnh tranh quc t ca ngành hàng tr nên hoàn
chnh và ph
c tp hn nh đã nói trên, còn làm phát sinh thêm nhiu ngành (sn
phm) mi vi trình đ chuyên môn hóa sn xut sâu hn, hin đi hn, đm bo
kh nng sinh li mnh m hn, đe da làm suy gim và thay th dn các ngành
(sn phm) gc đã sn sinh ra ngành (sn phm) mi.
ánh giá li th cnh tranh ca ngành
 đánh giá li th cnh tranh ca m
t ngành hàng c th mnh hay yu ta
da vào 3 nhóm yu t c bn sau đây:
Mt là, nng lc cnh tranh ca nhóm chin lc trong ngành, biu hin
tp trung qua s khác bit v giá c sn phm và b rng dòng sn phm. Trong
đó, yêu cu các doanh nghip trong tng nhóm chin lc phi d báo cho đc

chu k sng sn phm ca ngành trên phm vi th trng th
gii đ điu chnh
chin lc phù hp theo hng không ngng nâng cao qui mô li sut kinh t và
bành trng dn hot đng sn xut kinh doanh ra khi biên gii quc gia.
23
Hai là, cu trúc và li th theo qui mô ca ngành. Trong này, cn phi xem
xét đánh giá đy đ các khía cnh nh: mt bng công ngh chung ca ngành cao
hay thp, h thng c s h tng k thut ca ngành đã phát trin đn chng mc
nào, các ngành liên kt và b tr có đy đ, đng b hay không…đ bit các mt
đó tác đng đn kh nng gim chi phí đu vào ca ngành nh
 th nào?
Ba là, nhóm yu t v chính sách. Cn nm rõ vai trò, v trí ca ngành trong
chin lc phát trin kinh t quc gia, ngành đó đc qui hoch phát trin ra sao,
có phi là ngành kinh t mi nhn hay không, chính sách ca chính ph đi vi
ngành là khuyn khích hay hn ch phát trin…
T 3 nhóm yu t c bn trên, chúng ta có th chi tit hóa thành nhiu yu
t c th hn đ đánh giá li th c
nh tranh ca mt ngành hàng. Trong thc t, li
th cnh tranh ca ngành đc đánh giá trên c hai mt đnh tính và đnh lng.
Vic đánh giá li th cnh tranh ca ngành v mt đnh tính hay s da vào Mô
hình chu k sng quc t ca sn phm (International Product Life Cycle model –
IPLC) ca Raymond Vernon; còn đánh giá v mt đnh lng s da vào biu đ
tp hp (Cluster Chart) nh
ng ngành hàng có li th cnh tranh cao ca quc gia
đc đ xng bi Michael E. Porter.
Mô hình đánh giá li th cnh tranh ngành
Mô hình chu k sng quc t ca sn phm
Trong khi tp trung nghiên cu v kinh t quc t hi nhp thp niên 60
ca th k XX, Raymond Vernon đã phát hin ra tính qui lut ca hin tng các
doanh nghip M phát trin thành nhng công ty đa quc gia và gi vai trò chi

phi hot đng thng mi quc t trong thi gian dài. Trên c s đó, nm 1966
ông đã đa ra mô hình chu k s
ng quc t ca sn phm đ mô t khái quát quá
trình quc t hóa hot đng kinh doanh ca các doanh nghip đa phng ti mt
quc gia tiên tin, bt đu t vic bán sn phm mi, hàm lng công ngh cao
cho ngi tiêu dùng có thu nhp cao trên th trng ni đa. Và qua phân tích chu
24
k thng mi quc t trong mô hình IPLC, chúng ta s thy rõ s chuyn dch li
th cnh tranh ca ngành hàng tng ng gia các quc gia liên h.
Giai đon m đu ca sn phm mi:
Tính t khi có doanh nghip ca mt nc công nghip khai thác th mnh
công ngh đ to ra bc đt phá sn xut kinh doanh sn phm mi có tính sáng
to cao trên th tr
ng ni đa. Vì là nc công nghip, nên th trng ni đa có
dung lng ln, ngi tiêu dùng có thu nhp cao và sn lòng chp nhn sn phm
mi giá cao. Nhà sn xut còn có nhiu li th khác nh: d dàng huy đng vn,
d dàng có đc s cung ng tt nht các yu t đu vào ca nhiu đn v liên kt
và b tr ngha là có đ điu ki
n đ nâng cao qui mô li sut kinh t và gim
thiu ri ro đn mc thp nht. S phát trin kinh doanh sn phm mi m ca nhà
sn xut tiên phong s thu hút các doanh nghip ni đa khác tham gia, dn đn s
hình thành rõ nét các nhóm chin lc ca ngành. n gn cui giai đon này, do
sc ép cnh tranh trên th trng ni đa tng lên, các doanh nghip trong ngành s
càng đy mnh xut kh
u sn phm mi sang th trng nc ngoài.
Giai đon sn phm trng thành
Qui trình sn xut và thit k sn phm đi dn vào th n đnh, sn phm
mi đc xut khu mnh t nc công nghip phát minh ra nó đn các nc
công nghip khác. Trong giai đon này, ti nc công nghip phát minh sn phm
mi đã hình thành các công ty đa quc gia. Và do yêu cu t

i đa hóa li nhun,
các công ty đa quc gia có xu hng di chuyn đu t ra nc ngoài (di hình
thc FDI) đ gim giá thành sn phm da trên gim các chi phí tin lng và vn
ti. Ngc li, chính sách ca các nc công nghip đang  v th là nc nhp
khu sn phm mi s có s thay đi cn thit đ thu hút đu t và phát trin sn
xu
t sn phm mi ti ch. Dn dn, sn phm mi đc sn xut ti ch s tr
thành ngun cung cp chính yu cho th trng ni đa và làm gim hn sn lng
nhp khu t nc công nghip phát minh sn phm mi. Vai trò ca các nhà sn
25